http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ነጻ ሃገረ-ኤርትራ ብዲክታቶር ኢሳይያስ ኣፈወርቂ ክትምራሕ ምስ ጀመረት፡ ምስ የመን፡ ሱዳን፡ ጂቡትን ኢትዮጵያን ኣብ ቀጻሊ ውግእ ከም ዝኣተወት ናይ ቀረባ ግዜ ተዘክሮና እዩ። እዚ ውግኣት ተዘክሮ ጥራይ ዘይኮነ ጌና ደሙ ኣይነቐጸን። ብፍላይ ከኣ ናይቲ ምስ ኢትዮጵያ ዝተኸየደ፡ በቲ ኢሳይያስ ዝተኣመነሉ ጥራይ ካለኦት ግና ዝያዳ እዩ ዝብልዎ፡ 19 ሺሕ ኤርትራውያን መላምል ዝተቐዝፍሉ፥ ምግማቱ ዘጸግም ኤርትራዊ ንብረት ዝዓነወሉ፡ ብዙሓት ኤርትራውያን ዝተማዛበልሉ፡ ዝተሰድሉ፡ ንብረቶም ዘርሞዘርሞ ዝኾነሉንን፡ ዲሞክራስያዊ ተስፋ ኤርትራውያን ዝጸልመተሉን፡ ስለ ዝኾነ ኣይኮነንዶ ሎሚ ጽባሕ እውን ዝርሳዕ ስንብራት ኣይኮነን። ናይዚ ኩሉ ክሳራን ንድሕሪት ምምላስን ተሓታቲ ከኣ ኢሳይያስ ኣፈወርቅን ጉጅለኡን እምበር፡ ካልእ ከምዘይኮነ  ክንእመነሉ ዝግበኣና ዘየገላብጥ ሓቂ እዩ። በቲ መርዛም ስብከቱ ተሰሊብካ፡   ጉጅለ ህግዲፍ ንምድሓን ነቲ ተሓታትነት ናብ ካልእ ንኣብነት ናብ ወያነ ከተላግቦ ምፍታን ከኣ፡ ርትዓውን ፍትሓውን ኣብ ልዕሊ ዘይምዃኑ ንገዛእ ርእስኻ ምዕሻው እዩ።

“ስለምንታይ እዩ ጉጅለ ህግደፍ ናይ ሓሶት ምኽንያታት እንዳሰነዐ ምስ ኩለን ጐረባብቲ ሃገራት ሓዊ ዝኣጉድ ዝነበረ?” ናይ ዝብል ሕቶ መልሲ፡ ኣብ ኤርትራውያን ፍልልያት ከምጽእ ከም ዝጸንሐ ፍሉጥ እዩ። ህግደፍ ካብ ተሓታትነት ንምህዳም ነዚ ሕቶዚ ንምላስ፡ ክህንድሶ ዝጸንሐ ምህዞታት፡ ዶብና ስለ ዝተወረ፡ ሃይማኖታዊ ጥሩፍነት ስለ ዘልሓኹልና፡ ንኢሳይያስ ክቐትልዎ ስለ ዝሃቀኑ፡ ኣብ ውሽጣዊ ጉዳይና ስለ ዝኣተዉ ,,,,, ወዘተ ዝብሉ ምህዞታት ከም ዝነበሩ ንዝክሮ ኢና። ነቲ ኩነታት ትንፋስና ውሒጥና የማነ ጸጋም መዚና ካብ ጸቢብነት ተዓጊስና ክንመዝኖ እንከለና ግና፡ ምህዞ ህግደፍ ፍጹም መሰረት ዘየብሉ ሓሶት እዩ ነይሩ።

