http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ህይወትና ህይወት ኤርትራውያን፡ ወትሩ ሻቕሎትን ተስፋን ዝበራረይሉ እዩ። ናይዚ ውረድ ደይብ መስርሕ ጠንቂ ከኣ ውልቃዊ ዘይኮነ፡ ሓባራዊ ሃገራዊ ጉዳይ እዩ። እቲ ሻቕሎት ካብቲ ንሃገርና ከጋጥማ ዝጸንሐ ንህልውነኣ ዝፈታተን ተርእዮታት ዝነቅል እዩ። ናይዚ ኣሻቓሊ ተርእዮታት ጠንቂ ግዳማውያን ሓይልታት ጥራይ ዘይኮኑ፡ ኤርትራውያን እውን እጃም ጸኒሕዎምን ኣለዎምን። እቲ ተስፋና ከኣ እቲ ዝገጠመና ጸገማት ንምብዳህ ብዘይምስልካይ ብሓባር ክንሓልፎ ዝጸናሕና ናይ ቃልስን ዓወትን መስርሕ እዩ።

ናይ ክሳብ ሕጂ ታሪኽ ቃልስና ሓጐጽጐጽ ዘይተፈልዮ ኮይኑ፡ እቲ  ዝያዳን ሓያልን ሓጐጽጐጽ ዘይተፈልዮ ኣካሉ ከኣ እቲ ኣብ ብረታዊ ቃልስና ዝተራእየ ምርብራብ እዩ። ኣብቲ ምዕራፍ ቃልሲቲ መላእ ህዝቢ ኤርትራ ብዘይዝኾነ ይኹን ኣፈላላይ ንግዳማውን ውሽጣውን ውዲታት መኪቱ ብሓባር ክወድቕን ክትስእን ጸኒሑ። ህዝቢ ኤርትራ ንኹሉ ዝተሓቶ ዋጋ፡ ዋላ እውን ክቡር ህይወቱ ከይበቐቐ ሳላ ዝኸፈለ፡ ብተስፋን ዓወትን ደምዲምዎ። ድሕሪዚ ናይ ሰላሳ ዓመታትት መሪር  ምርብራብ ዝወለዶ ዓወት ናጽነት፡ እቲ ዝቕጽል ምዕራፍ ዝቐለለ ከም ዝኸውን ናይ ኩልና ኤርትራውያን እምነት ነይሩ። ብኻልእ ኣዘራርባ እቲ ተስፋ ካብቲ ሻቕሎት ዝያዳ ዝበረኸሉ መድረኽ ከም ዝኸውን ናይ ኩልና ኤርትራውያን ከም ዝነበረ ፍሉጥ እዩ። ኣብቲ ባይታኸ ከምቲ ትጽቢትናዶ ተስፋና ልዕሊ ስግኣትን ሻቕሎት በሪኹ ወይ ኣይኮነን ከኣ ሕጂ ዘለናዮ ሃለዋትና ዝምስክሮ እዩ። ሎሚ ክንርእዮ እንከለና፡ ኣብቲ መብዛሕትና ኤርትራውያን ንጉዳያት ብቅንዕና ንርእየሉ ዝነበርና ግዜ ሓደ ውሱን ሓይሊ ኣድብዩ ካልእ ሕሳባት የሰላስል ከም ዝነበረ እዚ ንዕዘቦ ዘለና ምዕብልናታት መስካሪ እዩ።

ኣብ ናጽነት ምብጻሕና ሓደ ምዕራፍ ቃልሲ ምዝዛምና እምበር፡ መስርሕ ቃልሲ ንሓዋሩ ከም ዘኸተመ ዘመልክት ኣይነበረን። ምኽንያቱ ዕላማና ናጻ ሃገር ኣብ ምውናን ዝድረት ዘይኮነ፡ ብዙሕነታ ዝዓቀበት፡ ሕገመንግስታዊትን ዲሞክራስያዊትን ሃገር ናይ ምርግጋጽ ቃልሲ ኣብ ካለኣይ ምዕራፍ ዝተታሕዘ እዩ ነይሩ። ኣብቲ ቀዳማይ ምዕራፍ ቃልሲ ኮይና ነቲ ቀጻሊ ምዕራፍ ዝምልከት ባይታ ከነጣጥሕ ዘይምብቃዕና ከኣ ካብቲ ሎሚ ዋጋ ዘኽፍለና ዘሎ ምኽንያታት ሓደ እዩ። እዚ ምዕራፍዚ ከምቲ ቀዳማይ  ምስ ናይ ግዳም ሓይሊ እንጠማጠመሉ ዘይኮነ፡ ኤርትራውያን ኣብ ውሽጥና እነካይዶ ቃልሲ እዩ። ስለዚ ኩልና ኤርትራውያን ብማዕረ ኣብ ጉዳይ ህዝብናን ሃገርናን ንግደስ ኢና ዝብል እምነት ስለ ዝነበረ፡  እዚ ሕገመንግስታዊትን ዲሞክራስያዊት ሃገር ናይ ምህናጽ ምዕራፍ ክንድዚ ንዕዘቦ ዘለና ክኸብደና እዩ ዝብል ትጽቢት ዘይነበረና ብዙሓት ኢና። ግን ብሰንኪ ሕቡእ ሕሳብ ዝነበሮም ትዃሉ ኣብዚ ንርእዮ ዘለና ኩነታት ወዲቕና ኣለና።

