ትምህርቲታት ካብ ዑዉት ምስግጋራት
ብ
ኣብረሃም ኤፍ. ሎዌንዛልን
ሰርጅዮ ቢታርን
ቶርኋሚ
ሰመረ ተስፋሚካኤል ሃብተማርያም
ኣብረሃም ኤፍ. ሎዌንዛልን: ዘይተቐማጢ ዝለዓለ ኣባል ማሕበር ምሁራን ትካል ብሩኪንግስን፡ መስራቲ ኣመሓዳሪ ናይ ዝርርብ ኣብ ነንሕድሕድ ኣሜርካውያንን ‘ዩ።
ሰርጅዮ ቢታርን: ኣቦ-መንበር ናይ ቺለ መስረተ ዴሞክራሲን፡ ዘይተቐማጢ ዝለዓለ ኣባል ማሕበር ምሁራን ዝርርብ ኣብ ነንሕድሕድ ኣሜርካውያንን ‘ዩ። ካብ 1994 ክሳብ 2002 ድማ ኣባል ላዕለዋይ ባይቶ ናይ ቺለ ነበረ።
ክልቲኦም ከኣ ኣሳናዳእቲ ናይታ ዴሞክራሳዊ ምስግጋራት: ዝርርብ ምስ መራሕቲ ዓለም (ማሕተም መክበብ ጃን ሃብኪንስን፥ ኣህጉራዊት ሓሳብ 2015ን፡) እዚኣ ጽሕፍቲ ‘ውን ካብኣ ዝተወሰደት ‘ያ።
ሰመረ ተስፋሚካኤላ ሃብተማርያም: ቶርኋሚ ናይዛ ጽሕፍቲ እዚኣን: ዋና ፈጻሚ መድረኽ ሃገራዊ ዘተን: ደራሲ ናይ ክልተ ብእንግሊዝ ዝተሓተማ መጽሓፍቲ: “ልብታት ከም ረጋቢት” (ታሪኻዊት ልቢ-ወልድን): “መንጸብረቕታት ኣብ ታሪኽ ተዋሕዶ ቤተክርስትያን ሓበሻ (ኢትዮጲያን ኤረትራን)” (መጽሓፍ ታሪኽ) ‘ዩ።
ዳርጋ ሓሙሽተ ዓመት ኣቢሉ ይገብር፡ ማዕበል ተቓውሞ ሓፋሽ ንግብጻዊ ውልቀመላኺ ሑስኒ ሙባረክ ካብ ስልጣኑ ቦርቂቑ ባሕጎጎ። መብዛሕቲኦም ናይ ውሽጥን ናይ ወጻእን ተዓዘብቲ፡ ግብጺ ኣብ ጎደና ዴሞክራሳዊ መጻኢ ከም ዘላ ኣመኑ፡ ገሊኦም ‘ውን ካብኡ ሓሊፎም ዴሞክራሲ ኣብ ዝብጻሕ በጺሓ’ያ ኢሎም ኣወጁ። እንትኾነ እቲ መሓመድ ሙርሲን ሰልፊ እስላማዊ ሕውነታዊ ማሕበር ንናጽነትን ፍትሕን ዝተዓወተሉ ውድድር ምርጫ ጎንጽን ምግምማዕን ኣኸተለ፡ ኣብ 2013 ድማ፡ ድሕሪ ቡዙሕ ናይ ሓፋሽ ተቓውሞታት፡ ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልሲሲ ንስልጣን ብወተሃደራዊ ዕልዋ ኣቢሉ ተባሕቶ። ካብዛ እዋን ንደሓር ስርዓት ሲሲ ልዕሊ ሓደ ሽሕ ገባራት ቐተለ፡ ልዕሊ ዓሰርተታት ኣሽሓት ኣሰረ፡ ንመራኸቢ ቡዙሓንን በርጌሳዊ ሕብረተሰባትን ስረሓቶም ንኸየካይዱ ብዙሕ ጸቕጢ ገበረ።
ኣብ ጥቓ ግብጺ እትርከብ ቱንስ ግዳ ድሓን ከደት። እቲ ማዕበል ዓረባዊ ምልዕዓል ኣብ 2010 እዩ ጀሚሩ፡ እቲ በቲ ሰውራ ቱንስ ተመሪሑ ዝኣተወ ዲሞክራሳዊ መንግስቲ ከኣ ክሳብ ሕጂ ብሂወቱ ኣሎ። ኣብ ሓንቲ ካብተን ቀንዲ ኣገደስቲ ዝኾና ዕማማት ተዓዊቱ፦ ስምምዕ ኣብ ሓድሽ ቅዋም፡ ነዚ ጻማ ኣቓሊባ’ያ ‘ውን እታ ሽማግለ ኖቤል ነተን ኣብቲ ምስግጋር ንጡፋ ተራ ዝነበረን ኣርባዕታውያን በርጌሳውያን ሕብረሰባውያን ማሕበራት ናይ ሰላም ብልጨኣ ዝሰለመተን። ናይ ቱንስ ደሞክራሲ ግን ከይተረረ ለይለይ እናለ፡ ብስግኣት ፖለቲካዊ ጎንጺን፡ ጸቕጢ ኣብ ተቓወምቲ ዝወርድን፡ ምግሃስ ሰብኣዊ መሰላትን እንዳተጠቐዐ ይርከብ። ኣብ ኲባ እውን ድሕሪ ክንደይ እቶም ዝኣርጉ ዘለዉ መላኽቶት ገዛእቲ ጽጋነታት ንምትእትታው ይጅምሩ ስለ ዘለዉ፡ እቲ ዲሞክራሳዊ መጻኢ ተስፋታት ይግበረሉ ኣሎ። ኣብ ምያንማር (ከምኡ እውን ብበርማ ትፍለጥ)፡ ዋላ’ኳ ብቡዙሓት ጸገማት ዝተሰነየ ይኹን እምበር፡ ሓደ ዘይምዕሩይ ምስግጋር ቀስ እናለ፡ ምናልባት፡ ካብ ወተሃደራዊ ግዝኣት ናብ መላእ-ኣሳታፊ መንግስትነት የብጽሕ ይህሉ እዩ።
እንታይ እዩ ዝውስን እቲ ፈተነታት ዲሞክራሳዊ ምስግጋር ዑዉትን ዘይዑዉትን ክኸውን። ሑሉፍ ተሞክሮታት ገለ ኣስተብህሎታት ይህብ። ስፍሕ ዝበለ ቃለመጠይቓት ምስ 12 ፕረሲደንት ነበራትን ሓደ ቀዳማይ ሚንስተርን፡ ኣገዳሲ ዝኾነ ተራታት ዝተጻወቱ ኣብ ዑዉት ዲሞክራሳዊ ምስግጋር ኣብ ብራዚልን፡ ቺለን፡ ጋናን፡ ኢንዶኒዝያን፡ ሜክሲኮን፡ ፊሊጲንስን፡ ፖላንዳን፡ ደቡብ ኣፍሪቃን፡ ኢስፓኛን ኣካይድና። ዋላ’ኳ ገሊኦም ኣብ መላኺ ስርዓት መራሕቲ ዝነበሩ እንተኾኑ፡ ንሃገራቶም ናብ ኣድማዒ ዲሞክራሲ መሪሖም ዝሓገዙ ኢዮም። ኤፍ. ዳብሊው. ዲ. ክላርክ፣ ከም ፕረሲደንቲ ደቡብ ኣፍሪቃ፡ ምስ ኔልሰን ማንዴላን ሃገራዊ ጉባኤ ኣፍሪቃን (ሃ.ጉ.ኣ.) ተደራዲሩ ነቲ ዓሌታዊ-ፍልያ (ኣፓርታይድ) ኣብ መወዳእታ ከም ዝበርስ ጌርዎ። እቲ ምኽትል ፕረሲደንት፡ ኣብ ጥሕቲ ነዊሕ ግዝኣት መላኺ ኢንዶኒስያ ዝነበረ፡ ዳሕራይ በቲ ዘጋጠሞ ዓቢ ተቓውሞ ካብ ስልጣኑ ባዕሉ ዝተሳናበተ ሱሓርቶ፡ ቢ. ጀይ. ሓቢቢ ፕረሲደንት ኮነ፡። ሽዑኡ ሓቢቢ ነቶም ኩሎም ናይ ፖለቲካ ኡሱራት ፈተሖም፡ ዕዮ ማሕበራት ብዕሊ ኣፍቀደ፡ ፕሬስ ምምያ ጠጠው ኣበለ፡ ሓደሽቲ ፖለቲካውያን ሰልፍታት ክምስረታ ኣፍቀደ፡ ከምኡ ‘ውን እቲ ሕግታት ፖለቲካ ናይ ኢንዶኒስያ ቀይሮ፡ ንቅዋማዊ ዲሞክራሲ መንገዲ ጸረገ።
ካልኦት መራሕቲ ‘ውን ጉሉሓት ነበሩ ኣብቲ ንምብራስ ምልካዊ ስርዓት ዘብቀዐ ምንቅስቓሳት ተቓውሞን፡ ኣስዒቡ ‘ውን ርጉኣት ዲሞክራሲታትን ንምህናጽ ዝሓገዘ። ኣብ 1990፡ ድሕሪ ምምላስ ዲሞክራሲ፡ ፓትሪሽዮ ኣየልዊን፡ መራሒ ተቓውሞ ኣንጽር እቲ ንነዊሕ ዝገዘአ መላኺ ቺለ፡ ጀነራይ ኣውጎስቶ ፒኖሸ፡ ናይ ሃገሩ ቦኽሪ ዝተመርጸ ፕረሲደንት ኮነ። ድሕሪ ዴሳዊ ስርዓት ኣብ ፖላንዳ፡ ታድዮሲዝ ማዞዊኪ፡ ካቶሊካዊ ሊቕን መራሒ ምሕዝነት ማሕበር ዕዮን፡ ቦኽሪ ቀዳማይ ምኒስተር ኮነ።
ከምኡ’ውን ምስ ናይ ድልድላት መራሕቲ፡ ክልተ ኣእጋሮም፡ ሓደ ኣብ ውልቀ-ምልኪ እቲ ካልእ ኣብ ዴሞክራሲ ዝረገጸ፡ ቃለመጠየቓት ኣካየድና፦ ከም ኣብ ደሳዊት መንግስቲ ፖላንዳ ካቢነ ምኒስተር ዝነበረን ከምኡውን ኣብታ ንፖላንዳ ዲሞክራሳዊት ማዕጾ ከተርሑ ዘምረሐት ከባብ ጠረፔዛ ዘተ ዝተሳተፈን ኣለክሳንደር ክዋስኒዊስኪ። ኣስዒቡ ‘ውን ከም ፕረሲደንት፡ ዲሞክራሳዊ ትካላት ፖላንዳ ክህነጽ ሓገዘ። ኣብ 1986 ፊዴል ራሞስ፡ ኣብ ትሕቲ ውልቀምልካዊ ስርዓት ናይ ፈርዲናንዶ ማርኮስ ዝለዓለ ማዕርግ ዝነበሮ ናይ ውትድርና በዓል መዚ፡ ነቲ ኣዝዩ ሰፊሕ ሰልፍታት ህዝባዊ ሓይሊ ተሓወሶ። ኣስዒቡ ድማ ከም ሚንስተር ምክልኻልን፡ ከምኡ’ውን ኣብቲ ድሕሪ ማርኮስ ዝመጸ ደሞክራሲ ካልኣይ ፕረሲደንት ኮነ።
ዋላእ’ኳ ዝሰፈሑ ማሕበራውያንን በርጌሳውያንን ፖለቲካውያንን ሓይልታት ኣገደስቲ ተራታት እንተተጻወቱ፡ እዞም መራሕቲ እዚኣቶም ግን ኣብ ነፍስወከፍ ሃገሮም ኣብቲ ዑዉት ምስግጋር ቀንዲ (መፍትሕ) እዮም ኔሮም። እዞም መራሕቲ እዚኣቶም ኣብ ምብራስ ምልካዊ ስርዓታት ዘብቅዑን፡ ኣብ ቦትኦም ብዝተሃንጹ ቅዋማውያን ዲሞክራስታት፡ ብስሩዕን ኣብ ገግዚኡ ዝግበር ብመጠኑ ፍትሓዊ ዝኾነ ምርጫታት ዝተኸሉን፡ ኣድማዒ ዝኾነ ልጓማት ኣብ ፈጻሚ ሓይልን ተግባራዊ ዝኾኑ ዋሕሳት ናይ መሰረታውያን ፖለቲካውያን መሰላት ክትከኡ ሓጊዞምን፦ ካብዞም ለውጥታት እዚኣቶም ‘ውን ንድሕሪት ዝተገልበጡ የለውን። ዲሞክራሲ ኣብ ገሊአን ሃገራት ክሳብ ሕጂ ኣብ ምግስጋስ መሳርሕ ይርከብ፡ እዚ ምስግጋር ግን ነቲ ምቅርራሕ (ዝርጋሐ) ስልጣን ኣተግባርነት ፖለትካን ብመስረቱ ለዊጥዎ። ናይ ብሓቂ፡ ሓንቲ እኳ የላን ንኹሉ ዓቐናት ማዕሪኡ ክትከውን ትኽእል ኣርኣያ ዲሞክራሳዊ ለውጢ። እንተኾነ ዝሓለፉ ምስግጋራት፡ ገለ ብሓፈሽኡ ክትግበሩ ዝኽእሉ ትምህርትታት ይውከፉልና። እቶም ዴሞክራሳውያን ጸገንቲ እንካን-ሃባን ኢሎም ክጋደፉን፡ ነቲ ቀስ ኢሉ ዝስስን ግስጋሰ ካብ’ቲ መላእ-ኣጠቓላሊ ፍታሕ ብቐዳምነት ክሰርዑን ድልዋት ክኾኑን ኣለዎም። ልፍንትታት ክሃንጹ፡ ኢዶም ክዝርግሑ ንገለ ምስቲ ክግልብጥዎ ዝደልዩ ስርዓት ዘገልግሉ ዘለው፡ ከምኡ’ውን ምስ ሕቶታት ፍትሕን ፍዳን ክጠማጠሙ ይግብኦም። ከምኡ’ውን እቲ ወተሃደራዊ ሓይሊ ኣብ ትሕቲ ምቁጽጻር ገባር ከእትውዎ ኣለዎም። እቶም ካብ ዑና ምልካዊ ስርዓታት ዴሞክራስታት ክሃንጹ ዝግደሱ፡ እዘን ዝስዕባ ዝበለጻ ተግባራት እናተኸተሉ ዕጫታት ዓወተም ከመሓይሹ ይኽእሉ።
ምምድማድ ‘ቲ ባይታ
ቅድሚ እቶም ዝተመርጹ ፖለቲከኛታት ኣብ ሰልጣን ምዕራጎም ኣቐዲሙ ግዜ ሓይኹ ኢዩ ሓደ ዕዉት ዲሞክራሳዊ ምስግጋር ዝጅምር። ብመጀመርያ እቲ ተቓውሞ እኹል ህዝባዊ ደገፍ ክረክብ ኣለዎ፡ እንድሕር ናይቲ ስርዓት ናይ ምግዛእ ዓቕሚ ክምክትን ንነብሱ ከኣ ከም ተኣማኒ ተዋዳደራይ ስልጣን ከቕርባን እንተኾይኑ። መራሕቲ ተቓውሞ ሰልፍታት (ሸብሮታት) ክሕብሕቡን፡ ምእሳርን ምስቓይን ምስጓግን ን ናይ ተቓወምቲ ክኹንኑን፡ ከምኡ’ውን ናይ’ቲ ስርዓት ሃገራውን ኣህጉራውን ወግዓውነት ክብሕግጉን ኣለዎም። እዚ መብዛሕቲኡ ግዜ ነቲ ኣብ መንጎ ተቕውሞ ዘሎ ዓሚቕ ፍልልያት ናይ ሽቶታትን፡ መሪሕነትን፡ ዕርድታትን፡ ሜላታትን ድልድላት ሰሪሕካ ምጽባቡ ይሓትት። እቶም መብዛሕቲኦም ቃለመጥይቓት ዝገበርናሎም መራሕቲ ምስግጋር፡ ንነዊሕ ግዜ ብትግሃት ነቲ ፍልልያት ንምፍታሕን፡ ሰፊሕ ልፍንትታን ናይ ተቓወምቲ ሓይልታት ምህናጽን፡ ኣብ ሓበራዊ መደብ ንፖለቲካዊ ሰልፍታትን፡ ማሕበራዊ ምንቅስቓሳትን፡ ሰራሕተኛን፡ ተምሃሮን፡ ሃይማነታዊ ትካላትን፡ ቀንዲ ናይ ውኒን ረብሓታትን ንምጥማሮም ዝሰርሑ እዮም። እቲ ምሕዝነት ማሕበር ዕዮ፡ ኣብ ፖላንዳ፡ ብቐረባ ምስ ናይ ተምሃሮ ማሕበራትን፡ ሊቃውንትን፡ ባእታታት ናይ ካተሊካዊት ቤተክርስትያንን ሰሪሑ። ተቓውሞ ብራዚል ነቶም ናይ ኢንዳስትርታት መራሕቲ ነቲ ጉዳይ ከምዝድግፍዎ ጌሮም። ኣብ ኢስባንያ እቶም ተቓወምቲ ጉጅለታት ነቲ ዝነበሮም ፍልልያት ናብቲ ናይ 1977 ዋዕላ ሞንክልዋ ዘብጸሐ ልዝባት ፈቲሖም፡ ኣብ’ቲ እዋን ምስግጋር ከመይ ጌሮም ነቲ ቁጠባ ከም ዘመሓድርዎ ተሰማመዑ።
እቶም ተቓውሞ ንክሓብሩ እንድሕር ዝፈሽሉ ኮይኖም እቲ ትጽቢት ደሞክራሲ ኣብ ዝኾነ ቦታ ብኣንጻሩ ይህሰ። ኣብ ቨንዚወላ፡ ነቲ መንግስቲ ማዕረ ክንደይ ተፈጣጢ ኰንካ ትገጥሞ ኣለካ ዝብል ዑቱብ ፍልልያት፡ ክሳብ ሕጂ ነቲ ተቓውሞ ዓንቂፍዎ ኣሎ፡ ነቲ ብልሹው ቁጠባዊ ምሕደራ ናይ’ቲ ስርዓት በዝቢዙ ከኣ ኣብ ራብሕኡ ከውዕሎ ኣይከኣለን። ኣብ ሰርብያ፡ ኢስሎቦዳን ሚሎሰቪክ፡ ድሕሪ ስልጥን ምሓዙ፡ በቲ እንዳነሃረ ዝኸይድ ዝነበረ ክገዝእ ዘብቅዖ ምልካዊ ባህሪ ገለ ከመስግኖ ዘለዎ፡ እቲ ብሓንሳብ ሓቢሩ ስሙር ግንባር ከቕርብ ዘይከኣለ ሰርብያዊ ተቓውሞ እዩ። ኣብ ዩክረይን፡ እቲ ናይ 2004-5 ሰውራ ቡርቱካን፡ ነቲ ውጽኢት ምርጫ ሰፊሕ ምድንጋር ኔርዎ ኢሉ ዝግመት ከም ዝክልበጥ ገበሮ። ዴሞክራስያውያን ትካላትን ግዝኣት-ሕግን ዝያዳ ከይምዕብሉ ግን እቲ ዝነበረ ፍልልያት ኣብ መንጎ ጸገንቲ ንቕድሚት ነቕ ከምዘይብል ጌሩ ቐፈዶ፡ ንዳግማይ ዓሰርት ዓመት እውን ናብ ምልከ ውሕዳንን ፖለቲካዊ ብልሽውናን ኣስዓበ። ከምኡ’ውን ምንቅስቓስ ዲሞክራሳዊ ተቓውሞ፡ ምስቶም ኣብ ዝሓለፈ እዋን ምስ’ቲ ስርዓት ዝተሓጋገዙ ዝነበሩ ሕጂ ግን ድልዋት ዝኾኑ ንመደብ ዲሞክራስነት ክሕግዙ ድልድላት ክሰርሕ የድልዮ። እምበኣር ደመክራሳውያን ጸገንቲ ብኣንጻሩን ብቐጻሊን ከመሓላልፍዎ ዘለዎም ራኢ ንቕድሚት ዝቕነዐን ኣወንታውን ኮይኑ፡ ነቲ ብምልካውያን ስርዓታት ዝንዛሕ ፍርሒ ኣብ ውሽጢ ህዝቢ ከይሓድር ክግጠምን፡ ኣብ ሑሉፍ ቅሬታታት ምትኳር ፋይዳ ዘይብሉ ዝገብርን ክኸውን ኣለዎ። ምስኡ ምስኡ ከኣ፡ ነቶም ጎንጺ ምኹናን ዝኣበዩን ወይ ድማ እንካን-ሃባን ዘየፍቅድ ኣውራጃውን ብሄራውን ጉጅላውን ርእሰ ምምሕዳር ጠለባት ዘቕርቡን፡ ኣብ ደረት ከም ዝውሰኑ ምግባሮም።