እቲ ሓቀኛ ናይ ህግዲፍ ፈቐድኡ ውግእ ናይ ምእጓድ ምኽንያት፡ ብዘይካ ሓቀኛ መንነቱ ኣብ ናይ ውግእ ህቦቡላ ንምሕባእን፡ ናይ ህዝቢ ኤርትራ ናይ ኣተሓሳስባ ኣቕጣጫ ካብ ውሽጢ ናብ ደገ ምቕናዕ ከኣ ካልእ ምኽንያት ነይሩ። ህግዲፍ ህዝቢ ኤርትራ “ሃገርካ ክትውረር እያ” ዝብል ደርጓዕጓዕ እንተስሚዕካዮ “ብመንን ስለምንታይን” ከይበለ ሴፉ ከም ዝስሕል ስለ ዝተረደአ፡ ነዚ ሕኑን ኤርትራዊ ሃገራዊ ፍቕሩ መዝሚዙ ኣብ ሓዊ ክጠብሶ ጸኒሑ። እዚ እቲ መሸፈኒ ኮይኑ፡ ብፍላይ ናይቲ ኣንጻር ኢትዮጵያ ዝወለዖን ዝተፈላለዩ ሕብርታት ክቐብኦ ዝጸንሐን ውግእ ቀንዲ ምኽንያት፡ እቲ ክዝረበሉ ዝጸንሐ ጉዳይ ዶብ ከምዘይኮነ፡ ሎሚ ናይ ማሕበራዊ ሳይንስ ተመራመርቲ ዓው ኢሎም ዝገልጽዎ ዘለዉ እዩ። ዘይተጸንዐን ኣመዛዚኑ ዘይርእን ኣብ መወዳእታ ዝተሳዕረን ናይ ሽዑ ቁጠባዊ ፖሊሲ ህግደፍ ምስ ተሳዕረ ህግዲፍ ኣብ ውግእ ንኽኣቱ ከም ዘገደዶ ሎሚ ብወግዒ ተፈሊጡ እዩ። እዚ ናይ ሽዑ ናይ ውግእ ጠንቂ ሎሚ’ውን ካብ ኣእምሮ’ዚ ዲክታቶር ኣይወጸን። እቲ ካብኡ ዝገደደ ንህግዲፍ ናብ ውግእ ኣንጻር ኢትዮጵያ ዝደፈኦ ናይ ኢሳይያስ ዓባይ ኢትዮጵያ ናይ ምምራሕ ህርፋን ምስ በነነ ምዃኑ ሎሚ ብዙሓት ተመራመርትን ፖለቲከኛታትን ዘግህድዎ ዘለዉ እንተኸወልካዮ ዘይክወል ጠንቂ እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ኢሳይያስ ኣፈወርቂ፡ ኣብ ከተማታት ኢትዮጵያ ከይዱ ኣፍልቡ ዝወቕዓሉ ዘሎ ቆልዓዊ ምኽንያት እውን ነዚ ሕነ ናይ ምፍዳይ ባህሪኡ ዘመልክት እዩ። ኣብ ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኢሳይያስ ኣብ ሓሳብን ኣርሒቕካ ምርኣይን ምስተሳዕረ፡ ሕነ ናይ ምፍዳይ ውግእ ከም ዝጀመረ ንሕና ንብሎ ዘለና ዘይኮኮነ ብደረጃ ዓለም ነዚ ጉዳዚ ከጻሪ ሓላፍነት ዝወሰደ ኣካል ከም ዝመስከረን ኤርትራ ከም ጀማሪት ውግእ ንክትክሕስ ዝፈረዳን ምዃኑ ክንዝንግዕ ኣይግበኣናን።

ኢሳይያስ ስለምንታይ ከምዚ ዓይነት ውግእ ናይ ምኽፋት ስጉምቲ ወሲዱ ካብ ቅድም’ውን ንጹር እዩ። ካብ ወልፊ ውግእ ወጻኢ ክነብር ስለ ዘይክእል እዩ። ንሱስ ሕራይ ባህሪኡ ኮይንዎ፡ “ስለምንታይከ ብሓፈሻ ህዝቢ ኤርትራ ብፍላይ ድማ ኤርትራዊ መንእሰይ ኣሚኑ ኣብ ሓዊ ተጠቢስሉ?” ዝብል ግና ኣዘራራብን ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ሕቶ ዘልዕልን እዩ። ደሓር ግና ኤርትራዊ መንእሰይ ኣብቲ ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ ኢሳያሳዊ ወልፊ ንምርዋይ ዝተወጠነ ውግኣት ክጥበስ እንከሎ፡ ከም ዝተዓሸወ ዝተረደአ ይመስል። ነዚ ስርዓት ራሕሪሕዎ ናብ ስደት ምውሓዙ በቲ ስርዓት ተዓሽዩ ከም ዝነበረ ናይ ምርድኡ ምልክት እዩ። እቲ ተዓሽዩ ከም ዝነበረ ምርድኡ ጽቡቕ ኮይኑ፡ እቲ ከም ግብረ መልሲ ዝወሰዶ ናይ ስደት ምርጫ ግና ካልእ ነዚ ዲክታቶር ዘሕጎሱ እዩ። ምኽንያቱ ነቲ ሃገር ናይ ምብራስ ሕቡእ ኣጀንዳኡ ዘተግብረሉ ኮይኑ ስለ ዝረኸቦ። እንተኾነ ሕጂ እውን ከምቲ “ክንብል በለ እምበር ኣይተኻዕወን” ዝበሃል፡ ቃልሲ መንእሰያት ኣንጻር ዲክታቶር፡ ከካብ ዘለኻዮ ኩርናዕን በብዝጥዕመካ ኣገባብን ይቕጽል ስለ ዘሎ ተስፋ ዝህብ እዩ። መድረኽ “ይኣክል” ክሳብ ክንድዚ ምዕማሩ ከኣ ነዚ ዘመልክት እዩ።

ዲክታቶር ኢሳይያስ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ኤርትራ ናይ ታዕሊም ተሃድሶን ግፋን የካይድ ከምዘሎ ይሕበር ኣሎ። እዚ ከኣ ተዋጋኢ ባህሪኡ ኣብ ቦትኡ ከም ዘሎ ዘመልክት እዩ። ኣብ ቦታኡ ዘሎ እቲ ተዋጋኢ ባህርያቱ  ጥራይ ዘይኮነ፡ እቲ ካብ ገዛእ ርእሱ ዘይጅምር ጽገዕተኛ ናይ ቁጠባ ፖሊሲኡ እውን ከምኡ ኣብ ቦታኡ’ዩ ዘሎ። ከምቲ ወለድና “ኣመል ምስ መግነዝ” ዝብልዎ እዚ ዲክታቶር ክሳብ ዘሎ ተናኻሲ ባህሪኡ እውን ምስኡ እዩ ዘሎ። እቲ ቅድሚ ሕጂ ኣንጻር ኢትዮጵያን ካለኦት ጐረባብቲ ሃገራትን ውግእ ዝኸፈተ ባህሪኡ ምስኡ እዩ ዘሎ። ምስዚ ባህሪኡ ክሳብ ዘሎ ከኣ፡ ዓቕሚ እንተዘይገዲብዎ፡ ውግእ ካብ ምኽፋት ዓዲ ከምዘይውዕል ተግባራቱ’ውን ይምስክር ኣሎ። ዲክታቶር ኢሳይያስ ኣብ ዝተፈላለዩ መድረኻት ኢትዮጵያን ናይዚ እዋንዚ ለኣኽቱ ሃገራትን ከይዱ ኣፍልቡ ብምውቓዕ ድዩ ኢዱ ብምስዓም ባህሪኡ ዝቐየረ ዝመስሎም  ኣካላት ከይጋገዩ ናይ “ኢሳይያስ ቀደም ኮነ ሎሚ፡ ኢሳይያስ’ዩ እሞ፡ ኣይትተሃመሉ” መልእኽትና ነመሓላልፈሎም።