ኣብዚ እዋንዚ ብዛዕባዚ ንሃገርናን ህዝብናን ገጢምዎም ዘሎ ጸገም፡ ኣይኮነንዶ ንኤርትራዊ ንዘይኤርትራዊ ደላይ ጽቡቕ እውን ከይተረፈ ዘሻቕል እዩ። ወዮ ንሕና ኣብኡ ንነብር ስለ ዘለና ክኢልናዮ ኣለና እምበር፡ ህልዊ ኩነታት ሃገርናን ህዝብናን ኪኖ ምሽቓል ንሓያል ቃልሲ ዝዕድም እዩ። ሎሚ ህዝቢ ኤርትራ ብህግዲፍ ይጭቆን ጥራይ ዘይኮነ ናብ ብርሰትዩ ዘምርሕ ዘሎ። ሎሚ ንህዝቢ ኤርትራ በዂርዎ ዘሎ ዝተወሰነ መሰላት ዘይኮነ፡ ብዓብይኡ ንቐጻልነቱ ከም ሓደ ልኡላዊ ህዝቢ ኣብ ሓደጋ ዝወደቐሉ እዩ። እንተኾነ ንኹሉ ክኢልና ኣብ መስርሕ ቃልሲ ስለ ዘለና፡ እሞ ድሕሪ ቃልሲ  ዓወት ናይ ግድን ስለ ዝኾነ፡ በዚ ከኣ ትስፉዋት ኢና። ናይ ዓወትና ወሳንነት ኣብ ኢድ ህዝብና ምዃኑ ፍሉጥ እዩ። ብኣንጻሩ ህግደፍ እውን ሓቀኛ ባርያቱ ሓቢኡ ኣብ ህዝቢ እዩ ዝነብር። ኣብዚ ቀረባ ግዜ ብፍላይ ከኣ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝምድና ምስተቐየረ እሞ እቲ ኣካይዳ ንመሰረታዊ መሰላት ህዝብና ጥራይ ዘይኮነ ንልኡላውነት ሃገራና እውን ኣብ ሓደጋ ዘእቱ ምልክታት ምስተራእየ፡ ብዙሓት ናይ ህግደፍ ምህዞታት ሓቂ መሲልዎም ዝስዕብዎን ዝድግፍዎን ዝነበሩ ኤርትራውያን፡ በታ ክቡር ዋጋ ዝኸፈሉላ ሃገሮም ከም ዝመጾም ምልክታት ስለ ዝረኣዩ “ሎምስ ብዘይምጻእ መጺካና” ብዝብል ናብ ደንበ ለውጢ ይዛዝዉ ኣለዉ። ስለዚ ብዘይቃለ ዓለም ህዝቢ ብኣተሓሳስባ ኣንጻር ህግዲፍ ተሰሊፉ ኣሎ ኣብ እንብለሉ ደረጃ በጺሕና ኣለና። እት ህግዲፍ ካብቲ ተሓቢእሉ ዝነበረ መመሳመሲ ጉዳይ ምስ ኢትዮጵያ ተጐቲቱ ምስ ወጸ ከም ዝኸውን ዝተጸበናዮ እነሆ ንርእዮ ኣለና። እዚ ማዕበል ንሓዋሩ ሒዝዎ ናብ ዝኸይድ ውሕጅ ከም ዝምዕብል ከኣ ፍሉጥ እዩ። እዚ ከኣ ንሻቕሎትና እንዳሰዓረ ንተስፋና ዘለምልሞ እዩ።

ሓደ ነገር ግና ኣሎ። ናህሪ ተበግሶና ማዕረ ሻቕሎትናዶ ኣሎ። ሻቕሎትናን፡ ካብዚ ሻቕሎት ክንወጽእ ክንተግሆ ዝግበኣናን ጌና ኣይተመጣጠነን። ምናልባት ናብዚ ዘውድቐና ካብዚ ዘለናዮ ኩነታት ዘውጸኣና መዋጸኦ ንደሊ እሞ፡ እቲ ንደልዮ ጽቡቕ ግና ብናይ ካልኦት ኣበርክቶ ክመጸልና ተዓዛቢ ናይ ምዃን ሃካይ ኣካይዳ ከይከውን ክንጥንቀቕ ይግበና። ስለዚ ብዛዕባ ጉዳይ ሃገርናን ህዝብናን ምሽቓልና ክንቃለስ ምብርባርና ዘመልክት እምበር፡ ግብራዊ ተበግሶ እንተዘየሰንይዎ ዓወት ኣይከውንን እዩ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ከም ኩሉ ተርእዮ ትዕግስቲ’ውን ደረት ኣለዎ። እቲ ድሕሪ ትዕግስትን ምጽማምን ዝለዓል ናህሪ ከኣ መላሲ የብሉን። ኣብዚ እዋንዚ መመሊሱ እንዳሰፈሐን እንዳነሃረን ዝመጽእ ዘሎ ኤርትራዊ መቓልሕ “ይኣክል” ከኣ ነዚ እዩ ዘረደኣና። ኣብ ዝሐለፈ ግዜ ሚዛን ኤርትራውያን ብዛዕባ ምምሕዳር ዲክታተር ኢሳይያስ ኣፈወርቂ ንነዊሕ ግዜ በበይኑ ጸኒሑ። ብምፍልላይ ህዝቢ ዝዕንገል ጉጅለ ኢሳይያስ ከኣ ክሰርሓሉ ጸኒሑ።  ንተንኮለኛን ጸረ ህዝብን ተግባራት ናይቲ ጉጅለ ተረዲኡ ዓገብ ዝበለ ወገን ንነወሕ ግዜ ክቃወም ጸኒሑን ኣሎን። ጉጅለ ኢሳይያስ እዚ ወገንዚ እንተዓብዩ ሓደጋ ከም ዝኾኖ ተረዲኡ ብህዝቢ ተቐባልነት ንከይረክብ ዘይፈንቀሎ እምንን ዘይቀብኦ ጸለሎን ኣይነበረን። በቲ ካልእ ወገን ከኣ ቀሊል ግምት ዘይወሃቦ ኤርትራዊ፡ ወጽዓ ስለ ዝመረጸ ዘይኮነስ፡ ተንኮለኛ ባህሪ ናይቲ ጉጅለ ቀልጢፉ ስለ ዘይተራእዮ ንጉጅለ ኢሳይያስ ክድግፍ ጸኑሑ እዩ። ከም መግለጺ ክቱር ደገፉ ከኣ ነቶም ዓገብ ዝበልና “እዚ ሰብኣይ እንታይ ግበር ኢኹም እንትብልዎ ዘለኹም፡ እዛ ሃገር ብዘይብኣኡ እንታይ ክትከውን እያ” ብዝብል ክዘርይሉ ዝጸንሑ ውሑዳት ኣይኮኑን።

