ዓለምና ሃዲኣን ተኻኣኢላን ክትጐዓዝ ዘኽልዋ ዘሎለዉ ንሃገራዊ ልኡላውነት፡ ሓባራዊ ህልውናን ተጠቃምነትን ማእከል ዝገበሩ ውዕላትን ስምምዓትን እዮም። እዞም ውዓላት ገሊኦም ንኩለን ሃገራት ዝገዝኡ ክኾኑ እንከለዉ፡ ገሊኦም ከኣ ክልትኣዊ ወይ ስሉሳዊ ኮይኖም ዝተወሰና ሃገራት ዝግዛኣሎም እዮም። ክልተኣዊ ስምምዓት እውን ኣካል ዓለምለኻዊ ስምምዓት ዝኾንሉ ዕድል ኣለዎም። ስለዚ ዓለምና ናይ ሓያልን ዓመጸኛን መዕንደሪት ከይትኸውን ካብ ዝዕቅብዋ እዞም ስምምዓትን ውዕላትን እዮም። ነዞም ውዕላትን ስምምዓትን ዘተግብሩን ንከይጠሓሱ ዝከላኸሉ ከኣ ኣህጉራውን ዞባውን ትካላት እዮም። ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ሕብረት ኤውሮጳን ኢጋድን ከኣ ካብቶም ቀንድታት እዮም።
ሓንቲ ሃገር ልኡላውነታ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ ዓለም ቅቡል ዝኾነሉ መስርሕ ኣለዋ። ኤርትራ እውን ናብዚ ሎሚ ጨቢጣቶ ዘላ ልኡላውነት ንኽትበጽሕ ዝሓለፈቶ መስርሕ ኣለዋ። ገለ ወገናት ግን፡ ብሰንኪ ጨቛኒ ምምሕዳር ህግደፍ “ልኡላውነት ዘይብላ ሃገር” ክብልዋ ዝደልዩ ኣለዉ። እንተኾነ ዝተጓዕዘቶ መስርሕ በዳሂ’ዩ። ይኹን እምበር፡ እቲ ኤርትራ ልኡላዊት ዝኾነትሉ መስርሕ ብዘቤታዊ ዕዉት ቃልሲ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብዝተፈላለዩ ኣህጉራዊ ተቐባልነት ዘለዎም ውዕላትን ስምምዓትን’ውን ዝደልደለ እዩ። ካብቶም ኣብ ዝሓለፉ 136 ዓመታት ንኤርትራዊ ልኡላዊ ሃገራውነት ኣብ ድልዱል ባይታ ዝሰረቱ ውዕላት ከኣ ንኣብነት ምጥቃስ ይከኣል።
1ይ፡ ብ2 ጉንበት 1889 ንጉስ ምነሊክ 2ይን፡ ንኢጣልያን ከም ገዛኢት ኤርትራ ኣፍልጦ ንምሃብ ዝተኸተመ ውዕል ውጫለ፡
2ይ፡ ብ10 ሓምለ 1896; ኣብ መንጎ ምነሊክን ኢጣልያን ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝተበጽሐ ኢትዮጵያ፡ ኤርትራ ኣብ ትሕቲ መግዛእቲ ኢጣልያ ምንባራ ዝተኣመነትሉ ውዕል ።
3ይ፡ ብ10 ሓምለ 1900 ኣብ ኣዲስ ኣበባ; ኣብ መንጎ ኢጣልያን ኢትዮጵያን ዝተኸተመ፡ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ዘራኽብ ማእከላይ ዞባ ዶባተን መረብ፡ በለሳን ሙናን ምዃኑ ኣፍልጦ ንምሃብ ዝተሰማመዓሉ።
4ይ፡ ብ15 መጋቢት1902፡ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ዘራኽብ ምብራቓዊ ዞባ ዶባተን ንምንጻር ዝኸተማሉ ውዕል።