ንተቓውሞ ምሕባር ግን ኡኹል ኣይኮነን፡ ደሞክራስያውያን ሓይልታት ነቲ ፍልልያት ኣብቲ ውሽጢ፡ ኣብ ስልጣን ዘሎ ስርዓት፡ ክርድእዎን ክብዝብዝዎን ይግባእ። ነቶም ኣብቲ ውሽጢ ስርዓት ዘለው ባእታታት ንለውጢ ርሕዋት ክኸኑ ምዕጋብን፡ ጸገንቲ ዝእመን ዝኾነ መብጽዓታት ክገብሩን፡ ሕነ ከይፈድዩን ንብረት ናይቶም ኣብቲ ስርዓት ሰብውሻጠ ዝኾኑ ከይግብቱን። ምንቅስቓሳት ተቓውሞ ኣትሪሮም ክሰርሑ ይግባእ ቁቡላት ተማጕቲ ናይቶም ኣብቲ ውሽጢ ምልካዊ ስርዓት ኮይኖም መዋጽኢ ዕርዲ ዝድልዩን፡ ከምኡ ምስኡ-ምስኡ ‘ውን ነቶም ፈጺሞም ነቲ መልእኽቲ ለውጢ ዝነጸግዎ ክነጽልዎምን። ንኣብነት፡ እቲ ቀንዲ ዕርዲ ናይቲ ብራዚላዊ ጸጋኒ፡ ፈርዲናንዶ ሄንሪከ ካርዶሳ፡ ንባእታታት ናይቲ ውትህድርና ኢዶም ሰዲዶም መዋጽኦ ዝድህስሱሉ ዝስሕብ ነበረ።
እቶም ኣብ ስልጣን ዘለው ግን ኣድላይነት ምርሓቕ ካብቲ ምልካዊ ግዝኣት ዘስተብሃሉ፡ ነቲ ናተይ ዝብልዎ ደጋፊ ብግዴኦም ኣለይመለይ እናበሉ፡ ምስኡ-ምስኡ ከኣ ምስቲ ተቓዋሚ ጊጅለታት ዝላዘቡ መገድታት ምርካብ የድይዮም። እቲ ደ. ክላርክ ብ1989ን 1990ን ምስ ኣባላት ካቢንኡ ዝገበሮ ናይ ቆጥቋት መናፈሻ (ቡሽ ርትሪት) ከም መርኣያ ናይዚ ክውሰድ ይከኣል። ኣብዚ ዝርርብ እዚ፡ ቅድሚ እቲ ድራማዊ ዝኾነ ስጉምትታት ምእዛዙ፡ ኣብ ውሽጢ ካቢንኡ ምስጢራዊ ሓበራዊ ስምምዕ ከጥሪ ክኢሉ፥ ንሃ.ጉ.ኣ. ሕጋዊ ምግባርን፡ ኔልሰን ማንዴላን ካልኦት ፖለቲካውያን ኡስራትን ምፍታሕን፡ ዘተ ብዕሊ ምኽፋትን። ኣብ መጀመርያ፡ ከም ኣድላይነቱ፡ እቲ ቀታዊ ርክብ ኣብ መንጎ ተቓውሞን ስርዓትን ብስቱር ክግበር ይከኣል፡ ልክዕ ‘ውን እቲ ፈለማዊ ርኽክባት ኣብ መንጎ ሰበ-ስልጣን መንግስትን ወከልቲ ሃ.ጉ.ኣ.ን ከምኡ ‘ዩ ኔሩ፡ ኣብ መፋርቕ 1980ታት ካብ ደቡብ ኣፍሪቃ ወጽኢ ኮይኑ ‘ዩ ዝተኻየደ። ዘይዕላዊ ዝርርባት፡ ከም ናይ ፖላንዳ ከቢብ ጠረቬዛ ምይይጥ፡ ንኣባላት ስርዓትን ዲሞክራሳዊ ተቓውሞን ንክራዳድኡን፡ ንክልሻት ምስዓሩን፡ ብሓንሳብ ኴንካ እትሰርሓሉ ዝምድናታት ምጥራይን ይሕግዝ። ከም ደ. ክላርክ ዘቕለበሉ “ዝኾነ ግርጭት ክትፈትሖ ኣይትኽእልን እንድሕር እቶም ሰብ ነገር ነንሕድሕዶም ክዘራረቡ ዘይከኣሉ…ኣብ ዝኾነ ንግግር ከትዕወት እንተደኣ ኮንካ ነብስኻ ኣብ ቦታ ናይቲ ካልእ ኣቐሚጥካ ክጥምታ ኣለካ፡ ሓደ ብዓይኒ ጉዳይ ናይቶም ካልኦት ጠሚቱ እተን ብመጠኑ ዝወሓዳ ጠለባት ክውስን ኣለዎ (ናይቲ ካልእ ሸነኽ) እንድሕር ናታቶም ምትሕግጋዝን ኣወንታዊ ተሳታፍነትን ኣብቲ መሳርሕ ንግግር ከረጋግጽ ኮይኑ።”
ኣብዚ መላእ መሳርሕ፡ እቶም ጸገንቲ ኣብ ልዕሊ ‘ቲ ስርዓት ጸቕጢ ክገብሩ፡ ቀጻሊ ዓወት ንምጭባት ከኣ ስግኣት ዘለዎም ስጉምትታት ክወስዱ ኣለዎም፡ ዋላ’ኳ ዘገም እናለ በብቑሩብ ዘተግብሩ ስጉምትታት ይኾኑ። እንካን ሃባን ኢሎም ማእከላይ ፍታሕ ንምርካብ ድልዋት ክኾኑ ኣለዎም፡ ዋላ’ኳ ‘ዚ ንገለ ኣገደስቲ ዝኾኑ ዒላማታት ፍርቂ ዓወት ጥራሕ ዘጨብጥን ንገለ ኣገደስቲ ደገፍቲ ዘባሳጩን እንተኾነ። መብዛሕቲኡ ግዜ፡ እቲ ዝያዳ ትብዓት ዘድልዮ፡ ነቲ ዝለዓለ መርገጻት ምንጻግ እምበር፡ ነቲ ሰሓቢ ክንሱ ግን ዘይተግባራዊ መትከላት ኣጥቢቕካ ምሓዝ ኣይኮነን። ምስግጋርራዊ-ምትግባር ዕማም ናይ ሃሜናዊ ኣይኮነን።
ንኣብነት፡ ኣብ ጋና፡ መራሒ ናይታ ሓዳሽ ሓርበኛዊት ሰልፈ፡ ጃን ኩፈኦር፡ ነቲ ኣብ 1992 ምርጫ ዝነበረ ናይ ሰልፉ ኣብያ ነጺጉ፡ ነቲ ናይ 1996 ምርጫ፡ ሰልፉ፡ ዋላ ትሰዓር፡ ክትሳተፎ ከም ዘለዋ መጎተ። ኣብቲ ናይ 2000 ምርጫ ኣስዒቡ ዝመጸ ናይ ኩፉኦር ዓወት፡ ስልጣን ብምርጫ-ሳጹን ኣቢሉ ናብ ሰላማዊ ምስግጋር ንኸምርሕ ኣብቀዐ፡ እዚ ን15 ዓመት ዝቐጸለ ኣገባብ ‘ዩ።ከምኡ ‘ውን ኣብ መክሲኮ፡ ኤርኔስቶ ዘዲሎ፡ ዋላ’ኳ ጉሉሕ ኣባል ናይታ ንነዊሕ ዝገዘአት ትካላዊት ሰውራዊት ሰልፊ (ት.ሰ.ሰ.) ይኹን እምበር፡ ነቲ ምስ ተቓውሞ ተላዚቡ ዝተሰማምዓሉ፡ በብቑሩብ ዝመጽእ ጽገና መሳርሕ ምርጫ፡ ድሕሪ ናይ 70 ዓመት ኣብ ስልጣን ምህላው፡ ቅጽጽር ከስተልሙ ኢልካ ዘይትጽበየሉ ዝነበረ እዋን፡ ደገፉ ሃበ። ኣስዒቡ ‘ውን ከም ፕረሲደንት ዝያዳ ለውጥታት ክገብር ተሰማመዐ ብዛዕብ ኣማውላ መኸተ-ምርጫን፡ ከምኡውን ንምሕያል ናይ ምርጫ ሰበ-ስልጣናት ዝተለመ ጽገና ደገፈ፡ እዚዩ ከኣ ነቲ መንገዲ ዘርሓዎ፡ እቲ ቅድሚ ሕጂ ዘይተረኣየ ምስግጋር ስልጣን ካብ ት.ሰ.ሰ. ናብ ተቓውሞ ኣብቀዐ።
እቲ ኣብ ምንጻግ እንካን-ሃባን ኢልካ ዝርከብ ማእከላይ-ፍታሕ ተጠጅኡ ዝጸንሕ ሓደጋ ብንጹር ኣብ ናይ ግብጺ ጉዳይ ተራእየ። ኣብቲ ሓጺር ዝእዋኑ ግዝኣት ሕውነት ኣስላም፡ እታ ጉጅለ ኣብ ኣስላማዊ መደብ ኣጥቢቓ ጸቒጣ ሓድሽ ቅዋም ነደፈት፡ እዚ ከኣ ዓቢ ክፋል ናይቲ ሕብረተሰብ ኣነጸለ። ኣብ ቺለ፡ እቶም ሑሉፋት ጸጋማውያን ዝኾኑ ኣባላት ተቓውሞ “ኩሉ ዓይነት ቃልሲ” ዝብል እምነት፡ እንኮላይ ጎንጺ ዘጠቓለለ፡ ኣንጻር ስርዓት ፒኖሸ ደገፉ። ኣብ 1996 ኣቢሉ መብዛሕቲኡ ምንቅስቓስ ተቓውሞ ነቲ ውልቀምልክነት ካብ መንበር ስልጣኑ ብሓይሊ ከውርድዎ ከምዘይከኣል ተሰቆሮ፡ እቲ ዝነበረ ዝምድና ምስ ሑሉፋት ጸጋማውያን ግን ነቲ ምስሊ ተቓውሞ ኣባላሸዎ። ብኣንጻሩ ናብ ሰላማዊ ውድድራት ኣቕነዑ፡ ንኩሉ ትኸውን ሃገር ንክሃንጹ ከኣ ተመጻብዑ። እዚ ኣቀራርባ ነቲ ኣብ 1988 ዝተኻየደ ምርጫ፡ ተቓውሞ ኣብ ልዕሊ ኦጎስቶ ፒኖሸ ንክዕወቱ ሓገዘ፡ ነዚ ምርጫ ቡዙሓት ኣብ ተቓውሞ ክኣብይዎ ይደልዩ ኔሮም።
ገባራትን ጸታን
ምግልባጥ ምልካዊ ስርዓት ሓደ ነገር ‘ዩ፡ ምምሕዳር ግን ኣዝዩ ካልእ። መብዛሕቲኡ ግዜ፡ መራሕቲ ምስግጋር፡ ቅድም ቤቶም ከጽርዩን ከም ብሓድሽ ክጅምሩን፡ ጸቕጢ ይገጥሞም፡ ነዚ ግን ክነጽግዎ ይግባእ፦ ምኽንያቱ ምምሕዳር ትርኢታትን፡ ሰራሕተኛን፡ ከምኡ’ውን ካብቲ ኣብ ተቓውሞ ዘድልዩ ፍልይ ዝበሉ ክእለታትን ስለ ዝጠልብ ። ተቓውሞ ሓንሳብ ስልጣን ምስ ጨበጠ፡ እታ ልዕሊ ኩሉ ኣገዳሲት ዝኾነት ተቓዳዲምካ ክትውሰድ ዘለዋ ስጉምቲ፡ ጎንጽታት ምቕሃምን ጸታዊ ስርዓት ምምላስን ክንሳ፡ ምስኣ ከኣ ጎኒጎና ኩሎም ሓይልታት ጸታ ካብ ሕጊ ወጻኢ ዝኾነ ንጥፈታት ከይገብሩ ምርግጋጽ እያ። እቶም ቃለመጠይቓት ዝገበርናሎም ብጣዕመ መሳጢ ዝኾነ ዝርዝራት ኢዮም ኣዘንትዮም ብዛዕባ ‘ቲ ንነዊሕ ዝጸንሕ ብድሆታት እቲ ኣብ ሞንጎ ገባርን ወተሃደራትን ዘጣጥሕ ዘሎ ዝምድናታት። ቀልጢፎም ጸገንቲ ብዝከኣል መጠን፡ ንኩሎም ኣገልግሎት ጸታ ኣብ ትሕቲ ዲሞክራሳዊ ገባራዊ ቁጽጽር ከእትውዎም ኣለዎም፡ ምስኡ-ምስኡ ከኣ ነቲ ዕላዊ ተራ ናይዚ ኣገልግሎት ክፈልጥዎን ከኽብርዎንን፡ እኹል ንዋታት ክህብዎምን፡ ነቶም መራሕቶም ከኣ፡ በቲ ኣብ ሑሉፍ ዝገበርዎ ምድቋሳት፡ ካብ ኩሉ ኣልማሚ ዝኾነ ሕነ ክከላኸልሎም ይግባእ። ነዚ ንምዕዋት እቲ ፖሊስን ውሽጣዊ ስለላ ኣገልግሎትን ካብቲ ወተሃደራዊ ሓይሊ ጠሪሹ ክፍለ ኣለዎ። መራሕቲ ኣብ ‘ቶም ፖሊስ ሓድሽ ኣረኣእያ ከስርጹ ኣለዎም ብዛዕባ ‘ቲ ሓፋሽ ህዝቢ፡ ሓላፍነት ሓይሊ ጸታ ንምክልኻል እምበር ንምድቋስ ገባራት ኣይኮነን፡ ንተራጸምቲ ጉጅለታት ፈሕ ከተብል ዓቕሚ ናይዚ ሓይለ ከተዋሕዶ ኣይግባእን ኢሎም ከተኩርሉ ይግባእ። ጸገንቲ ነቶም ኣብ ሃስያንን ጨካን መጸቀጥቲን ዝወዓሉ ላዕለዎት ሰብመዚ ካብ ስልጣን ከርሕቕዎኦም፡ ነቶም ዓበይቲ ኣዘዝቲ ወተሃደራት ኣብ ትሕቲ ቀጣ ትእዛዝ ገባራዊ ምኒስተራት ምክልኻል ክኾኑ፡ እቶም ንጡፍ ግቡኣት ዘለዎም ወተሃደራዊ ሓለፍቲ ካብ ፖለቲካዊ ተሳተፍነት ክቕጠቡ ከም ዘልዎም ኣጥቢቕካ ምርግግጽ ይግባእ።
ከምዚ ዓይነት ስጉምትታት ክትብሎም ይቐልል ካብ ከተተግብሮም፡ ኣብ ግብሪ ምውዓሎም ከኣ በሊሕ ፖለቲካዊ ፍርድን ትብዓትን ይሓትት። ኣብ ገለ ኩነታት እዚኦም ስጉምትታት ኣቐድምካ፡ ኣብ እግረ ተኽሊ፡ ክትዛረበሎም ትኽእል፡ ኣብ ገሊኡ ግን ፡ ንውሕ ዝበለ ግዜ ክወስዱ ኢዮም። ካብ መጀመርታ ግን ቀዳምነትን ከምኡ ‘ውን ቀጻልነቱን ዘረጋግጽ ሓለዋ ክወሃቦም ይግባእ። ከምቲ ሓቢቢ ዝገለጾ ብዛዕባ ዝምድና ገባርን ወተሃደራትን ኣብ ኢንዶኒስያ ክትንትን ከሎ፡ “እቶም ምስግጋር ዝመርሑ…ከርእዩ ኣለዎም፡ ብዘረባ ወይ ጽሑፍ ዘኮነስ፡ የግዳስ ብተግባር፡ ኣገዳስነት ገባራዊ ቁጽጽር።”
እቶም ዓበይቲ ገባራውያን ሰብመዚ፡ ሓላፍነት ምቁጽጻር ሓይልታት ጸታ ዝሓዙ፡ ፈላጣት ክኾኑን ብዛዕባ ጉዳያት ጸታን፡ ከምኡ ‘ውን ኣኽብሮ ክህልዎም ይግባእ ኣብቶም ማዕሪኦም ዝኾኑ፡ ኣብ ወተሃደርነትን ፖሊስን ስለላዊ ኣገልግሎትን ዘለው መራሕቲ። እዚ ከቢድ ክኸውን ይኽእል ኣብተን ዲሞክራሳውያን ምንቅስቓሳት ብጎንጺ ምስ ኣገልግሎት ጸታ ዝተራጸማ፡ ኣብ ህላወ ሕድሕደ ዘይምትእምማን ዝቕጽል፡ ኣብ ልዕሊ ገባራዊ ክእለት ብወተሃደራዊ ጉዳያት ቁንጣሮ ኣኽብሮ ምስ ዝህሉ።
መራሕቲ ምስግጋር፡ ነቲ ዝሓለፈ ስርዓት ተሓተቲ ንምግባርን፡ ነቲ ናይ ሓይሊ ጸታ ፍናኑን ስነስርዓቱን ንምዕቃብ ዘሎ ድልየትን፡ ሚዛኑ ክሕልው ኣለዎም። ኣብ መንጎ ናይ ቀደም ርጉማት ተጻላእቲ ዝነበሩ ሰላማዊ ሕድሕደ ምቅብባል ክሕብሕቡ ኣለዎም--ቀሊል ጉዳይ ኣይኮነን። ሽዑ ጥራይ እዮም ዜጋታት ነቲ ተጻባኢን ኢወግዓውን ኢሎም ብዙሓት ብጠገለ ነጺገሞ ዝነበሩ መንግስቲ ክቕበልዎ ዝጅምሩን፡ ሽዑ ጥራይ ‘ዮም ‘ውን እቶም ሓይልታት ጸታ ምስ ዜጋታት፡ ምስቶም መነዓዓብቲ ኢሎም ዝሓስብዎም ዝነበሩ፡ ምሉእ-ብምሉእ ዝተሓጋገዙ።
እቲ ሓደ ካብቲ ንሓደሽቲ ዴሞክራስታት ዘጋጥመን ኣዝዩ ግዜ ዝወስድ ብድሆታት ነቲ ጸታዊ ኣገልግሎት ኣብ ትሕቲ ገባራዊ ቁጽጽር ምእታው እዩ። እቲ ናይ ግብጺ ዲሞክራሳዊ ምስግጋር ዘፍሸለ፡ ከርሰ ነገሩ እቲ ዝቐጸለ ልዕልነት፡ ኣብ ልዕሊ ኩሉ ዝተመርጸ ትካላት ሓለፋ ዘለዎ፡ ናይ ግብጽዊ ወተሃደራዊነት እዩ። ኣብ ብዙሕ ዝተፈላለያ ሃገራት፡ ከም በዓል ጋምብያን ማይነማርን ታይላንድን፡ እቲ ዝያዳ ኩሉ፡ ኣብ ዕዉት ዲሞክራሳዊ ምስግጋር ኣገዳሲ ዝኾነ ዕንቅፋት፡ እቲ ገባራዊ ስልጣን ኣብ ልዕሊ ሓይልታት ጸታ ዘይምህላው እዩ።
እቲ ቅዋማዊ ብድሆ
ነቲ ወተሃደራዊ ኣብ ትሕቲ ገባራዊ ቁጽጽር ምእታው፡ ነቶም መራሕቲ ምስግጋር ንሃገራዊ እምነትን ኣህግራዊ ወግዓውነት ንኽረኽቡ ከተባብዕ ይሕግዝ። ከምኡውን፡ እቲ ምዕባለ ምርጫዊ መሳሪሕታት ድሌት ናይ ቡዙሓን ዘንጸባርቕን፡ ነቶም ኣብ ምርጫ ዝተሰነፉ፡ እቲ ቀንዲ ሻቕለቶም ኣብ ትሕቲ ሕጊ ከም ዝኽበር ክረጋገጽ ከሎ ‘ዩ። ኣብ መብዛሕቲአን ሃገራት ምንዳፍ ሓድሽ ቅዋም ግድነታዊ ‘ዩ፡ ኢንዶኒስያ ግዳ፡ ነቲ ናይ 1945 ቅዋም ገለ ዓንቀጽት ጥራሕ ለዊጣ ዓቀበቶ፡ ፖላንዳ ‘ውን፡ ንምሉእ ሓድሽ ቅዋም ክሳብ ሓያሎ ዓመታት፡ ድሕሪ ምውዳቕ ዴስነት ዝሓልፍ ኣየጽደቐቶን።