ሓቀኛ ባህሪኻ ሓቢእካ ንውሱን ግዜን መድረኽን እምበር፡ ንሓዋሩ ክንበር ኣይከኣልን እዩ። እዋኑ ስለ ዝበጸሐ ከኣ፡ እቲ “ንሱ ንሕና፡ ንሕና ንሱ” ዝበሃለሉ ዝነበረ ኢሳይያስ ናይ ህዝቢ ከም ዘይኮነ ባዕሉ ክቃላዕ ጀሚሩ። ነታ “ነዓይን ንዓኣን ፈላሊኻ ምርኣይ ኣይካልን” ክብላ ዝጸንሐ ኤርትራ እውን ዘይናታ፡ እኳደኣ ኣብ ሓደጋ ዘውድቓ ምዃኑ ብግብሪ ኣርእዩ። መዝሙር “ንሕና ሃገር ንሕና ህዝቢ” ናይ ሓሶት ምዃኑ ከኣ ባዕሉ ተጠሊዑ ኣብ ሰፋሕቲ መድረኻት ዳሕዲሕዎ። ናይቶም ንሱ ሃገራዊ ጉልባብ ኣልቢሱ ኣብ ዘንቀዶ ውግእ ዝሓለፉ ኤርትራውያን መንእሰያት መስዋእትነት “ክሳራ ኣይኮነን” ኢልዎ። እዚ ዝተኸታተለ ህዝቢ ኤርትራ ከኣ እነሆ ነቲ ክትኣምኖ ዘጸግም ክሕደትን ህድማን ኢሳይያስ ምስ ኣስተብሃለ “ኣንታ እዚ ሰብኣይ ኣገሪሁና እምበር ነይሩ” ይብል ኣሎ። “ይኣክል” ዝብል ዘሎ ከኣ ካብዚ ነቒሉ እዩ። ይኣክል እንተተባሂሉ ከኣ እቲ ዝተርፍ ደቀቕቲ ናይ ኣተገባብራ ዝርዝር እንተዘይኮይኑ ጭቆና ኢሳይያስ ኮራርምቱ ምውዳኡ ዘመልክት እዩ።

ሎሚ ሰኣን ተቐራሪብካ ምልዛብን ጽጹይ ሚዛን ምክያድን ኣብ ሕድሕዱ ተተፋኒኑ መፍቶ ኢሳይያስ ኮይኑ ዝጸንሐ ኣብ ሰላም፡ ዲሞክራስን ዕቤትን ግና ናይ ሓባር ረብሓ ዘለዎ ኤርትራዊ ተቐራሪቡ ናይ ለውጢ ቅኑዕ ጐደና ክሕዝ ክኢሉ ኣሎ። ጉጅለ ኢሳይያስ በዚ ዘይተጸበዮ ዘይኮነስ፡ ቀልጢፉ ኣብ ዘይሓሰቦ እዋን ድምጺ ይኣክል ስለ ዝመጾ ክስንብድ ባህርያዊ እዩ። ንድምጺ “ይኣክል” ኣሜን ኢሉ ኢድ ክህብ ባህርያዊ ስለ ዘይኮነ ከኣ መዋጸኦ ዝመሰሎ፡ ግና ዘየዋጽኦ መህደሚ ክረክብ ዳምዳም ይብል ኣሎ። እዚ ኣብ እዝኒ ህዝቢ ኤርትራ ቦታ ዘየብሉ ኣጀንዳታት ኣትሒዙ ጉጅለታት ልኢኹ ኣብ ዝተፈላለየ ኩርነዓት ዘካይዶ ዘሎ ኣኼባታት ከኣ ናይቲ ዓቕሊ ጽበት ኣብነት እዩ። እቲ ነቲ ፈተነታት ኣዝዩ ዘገርም ዝግበሮ ዘሎ ከኣ፡ ከምቲ “ኣቦይን ኣደይን በበይኑ ጸሎቶም” ዝበሃል ኣብቲ ኣኼባታት ዝዝረብን ህዝቢ ኤርትራ ክዝረበሉ ዝደልዮን ዛዕባታት ዘይቃዶ ምዃኑ እዩ። እቲ ህዝቢ ክዝረበሉ ዝደልዮ ካብ ውድዕነት ኤርትራ ዝነቅል ክፍታሕ ዘድልዮ ዛዕባታት እዩ። እቲ ጉጅለ ዘልዕሎ ጉዳያት ከኣ ምስ ህልዊ ጠለብ ህዝቢ ዘይከይድ ኮነ ኢልካ ንመህደሚ ዝተሃንደሰ እዩ።