5ይ፡ ብ10 ጉንበት 1908፡ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ዘራኽብ ምዕራባዊ ክፋል ፡ ዶበ ኤርትራን ሱዳንን ንምንጻር ንጉስ ኢትዮጵያ ምስቲ ሽዑ ንሱዳን ዝገዝእ ዝነበረ መንግስቲ ዓባይ ብሪጣንያ ዝኸተምዎ ውዑል።
6ይ፡ ብ16 ነሃሰ 1928 ኢትዮጵያ ንመግዛእቲ ኢጣልያ ኣብ ኤርትራ ኣፍልጦ ሂባ ምስኡ ብሰላም ንምንባር ዝኽተመቶ ስምምዕ።
7ይ.ብ15 መስከረም 1952 ኤርትራን ኢትዮጵያን ከም ክልተ ሃገራት ብፈደረሽን ክቑረና ዝተኸተመ ስምምዕ።
8ይ፡ ብ1964፡ ውድብ ሓድነት ኣፍሪቃ ኣብ ኣዲስ ኣበባ፡ እዚ ሎሚ ዘሎ መግዛእታዊ ዶባት ሃገራት ቅቡል ኮይኑ ንክቕጽል ዝተረዳዳኣሉ ስምምዕ።
9ይ፡ ብ28 ጉንበት 1991፡ ድሕሪ ውድቀት ስርዓት ደርግ ኣብ ለንደን ኣብ ህልውና ህግሓኤ፡ ህወሓትን ኣሜሪካን ዝተበጽሐ ስምምዕ ፕሮቶኮላዊ ምሰጋገሪ።
10ይ፡ ብ28 ጉንበት 1993 ድሕሪ ውጽኢት ረፈረንደም ኤርትራ ኣብ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ከም መበል 182 ልኡላዊት ሃገር ተመዝጊባ
መበል11ይ፡ ብ12 ታሕሳስ 2000 ኣብ ኣልጀርስ ብፕረሲደንት ኢሳያስ ኣፈወርቅን ቀዳማይ ሚኒስተር መለስ ዜናውን ውግእ 1998-2000 ንምቁራጽን ናጻ ኮሚሽን ዶብ ንቛምን ስምምዕ ዝተኸተመሉ፡
መበል 12፡ ብ13 ማዝያ 2002 ኮሚሽን ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ክልቲአን ሃገራት ብመትከል ዝተቐበለኦ ቀያድን ናይ መወዳእታን ብይኑ ብወግዒ ዝገለጸሉ።
እዞም ስምምዓት በቶም ዝኸተምዎም መንግስታት ጥራይ ዝኽበሩን ዝትግበሩን፡ እቶም ከተምቲ ምስ ሓለፉ ግና ዝፈርሱ ዘይኮኑ፡ ኣብ መስርሕ ምቅይያር መንግስታዊ ስልጣን፡ ናብ ስልጣን ዘዝመጹ ተካእቲ’ውን ክቕየድሎም ዘገድዱ እዮም። ምኽንያቱ ብስም ሓላፍቲ ስርዓታት ዘይኮኑ፡ ብስም እተን ዘይሓልፋ ሃገራትን ህዝበንን ዝተበጽሑ ስምምዓት ስለ ዝኾኑ። በዚ መሰረት ካብ ግዜ መግዛእቲ ጀሚሮም ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝተኸተሙ ስምምዓት ምስ ምቅይያር ስርዓታት ዝቀያየሩ ዘይኮኑ፡ ከይተሸራረፉ ክኽበሩን ክትግበሩን ናይ ግድን እዩ። ከም’ዞም ንኤርትራን ኢትዮጵያን ዝምልከቱ ዓለምለኻዊ ኣፍልጦ ዘለዎም ውዕላት፡ ንጸቢብ ረብሓኻ ጥራይ እተኽብሮም ዘይኮኑ፡ ረብሓን ክብርን ካለኦት ከይትግህስ እትቕየደሎም ምዃኖም ከኣ መንግስታት ከስተውዕለኦ ይግበአን።