ሰፊሕ ቡዙሕነት ዘለዎም ተሳተፍቲ፡ ኣብ ምንዳፍ ቅዋም ክሳተፉ ይግባእ፡ እቲ ቅዋም ነቲ ዋና ዝኾነ ሻቕሎት፡ ናይ ቀንዲ ኣገደስቲ ዝኾኑ ክፋላት ሕብረተስብ፡ ምእታን ክፈትሕ፡ ዋላ‘ኳ ‘ዚ ንግዜያዊ፡ ንዲሞክራሲ ዝገትእ መሳሪሕታት ምቕባል እንተኾነ። ኣብ ግምት ክእቱ፡ እቲ ን25 ዓመት፡ ድሕሪ ምዕናው ስርዓት ፒኖሸ፡ ዘቐጸልዎ ኣድልዎ ዝነበሮ ምርጫዊ ኣገባብ፡ ነቶም ወተሃደራዊን ዓቃባውያን ጉጅለታትን ኣፎም ንምዕባስን ኢዶም ንምጥማርን ኢዩ ኔሩ፡ ከምኡ’ውን ምሃብ ቦታ ምኽትል ፕረሲደንት ንመራሒ ተቓውሞ ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ። ሓድሽ ቅዋም ሰፊሕ ደገፍ ክረክብ እንተኾይኑ፡ ምናልባት ምስኡ ልኡላት ባህግታት ምሕባርን፡ ኣድሒሩ ከኣ ምስሓብን፡ ወይ ‘ውን ዘገም እናለ ክትግበር ምግባሩ የድሊ ይኸውን፡ ከም’ቲ ኣብ ናይ 1988 ቅዋም ብራዚል ሁንጡይ ማሕበራውን ቁጠባውን ስንዳአታት፡ ሰፊሕ ናይ ዕዮ መሰላትን ሕርሻዊ ጽገናን ኣድማሳዊ ኣገልግሎት ጥዕናን ዝጸወዐ።
ዋላ ‘ኳ ኣብ ሓደ ቅዋም እቲ ትኽክልኛ ኣጣቕማ ቃላት ኣገዳሲ ይኹን ፡ እቲ ቀንዲ ኣገዳሲስ፡ ብከመይን መዓስን ብመንን ክጽድቕ ከሎ ‘ዩ። እቶም ተለምቲ እቲ ቅዋም ሰፊሕ ተቐባልነት ክረክብን፡ ከምኡ ‘ውን፡ ኣብ ኩነታት ብዘፍቅዶ፡ ንምጽጋኑ ኣጸቢቑ ቀሊልን ወይ ‘ውን ተግባራዊ ዘይኮነን ንኸይኸውን ክዕወቱ ኣለዎም። ቡዙሓት ‘ዮም ንናይ ኣይልዊን ቅዋም ዝነቐፉ፦ እታ ናይ ሓቂ ሽማግለ ኣብ ቺለ “ክሳብ ዝከኣል” ጥራሕ ‘ያ ፍትሒ ከተውህብ ዝሃቀነት፦ የግዳስ እቲ ሽዑ ዝተኻአለ፡ ዓመታት ምስ ሓለፈ ከኣ ዝያዳ ገፈሐ። እቲ ቀንዲ ሽቶ ክኸውን ዘለዎ ከመይ ጌርካ ሰፊሕ ተቐባልነት ብዛዕባ መሰረታውያን ሕግታት ዲሞክራሳዊ ምውሳእ ትምስርት ‘ዩ። ከምቲ ድሕሪ ዓሌታዊ ግዝኣት ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ፡ ካልኣይ ፕረሲደንት ዝኾነ ታቦ እምበከ ዝተገንዘቦ፡ “ኣገዳሲ ‘ዩ ኔሩ እቲ ቅዋም ብመላእ ህዝቢ ደቡብ ኣፍሪቃ ክውነን፡ ከምኡ ስለዝኾነ ድማ እቲ ናብ ምትላም ቅዋም ዘብጸሐ መሳርሕ ንኩሉ ዘሳትፍ ክኸውን።”
እቲ መሳርሕ ንደገፍቲ ናይቲ ሑልፍ ስርዓት ዘሳትፍ ከኸውን ኣልዎ፡ ውሕስነት ከኣ የድልዮም፡ መሰላቶም ኣብ ትሕቲ ሕጊ ከም ዝኽበር። ንኹሎም ሰበስልጣናት ነበር ብኣልማማ ምኽሳስ ለባም ኣይይኮነን። እቶም ሓደሽቲ መራሕቲ ክምስርትዎ ዘለዎም እምበኣር ግሁድ ሕጋዊ ኣገባባት ንምድህሳስ ሓቂ ብዛዕባ ሑሉፍ ዓመጻትን፡ ንግዳይ ኣደዳ ዝኾኑ ምፍላጥን፡ ምናልባት ‘ውን ካሕሳ ምሃብን፡ ኣብ ዝከኣለሉ ‘ውን ነቶም ዓቢ ገበን ዝፈጸሙ ኣብ ሕጊ ምቕራብ። ዋላ‘ኳ ሙሉእ ዕርቂ ዘይኸውን እንተኾነ፡ ሕድሕደ ምጽውዋር ግን ግድነታዊ ሽቶ ‘ዩ። እንካን-ሃባን ዘለዎ ማእከላይ ኣፈታትሓ፡ ደጊም-ደጋጊም ኣድላዪ ‘ዩ።
ሚዛን ዘሕልዉ ግብረታት
ዴሞክራሳዊ ምስግጋር እግሪ እናተኸለ ከሎ፡ እቲ ህዝቢ ነቶም ዴሞክራሳውያን መራሕቲ ‘ዩ--ሓንሳብ-ሓንሳብ ‘ውን ንዴሞክራሲ ባዕላ—ንቁጠባውን ፖለቲካውን ትጽቢታት ከማልኡ ብዘይምኽኣሎም መብዛሕቲኡ እዋን ዝወቕሶም። ንውልቀመላኺ ስርዓት ክቃወማ ዝሓበራ ምንቅስቓሳት ክበታተና ይኽእላ። እቶም ሓደሽቲ ሰበስልጣናት ነቲ ዘይተርፍ ዓሚቕ-ዝስሩ ኣመላት ብልሽውናን ዘይምስላጥነትን ይወርሱ። እተን በርጌስ ሕብረተሰብ ውድባት፡ ንኣንጻር ምልኪ ዝተኻየደ ተቓውሞ ምንቅስቓስ፡ ዘበርከታ ሓንሳብ-ሓንሳብ ይቁንቁና ወይ ‘ውን ኣዕናዊ ዝኾነ መርገጻት ይኽተላ፡ ብፍላይ ድሕሪ ‘ቶም መብዛሕቲኦም ወሓላሉ መራሕተን ኣብ መንግስቲ ወይ ኣብ ሰልፊ ፖለቲካ ክኣትው ከለው።
ምህናጽ ኣወንታዊ ዝምድናታት ኣብ መንጎ ‘ቲ ሓድሽ መንግስትን ‘ቲ ሓድሽ ተቓውሞን ቀጻሊ ብድሆ ‘ዩ። ውድድር ኣብ መንጎ መንግስትን ተቓውሞን ንዴሞክራሲ ጥዕና ይህቦ፡ ሙሉእ ዕግተት ብተቓውሞን ወይ ምድቋስ ነቐፌታ ብመንግስቲን ከኣ ብቕጽበት ንዴሞክራሲ የዕንዎ። ሓደ ነጻ ፈራዲ ኣካል፡ ብዘይ ምዕጋት ቡዙሓት ሓደሽቲ ተበግሶታት፡ ንፈጻሚ ተሓታቲ ክገብሮን፡ ከምኡ’ውን ሓደ ነጻን ሓላፍነታውን መራኸቢ ሚድያ ንሓዳሪ ዴሞክራሲ ክስረት ይሕግዝ።
ፖለቲካውያን ሰልፍታት ውን ኣገዳሲ ተራ ይጻወታ፡ እንድሕር መጎዓዝያ ናይ ፍሉያት ውልቀሰባትን ኣዕሩኽቶምን ካብ ምዃን ተቖጢበን። ብኣገባብ ዝተወደባን በዓል መደባትን ዝኾና ዴሞክራስያውያን ሰልፍታት እቲ ዝሓሸ ካብ ኩሉ ደርቢ ዝመንጩ ህዝቢ ዝዋሰኣሉ ባይታ ዝህብ፡ ኣድማዒ ጸቕጢ ዝሕብሕብን፡ ንሕንጻጻት ዕንጋላዊ ሓግዝ ከውህብ ዝወዳድብን፡ ህዝባዊ ጠለባት ዝኣሊን፡ ክኢላታት መራሕቲ ዘለልን ዘማዕርግንን። ኣመዓባብላ ሓያላት ሰልፍታት ጡንቁቕ ጠመተ ኣብ መሳርሕታትን ተዋሕስነት ኣመራርጻ ተወዳደርቲን፡ ምምዋል መኸተ ምርጫን፡ ኣክሰስ ናብ መራኸቢ ብዙሕን። እቲ ንዲሞክራሳዊ ምሕደራ ኣብ ጋናን ኢንዶኒስያን ፊሊፒንስን ቀጻሊ ብድሆታት ኮይኑ ዘሎ ብሓደ ሸነኽ ህላውነት ድኹማት ፖለቲካውያን ሰልፍታት ‘ዩ።
ዋላ‘ኳ ‘ቲ ንምስግጋር ዝውልዕ፡ ኣብ ክንዲ ቁጠባዊ፡ ፖለቲካዊ ጠንጥታት ይኹን እምበር፡ ነቲ ሓድሽ መንግስቲ፡ ከይ ወዓሉ ከይ ሓደሩ፡ ቀዳምነት ዝኾንዎስ ቁጠባዊ ብድሆታት እዮም። ድኽነትን ስራሕ-ኣልቦነትን ምቕናስ ምስ ዘድልዩ ቁጠባዊ ጽገናታትን፡ ንናይ ርሑቕ-ጠማቲ ዕቤትታን ማላእ-ቁጠባዊ ርግኣትን ዘጠንክሩ ክጋራጮ ይኽእል። ቅድሚ ‘ቲ ሓያል ህዝባዊ ደግፍ ምጽንፋፉ፡ እቲ መንግስቲ ከተግብሮም ዘለዎም ማሓበራዊ ስጉምትታት፡ እቲ በቶም ብቐረባ ዝጥቅዑ ክፋል ሕብረተሰብ ተጸሩ ዘሎ መከራታት ከቃልልን፡ ከምኡ’ውን ፈናንሳዊ ሓላፍነት ከተግብርን ‘ዩ። እቶም ብምልኦም ዘጽናዕናዮም መራሕቲ ምስግጋር ዕዳጋ ዝኣንፈቱ ኣቀራርባን ጥንቑቕ ማላእ-ቁጠባውን ገንዘባውን ፈናንሳዊ መምሪሒታትን እዮም ተኸቲሎም፡ ነዚ ብጥንቃቐ ዝገበሩ ከኣ ካብ ምንብድባድ ህዝባዊ ፍርሒታት ንምድሓን፡ እቲ ህዝባዊ ረብሓታት ከኣ፡ ነቶም ፉሉይ መሰል ዘለዎም ዝተሸጠ ከይኸውንን። ዋላ’ውን እቶም ኣብ መጀመርያ ንነጻ ዕዳግ ተጻባእቲ ዝነበሩ፡ ኣብዛ ብቐጻሊ ዓለምለኸ እንዳኾነት ትኸይድ ዘላ ቁጠባ፡ ዕዳጋታትን ከምኡ’ውን ምስኡ ጎኒጎኑ ኮይኑ ፍትሓዊ ቁጠባዊ ምዕባሌ ከምጽኣ ዝኽእላ ሓየልቲ ማሕበራዊ መምሪሒታት፡ ኣድለይቲ ምኻነን ተቐበሉ።
ዴሞክራሲ ከም‘ዚ ብምልኡ ናይ ቀረባ ታሪኽ ምዕራባዊ ምትእትታው ኣብ ምእከላይ ምብራቕ ዘርእዮ፡ ዝስደድ ኣቕሓ ኣይኮነን። ናይ ደገ ተዋሳእቲ ግን ፡ መንግስታዎን ዘይመንግስታውን፡ ንዴሞክራሳዊ ምስግጋር ብኣድማዕነት ክሕግዝዎ ይኽእሉ እንድሕር ነቶም ናይ ውሽጢ ሓይልታ ኣኽቢሮምን፡ ኣብቲ ንሶም ዝዓደምዎም እንተተዋሲኦምን። እቶም ነቲ ስቕታዊያን ዲብሎማሲታት፡ ኣብ መንጎ መራሕቲ ተቓውሞንን ኣብ መንጎ ተቓውሞን ወከልቲ ‘ቲ ስርዓትን፡ ሓንሳብ-ሓንሳብ ኣድላዪ ዝኾነ ኩነታት ክቕርቡ ይኽእሉ። ማዕዳ ክህቡ ይኽእሉ ኣብ ቡዙሓት ተግባራውያን ዛዕባታት፡ ካብ ከመይ ጌርካ መኸተ ተካይድን፡ ክሳብ ከመይ ጌርካ ንመራኸቢ (ሚድያ) ኣድማዒ ጥቕሚ ትገብረሉን፡ ኣብ መውዳእታ ‘ውን ከመይ ጌርካ ንምርጫታት ትጓስዮን። ከም ኣብ ፖላንዳን ደቡብ ኣፍሪቃን፡ ቁጠባዊ እንገዳታት ንመጽቀጥቲ ክግታእ ክሕግዙ ይኽእሉ ይኾኑ። ንዴሞክራሳዊ ምስግጋር ንምሕጋዝ፡ ሓገዛትን ወፍሪታትን ክህባ ይኽእላ ወጻኢ ሃገራት፡ ከም’ቲ ኣብ ጋናን ፊሊፒንን ፖላንዳን ዝገበረኦ። ኣብ ምስግጋር ግዜ፡ ኣህጉራዊ ቁጠባዊ ሓገዝ ርሑብ ባይታ ንፖለቲካዊ ጽገና ክፈጥር ይኽእል፡ እንድሕር ንምምላስ ቀዳምነታት ውሽጢን፡ ብምምትሕግጋዝ ምስ ናይ ውሽጢ ተዋሳእቲን ዝቐርብ ኮይኑ።
ዝኾነ እንተኾነ ግን ፡ ኣህጉራዊ ምትእትታው ቦታ ናይ ውሽጣዊ ተበግሶታት ክወስድ ኣይክእልን። ንተዋሳእቲ ደገ ዝያዳ ውጽኢታውያን ዝገብሮም ምስ ዝሰምዑን፡ ሕቶታት ካብ ተመሳሳሊ ብድሆታት ተሞክሮታቶም ዝመንጨወ ምስ ዘልዕሉን፡ ከምኡ’ውን ንውሽጣውያን ተሳተፍቲ ንዛዕባታት ብዝተፈላለየ ማእዝናት ክግምትዎ ከም ዘለዎም ምስ ዘተባብዑ ‘ዩ።
እትልወጥ ዘላ ዓለም
እቲ ናይ ሎሚዘመን ንዴሞክራሳዊ ምስግጋር ብሓደሽቲ ተዋሳእቲን፡ ስነኪነትን፡ ቁጠባዊ ጸቕጥታትን፡ ጅዮፖለቲካዊ ምንቅስቓሳትን ዘኽእል ኩነት ተለዊጡ እዩ። ሕጂ፡ ዝኾነ ሰብ፡ ዓመጽ ናይ ፖሊስ ብኢድ ቴሌፎን ብምምዝጋብ፡ ህዝባዊ ተቓውሞታት ከለዓዕል ይኽእል። ማሕበራዊ መራኸብታት ንህዝባዊ ርኢቶታት ብቕጽበት ክጠዊኦን፡ ንወደብቲ ‘ውን ቡዙሓት ሰዓብቲ ንኽእክቡን የኽእላ። እዚ ሓድሽ ስነኪነት ግን ነቲ ከቢድ ስራሕ ንምህናጽ ትካላት ዝግበር ዝትክእ ኣይኮነን። ከም እቲ ጸጋኒ ዳሕራይ ፕረሲደንት ናይ ብራዚል ዝኾነ፡ ካርዶሶ ዘስተብሃለሉ፡ “እቲ ሽግር ‘ኳ ሓብሒብካ ከተፍርስ ቀሊል፡ ንኽትሃንጽ ግን ብጣዕመ ከቢድ ስለ ዝኾነ ‘ዩ። እቲ ሓድሽ ስነ-ኪነታት ባዕሉ እኹል ኣይኮነን ነታ ትመጽእ ስጉሚት ንቕድሚት ክወስዳ።” ከም ኩፉኦር ዘቐመጦ፡ “እቶም ሓፋሻት ትካላት ክሃንጹ ኣይኽእሉን። ከምኡ ስለ ዝኾነ ‘ዩ መሪሕነት ዘድሊ።”
ኣብ ዝመጽእ ዓመታት፡ ማሕበራዊ ምንቅስቓሳትን በርጌሳዊ ሕብረተስብኣዊ ውድባትን፡ ብኣህዛዊ ምምርባብትን (ድጂታል ኔትወርኪን) ዝተመሓየሸ፡ ምናልባት ኣብ ልዕሊ ውልቀመለኽቲ ስርዓታት ጸቕጢ ጌሩ ብዝያዳ ዝዝውተርን ዝያዳ ኣድማዒን ክኸውን ‘ዩ ካብ ዝሓለፈ እዋን። እንተኾነ ግን እዘን ምንቅስቓሳት እዚኣተን ንፖለቲካውያን ሰልፍታትን መራሕትን ክትከአአን ኣይኽእላን። እዚኦም ተዋሳእቲ እዮም ኣብ መውዳእታ ትካላት ዝሃንጹን፡ ምርጫውን ምምሕዳራውን ልፍንቲታት ዝነድቁን፡ ህዝባዊ ደገፍ ዝኸስቡን፡ መምርሒ ሕንጻጻት ዘዳልዉን ዘተግብሩን፡ ምእንቲ ሓበራዊ ሰናይ መስዋእትታት ዝሓቱ፡ ዲሞክራሲ ክኸውን ከም ዝኽእል ኢሎም ንህዝቢ ኣተባቢዖም ዘእምኑን ብኣድማዒ ከኣ የማሓሓድሩ። ትካላት የድልዩ ‘ዮም፡ ምስኡ’ውን ዓቕሚ ናይ ምርዳእን፡ መሳሪሒታትን፡ ከምኡ’ውን ዝፈታትን መሪሕነትን ንነዊሕ ክኸይድ ዝኽእልን።
ኣብ ናይ ቀረባ፡ ተሞክሮ ግዛኣተ-ነብሲ ዘይብለን ሃገራት፡ ዝሰርሕን ዕንጋሊታውን ዴሞክራሲታት ምህናጽ ከቢድ ‘ዩ፡ ለይለይ ዝብላ ማሕበራውያንን በርጌሳውያንን ውድባትን፡ ከምኡ’ውን ቡቑዕ ኣገልግሎትን ጸታን ክረጋግጻ ዝኽይላ ዱኹማት መንግስታዊ ትካላት እንዳኾና። ኣብ ተሪር በሄራውን ጉጅላውን ኣውራጃውን ፍልልያት ዘለውን ሃገራት፡ ከቢድ ‘ዩ ንክትምስርት ዴሞክራሲ። ዝኾነ ኮይኑ፡ እተን ብዴሞክራሲ ዝተመርጻ መንግስትታት ብውልቀመለኻዊ ክገዝኣ ይኽእላ፡ ነቲ ዴሞክራሳዊ ግዝኣት ዝጠልቦ ሓጋጋውን ፈራዳውን ልጓማት እንዳኸተታን እንዳኣዳኸማን ብቀለዓለም ኣገባብ እንዳሓዛ። ንምዃኑ እዝኤን ሃገራት እየን ብልክዕ ሁጹጽ ዝኾነ ዴሞክራሳዊ ለውጢ ዘድልየን። ኣብ ዝተፈላለየ ኩነታት፡ ዋላ ‘ውን ኣብቲ ኣዝዩ ዝተመቓቐለ ሃገራት፡ እዘን ብድሆታት ክትጋጠመን ከም ዝከኣል ኣብነታት ናይ ጋናን ኢንዶኒስያን ፊሊፒንስን ደቡብ ኣፍሪቃን ኤስፓኛን ኣርኢዩ ‘ዩ።