ህልዊ ጠለባት ህዝብና ኣብ ዙርያ፡ ምትእትታው ሕገመንግስታዊ ምምሕዳር፡ ምፍታሕ እሱራት፡ ምምልካት ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ምጥያስ ግዳያት ደረት ዘየብሉ ኣገልግሎትን፡ ምኽባር ሰብኣውን ዲሞክራስያውን መሰላት ዘተኩር እዩ። ኣብቲ ካብ ሓቀኛ ክዉንነት መህደሚ ኣኼባታት ከኣ ዞባዊ ሰላም፡ ከባብያዊ ቁጠባዊ ምትእስሳር፡ ትካላዊ ውሕስነት ዘየብሉ ኣብ ውልቀ-መራሕቲ ዝተንጠልጠለ ቅድሚ ሕጂ እውን ኣብ ሓደጋ ዘውደቐ ዝምድና ምስ ኢትዮጵያ፡ ክንድዚ መዓርፎ ነፈርትን ክንድዚ ኪሎሜተር መንገድን ክሃንጽ ኢና ዝብሉ ቅድሚ ሕጂ ህዝብና ክህውትተሎም ዝጸንሑ ንዲክታተር ኢሳይያስ ገዚፍ ኣምሲሎም ከቕርብዎ ዝሓህቅኑ መደንዘዝቲ ዛዕባታት እዮም።

እዚ ክትዕዘብ እንከለኻ ምምሕዳር ኢሳይያስ ትዕቢተኛ ጥራይ ዘይኮነ፡ እምበርከ ዓሻ ምምሕዳርዶ ኣይኮነን ክትብል ትግደድ። ምኽንያቱ እዞም ሕጂ ኣብ ኣኼባታት “ክንገብሮም ኢና” ዝበሃሉ ዘለዉ ናይ ሓሶት ውጥናት ብተደጋጋሚ ተባሂሎምስ ዝተጠልሙ እዮም። ትዝክሩዶ ዲክታተር ኢሳይያስ ኣብ 2013 ምስታ ልሳኑ ኣብ ዝገበሮ ቃለም መጠይቕ “ቁጠባዊ ዕቤት ኤርትራ ኣብ ከመይ ደረጃ ይርከብ?” ተባሂሉ ምስ ተሓተተ “ናይ 3 ኣዋርሕ ግዜ ጥራይ ሃበኒ፡ እቲ ለውጢ ሽዑ ክትርእዮ ኢኻ?” ዝብል መልሲ ሂቡ ካብቲ ዛዕባ ክሃድም እንከሎ። ስለዚ እዚ ክሳብ ክንድዚ ጻዕዳ ሓሶት ዝሕሱ ዲክታቶር ሎሚ  ኣብ  ቅድሚኡ ክትግበር ዝግበኦ ህጹጽ ተባራዒ ዘቤታዊ ጉዳያት ጸቒጡ፡ “ክንድዚ መዓርፎ ነፈርቲ ክንሃንጽ ኢና” ብዝብል ካልእ መዳህለሊ መብጸዓታት ዕድመይ ከናውሕ እኽእል እዩ ኢሉ ዝሓስብ ኣካል ጐራሕ ካብ ምባሉ፡ ዓሻ ወይ ብሕሉፍ ስስዕቲ ዝዓወረ ምባሉ እዩ ዝቐልል።

እምበኣር ሎሚ ጉዳይና ኣብ ኢድና እምበር ኣብ እንዳ ጉጅለ ኢሳይያስ ኢድ ነሲእና እንረኽቦ ከምዘይኮነ ብግቡእ ተረዲእና ኣለና። ድምጺ ይኣክል ክሳብ ክንድዚ በሪኹ ምቅልሑ ከኣ ናይዚ ምልከት እዩ። ሎሚ ከምቲ ደቡብ ኣፍሪቃዊ ሓርበኛ፡ ኔልሰን ማንደላ ካብ ቤት ማእሰርቲ ምስተፈትሐ፡ ‘’ንሓርነትና ኣዝዩ ብዙሕ ጊዜ ተጸቢና። ካብዚ ንላዕሊ ግና ክንጽበ ኣይንኽእልን ኢና። ንቓልስና ኣብ ኩሉ ኩርንዓት ከነሐይሎ ዘሎና ሕጂ ኢዩ። ሎሚ ብቓልሲ እንዛነየሉ ግዜ ኣይኮነን። እንተተዛኒና፡ መጻኢ ወለዶታት ይቕረ ዘይብሎ ጌጋ ክንፍጽም ኢና” ዝበሎ፡ ድምጺ “ይኣክል” ምቅላሕ ናይ ኩልና ኤርትራውያን መድረኻዊ ሓላፍነት እዩ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ሓቢርና ንቃለስ እንብል፡ ናይ በበይንኻ ምዃን ኣሉታዊ ሳዕቤን ስለ እንርዳእ ኢና። ንናይ ሓባር ረብሓ ሓቢርካ ምውፋር ኣብዚ ነካይዶ ዘለና ናይ ለውጢ ቃልሲ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ኩሉ ማሕበራዊ ህይወትና እውን ኣድማዒ እዩ። ብኣንጻሩ ሓቢርካ ናይ ዘይምስራሕ ሳዕቤን ከምዚ ኣብ ቃልስና ኣንጻር ወጽዓ ንዕዘቦ ዘለና ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ኩሉ መዳያት ህይወትና’ውን ዝምረጽ ኣይኮነን። እዚ ኣገዳስነት ሓቢርካ ምቅላስ ኮነ ምስራሕ ብደረጃ ሓሳብ ኣብ ኩልና ኤርትራውያን ተቐባልነት ኣለዎ። ኣብ ከመይነትን ኣገባብን ኣተገባብራኡ ግና ፍልልይ ከም ዝጸንሓና ርኡይ እዩ። ናይቲ “ሓድነት ሓይሊ እዩ” ዝብል እምነት ግብራውዊ ውጽኢት ከይንሓፍስ ዓንቂጹና ዝጸንሐ ከኣ ንሱ እዩ።