እዞም ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ዝሓለፉ 136 ዓመታት ዝተኸተሙ ስምምዓት ኣብ ሕድሕዶም ተመላሊኦም ታሪኽን ልኡላውነትን ኤርትራ ናብዚ በጺሕዎ ዘሎ ዘብጽሑ እምበር፡ ኣብ ሕድሕዶም ዝጻረሩ ኣይነበሩን ኣይኮኑን። ኣብቲ መስርሕ ግና ብሰንኪ ረብሓን ሻርሕን ሓያላት ንግዜኡ ከም ዝተዓንቀፉ ታሪኽ ይነግረና፡ ኣብቲ ኤርትራ ናጻ ክትኮነሉ ዝነበራ ወሳኒ መድረኽ፡ ካብ ድሌት ህዝባ ወጻኢ ምስ ኢትዮጵያ ብፈደረሽን ክትቁረን ዝተገደደትሉ ግዜ፡ ጸሓፊ ወጻኢ ጉዳይ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ዝነበረ፡ ጆን ፎስተር ዳላስ፡ “ብመንጽር ፍትሒ፡ ንርኢቶ ህዝቢ ኤርትራ ቆላሕታ ክወሃቦ መተገበአ፡ እንተኾነ እስትራተጅካዊ ረብሓ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ኣብ ቀይሕ ባሕሪ ከምኡ እውን ኣህጉራዊ ጸጥታን ምርግጋእን ኣብ ግምት ብምእታው፡ ኤርትራ ምስታ ምሓዛና ኢትዮጵያ ክትጽመድ ናይ ግድን ኮይኑ’ሎ።” ዝበሎ ናይ ዓመጽ መርኣያ እዩ።
ኣብዚ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን መመሊሱ ናህሩ ዝውስኽን ናብ ውግእ ከይዓርግ ዘስግእን ዘሎ ምውጣጥ፡ ተደጋጊሞም ካብ ዝጥቀሱ ሓደ፡ “ኢትዮጵያ ኣፍደገ ባሕሪ የድልያ እዩ” ዝብል እዩ። እወ ኢትዮጵያ መውጽእን መእተውን ወደብ ከም ዘድልያ ዝከሓድ ኣይኮነን። እቲ ኣብ ዘይብጸሓካ ባሕርሪ “መደበር ሓይሊ ባሕሪ እንተዘይሃነጽኩ” ምባል ግና ብሓጺሩ ዓለም ለኻዊ ሕግታት ስለ ዝጥሕስ ቅቡል ኣይኮነን።
ሕቶ ተጠቃምነት ወደብ ናይ ሓንቲ ኣፍደገ ባሕሪ ዘየብላ ሃገር ዝትግበረሉ ብሕጊ ዝደገፍ መስርሕ ኣለዎ። ኢትዮጵያ ኣፍደገ ባሕሪ ብዘለወን ጐረባብቲ ሃገራት ዝተኸበት ስለ ዝኾነት ብኸመይ ተጠቃሚት ወደብ ትኸውን ሰፊሕ ናይ ምምራጽ ዕድል ኣለዋ። እዚ ሎሚ ኣብኣ ዝጅመር ዘይኮነ፡ ባዕላ ኮነ ካለኦት ኣፍደገ ባሕሪ ዘየብለን ሃገራት ክሰርሓሉ ዝጸንሐትን ዘለዋን እዩ።
ርሑቕ ከይከድካ ኣብዚ ቀረባና ኩነታት ኣጠቓቕማ ኡጋንዳ ብወደብ ኬንያ ሙምባሳ ምውካስ ይከኣል። እዚ ሎሚ ንዕዘቦ ዘለና ካብ “ተጠቃምነት ናብ ዋንነት” ዘሊልካ ልኡላውነት ኤርትራ ዓምጢርካ “ክትውንን” ምህንዳድ ግና፡ ምስቲ ኢትዮጵያ “መስራቲት ውድብ ሕቡራት ሃገራትን ሕብረት ኣፍሪቃን ከምኡ እውን ፈራሚት ዝተፈላለዩ ኣህጉራውን ዞባውን ስምምዓትን ቻርተራትን እየ” እትብሎ ዝምጥን ከምዘይኮነ ብምግንዛብ፡ ህዝቢ ኢትዮጵያ ሕሳቡ ክገብር እምበር፡ ደድሕሪ ዝሃሉ ክሃልል ኣይግበኦን።
ዮናስ መብራህትም፡ ሃብቶም ገ/ጻድቕ፡ ዘርኢሰናይ መለስ (ካብ ማሕበራዊ መዲያ ዝተወስደ)