ሎሚ ካብ ናይ ቅድሚ ሕጂ፡ ንዝያዳ ዝተመሃሩ መንእሰያት ሓብሒብካ ኣብ ህዝባዊ ሜዳታት ሰልፍታት ክገብሩ ይከኣል፡ ብፍላይ ዋሕዲ ስራሓት ምስ ዝህሉ። እቲ ብድሆ ግን ከመይ ጌርካ ብቐጻሊ መሰረት ንነበርቲ ፖለቲካውያን ሰልፍታትን ትካላትን ክሃንጹ እተዋስኦም ‘ዩ። ዴሞክራሲ ካብቲ ኣብ መገድታትይ ዝወጸ እኩብ ህዝቢ ኣይኮነን፡ ብቐታ ወይ ግድነታዊ ኮይኑ ዝወጽእ። ንዴሞክራሲታት ምህናጽ ራኢን ምድርዳር ምስ እንካን ሃባን ከቢድ ስራሓትን ስኒ ዝነኸሰ ቀጻልነትን ክእለትን መሪሕነትን ከምኡ ‘ውን ገለ ዕድልትን የድሊ። ምስ ዝኹሉ ዕንቅፋታት ግን ዴሞክራሳዊ ምስግጋራት ተዓዊቱ ‘ዩ ኣብ ዝሓለፈ ግዜ። እዚ ካብ ዕዉት ተሞክሮታት ዝተረኽበ ትምህርትታ ክቕሰምን ክትግበርን ከሎ ነቲ ውልቀመላኺታት ኣውዲቑ ኣብ ቦትአን ዕንጋሊታውን ዴሞክራሲታት የምጽእ።
ሎሚ 27 ጥቅምቲ 2016 ኣብ ከተማ ኒው ዮርክ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ: ጸረ ዲክታቶርያዊ ስርዓት ኤርትራ ዝተኻየደ ሰላማዊ ሰልፊ ብዓወት ከም እተዛዘመ ተሓቤሩ።
እቲ ሰላማዊ ሰልፊ ካብ ከተማታት ኣመሪካን ካናዳን ከምኡ'ውን ካብ ኤውሮጳ ዝመጹ ደለይቲ ፍትሒ ተሳቲፎምዎ።
ጨናፍር ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቤ ኤርትራ ኣብ ሰሜን አመሪካ (EPDP NA) ብወከልተን ክሳተፋ እንከለዋ፡ ኣባል ፈጻሚ ሽማግለ ሓው ኣለም ዮውሃንስን፡ ካልኦት ኣባላት ማእከላይ ባይቶ ሰልፍን፡ ኣባላት መሪሕነት ሽማግለ ዞባ ሰሜን ኣመሪካን ኣብቲ ሰላማዊ ስለፊ ተሳቲፎም።
ስላማዊ ሰልፊ ኣብ ምዝዛሙ ድማ፡ ብህያው ቲቪ ዝተመሓላለፈ ህዝባዊ ሰሚናር ተኻይዱ። እዚ ሰላማዊ ሰልፊ’ዚ ከምቲ ናይ ጀነብ ንዲክታቶርያዊ ስርዓት ኤርትራ ዳግማይ ጽፍዒት ዝሃበ ተረኽቦ ምንባሩን፡ ህዝብና መሰላቱ ንምምንዛዕ ዘኽእሎ ባይታ ዝመድመደ ምዃኑን ዝምስከረሉ እዩ።
ኣተሓሒዝና ኣብ ጥብቆ ዘሎ ስእላዊ መግለጺ ነቕርብ።
Non Violence Means of Resistance - an EPDP Principle
Written by Desbele Kahsay
ህዝባዊ መጸዋዕታ ኣውያት ህልቀት ባሕሪ ንምስማዕን ሽበራዊ ማሕረዲ ንምኹናንን ዝዓለመ ዓቢ ሰላማዊ ሰልፊ ኣብ ዋሺንግተን ዲሲ
Written by ህዝባዊ ምልዕዓል ኤርትራውያን ንፍትሒ - ሰሜን ኣሜሪካ
እታ ብኣእላፍ መስዋእቲ ጀጋኑ ደቃ ነጻ ዝኾነትን፣ ምእንቲ ሓርነትን ፍትሕን ሰላምን መዘና ዘይብሉ ዋጋ ዝኸፈለት ሃገርና ኤርትራን ህዝባን፣ ኣብ ትሕቲ ሕድሪ ሰማእታት ዝጠለመ ኣረሜናዊ ምልካዊ ጉጅለ፣ ኣብ ምልካዊ ባርነትን ጭቆናን ጸልማት ቤት ማእሰርቲን ተቖሪና። መንእስያትን ኣቦታትን ኣዴታትን ቆልዑትን ንቡር ሂወት ንምርካብ እግሮም ናብ ዝመርሖም ሃጽ ኢሎም ብኣሽሓት ናብ ስደት ክውሕዙ ካብ ዝጅምሩ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ ኣሎ። ኣብ ዶባት ካብ ናይ መቕተልቲ ሃድን ድሕሪ ምስጋር፣ ኣብ ጎረባብቲ ሃገራት መፍቶ ነጋዶ ደቂ ሰባት ኮይኖም ሂወቶምን ኣካላቶምን ኣብ ዕድጋ ከም ኣቕሓ ይሽየጥን ይልወጥን ኣሎ። ካብ ጎረባብቲ ሃገራት ናብ ህራርሞ ምደረበዳ ሰሃራ ናብ ሊብያ ክጓዓዙ ብዙሓት ይሞቱን፣ ቀለብ ኣሞራን ኣራዊትን ይኾኑ ኣለው።
ድሕሪ እቲ ንዓለም ዘሰምበደ ናይ 360 ኤርትራውያን ጃምላዊ ህልቀት ላምፓዱሳ ፣ ኣብ መላእ ዓለም ዝርከቡ ኤርትራውያን፣ ብሓያል ነድሪ ክድገም የብሉን፣ እምቢ ንስቕታ፣ እምቢ ንምልኪ ኢሎም ፣ ህዝቢን ሃገርን ንምድሓን ሰፊሕ ምልዕዓል ከም ዝጀመሩ ዝዝከር እዩ። ይኹን ኣምበር፣ ስደትን ህልቀትን ክጎድልስ ይትረፍ ካብቲ ዝነበሮ ናብ ዝኸፈአ ደረጃ ተሰጋጊሩ። ቅድሚን ድሕሪን ላምፓዱሳ ተደጋጋሚ ዓበይቲ ህልቀታት ተራእዮም። ኤርትራውያን ኣብ ዝኸድዎ ቦታታት ኣብ ሕስረትን ውርደትን ተሓላቒ ዘይብሎም ሰባት ኮይኖም ብኣማኢት ይጠፍኡ ኣለዉ። ኣብ ወርሒ ሚያዝያ 2015 ልዕሊ 350 ኤርትራውያን ካብ ሓንቲ ጃልባ ጥሒሎም። ዜጋታትና ብኻራ ሽበራዊ ጉጅለታት ከም እንስሳ ይሕረዱን ይርሸኑን ኣለው።
ኣብዚ እዋን እዚ፣ ኤርትራውያን ንሓደጋታት ህልቀት ባሕርን፣ ንሓደጋታት ሽበራዊ ማሕረዲን ምርሻንን፣ ንሕሱም ምልካዊ ጭኮናን ኢሰብኣዊ ማእሰርትን መቕተልትን ተሳጢሖም ይርከቡ። ኣሽሓት ኤርትራውያን ኣብ ሊብያን እስራኤልን የመንን ካልእ ቦታታትን፣ ኣብ ቅድሚ ዓይኒ ኤውሮጳን ዓለምን፣ ብዘይ ዑቕባን ሕጋዊ ቅቡል ተሓላቒን ኣብ ኣስካሕካሒ ኩነታት ኣለው።
ኤውሮጳዊ ሕብረትን፣መንግስቲ እስራኤልን ኣህጉራዊ ትካላትን ኣብ ኣፍደጊኦምን ኣብ ሃገሮምን ናይ ዘለዉ ደቂ ሰባት ሂወት ናይ ምድሓን ሓላፍነት ኣለዎም። ይኹን እምበር፣ ኣብ ክንዲ ንጠንቂ ስደትን ህልቀትን ካብ ሱሩ ምፍታሕ፣ ነቲ ምንጪ ናይቲ ሽግር ዝኾነ ምልካዊ ስርዓት ደገፋት ክገብሩን ምልካዊ ስርዓት ኣጉል መብጽዓታት ክገብር ክጠባብሩ ይፍትኑ ኣለው። እቲ ዘገርም፣ እቲ ቀንዲ ተሓታቲ ናይ ባርነትን ስደትን ህልቀትን ዝኾነ ምልካዊ ጉጅለ ህግደፍ፣ ኣብ ክንዲ ብገበናቱ ዝሕተትን ኣብ ፍርዲ ዝቐርብን፣ ወኪልን ተጸዋዕን ኮይኑ ብስቓይ ግዳያት ክነግድ፣ ኣዝዩ ዘስደምም ስጊንጢር እዩ።
ስለዚ ከኣ፣ መላእ ደለይቲ ፍትሒ ፣ ብዝለዓለ ነድሪ፣ እምቢ ንምልኪ፣ እምቢ ንህልቀት ዜጋታት፣ እምቢ ንማሕረድን ምርሻንን ንጹሃት ኢሎም፣ ድምጺ ናይ እቶም ድምጺ ዘይብሎም ኣሕዋቶምን ደቆምን ብምዃን መልእኽቶም ዘመሓላልፉሉ - ዓቢን ኣድማዒን ሰላማዊ ሰልፊ - ኣብ ዋሽንግተን ዲሲ ተዳልዩ ኣሎ።
እዚ ሰላማዊ ሰልፊ ንድሕነት ህዝቢን ሃገርን ዝዓለመ ኮይኑ፣ ኣብ ድሮ ዕስራ ሰነ መዓልቲ ጀጋኑ ሰማእታት ኤርትራ ፣ ብ19 ሰነ 2015፣ ኣብ ሕምብርቲ ዋሽንግተን ዲሲ - ካብ ቤት ጽሕፈት ኤውሮጳዊ ሕብረት ተበጊሱ ናብ ዋይት ሃውስ፣ ቀጺሉ ናብ ቦታ ኮንግረስ አሜርካ ካፒቶል ሂል ክምርሽ እዩ። ንሰብኣዊ ክብሪን መሰልን ኤርትራውያን፣ ኩሎም ኣህጉራዊ ትካላትን መንግስታትን ህጹጽ ጻዕርታት ክግበሩ ክጠልብ እዩ።
ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ንምድሓን፣ መላእ ደለይቲ ፍትሒ ዜጋታት ኤርትራን ፈተውቲ ኤርትራን፣ ኣብያተ-ክርስትያናትን፣ መሳጊድን፣ ተጣበቕቲ ሰብኣዊ መሰላትን፣ ህዝባዊ ትካላትን ውድባትን ኣብዚ ዓቢን ኣድማዕን ሰላማዊ ሰልፊ ክሳተፉን፣ ብስሙር ድሙቕ ድምጺ ናብ ኩሎም ወሰንቲ ኣህጉራዊ ትካላትን መንግስታትን መልእኽቶም ከመሓላልፉ ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ይጽውዓና ኣሎ።
ዓቢ ሰላማዊ ሰልፊ ኣብ ዋሽንግተን ዲሲ ፣
ዓርቢ 19 ሰነ 2015
ህዝባዊ ምልዕዓል ኤርትራውያን ንፍትሒ - ሰሜን ኣሜሪካ
Big Rally in Washington DC on June 19, 2015 To Condemn the beheading of Innocent Victims and To Voice the Cry of Victims of Mass Drowning at High Seas
Written by People’s Solidarity of Eritreans for Justice
Despite immense sacrifices of Eritreans for freedom, justice and peaceful life, the Eritrean people are subjected to a worst tyrannical rule. The regime has turned Eritrea into a nation of extreme oppression and servitude. As a result, the people are forced to flee their country in droves in search of normal life, risking death by crossing heavily guarded borders. Soon they are subjected to kidnapping, rape; and they are forced to pay tens of thousands of ransom money or risk death and organ harvesting. After paying big sums of money they are crammed into small fishing boats to cross the high seas. Consequently, thousands of Eritreans are drowning in the Mediterranean Sea.
Many tragedies of drowning of thousands of Eritreans occurred in the high seas and at the shores of Libya with no or little media and world attention. Then, the catastrophic drowning of 365 Eritreans at the gates of the Italian island of Lampedusa in October 2013 stunned the world and shook Eritreans. Despite repeated efforts, the tragedies of mass exodus and mass drowning continued. In April 2015, more than 350 Eritreans and many others were drowned and perished in the middle of the Mediterranean Sea. To add insult to injury, Eritreans and many other innocent refugees are being kidnapped and beheaded or executed by firing squad.
Hundreds of thousands of Eritreans are living under the shadow of terror and death with no legal protection and legitimate representation scattered in many countries. All these sufferings and hardships are happening in neighboring countries, in Libya and at the gates of Europe and inside Israel.