ብዛዕባ ዝሓለፈ ተመኩሮ ቃልስናን ዓወትናን ክንዛረብ እንከለና “ምስጢር ዓወትና ሓድነትና እዩ” ኢና እንብል። እንብሎ ጥራይ ዘይኮነ ኣብ ግብብራውነቱ’ውን ኣይኮነንዶ ንዓና፡ ንጸላእትና እውን ሓቂ እዩ። ከምኡ ስለ ዝኾነ እዩ ከኣ ንሕና ሓድነትና ምስጢር ዓወትና ስለ ዝኾነ ክንዕቅቦ፡ ጸላእትና ከኣ ምስጢር ዓወትና ብምስራቕ ሓድነትና ከላሕልሑ ክንጓተት ዝጸናሕና። ካብ ነዊሕ ግዜ ጀሚሩ ንኤርትራ ናይ ምስዓር ሕልሚ ዝነበሮም ወገናት ዝጥቀምዎ  ዝነበሩ ናይ ምክፍፋልና ምህዞ እንተዘኪርና’ውን ነዚ እዩ ዘዘክረና። ካብ ኣርበዓታት ጀሚሪካ ክሳብዚ ቀረባ ግዜ ንሓንሳብ ከበሳን መታሕትን ንሓንሳብ ድማ ኣስላምን ክርስትያንን እንዳበሉ ከረሓሕቑና እሞ ሓይልና ኣዳኺሞም መፍተኦም ክገብሩና ዝሃቀንዎ ከኣ ነዚ ዘዘኻኽረና እዩ።

ሓድነትና ምስጢር ዓወትና ዝኸውን ኣብ ቃልሲ ኣንጻር ባዕዳውያን ገዛእቲ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብዚ እዋንዚ ነካይዶ ኣብ ዘለና ኣንጻር ዘቤታዊ ጨቆንትን ጠላማትን እውን ህያው እዩ። ናይ ሎሚ ጨቋኒ ጉጅለ እውን ሓድነትና ኣብ ስልጣን ናይ ምቕጻሉን ዘይምቕጻሉን ወሳኒ ምዃኑ ስለ ዝግንዘብ፡ ሓቢርና ኣንጻሩ ንከይንቃለስ ክሰርሕ ርዱእ እዩ። ደገፍቱን ተቓወምቱን ተበሃሂልና ኣብ ነንሕድሕድና ክንዳኸመሉ ከኣ ድሌቱን ሕልሙን እዩ። ህግደፍ ግና ምስቶም ደገፍተይ ዝብሎም’ውን የለን።  ብሰንኪ ቀልጢፍና ንተንኮላዊ ኣካይዳኡ ዘይምፍላጥና ከኣ ንነዊሕ ዓመታት ኣዳህሊሉና እዩ። ሎሚ ግና ክሓብኦ ዝጸንሐ ጸረ ህዝቢ ተግባራት ምቅላዕ ተወሲኽዎ፡ ኣብ መንጎ ደለይቲ ሰላም፡ ዲሞክራስን ዕቤት ኤርትራውያን ዝነበረ ምርሕሓቕ ኣዝዩ ኣብ ዝተቐራረበሉ ግዜ ንርከብ ኣለና። እዚ ንዓና ነቶም ኣብ ለውጢ ንኣምንን ምእንትኡ እንቃለስን ዓብይ ፍናን ክኸውን እንከሎ፡ ኣብቲ ብሰንኪ ሓቢርና ኣንጻሩ ዘይምስላፍና ከምድላዩ ክገብር ዝጸንሐ ጨቋኒ ህግዲፍ ግና ስግኣትን ስንባደ ኦኣብሉሉ ኣሎ። ስለዚ ከምቲ ባዕዳውያን ጸላእትና ሓድነትና ዘሪጎም ዓቕምና ከምክኑ ፈቲኖም ዘይተዓወቱ፡ በታኒ ዘቤታዊ ውዲት ህግዲፍ እውን ፍሽለቱ ዘይተርፍ  እዩ።