መራሕቲ ብርጌድ ንሓመዱ ጨንፈር ኢትዮጵያ፡ ብ17 ጥቅምቲ 2025 ኣብ ኣዲስ ኣበባ ብኣካላት ጸጥታ ናይታ ሃገር ከም ዝተኣሰሩ፡ ብማዕከናት ዜና ክቃላሕ ቀንዩ። እዞም ዘርእሰናይ መለስ፡ ዮናስ መብራህቶምን ሃብቶም ገብረጽድቕን ዝተባህሉ መንእሰያት፡ ንዝሓለፈ 10 መዓልታት ናብ ቤት ፍርዲ ከም ዘይቀረቡ እውን ተሓቢሩ።
ብዛዕባ ዝተኣስርሉ ምኽንያት ብዝተፈላለያ መድያታት’ኳ ዝተፈላለዩ ጉዳያት እንተተንጸባረቑ፡ በቶም ዝኣሰርዎም ኣካላት ግን፡ ብወገዒ ዝተገልጸ የለን። እዞም ወግዓዊ መንበሪ ፈቓድ ከም ዘለዎም ዝተገልጸ ተቓለስቲ መንእሰያት፡ ከምቲ ዝተፈላለዩ ኣካላት ዘቕርብዎ ዘለዉ መጸዋዕታ፡ ቅድም ኣብቲ ተታሒዘምሉ ዘለዉ ቦታ ኩሉ መሰላቶም ክሕሎን ኣብ ሓጺር ግዜ ፍትሒ ንክረኽቡን ብቐጥታ ንዝምልከቶም ኣካላት ንምሕጸን።
ምስዚ ብዝተተሓሕዘ ብዛዕባዞም ተኣሲሮም ዘለዉ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ልዕሊ ኣብ ኢትዮጵያ ብደረጃ ስደተኛ ኮነ ብኻልእ መልክዕ ዝነብሩ ዘለዉ ኤርትራውያን ግዳይ ማእሰርትን ኣገዲድካ ናብ ጉጅለ ህግደፍ ምምላስን ክኾንዎ ዝጸንሑ ጠጠው ክብል እውን ነተሓሳስብ።
ብዘይካዚ ኤርትራውያን መንእሰያት ኣብ ኢትዮጵያ ድማ ኣካይደኦም ጥንቑቕን ሕግታት ናይታ ሃገርን ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታትን ዘኽብርን ክኸውን፡ ከምኡ ድማ ኣብ ሕድሕዶም ኣብ ክንዲ ምጥቕቓዕ ኣብ ስኒትን ምትሕልላይን ዝተመስረተ ርክባት ንኽህልዎምን ኣጥቢቕና ነዘኻኽር።
ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ሕቡራት ሃገራት፡ ምምሕዳር ስደተኛታትን ካብ ስደት ተመልሰትን ኢትዮጵያን ካለኦት ዝምልከቶም ሰብኣዊ ኣካላት ኣብ ኢትዮጵያን ከኣ ንጉዳይ ኤርትራውያን ስደተኛታት ግቡእ ኣቓልቦ ክህብዎ ንጽወዖም።
ባህግና Eri Bahgna 26.10.2025 ኣብ ማዕከናት ዜና ዝረኤ ዘሎ ምክሳስን ምጥቕቃዕን
Written by Eri-BahgnaMedia
ዲሞክራሲያዊ ስምረት ትግራይ (ስምረት) ብ24 ጥቅምቲ 2025 ኣብ ኣዲስ ኣበባ፡ “ኣዳራሽ ኣራዳ ፓርክ” መስራቲ ጉባአኣ ኣካይዳ። እዚ ጉባአ 256 ዘድምጹ ኣባላትን ተወከልቲ ዝተፈላለያ ሰልፍታትን ኣብ ዝተሳተፍሉን ብሄራዊ ቦርድ ምርጫ ኢትዮጵያ ኣባላቱ ልኢኹ ኣብ ዝተዓዘበሉን እዩ ተኻይዱ።
እዚ መስራቲ ጉባአ ንኣቶ ጌታቸው ረዳ ፕረሲደንት፡ ኣቶ ነጋ ኣሰፋ ቀዳማይ ምክትል ፕረሲደንት ከምኡ ድማ ኣቶ ሃብቱ ኪሮስ ሓላፊ ቤት ጽሕፈት ገይሩ መዚዙ። ምስ ብዝተተሓሓዘ ከኣ 7 ኣባላት ፈጻምን 31 ኣባላት ማእከላይ ኮሚተን ዝሓቖፈ መሪሕነት መሪጹ። ከምኡ ድማ ኣቦመንበርን ምክትላ ኣቦመንበር ኮሚሽን ምቁጽጻር መሪጹ።