European Union and the state of Israel have legal and moral obligation to protect and honor their human rights. However, instead of protecting the victims, they are attempting to appease the regime in Eritrea by providing financial assistance. The unimaginable irony is - that the root cause of the mass exodus and Eritrean misery - to be partner and beneficiary of the mass suffering - is a stunning paradox that can only worsen the situation. The extreme condition of our brothers and sisters is sending a clarion call for action to end their suffering.
In order to heed their call for action for meaningful and urgent solution - a big rally of all justice and peace loving Eritreans and friends of Eritrea will take place in Washington D.C. on June 19 2015. The rally will deliver its messages at the gate of the White House and March to the Capitol grounds and call upon the United States, the European Union and the United Nations and other international institutions to protect victims of oppression.
All freedom and justice loving Eritreans and friends of Eritrea are urged to join hands and march in Washington D.C. All Eritrean churches, mosques, human right organizations, communities, civic entities and organizations are urged to heed the call for action for meaningful solution.
People’s Solidarity of Eritreans for Justice
Eritrea Liberty Magazine Issue No. 30
Written by EPDP Information Office
Nonviolent Struggle- News and Updates From Albert Einstein Instution
Written by Albert Einstein InstitutionWhat Lessons Can We Learn from the Arab Spring?
Written by EPDP Editorial Board
EPDP Editorial
Over the last two decades and emboldened by the collapse of USSR in the early 90s, we have witnessed a sweeping civil disobedience and grassroots movements branded as orange revolution (Ukraine in 2004), yellow revolution (Philippines in 1986), rose revolution (Georgia in 2003), Jasmine revolution (Tunisia 2011) and many others. Yet, with the exception of few and despite that dictator after dictator was swept away from power across the globe, most grassroots movements and popular uprisings waged under those many revolutionary names (colors) failed to register a marked change in the lives of those citizens who spilled their blood to oust their dictators.
For example, the recent history of the Arab spring that brought down Dictator Hosni Mubarak of Egypt, Gaddafi of Libya, Ben Ali of Tunisia, and Ali Abdullah Saleh of Yemen turned out to be unfulfilled revolution, and the social, economic, and political transformation that the people of those three countries had hoped and set out to achieve through the revolution is not happening. The fact is three years after the burst of the Arab spring, with the exception of Tunisia, which is barely taking off with the hope to establish a viable political system, Egypt, Yemen, and Libya have lost the revolution.
For example, consider Libya: since the revolution that ousted Gaddafi, Libya finds itself teetering on the brink of instability. The revolution that was meant to transform the country into democracy and freedom has instead bred groups who see the country along tribal, ethnic, sectarian, and religious fault lines. There is no strong central government; the country is being run by a system based on chiefdoms/fiefdoms and Islamic extremists, all competing to assert their aristocratic rule in the country. This multifaceted problem deeply rooted in kinships and tribal political divisions, and which rejects democratic principles and institutions is what stole the Libyan revolution. Now, Libya is edging to a full scale civil war, which can potentially break the country into mini chiefdoms.
Similarly, in Egypt the Muslim Brotherhood under Mohammed Morsi came to power following the removal of Hosni Mubarak. But one year into power, it was ousted by the Egyptian military on the account that the Muslim Brotherhood was sabotaging the Tahrir square revolution and diverting the political system of the country into an Islamic one by marginalizing the vast majority of secular Egyptians. Not only that, but almost immediately, the military designated the Muslim Brotherhood as a terrorist organization, arresting its senior leaders and forcing some to go into hiding. Such a designation became a pretext for the Egyptian army to arrest anyone “who belongs to Muslim Brotherhood or anyone who involves in anti government protests in support of Muslim Brotherhood.” The army also seized “assets and properties” of the Muslim Brotherhood in a move aimed at weakening the group’s financial stronghold, which the group had for so long depended on to mobilize its members as well as to expand its base of influence. The takeover of power by the army coupled with the absent of an organized force to transform the victory of the Tahrir square revolution into a concrete secular political system left Egyptians to face unending turmoil and violence.
What is the one lesson we Eritreans can learn from last two decades of various movements/revolutions in general (that took place in Eastern Europe and Latin America) and from the recent Arab spring in particular that toppled longtime Middle East dictators from power, but in the process the revolution became stifled from reaching its potential – establishing socio-economic and political change.
Certainly, the Arab spring unleashed unprecedented passion for revolution and drive for change among Eritreans; it can be said that it is bearing heavily on the majority of Eritreans to take a new look on and to openly voice their opposition against the corrupt and repressive regime of Issais in a manner that never seen over the last two decades of our struggle for democracy and freedom. It seems that we may have learned a lesson or two from the Arab spring that the political power of dictators can be short-lived when they face a powerful popular/grassroots movement, and yet the Arab spring experience also shows us how complex it is to institute a viable alternative in the absence of an organized and inclusive political and democratic process.