ሎሚ ንህግደፍ “ኣይናትካን ኢና” ዝብል ናይ ይኣክል መልእኽቲ ብማዕዶ ዘይኮነ፡ ካብ ማእከል ኤርትራ ይበጽሖ ኣሎ። ህግዲፍ ግና ነቲ ኣንጻሩ ዝካየድ ቃልሲ ኣፍልጦ ምሃብ ካብ ስዕረት ዘድሕኖ ግዲ መሲልዎ ክሓብኦን ጸልማት ተጐልቢቡ ኣንጻሩ ዝዝርጋሕ ናይ “ውረድ ካብ ስልጣንካ” ወረቓቕቲ ክኣሪ ይሓድር ኣሎ። እቲ ንህግደፍ ዝጽየፍ ኣተሓሳስባ ግና ኣብቲ ወረቕት ዘይኮነስ ኣብ ተሓሳስባ ናይቶም ነቲ ወረቕት ዘዳልዉ ስለ ዝኾነ ብጸልማት እንተኣከቦ ብቐትሪ ህያው እዩ። ሎሚ ህግዲፍ ሰሚዑ ከምዘይሰመዐ ደኣ ይሓልፎ ይህሉ እምበር፡ ኣብቲ ቀደም ናቱ ሕዛእቲ ዝመስሎ ዝነበረ ኤርትራዊ መድረኻት ሓጥያቱ፡ ገበናቱን ጸረ-ልኡላዊት ኤርትራ ክሕደቱን ኣብ ዝኾነ ኩርናዕ ዝስማዕ ዘሎ እዩ። እዚ ከኣ ንሓቀኛ ድምጺ ንግዜኡ እምበር ንሓዋሩ ምዕባስ ከምዘይከኣል ዘርኢ እዩ። “ሓቅስ ብእግራ ተሓዝካያ ብርእሳ ትወጽእ” ከም ዝበሃል።

እዚ ግና እኹል ኣይኮነን። ንድሕሪት ዘይምለስ፡ ኣብ ግዜ ወጥሪ እውን ጸኒዑ ዝምክት ውዳበ የድሊ። ጽቡቕ ድሌትን ስምዒትን እንተዘይተወዲቡ ቀያሪ ሓይሊ ክኸውን ኣይክእልን እዩ። እዚ ውዳበ ክህልውን ከድምዕን ከኣ ናይ ሓባር ረብሓ ዘለዎም ኣካላት ካብ ውልቀሰብ ክሳብ ውድባ፡ ሰልፍታትን ካልእ ምትእኽኻባት ሓላፍነት ክወስዱ ናይ ግድን እዩ። እቲ ሓላፍነት ምውሳድ ቅሩብነት እንተልዩ ከቢድ ኣይኮነን። ምስ ካልእ ከም ናትካ ባህጊ ዘለዎ ኣካል ብሓባር ኣብ ቃልሲ ክትጽመድ እንከለኻ ካብቲ በይንኻ ክትከውን እንከለኻ ዝስመዓካ ውሱንነት ወጺእካ፡ ኣብቲ ብሓባር ዘስረሓካ ምትኳር ግድነት እዩ። ብዘይካዚ ሓቢርካ ንክትሰርሕ ክትምረሓሉ ንዝሓዝካዮ ኣዕኑድ ብጹረት፡ ምክእኣልን ተወፋይነትን ክትምእዘዘሉ ምብቃዕ ካልእ ዝኸፈል ዋጋ እዩ። እትራኸበሉ ናይ ሓባር መድረኽ  ንውሱን ግዜ ጥራይ ዘገልግልን  ዘይመሰረታዊ ጉዳያት ንምዕዋትን ዘይኮነ፡ ነዊሕ ዝጠመተን ጉዳይ ህዝብን ሃገርን ቀንዲ ማእከሉ ዝኾነን ክኸውን ይግበኦ። ቀንዲ መምዘኒኻ ከኣ በሃልቲ ዘይኮነስ፡ ትሕዝቶ ናይቲ ዝበሃል ክኸውን ይግበኦ።

ብመንጽር እዚ ደንበ ተቓውሞና ብሓባር ዝሰርሓሉ መንገዲ ንምፍጣር ክሳብ ሕጂ ዘካየድናዮ ጻዕሪ ኣይተዓወተን። ዘይመዕወቲኡ ምኽንያት ግና ሓቢርካ ምቅላስ ኣድላይነት ስለ ዘየብሉ ዘይኮነ፡ እቶም ብሓባር ክንሰርሕ ዝግበኣና ሰለ ዘይበቓዕናዮ ኢና። እቲ ኣድላይነት ግድን ካብ ኮነ ከኣ እቲ ጻዕሪ’ውን ክቕጽል ግድን ስለ ዝኾነ፡ እነሆ ሎሚ’ውን በብኹርናዑ ናይ “ሓቢርናንዶ ገለ ንግበር” ድምጽና ይስማዕ። ኣብቲ እንደልዮ ሰፊሕ ናይ ሓባር መቃለሲ መድረኽ ብሓደ ስጉምቲ ዘይክንበጽሖ ንኽእል። ክንጅምሮ ግና ናይ ግድን እዩ። ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ቅድሚ ክልተ ዓመት፡ ነቲ ናይ ነዊሕ ግዜ ናይ ሓቢርካ ምስራሕ እማመኡ ኣሕዲስዎ። ከም ናቱ ተበግሶ ምስ ዝወሰዱ ኣካላት ከኣ፡ ምስ ገሊኦም ናብ ምሉእ ሓድነት ምስ ገሊኦም ድማ ናብ ሰፊሕ ጽላል ይስጉም ኣሎ። ኣብ ሓድነት ኮነ ኣብ ጽላል ንምብጻሕ ከቢድ ጻዕርን ግዜን ዝወስድ ግና ዝከኣል እዩ። ናይ ክሳብ ሕጂ ጉዕዞና ኣዝዩ ተስፋ ዝህብ እዩ። እዚ ሒዝናዮ ዘለና ጉዕዞ እኹል ዘይኮነስ፡ ናብቲ እንጽበዮ ምልኣት ንምብጻሕ ናይ ብዙሓት ተሳትፎ ግድን ስለ ዝኾነ እቲ ናይ እንካን ሃባን መስርሕ ቀጻሊ እዩ። ምኽንያቱ ምስዚ ሎሚ ንህዝብናን ሃገርናን ዘንጸላልዎም ዘሎ ብዙሕ መልከዓት ዘለዎ ስግኣት ሓቢርካ ምቅላስ እንተደለኻ እትድግፎ እንተዘይደለኻ እትገድፎ ዘይኮነ፡ ግድን ክሳብ ዓወት ክንደፍኣሉ ዝገበኣና ግድነት እዩ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

8 መጋቢት ዓለም ለኸ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ እንዝከረሉ ግዜ ንርከብ ኣለና። ኣብ ኣመዓባብላ እዛ ዕለት ካብ 1909 ኣብ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ጾታዊ ወጽዓ ዘንቀሎ ምልዕዓል ደቂ ኣንስትዮ ከም ዝጀመረን ድሕሪ ሓደ ዓመት ድማ ኣብ ከተማ ኮፐንሃገን ኣስታት 100 ደቂ ኣንስትዮ ዝተሳተፋሉ ብዛዕባ ወጽዓአን ዝዝቲ ኮንፈረንስ ከም ዝተኻየደ ይፍለጥ። ድሕሪዚ ብ1911 ኣብ 19 መጋቢት ኣብ ሃገራት ኦስትሪያ፡ ደንማርክ፡ ጀርመንን ስዊዘርላንድን ዝያዳ ሓደ ሚልዮን ደቂ ኣንስትዮን ደቂ ተባዕትዮን ዝተሳተፍሉ ማዕርነት ደቂ ኣንስትዮ ዝጠልብ ሰላማዊ ሰልፍታት ከም ዝተኸየደ፡ ታሪኽ ቃልሲ ደቂ ኣንስትዮ ይሕብር። እዚ ምንቅስቓስ ደቂ ኣንስቶዮ ኣብ 1913-14 ቀዳማይ ውግእ ዓለም ጠጠው ንክብል ግደ ከም ዝነበሮን፡ ኣብ ኤርትራዊ ሜዳ ካብ 1975 ጀሚሩ ድማ ብቀዋምነት ኣብ 8 መጋቢት ብደረጃ ይኽበርን ይዝከርን ከም ዘሎ ይፍለጥ። ሕቡራት ሃገራት ከኣ ኣቐዲሙ ብ1945 ማዕርነት ደቂ ኣንስትዮ ዘውሕስ ቻርተር ኣጽዲቑ።

እነሆ ናይ 2019 ዓለም ለኻዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ 8 መጋቢት ከኣ “ብማዕርነት ምሕሳብ፡ ብልሓት ምምዕባልን ንለውጢ ምዕጣቕን” ብዝብል ቴማ ይዝከር ኣሎ። ብዙሓት ከም ዝሰማምዕሉ ደቂ ኣንስትዮ ማዕረ ክፋል ሕብረተሰብ ኣብ ልዕሊ ምዃነን፡ ጓለንስተይቲ መሰረት ሕብረተሰብ ስለ ዝኾነት ናታ ዓወት ናይ መላእ ሕብረተሰብ ዓወት እዩ። ምስዚ ኩሉ ማዕረ ተሳትፎን ተጠቃምነትን ደቂ ኣንስትዮ ብኣዋጅ ዘይኮነስ ብግብራዊ ቃልሲ ከም ዝረጋገጽ ተመኩሮና ይምህረና። እቲ ንማዕርነት ደቂ ኣንስትዮ ዝግበር ቃልሲ ከኣ እንተላይ ብተሳትፎ መላእ ሕብረተሰብ እምበር ብናተን ድሩት ቃልስን ጻዕርን ክረጋገጽ ጥራሕ ከምዘይክእል ካልእ ካብ ተመኩሮ ዘረጋግጽናዮ ሓቂ እዩ።

ኣብ ኩነታት ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ክንመጽእ እንከለና፡ ብሓፈሻ ኣብ ኩሉ ህይወት፡ ብፍላይ ከኣ ኣብቲ ምእንቲ ናጽነት ኤርትራ ዝተኻየደ ነዊሕን መሪርን ቃልሲ ንኹሉ ጸገማት ክኢለን፡ ንካለኦት ደቂ ኣንስትዮ’ውን ናይ ጽንዓትን ትብዓትን ኣብነት ከም ዝነበራ ምስኩር እዩ። ነዚ ኩነታት ኣብ ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ ክንመዝኖ እንከላን ግና፡ ናብ ካልእ ጫፍ ከይዱ እተን ዝያዳ ዝተበደላን ምስ ተሳትፎአን ኣብ ቃልሲ ዘይመጣጠን መነባብሮ ዘሕልፋን ኮይነን ኣለዋ። መላእ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ትሕቲ ባርነት ህግደፍ ኣብ ዝሃለወሉ፡ ደቂ ኣንስትዮ በይነን  ከምዘይርህወን’ኳ ፍሉጥ እንተኾነ፡ ተፈጥሮኣዊ ናይ ኣደነት ትዕድልተን ተወሲኽዎ፡ ናታተን ወጽዓ ዝገደደ ከም ዝኸውን ብብዙሕ ኣብነታት ምርግጋጹ ዝከኣል እዩ።