In addition, the Arab spring or even other revolutions in history show that removing dictatorship is easier than replacing them, which means that there is always a potential for revolutions to be stolen as quickly as they occur. There are few, but important lessons why revolutions fail? One, is the absence of an inclusive, democratic, and organized movement that skillfully stirs the revolution towards the aspiration of the people that is focused on democratic political system, revolutions/uprisings could be hijacked either by groups associated with the old political order or by new forces who would swear by and hide behind the people’s movement. We have seen this in history. Two, well organized extremist forces taking advantage of the social and economic frustration of the public may attempt to establish their own system of governance that overtime marginalizes the vast majority of citizens, like that of Muslim Brotherhood in Egypt or the tribal and Islamic militia groups in Libya, or like that of the Yemeni’s Houthi Shiite insurgents who would not accept anything short of controlling the political power either through violence and mayhem or through other destabilizing means, which is all a serious challenge to democratization process - nation building, and establishment of a constitutional form of governance that the whole society could benefit from.
Eritrea is at a crossroad, meaning the dictator is shaking and his fall is imminent either through popular uprising or through a military coup. The question in front of us is whether either means will achieve the vital democratization process that anchors on the diversity and interests of Eritrean society as a whole; or will it undermine the prospect of democracy to take root and lead the country to turmoil and far-reaching destabilization instead?
In the wake of the Arab spring, we have seen how the transition to democracy could be derailed by the emergence of Islamic extremist groups (as in Egypt), rising societal divisions along tribal and ethnic fault lines (as in Libya and Yemen), and by external forces who looks after their own interest.
Having seen the unfulfilled Arab revolutions, it is crucial for Eritreans to learn and avoid those same mistakes from occurring in our country. We must recognize that any revolution is by no means the birth of democracy and peace. For a revolution to be successful, it must be strategically guided by the ideals and principles of democracy that aims at democratizing and establishing pluralistic system of representative government in our country, which must achieve free and fair election, protects fundamental individual rights, exercises rule of law, promotes equitable social and economic justice and other elements of democratic governance…etc.
Finally, what can be done in our country to ensure a smooth transition to democracy? How can we avoid a revolution that can easily falter and become a recipe for violence?
First, we must cement a strong cooperation between the inside and outside opposition, making sure that the primary role and function of these two oppositions is to remove Issais regime and to transition Eritrea to democracy and representative system of governance.
Two, dealing with the inevitable that is, with the religious, ethnic, and regional groups in the opposition and bringing them to the process to avoid undermining democracy, democracy that benefits the whole society and transcends ethnic and religious divisions in our country.
Three, Eritrean experts must play their historical role in mapping the transition to democracy and showing the advantage of democracy to the entire Eritrean society.
Four, Eritrean civil society organizations must remain independent of political organizations and be the voice of democracy and participation by providing solidarity and education among Eritreans in their struggle against dictatorship that can cut across regional, ethnic, and religious fault lines.
All, the lesson from the Arab spring is this: sometimes, the explosion of popular uprising against tyranny does not translate to change. As the ill-fated revolution of Egypt, Libya, and Yemen shows, mass protests are not enough to bring democratic change unless they are grounded on collective, inclusive, and representative leadership that engages the population in the very political processes of the change. It means that we Eritreans must learn from the wealth of experience of the recent Arab and other revolutions, and avoid being another statistics.
PRESS ALERT: ERITREA: A PEOPLE UNDER SIEGE IN NEED OF AFRICAN SOLIDARITY AGAINST TYRANY
Written by SADC Council of NGOs (SADC-CNGO)
SADC Council of NGOs (SADC-CNGO) cordially invites members of media to the media briefing on the political and human rights situation in Eritrea.
In May 1991 the Eritrean people gained their independence after a thirty-year war of liberation. The independence brought heightened the possibility of realizing the people’s aspiration for freedom, human dignity, democracy and social justice. Nascent processes of laying democratic foundation and socioeconomic reconstruction has shown promising results in the early stage of independence and gave indication of a better future.
However, under the pretext of the eruption of the border war with Ethiopia in 1998, President Issaias Afwerki refused to implement the constitution and declared a state of emergency under which the democratization and reconstruction processes were put on hold. In 2001, the government security arrested top reformist military and government officials; and clumped down on the fledgling national independent media and arrested journalists. In the last thirteen years the government never instituted any officially charges against these individuals in a court of justice. The human rights atrocities by the security agencies are widespread. It is believed that there are more than ten thousand political prisoners held for years, if not decades, under inhuman circumstances in secret prisons cross the country.
The government closed the only university in the country committing students and the youth to an open-ended military service robbing them of their future. Consequently, the Eritrean youth are leaving the country in their numbers crossing the borders to the neighbouring countries. In their search for safe places the youth have become victims of human trafficking, organ harvesting, rape and torcher as well as drowning in high seas.
The government is under United Nations sanction that was initiated by the African Union for its destabilizing policies in the region, especially in Somalia and Djibouti. The UN Human Rights Commission has also established a Commission of Enquiry on Eritrea to investigate the gross human rights violation perpetrated by the government.

Due to restrictive policies, Eritreans inside the country have not been able to openly organize themselves to air out their opposition, lest they risk their lives. However, the mobilization among Eritreans in diaspora has been growing. The main objective has been to effect a peaceful political transition to a democratic dispensation.