8 መጋቢት ደቂ ኣንስትዮ ዝሓለፈ ወጽዓአን ንከይርሳዕ ዝዝክራሉ እምበር፡ ሕሉፍ ናይ ክሳብ ሕጂ ወጽዓአን ምዝርዛር ከም ቀንዲ ኣጀንዳአን ዝወስዳሉ ክኸውን ኣይግበኦን። ብኣንጻሩ ናይ ዝሓለፈ እሱራት ከይኮና መጻኢ ናብ ብሩህ ማዕረ ተሳተፍነትን ተጠቃምነትን ዝመርሕ መንገዲ ዘማዕድዋሉ እዩ ክኸውን ዝግበኦ። ብጽሒት ደቂ ተባዕትዮ ኣብ ቃልሲ ምእንቲ ማዕርነት ደቂ ኣንስትዮ ኣነኣኢስካ ዝረአ’ኳ እንተዘይኮነ፡ እቲ ወሳኒ ግደ ናይ ደቂ ኣንስትዮ እዩ።

ሎሚ ኣብ ኤርትራዊ ደንበ ተቓውሞና፡ ተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ከምቲ ዝድለ ዘይምህላዉ ከም ቀንዲ ኣሻቓሊ ካብ ዝውሰድ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ ኣሎ። ነዚ ሻቕሎትዚ ንምፍዋስ ከኣ ዝተፈላለዩ ወገናት ከም ቀንዲ ዕማሞም ይወስድዎ ኣለዉ። ብመንጽር እዚ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ንጉዳይ ደቂ ኣንስትዮ ነብሱ ብዝኸኣለ ቤት ጽሕፈት ኣብ ርእሲ ምቛሙ ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮኡ “ደቂ ኣንስትዮ መሰለን ብሕጊ ተሓልዩ፡ ብግብሪ ኣብ ኵሉ ህይወት ሕብረተ-ሰብ ኤርትራ ማዕረ ተሳትፎ ከምዝህልወን ንምግባር፡ ከይተሓለለ ክሰርሕ እዩ።” ዝብል ሓሳብ ኣስፊሩ ንረኽቦ። እንተኾነ እዚ መበገስን መርኣያ ድልዉነቱ ንማዕረ ተሳታፍነትን ተጠቃምነትን ደቂ ኣንስትዮ እምበር፡ ጌና ብዙሕ ቃልሲ ከም ዝጽበዮ ይኣምንን ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ንምዕዋቱን ዘለዎ ቅሩብነት  የረጋግጽን።

መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ከም ዝኾነ ተርእዮ ብእዋናዊ ምዕባለ ክጽሎ ባህርያዊ እዩ። በምንጽር’ዚ ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ኣብዚ ዓመትዚ ዘቃልሕኦ ቴማ፡ ኣብ ህልዊ ኩነታት ሃገርናን ህዝባን ዘትከለ፡ ነቲ ኣብ ወትሃደራዊ መደበራት ኤርትራ፡ ኣብ መዓስከር ስደተኛታትን ኣብ ጉዕዞ ናብ ስደትን ዝፈስስ ዘሎ ንብዓት ኣሓተን ንምሕባስ፡ ዝዓለመ ክኸውን ይግበኦ። ኣብዚ እዋንዚ መላእ ህዝቢ ኤርትራ ብሓፈሻ ብፍላይ ድማ ደቂ ኣንስትዮ፡ ዝያዳ ዝሐለፉ ዓመታት ብጸረ ህዝቢ ተግባራትን ጥልመትን ህግደፍን መራሒኡ ዲክታቶር ኢሳይያስ ኣፈወርቅን ኣብ ኣዝዩ ዘማረረሉ ኢና ንርከብ ዘለና። ህዝብና ክንድቲ መረርኡ ኣንጻር ወጽዓ ይለዓዓል ምህላዉ ከኣ ተስፋ ዝህብ እዩ። ስለዚ ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ፡ ነዚ ኣብ ግምት ከእትወኦ ይግበአን። ደቂ ኣንስትዮ ጾታዊ ተጽዕኖ ስዒረን ማዕረ ተሳተፍትን ተጠቀምትን ንክኾና ቀንዲ መሳርሒአን ሓድነት ምድልዳል ምዃኑ ኣሚነን ኣብዚ ንርከበሉ ዘለና እዋን፡ ብሰንኪ ዘይመሰረታዊ ምኽንያታት ዝተረሓሓቐ ዓቕመን ናብ ሓደ ዘምጸኣሉ መንገዲ ክፈጥራ ይግበአን። ብዘይካዚ ቃልሰን  ብዘይተሳተፎ ደቂ ተባዕትዮ ክዕወት ከምዘይክእል ተረዲአን፡ ደቂ ተባዕትዮ መተሃላልኽተን ዘይኮኑ ተደጋገፍተን ምዃኖም ተገንዚበን ነዚ ዝብቀዐን ኣገባብ ክሕዛ ከድልየን እዩ።  ኤርትራውያን ደቂ ተባዕትዮ እውን ዓወት ጓለንስተይ ዓወት መላእ ሕብረተሰብ ምዃኑ ተገንዚቦም ኣብ ጐነን ክስለፉ ይግበኦም።

8 መጋቢት መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ንዘለኣለም ትንበር!