On the basis of its fundamental principles the 10th Southern African Civil Society Forum held between 27th and 31st of July 2014 in Harare, Zimbabwe, declared its solidarity with the struggle of the Eritrean people for human dignity and democracy. The Forum said “We remain guided by the necessity today to revitalise the pan-African and international peoples solidarity movement to advance and protect social-economic, political and human rights, democracy and justice.” Under no circumstances shall it be people are denied of their rights and dignity. Indeed, the political situation in Eritrea created by the act of the government is a looming threat to the peace and security of the Horn of Africa.
Therefore, SADC-CNGO is hosting the media briefing.
Speakers:
1. Amb. Andebrhan Weldegiorgis, Coordinator of the Eritrean Forum for National Dialogues; former Eritrean Ambassador to the EU; former Governor of the Central Bank of Eritrea; former member of the Central Committee of the Eritrean People’s Liberation Front and author of the book “Eritrea at a Crossroad: A Narrative of Triumph, Betrayal and Hope”.
2. Ms Salwa Nour – Women and Human Rights Activist.
3. Mr. Woldesus Amar – Head of Foreign Relations – Eritrean People’s Democratic Party; Former Chairman of the EPDP; Veteran Freedom Fighter, Former Member of the Revolutionary Council of ELF.
VENUE: RANDLORDS, 22nd Floor South Point Towers, 41 De Korte Street, Braamfontein, 2017, Johannesburg.
TIME: 09h00 to 11h00 DATE: 05th December 2014
For more information please contact
Mr Glenn Farred on email This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. or tel. 0836160009
‘’ህንጸት ዲሞክራሲ ኣብ ኤርትራ’’ ጽማቝ ናይቲ ብሓው ተስፋኣለም ኣርኣያ ዝቐረበ ፖለቲካዊ ኣስተምህሮ
Written by ምምሕዳር ፓል ሓርነት
ብዕለት 15-11-2015 ሓው ተስፋኣለም ኣርኣያ ኣባል ኤምዲሰመ ኣብ መስኮት ሓርነት ብዛዕባ ‘’ህንጸት ዲሞክራሲ ኣብ ኤርትራ’’ ዝብል ኣርእስቲ ሕዙ፣ ነቲ ብዛዕባ እዚ እነልዕሎ ዘሎና ኣርእስቲ በዘን ውሑዳት ሰዓታት ኣብዚ መስኮት እዚ ተረኺበ ክገልጽን ኣብ ምሉእ ምርድዳእ ክንበጽሕን ዘድሃበ ዘይኮነስ እንታይ ደኣ መባእታዊ ፍልጠት ክንውንን ዕለት ብዕለት ክንዛተየሉ ስለዘሎና ነታ ብውልቀ መላኺ ትግዛእ ዘላ ሃገርና ጽባሕ እንኽተሎ ናይ ህዝባዊ ስርዓት ክንቅርበሉ ዝኣመተ እዩ።
ዲሞክራሲ እትብል ቃል ካብ ቋንቋ ግርኽ ዝመንጨወ ኮይኑ ትሩሙ ድማ ስልጣን ናይ ህዝቢ ክኸውን ከሎ ደቂ-ሰባት ብሓባር ክነብሩ ካብ ዝጀመሩ ክጥቀሙላ ዝፈተኑን ጌና እውን ዝፍትኑ ዘለዉ፡ ማለት ኣብ መስርሕ ናይ ምትርጓሙ ዝርከቡን ዝተፈኣለየ መግለጽን ብሽም ዲሞክራሲ ከኣ ዝተፈላለዩ ኣገጋባብ ምምሕዳር ወይ ስልጣን ምጭባጥ ርኢናን ንሕና ኣውን ከም ህዝቢ ናብኡ ንምብጻሕ እንቃለስ ዘሎና እና።
ስለዚ ብዙሓት ፍላስፋታት ብዛዕባ ዲሞክራሲ ጽሒፎም ጌና ይጽሕፉን ይማጎቱን ይዛተዩን ሓሳብ ንሓሳብ የነጽጽሩን ኣለዉ። ክቕጽሉ እውን እዮም። ንሕና እውን ደምበ ፍትሕን ዲሞክራስን ኩሉ ግዜ ብዛዕባ ዲሞክራሲ ዘለና ፍልጠት ዝተመዓራረየዶ እዩ? ንዝብል ሕቶ መልሱ እሱ ነይሩ እንተዝኸውን ከምዚ ዘለናዮ መልክዕ ኣይምሃሎናን ዝብል እዩ ዝስዕብ። ምስክርነቱ ከኣ ሓቢርካ ዘይምስራሕን ኣብ ናይ ሰፊሕ ሃገራዊ ጽላል ንምብጻሕ ዘይምብቃዕና ዝሕብር ምልክት እዩ። እምበኣርከስ እስከ ብዛዕባ ዲሞክራስን የዕንዱን ክንዛተ ንፈትን። ከም ኣርእስቲ ኣብ ክልተ ክመቕሎ ክፍትን እየ። ይብል ሓው ተስፋኣለም።
1) ዲሞክራሲ እንታይ እዩ ዝብል ሎሚ ከቕርቦ እየ።
2) እቲ ካልኣይ ድማ ኣየኖት እዮም የዕኑድ ዲሞክራሲ ዝብል ከኣ ኣብ ዝመጽእ ከቕርቦ ክፍትን እየ።
እምበኣርከስ ሎሚ እቲ መሰረታዊ ዲሞክራሲ እንታይ እዩ? ዝብል ብሕጽር ዝበለ ንምምላስ ከም ኣርእስቲ ሰፊሕን ካብ ጥንቲ ዝመጸን ጌና እውን ዓለምና በቢወገኑ እትጥቀመሉ ዘላ ስለዝኾነ ከምቲ ኣቕዲመ ዝጠቐስክዎ በብዓይነቱ መጻሕፍቲ ዝተጻሕፈን ጌና እውን ዝጸሓፍ ስለዘሎ ካብ ዘተ ናብ ዘተ ዝሰጋገር ዘይነጽፍ ስነሓሳብ ዝውሕዝ ስለዝኾነ ንሕና ሎሚ ምሸት ክንትንክፎ ድኣምበር መዕለቢ ክንገብረሉ ዘይከኣል እዩ። ይኹን እምበር ብወገነይ ብሕጽር ዝበለ ኣብቲ ንዓና ዘሪኢ ወይ ዘድህብ ምእንቲ ክንኣቱ ‘’ዲሞክራሲዊ ለውጢ’’ ንብል። ትሕዝትኡ እንታይ እዩ? ዲሞክራሲ ማለት ከምቲ ዝብልናዮ ስልጣን ናይ ህዝቢ ካብ ኮነ መንስግስቲ ብህዝቢ ዝቖመ ማለትና እዩ። መንግስቲ ክበሃል ከሎ ግን ኣብ ዓለምና ብዙሕ ዓይነት መንግስታት ነይሮምን ኣለዉን ንምጥቃስ፡ ንግስነት፡ ኣውቶክራሲ ስልጣን ብሓደ ሰብ ዝውነን ውልቀ መላኺ፣ ፕሉቶክራሲያዊ (Plutocracy) ሃብታማት ዝጸልውዎ ዝትከል ስርዓት (Theocracy)ካብ ሰብ ንላዕሊ ዝመጽእ ተባሂሉ ሃይማኖታዊ መንግስቲ ንኣብነት ኣብ ኢራን ዘሎ መንግስቲ ከም ንጉሳን ብእግዚኣኣብሄር ዝተመርጽኩ ዝብሉ ዝነብሩ ከም ንጉስ ሃይለስላሴ …ወዘተ። ኣሪስቶክራክሲ -መኳንንቲ ካብ ወለዶ ንወለዶ ዘውርስዎ መንግስቲ ።
ኦሊጋርኪ ብሒደት ወይ ነኣሽቱ ጉጅለ ስልጣን ዝሕዙሉ ዓይነት መንግስቲ፣ ወይ ከኣ ውሑዳት ምሁራት ኢና ዝብሉ ናይ ፈሊጥ መንግስቲ እዝኦምን ከምኡ ውን ኣልኦት ዓይነት ስልጣን ንምሓዝ ዝመሃዝ በብዓይነቱ ክንሰሚ ምኸኣልና፡ ግንከ እቲ ንዓና ዘድልየና ዘሎ ወይ ኣትኵርና ክንዛተየሉ እንደሊ ኣንጻር እዞም ዝጠቕስክዎም ስርዓታት ዲሞክራሲያዊ ስልጣን ወይ ከኣ ስልጣን ናይ ህዝቢ ኮይኑ፣ ካብኡ ተቐቢልካ ናብ ዋንኡ ምምላስ ዝብል እዩ።
ዓይነት መንግስቲ ብብዝሒ ዝዝረበሉ ኣብ ግሪኽ ዝተጀመረ እዩ ዝበሃል፣ ግን ኣብኡ እዃ ብንጹር ይጀመር እምበር ብቕድሚኡ ኣብ ዝተፈላለየ ክፍሊ ዓለማት እውን ይፍተን ምንባሩ ይሕበር እዩ። ንኣብነት ኣብ ሜዞፖታምያ ዝነቐለ ተባሂሉ ይዝረብ እዩ። ይኹን እምበር ከም መወከሲ ኣብ ግሪኻዊት ከተማ ኣተነ ከተማዊ ምምሕዳር ኣብ ኣደባባይ፣ ደቂ ተባዕትዮ ጥራይ ተኣኪቦም ይዛተዩን ይማጉቱን ደሓር ኣብ ውሳኔ ይበጽሑን፣ ነዚ ውሳኔ ዘመሓድሩ ይመረጹ። እዚ እውን ቀጥታዊ ዲሞክራሲ ይበሃል እምበር ዘይምሉእ እዩ ነይሩ።
ካልእ ቀጥታዊ ዝበሃል ብረፈረንዱም ህዝባዊ ውከሳ ኣብ ኣገደስቲ መሰረታውያን እርእስቲ ዝኾኑሉ ኩሉ ዜጋ ዝሳተፈሉ ማለት ህዝባዊ ወኸሳ ዝሓልፉ ኣለዉ። ንኣብነት ከም ቅዋም ክተጽድቕ ከለኻ ወይ ኣብ ቅዋም ዘሎ ሕጊ ደምሲስካ ካልእ ክተስፍር ምስ ዝድለ ንዝቢ ተወኪስካ ተቐባልነቱ ተረጋግጽ። ኣብዚ ዘለናዮ መበል 21 ክፍለ ዘመን ዘይቀጥታዊ ሓደ ዲሞክራሲኣዊ መንግስቲ ዝቐውም ብዘይቀጥታዊ ወይ ብውክልና እኻ ባይቶ ተቕውም። ካብኡ ከኣ ፈጻሚ ኣካል ይመጽእ። ናይ ፈራዲ ኣካል ግን ናቱ ኣገባብ ኣመራርጻ ኣለዎ።ርእሰ ምምሕዳር ስለዘለዎ እዚ ኮይኑ ዲሞክራሲ ወይ መንግስቲ ኣብ ዲሞክራሲ 1.ብሓጋጊ 2. ፈጻሚ ኣካል (መንግስቲ) 3. ፈራዲ ኣካላት ዝቐውም እዩ።
እዚ ዓይነት ኣጋባብ ኣሰራርሓ ዲሞክራስያዊ ስርዓት ካብ ክፍለ ዘመናት እናማዕበለ ኣብዚ ዘለናዮ እዋን ክንካፈሎ ህርድግ እንብለሉ ዘሎና ምዃኑ እዩ።
ኣብዚ ክዝክሮ ዝደሊ እቶም ዓይነት መንግስቲ ኣቐዲመ ዝጠቅስክዎም እናወደቑን እናጠፍኡን ክኸዱ ከለዉ (ስርዓት ኢሳያስ እውን ካብ ሱሩ ተበንቍሩ ከም ዝጠፍእ እናዘከርና) ዲሞክራሲያዊ መንግስታት ግን እናበዝሓን እናጠጠዓን እየን ዝመጻ ዘለዋ። ኣብ ዲሞክራሲያዊ መንግስታት ዝተፈላለዩ ዓይነት ኣቋውማ ዘለዎም ኣለዉ። ንምጥቃስ ዝኣክል ፡ ረፑብሊካዊ መንግስቲ ህዝባዊ ብሓጺሩ ህዝቢ ዝማእክሉ ማለት እዩ።
ከምኡ እውን ንማለቱ ንጉሳዊ መንግስቲ ተባሂሉ ግን ስልጣን ካብ ህዝቢ ዝቕበልን ናብ ህዝቢ ዝመልስን ብቅዋም ዝመሓደሩ መንግስታት እውን ኣለዉ። ከም ሃገር እንግሊዝ ፣በልጁም፣ ሉክስምበርግ፣ ስፐይን ወዘተ…፤ካልኦት ጨናፍር ወይ መልክዓት እውን ኣለዉ ክኾኑ ይኽእሉ ተባሂሉ ዝጸሓፍ ከምኡ ዝትንተን ዓይነት ዲሞክራሲያዊ መንግስታትን ውን ኣለዉ። ንምጥቃሱ ዝኣክል፣ ሊበራል ዲሞክራሲ፣ ስሾል ዲሞክራሲ፣ ኣናርኪ ዲሞክራሲ፣ ስርዓተ ኣልቦ ወይ እትገብሮ ስለ ትፈልጥ ኣዛዝን ተኣዛዝን ዘይብሉ ኩሉ ብዘይ ጎደል ግቡእካ ምፍጻም ኢሎም ዝትርጉምዎ ኣለዉ፤ ክምኡ እውን ሕንፍሽ ፍሽ ሓላፍ ዘላፍ ዘተኣታቱ ጎዳኢ ዓይነት እውን ዝብልዎ ኣለዉ። እዚ ግን ዘካትዓና ዘይኮነስ ብዛዕባ ዲሞክራሲያዊ መንስቲ ብዙሕ ከምዝዝተየሉን ዝጸሓፍን ንምትንባህን ንምፍላጡን እለ ዘልዕሎ እዩ። ሓንቲ ብዝሐ ውድባት መንግስቲ ተባሂሉ ዝቐውም ከም ኮንሰንሰስ ዲሞክራሲ ሓብራዊ ስምምዕ ዝጥቀማሉ ኣገባብ መስርሕ ኮይኑ ሓደ እንተ ደኣ ተጻሪሩ ውሳኔ ከምዘይሓልፍ ወይ ዕድል ናይ ቨቶ ተቓውሞ እተቑመሉ እዩ። እዚ ኩሉ ጫለዳታት ዝምጽኡ ከብ ምምናው ስርዓተ ዲሞክራሲ ወይ ድኽመት ኣሰራርሓ እሎም ዝገልጽዎ ኣለዉ።
እዚ ኣብ ላዕሊ ዝጠቐስክዎ ኣብዚ ምዕቡል ሃገራት ዝዛተዩሉን ዝንየቱሉን ንምጥቃስ ካብ ኮነ ንሕና ወይ ንዓና እቲ ናይ ሓቂ ዘድልየና ክንጥቀም እንተደኣ ኮይና ክንፈልጥን ባዕልና ክንውስንን ምእንቲ ድልየትና ክነማልእን፡ ምሉእ ሓላፍነትን እኹል ፍልጠትን ምዕሩይን ብቕዓት ኣብ ምህናጽ ዲሞክራሲ ክህልወና ይግባእ።
ረብሓ ዲሞክራሲ ተቐባልነትን ኣብ ዘየድሊ ነጻግነትን ዝጠቅም ጥራይ ዘይኮነስ ነቲ ንሱ ዝውክሎ ተኣማንነትን፡ ተቖጻጻርነት ተወክሳነትን ኮታ ዲሞክራሲያዊ ሚዚናት ዘለዎ እሩም ኣሰራርሓ ካብ ዕለት ናብ ዕለት ዝምዕብል እወንታዊ ኣሰራርሓ ክንመሃሮን ክንዛተየሉ ዝግበኣና ሰፊሕን ዓብን እዩ።
ነዚ ዓይነት ኣሰራርሓ ዝቃወሙ ወይ ንዲሞክራሲያዊ ኣገባብ ዘነኣሱ ዘይቅርጥው ዝሑል ስርሑ ነዊሕ ግዜ ዘቃጽልን ንምዕባሌ ዝገትእ ቅልጡፍ ውሳኔ ዘይወስድ ከም ናይ ንግስነት ወይ ውልቀ መላኽነት ዝብሉን ኣብ ዲሞክራሲያዊ ስርዓት እቲ ስልጣን ሒዙ ዘሎ ምልኪ ክጥቀምን ተረርቲ ውሳኔታት ኣብ ርእሲ ህዝቢ ክወስድ ዝደፋፍኡ ውሑዳት ኣይኮኑን። እዚ ክመጽእ ስለዝኽእል ህዝብታት ቁሩባትን ትኩራትን ፍልጠቶም ላዕሊ ክኸውን እዩ ዝጥለብ። ሕጂ ተመሊስና ኣብ ደምበ ፍትሒ እንተርእና ብዙሓት ውድባት ናይ መንእሰያት ምንቅስቓስ፣ ሲቪላዊ ማሕበራት፣ ምንቅስቓስ ደቂ ኣንስትዮ፣ መራኸቢ ብዙሃን፣ ምህላወን ቂር ዘብል እዩ። በዚ ፍልልያት እዚ ናይ ኣወዳድባና እውን ብዙሕ ስኽፍታት ስለነሕድር እዚ እንታይ ኣድለየ ኣብ ዘብል ብዙሕ ክትዓት ነቐፈታታት ክወርድ ትሰምዕ እኻ።
እዚ ስክፍታትት ከምዘለዎ ሃልዩ እቲ ምብዛሕ ዘይኮነስ ዲሞክራስን ዲሞክራሲያውነትን ተረዲእና ናይ ሓባር ስራሕ ከንተኣታቱ ምስ እንጅምር ኣብ ስራሕ ዝነቐለ ምትእምማን ተፈላሊኻ ዝነበርካ ኣብ ሓደ ምምጻእን ቅድም ብልፍንቲን፣ናይ ሓባር ስራሕን ናብ ሓደ ውድብ ምብጻሕ ፣ዝተረፈ ኣብ ሓደ ጽላል ኮንካ ካብ ሒጂ ጀሚርካ ዲሞክራሲያዊ ኣሰራርሓ ምስ ተጀመረ። ንሱ ጥራይ ዘይኮነስ ነታ ክንሃንጻ እንደሊ ዲሞክራሲያዊት ሃገር ስጡም ምቅርራብ ነተኣታቱ። ስለዚ ትርጉም ዲሞክራሲ ምፍላጥ ዓንድታቱ ኣነጺርካ ምርኣይን ብሓቂ ኣገዳሲ እዩ። ስለዚ እቲ ምብዛሕ ዘይኮነስ እቲ ሽግር ተወዲብካ እንታይ ትገብር ምስ ከማኻ ተወዲቦም ዝለዉ ብኸመይ ተዛቲኻ ብእንካን ሃባን ናይ ሓባር ስርሓን ሓደ ንኽሉ ዘጽልል ጽላል ኣብ ምህናጽ ትዋሳእ ካብ ኮነ እቲ ድሌት ብዲሞክራሲያዊ ኣገባብ ክትከይድ ስለዘለካ ንዲሞክራሲ ምፍላጡን ህንጸት ዲሞክራሲ ኣብ ኤርትራ ልዑል ተሳታፍነት ይህልወካ ማለት እዩ።
ካብዚ እቲ ትሕዝቶ ሰሚናር ሰፊሕ ብምንባሩ ግዜ ስለ ዝበልዐ ኣድሚናት ንዝለዓል ሕቶታት ኣብ ዝመጽእ ግዜ ምስቲ ካልኣይ ክፋል ተተሓሒዙ ክሕተት ብዝብል ንካልእ መዓልቲ ተሰጋጊሩ። ኣብ ክንዲ ሕታቶት ድማ ተወሳኽን ርእይቶታትን ተኣትወ፣ እሞ ዕድል ንገዛ ተዋህበ። ካብቲ ገዛ ዝወርድ ዝነበረ ድማ እዚ ብሓቂ መሃርን ትምህርቲ ሓዘል ምንባሩ እናመስከሩ ከምዚ ዝዓይነቱ ዓውደ መጽናዕቲ ክቕጽል ተላብዮም። ምስናይዚ ኣገዳስን ጠቃምን ርእይቶታት ነቲ ኣብ ኤርትራ ክህነጽ ዘለዎ ዲሞክራሲ ኣብ ባህልና ዝተመርኮሰ ዲሞክራሲያዊ ስርዓት ክንሃንጽ ምእንቲ ባህልታትና ናይ ኣቦታት ተመኩሮ ሃገርናን ብዘይካ እዚ ገባቲ ስርዓት ዘተኣታተዎ ውልቀ መላኽነት ዋላ ብግዜ ገዛእቲ ሕግታት እንዳ ኣባ ከም ዝነበረና ሕጋዊ ቅዋም ኣብ ፈደረሽን በቲ ሽዑ ዝነበረ ባይቶ ዝጸደቐ ይስርሓሉ ከም ዝነበረ ብምዝርዛር እንተ ደኣ ሓቢርና፣ ነዚ ጸላኢ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ሱሩ ቦንቍርና ኣውጺእናዮ ብምቅርራብና፡ ባህልታትና ብምምርኳስን ንዓና ዝኸውን ቅዋም ክንሃንጽ ከም እንኽእል ዝብል ርእይቶታት ይፈስስ ነበረ።
በዚ መልክዕ ወይ ኣጋባብ ኣብ ሰዓቱን መደቡን፣ፓል ሓርነት፣ንዝመጽእ ቆጸራ ብምሃብን ንኹሉ ተሳታፋይ ብፍላይ ከኣ ንኹቡር ጋሻ ብምምስጋን ደምደመ።
ምምሕዳር ፓል ሓርነት
More...
ኣብ ዝኾነት ትኹን ሃገር ሰላምን ምርግጋእን ዘውሕስ እቲ ስልጣን ዋንኡ ዝኾነ ህዝቢ ምስ ዝጭብጦ ጥራሕ እዩ። ስልጣን ናይ ህዝቢ ክበሃል ከሎ ድማ ንሱ ዝውንኖ ሓላፍነት ማለት እዩ። ንሱ ድማ ነቲ ንሱ ዝመረጾ መንግስቲ ዝከታተልን ንረብሓ መላእ ህዝብን ሃገርን ዘየገልግል መንግስቲ ምዃኑ ምስ ኣረጋገጸ ድማ ዘውርዶን ዝመርጽን እዩ። ኮታ መንግስቲ ናይ ህዝቢ እምበር ህዝቢ ናይ መንግስቲ ዘይኮነሉ ስርዓት ማለት እዩ ብሓጺሩ።
እቲ መንግስቲ ናይ ህዝቢ ከበሃል ከሎ በቲ ንሱ ዝሓንጸጾ ዝመሓደረሉ ቅዋም ክትከል ከሎ እቲ ቅዋም ዝከላኽልሉ ክልተ ሓይልታት እዮም። ንሱ ድማ እቲ ቀዳማይ እቲ መላእ ህዝቢ እታ ሃገር ክኸውን ከሎ እቲ ካልኣይ ከኣ በቲ ቅዋም ዝእዝዞ መሰረት ዝቖመ ሰርዊት እዩ። ኮይኑ ግን ሰራዊት ብግቡእ ፖለቲካውዊ ኣስተምህሮ እንተዘይ ተዀስኵሱ ከይዱ ከይዱ ንሱ እውን ናብቲ ስልጣን ክመጣጥር ወይ እውን ስልጣን ክጭብጥ እዩ ዝጽዕር። በዚ ምኽንያት መስቲ ዘሎ ወይ ብህዝቢ ንዝትመርጸ መንግስቲ ተመሓዝዩ ይኹን ወይ እውን ነቲ ስልጣን ህዝቢ ረጊጹ ናብ ስልጣን ዝመጸሉ መሳልል እዩ ዝሃንጽ። ኣብ ክምዚ ኩነት እቲ ህዝቢ ነዚ ጉዳይ እዚ ኣጽቂጡ እንተሰጊርዎ እታ ሃገርን ህዝብን ኣብ ኣደዳ ጭቆናን ግፍዕን ይሳጣሕ። ስለዚ ወተሃደራዊ ኣተሓሳስባ ምስ ዝምዕብል ድማ ኩሉ እቲ ቁጠባ ይኹን ፖለቲካ ኣብ ትሕቲ ቁጽጽሩ እዩ ዘእቱ። ምኽንያቱ ንሱ እንተዘይሕዙ ነቲ ህዝቢ ጨፍሊቑ ኣፈራሪሑ ወይ ኣርዒዱ ክገዝእ ኣይክእልን። እዚ ስለ ዝኾነ እታ ዲሞክራሲያ ትብል ኣምር ትፈሓቝ እሞ እቲ መሰልን ፍትሕን ይድምሰስ። ብዚ ምኽንያት እዩ እምብኣር ኣብ ዝኾነት ትኹን ሃገር ብወተሃደራዊ ወይ ዕጥቃዊ ኣገባብ ስልጣን ዝጨበጠ ውሕስነት ዲሞክራሲ ዘይብሉ። ውሕስነት ዲሞክራሲ እንተዘየልዩ ድማ ፍትሕን ማዕርነትን መሰልን ድማ ይገሃስ።
ኣብዚ ቀረባ መዓልቲ ኣብ ኣፍሪቃ ኣብ ቦርኪና ፋሶ ዝተባህለት ሃገር ብበላስ ኮምፓውረ ኣብ 1987 ስልጣን ብወተሃደራዊ ዕልዋ ጨቢጡ ክሳብ ትማሊ ዓርቢ ዕለት 31-10-2014 ብህዝባዊ ናዕቢ ካብ ስልጣኑ ዘልግስ ን27 ዓመታት ንህዝቢ ቦርኪናፋሶ ጨፍሊቑ ክገዝእ ጸኒሑ። ቁጠዐ ህዝቢ ምስ ዝለዓል ግና መዳፍዕ ይኹን ዝተረረ ስልጣን ይኹን ቅጭጭ ከይበሎ ኣብ ውሽጢ ኣርባዕተ መዓልቲ ዝተኻየደ ሰላማዊ ኣገባብ ነቲ መንግስቲ ካብ ስልጣኑ ከውርዶ በቒዑ። ኣብዚ ዝተኻየደ ኣገባብ ሰላማዊ ህዝባዊ ናዕቢ ድማ ሰለስተ ሰባት ጥራሕ መይቶም። እዚ ዘመልክቶ እንተልዩ ካብቲ ብዕጥቂ ገርካ ንሓደ ስርዓት ምልጋስን፣ ብሰላማዊ ኣገባብ ኣብልካ ምልጋስን ዘሎ ፍልልይ ከብረሃልና ይኽእል እዩ። ማለት እቲ ዕጥቃዊ ኣገባብ ካብቲ ሰላማዊ ህዝባዊ ናዕቢ ዝያዳ ሰባዊ ህልቂትን ግዜን ዝወስድ ምዃኑ እዩ።
ኮፓውሪ ካብ 1991 ንነጀው ኣከታቲሉ ብምርጫ ስዒሩ እዩ ስልጣን ዝጭብጥ ዝነበረ። ሓደ መራሒ ካብ ክልተ ግዜ ንላዕሊ ኣብ ስልጣን ምጽናሕ ማለት ኣብ ምልኪ ምቕያር ማለት ምዃኑ ዝተኻየደ ጉዕዞ መራሕቲ ኣጸቢቑ የብርሆ እዩ። ንኣብነት ስርዓት እሳያስ፡ ስርዓት መለስ፡ ስርዓት ዑመር ኣልበሺር ስርዓት ቀዛፊ….. ወዘተ። ኣብ ግዜ ኮምፓውረ ማለት ኣብ 1991 ዝቖመ ቅዋም ከምዚ ይብል። ‘’ እንተ ደኣ ሓደ መራሕ መንግስቲ ካብ ስልጣኑ ወሪዱ፡ እቲ ኣቦ መበር ባይቶ ክሳብ ሕጋዊ ምርጫ ዝካየድ ን90 መዓልቲ ሓላፍነት ይስከም’’ ዝብል ሰፊሩ ይርከብ። እዚ ናይ ሎሚ ወተሃደራዊ ዕልዋ ገይሩ ዘሎ ዚዳ ድማ ነቲ ኣብቲ ቅዋም ዘሎ ጥሒሱ ነቲ ሓጋጊ ኣካል ደምሲሱ ነቲ ቅዋም ድማ ኣደስኪሉ ብቃሕ ዝበሎ ሕጊ ክመሓደር እዩ ዝሸባሸብ ዘሎ። እዚ ከኣ እቲ ስልጣን ካብ ኢድ ዋንኡ ዝኾነ ህዝቢ መንዚዑ ኣብ መተርስታ ኣብ ትሕቲ ወተሃደራዊ ስልጣን ኮይኑ ኸመሓድር እዩ። ብርግጽ ድማ እቲ ወተሃደራዊ ሓይሊ ትካላዊ ቅርጻን ድልዱል ምትእስሳርን ካብቲ ናይ ማሕበራዊ ትካላት ኣዝዩ ስለዝድልድል ቀልጢፉ ነቲ ስልጣን ክጭብጦ ከም ዝኽእል እቲ ኣብ ብዙሓት ሃገራት ላቲን ኣመሪካ፡ ማእከላይ ምብራቕ ከምኡ ኣብ ኣፍሪቃ ዝተፈጸመ ዕልዋታት ናብ ውተሃደራዊ ምልኪ ዘምርሐ ህያው ምስክር እዩ። ኣብዚ ክንመሃረሉ ወይ ክንጥቀመሉ እንኽእል እቲ ወትሃደራዊ ሓይሊ ኩሉ ግዜ ከም ሃገራዊ መሲሉ ንድሕነት ሃገርን ህዝብን እናበለ ዝወጽኦ ትካላት ኣቢሉ ነቲ ህዝቢ ንግዝኡ ከዘንግዖ ይኽእል እዩ። ወተሃደር ነቲ ስምዒት ህዝቢ እዩ ዝያዳ ክምዝምዝ ዝጽዕር። ንኣብነት ነቲ ቅድሚኡ ዝነበረ ስርዓት ዝፈጸሞ ተግባራት ወይ እውን ዝኽተሎ ዝንበረ ስነሓሳብ እናተጻረረ እዩ ዝጎዓዝ። እሞ እዚ ኣብ ቦርኪና ፋሶ ዝተኻይደ ህዝባዊ ናዕቢ ንሱ እቲ ህዝቢ ዋንኡ ክንዲ ዝኸውን እቲ ወተሃደራዊ ሓይሊ ናብ ጥቕሙ ክዛዝዎ እነሆ ድሮ ተተሓሕዝዎ ኣሎ። እቲ ወተሃደራዊ ሓይሊ እውን ነጋዛእ ርእሱ ኣብ ነንሓድሕዱ ከወዳደር ምዃኑ ድማ ዝይከሓድ ሓቂ እዩ። ስለዚ እታ ሃገር ካብ ዕልዋ ናብ ዕልዋ ገጻ ከትከይድ ከላ ጸጥታን ሰላምን ናይቲ ህዝብን፡ ቁጠባ እታ ሃገርን ስለዘንቆልቁል ምዕብልናን ዲሞክራስን ኣሰረን ይጠፍእ።
እዚ ናይ ቦርኪና ፋሶ ምስ ናይ ኤርትራዊ ተቓውሞ ምስ እነወዳድሮ እቲ ዕጥቃዊ ቃልሲ ዝብል እምበኣር ካብዚ ናይ ወተሃደራዊ ኣተሓሳስባ ናጻ ክኸውን ስለዘይክእል ነቲ ስልጣን ናይ ህዝቢ ክምንዝዕ ምዃኑ በቲ ዝጉጉሶን ዝህቦ መናፍሓትን ታህዲዳትን ምቁንጻባትን ህያው ምስክር ናይቲ ክበጽሖ ሓሲብዎ ዘሎ መወዳእታ ማዕርፎኡ እዩ። እዚ ናይ ቦርኪና ፋሶ ብህዝባዊ ናዕቢ ዝተኻየደ ኣገባብ ንደምበ ተቓውሞ ንኸይፈላለን ንኽሰምርን ዝደፋፍእ ናይ ሓሳብ ሓይሊ ምዃኑ ክርዳእ ከምዘለዎ እዩ ዝእምት። እቲ ኤርትራዊ ተቓውሞ ነታ ስልጣን ናይ ምብሓት ኣምር እንተዘይብሉ ኣብ ነንሓድሕዱ ዝቈራቘሰሉ ምንም ምኽንያት የብሉን። እቲ ዕጥቃዊ እባ ኩሉ ኣገባብ እባ እናበለ ክኸዶ ዝደሊ ዘሎ ጉዕዞ ህዝቢ ንምድንጋር እምበር እታ መወዳእታ ማዕርፎኡስ ንስልጣ ህዝቢ ምምንዛዕ እዩ ትርጉሙ።ምኽንያቱ ኣነ ንብሄረይ፡ ኣነ ንኣውራጃይ ኣነ ንሃይማኖተይ ወጽዓ እየ እሉ ዝብገስ ሓይሊ ነቲ ከምኡ ዘለዎ ስምዒት መዝሚዙ ንሓበራዊ ረብሓ ድምሲሱ ኣብ ስልጣን ዝመጸሉ ባይታ እዩ ዝምድምድ። ስለዚ ኣብ ሃገርና ኤርትራ ዘሎ መላኺ ስርዓት ዝኾነ ይኹን ስያሜ ንሃቦ ብዘየገድስ ዕትቃዊ ቃልሲ ናብ ወትሃደራዊ ኣተሓሳስባ ስለዘምርሕ ንህዝቢ ኤርትራ ኣየዋጽኦን እዩ።
ድራር መንታይ
ኣብ ከተማ ሽወደን ስቶኮሆልም ዝርከብ ቤት ጽሕፈት ኤምባሲ ኤርትራ ብ 1200 ሽወደናውያን ዝተጻሕፈ መልእኽቲ ንጋዘጠኛን ገጣምን ዳዊት ኢሳቕ ክውሃበሎም ናብ ማዕጾ ቤት ጽሕፈት ኤምባሲ ኤርትራ ኳሕክሖም ምስተኽፍተሎም፡ ውሃብቲ መልእኽቲ ወከልቲ ኣምነስቲ ኢንተርናሽናል ምዃኖም ምስ ኣለለዩ፡ ኤምባሲ ኤርትራ ማዕጾ ዓጽዮም ነቲ መልእኽቲውን ኣይተቐበልዎን። ኣብ ዝሓለፈ ወርሓት ሓደ ካብቶም ዘግነት ሽወደን ዘይብሉ ዝነበረ ልኡኽ ምልካውነት ብመንግስቲ ሽወደን ከም ተሰጐ ዝዝከርዩ። ኤምባሲ ኤርትራ ኣብ ምሉእ ስካንዲናቭያን ኣምባስደር ከምዘይብሉውን ዝፍለጥዩ። እዞም ኣብ ኣፍንጫ ወከልቲ ህዝብን ትካል ኣምነስትን ማዕጾ ዝዓጸው ኸኣ መብዛሕትኦም ዜግነት ሽወደን ዘለዎም ኣገልገልቲ ምልካዊ ስርዓት ኣስመራዮም። እዚ ጸገም መንግስቲ ሽወደንን ሕብረተሰብ ሽወደንንዩ። ገረብ ብሓኽላ ኮይኑ ስለ አሎ።
ዳዊት እሳቕ ወዲ 37 ዓመት ከሎዩ ብ 2001 ዓ.ም ብመንግስቲ ምልካውነት ኣስመራ ተኣሲሩ። ሎሚ ዕለት 26 ሕዳር ከኣ 50 ዓመት መሊኡ ኣሎ። ዳዊት ካብ 1992 ዜጋ ሽወደንዩ። ብዝነበሮ ፍቕሪ ሃገሩ ኤርትራን ህዝባን ኣብ ስነ ጽሑፍ ዝነበሮ እምነትን ብዝደፍኦ ወኒ ኸኣዩ ካብ ሽወደን ንኤርትራ ዝኸደ። ኣብቲ መጀመርያ ዓመታት ነጻነት ኣብ ሕዳስ ኤርትራ ዓምድታት ጽሑፋት ብስሙ ክጽሕፍ ድሕሪ ምጅማሩ፡ ክትዕ ኣብ ባህላዊ ጉዳያት ኣብታ ጋዜጣ ኣብ ተሳተፈሉ፡ ዋና ኣስነዳኢ ሓዳስ ኤርትራ ናብ ቤት ጽሕፈቱ ጸውዑ፡ ናብ ዓምዲ ክርክር ባህሊ ክወጸሉ ንዝለኣኾ ጽሑፍ ናብ ኢድ ዳዊት ኣረኪቡ፡ ከምዚ ዝኣምሰለ ጽሑፍ ካብ ምጽሓፍ እንተዘይተቖጢብካ ወይልኻ ኢሉን ኣፈራሪሁን ስዲድዎ ነይሩ። እዚ ድሮ ኣብ 1992ዩ። ዳዊት ይመሓየሹ ደኾን ካብ ዝብል እምነት ድኣምበር ዘይደምክሪያስውንውቶምሲ ብግቡእ ይርድኦ ነይሩዩ። ምጽባእ ደሞክራስን ህዝባዊ ሕቶን ብወከልቲ ህዝባዊ ግንባር ኣብ ሽወደን ካብ 1990 ብግቡእ ኣስተብሂሉሉን ተኻራኺሩሉንዩ። ዳዊት ኣስናዳኢ መጽሔት ኤርትራዊ ማሕበረሰብ ኣብ ሽወደን ድምጺ ኤርትራውያን ኣብ ዝነብረሉ ንመናውራ ወኪል ህዝባዊ ግንባር ኣብ ሽወደን ብግቡእን ሓቅን ዝተማጎተዩ።
ድሕሪ ምውጻእ ሕጊ ፕረስ መስጋገሪ መንግስቲ ኤርትራ ንዕኡ ብምውካስ ከኣ ምስ ገለ ብጾቱ ነጻ ጋዜጣ ብስም ሰቲት እትሕተም ሰሙናዊት ጋዜጣ ኣውጺኡ፡ ብፍላይ ኣብቲ ነጻ ጽሑፋት ኣብ ኤርትራ ብመጠኑ ተኸሲትሉ ዝነበረ፡ ሰቲትውን ተረኣ ትጻወት ነይራ። ኣብ 2001 ከኣ ሰቲትን ኩለን ጀሚረን ዝነበራ ነጻ ርእይቶ ዘአንግዳ ዝነበራ ግዜጣታት ተወጊደን ኣስነዳእተንውን ዝእሰር ተኣሲሩ ዕድል ዝገበሩ ኸኣ ህይወቶም ንምድሓን ተሰዲዶም። ዳዊት ካብቶም ብዘይ ክስን መርትዖን ንዓሰርተ ሰለስተ ዓመት ቤተሰቡን ተጣበቕቲ ሰብኣዊ መሰላትን ከም ዘግኡ መንግስቲ ሽወደንን ክበጽሑዎ ሓቲቶም እዝኒ ምልካውነት ዛጊት ኣይፈቐደን ዘሎ።
ኣብዚ ሕጂ ዳዊት 50 ዓመት ዝገበረሉ ዕለት ማዕከናት ዜና ሽወደንን ኣገደስቲ ተራ ዘለዎም ሽወደናውያንን ሰልፍታትን ወጻኢ ጉዳይ ምኒስተርን ዳዊት ዝፍተሓሉ ሓድሽ መንገዲ ንምፍጣር ክስራሕ ለባዋኦም ከቕርቡ ከለው፡ ብፍላይ ድማ ላርሽ ኣዳክትሶን ዝተባህለ ሽወደናውን ኣባል ባይቶ ኤውርጳን፡ ናብ ወጻኢ ጉዳይ ሚንስተር ሽወደን ማርጎት ቫልስትሮም ኣብ ዝጸሓፎ፡ ንዳዊት ኣሲሩ ዘሎ ምልካውነት ብምኽፋል ግብሪ 2% ዜጋታት ሽወደን ክዛነ ቅኑዕ ስለዘይኮነ፡ እዚ ምእካብ ግብሪዚ ጠጠው ክብል ተማሕጺኑ ኣሎ። ዳዊት ኢሳቕ እቲ እንኮ ዜጋ ብዘይ ፍርዲ ተኣሲሩ ዘሎ ምዃኑ ብምርዳእ ሕብረተ ሰብ ሽወደን ኣብ ስነ ኣእምሮኡ ዝሰረጸ ሕጋውን ሞራላውን ግደታ ዝስምዖ ኮይኑሎ። ነቲ መንግስቲ ሽወደን ንምፍታሕ ዳዊት ብስቕታ ዲፕሎማሲ እሰርሕ ኣለኹ ዝብሎ መግለጺኡውን ኣብ ምልክት ሕቶ ኣእቱዎ ይርከብ።
ረዘነ ተስፋጽዮን
ሽወደን።
اعتقال 5 ارتريين ينتمون الي عصابات الاتجار بالبشر
Written by mirro.co.uk | dailymail.co.ukأبانت السلطات الايطالية أن5 ارتريين ينتمون الي عصابات الاتجار بالأعضاء البشرية قد أصبحوا قيد الاعتقال. وأوضح دون ماكي من موقع mirro.co.uk | dailymail.co.uk الالكتروني أن أوراق التهمة الموجهة لهؤلاء تقول إنهم أعضاء في عصابات تهريب البشر التي تعمل علي تهريبهم الي اوربا عبر المراكب البحرية وتقتل من لا يستطيعون منهم دفع المبالغ المطلوبة ثمناً للتهريب لتستخلص منهم الكلى وأعضاء بشرية أخرى، أو تتعاهد معهم علي دفع الأجرة بعد العمل بأوربا وتهدد من لا يقومون بالدفع بالقتل وغيره من وسائل الإيذاء المختلفة.
أوضح التقرير أن 150,000 مهاجراً عبروا جزيرة لامبيدوزا الايطالية الي أوربا مات منهم غرقاً 3,000 مهاجراً.
المعتقلون هم: ميكائيل برهاني، الأمين المالي للمجموعة، والمتعاونين معه الآتية أسماؤهم:
هيلي سيفو، رئسوم قبرميكائيل، مكئيل هينوك وتسفاي بهتا.
العام الماضي (2013م) شهدت إيطاليا أيضاً اعتقال تاجر الأعضاء البشرية الشهير والخطير الاسرائيلي إغداليا توبر، وأضافت المصادر أن توبر كان يشتري تلك الأعضاء بأثمان زهيدة من البرازيل ويبيعها بأسعار عالية في دولة اسرائيل وتتم عمليات الذبح والسلخ والاستئصال في دولة جنوب افريقيا.
لمزيد من المعلومات يمكن الرجوع الي الرابط أدناه:
http://eastafro.com/Post/2014/10/14/5-eritrean-gang-members-arrested-for-human-trafficking/