ናብዚ ጉባአ ስምረት ንምብጻሕ ከተሓባብር ዝጸንሐ፡ ምክትል ኣቦመንበር ህወሓትን ፕረሲደንት ግዝያዊ ምምሕዳር ክልል ትግራይን ዝነበረ ኣብዚ እዋንዚ ከኣ ኣማኻሪ ቅርኒ ኣፍሪቃ ቀዳማይ ሚኒስተር ዝብል መዝነት ሒዙ ዘሎ ኣቶ ጌታቸው ረዳ፡ ኣብቲ መኽፈቲ ጉባአ ኣብ ዘስመዖ ቃል፡ ብሰንኪ ኣብ ትግራይ ዘተኣማምን ሰላም ዘይምህላዉ፡ ጉባአኦም ኣብ ኣዲስ ኣበባ ከካይዱ ከም ዝተገደዱ ጠቒሱ። ኣተሓሒዙ ከኣ ኩነታት እንተፈቒዱ ኣብ መጻኢ ኣብ ትግራይ ካልእ ጉባአ ናይ ምክያድ መደብ ከም ዘለዎም ኣፍሊጡ።
ኣብዚ መደረኡ ክሳብ መኽፈቲ እቲ ጉባአ፡ 5 ሺሕን 600ን ብኣባልነት መዝጊቡ ከም ዘሎ ንተሳተፍቲ ሓቡሩ። ኣብ ምኽፈቲ ናይዚ ጉባአ ተሳቲፎም ናይ ደገፍ ቃሎም ካብ ዘስምዑ፡ ዝተወሰና ውድባት፡ ሲቪካዊ ማሕበራትን ምሁራትን ትግራይ ዝሓቖፈ ጽላል ዘወሃህድ ዘሎ ሌተናል ጀነራል ጻድቃን ገ/ትንሳአ ይርከቦም።
50 ዓመት ዝዕድመኣ ህዝባዊ ወያነ ሃርነት ትግራይ፡ ኣብዚ እዋን’ዚ፡ ህወሓት፡ ስምረት ትግራይን ወለዶ ትግራይን ኣብ ዝብሉ ሰለስተ ኣካላት ተኸፋፊላ እያ እትርከብ።
ብቋንቋ ኣምሓርኛ ፈነወኣ እትዝርግሕ ኣህጉራዊት ሬድዮ ጀርመን፡ ኣብ ኢትዮጵያ ዝርከቡ ሪፖርተራት ብግዝያውነት ከም ዝተኣገዱ ብ23 ጥቅምቲ 2025 ብዘውጸኣቶ መግለጺ ኣፍሊጣ። እታ መደበር ሬድዮ ኣብ ኢትዮጵያ ኣብ ከተማታት መቐለ፡ ባህርዳር፡ ደሴ፡ ኣዋሳ፡ ድሬዳዋን ኣሶሳን ብድምር 9 ሪፖርተራት ከም ዘለውዋ’ውን ኣፍሊጣ።
ነቲ ናይ ምእጋድ ውሳነ ዝወሰደ ናይ ኢትዮጵያ በዓል መዚ ምምሕዳር መዲያታት ኣብ ዝዘርግሖ መልእኽቲ፡ እቶም ሪፖርተራት ዝተኣገዱ ብናይ ኢትዮጵያ ናይ መዲያ ሕግን ብሞያዊ ስነምግባር ጋዜጠኝነትን ክግዝኡ ስለ ዘይከኣሉ እዮም ክብል ምፍላጡ እውን ተሓቢሩ።
ነቶም ጋዜጠኛታት ዘእገዶም ቀንዲ ምኽንያት ብ23 ጥቅምቲ 2023 ምስቲ ኣብ ክልል ኣምሓራ ኣንጻር ፈደራል መንግስቲ ዝዋጋእ ዘሎ ሓይሊ ፋኖ ኣብ ዝተፈላለዩ ከባብታት እስትራተጅያዊ ቦታታት ከም ዝተቖጻጸረ ዝገልጽ ጸብጻባት ምዝርግሖም ዝተሓሓዝ ምዃኑ ከኣ ተጠቒሱ። ሬድዮ ጀርመን ኢንተርናሺዮናል ነዚ ናይ ኣምሓርኛ መደብ ብ1965 ዝጀመረቶ ኮይኑ፡ ብፍላ ካብ 2018 ከኣ ኣብ ኢትዮጵያ ብዝሒ ቦታዊ ሪፖርተራታ ከም ዘዛየደት ኣብቲ ዜና ተጠቒሱ።
እዚ ብመንግስቲ ኢትዮጵያ ተወሲዱ ዘሎ ሪፖርተራት ግዝያውነት ምእጋድ፡ ትካል ሓለዋ ሰብኣዊ መሰል ኣብታ ሃገር ካብ ዝሓለፈ ወርሒ ነሃሰ ጀሚሩ ብሰፊሑ ዝቕጽል ዘሎ ማእሰርቲ ጋዜጠኛታት ብዝምልከት መጣንቐቕታ ድሕሪ ምውጽኡ ኣብ ሕጺር ግዜ ዝተወስደ ምዃኑ እውን ሬድዮ ጀርመን ኢንተርናሺናል ኣብ ዘውጸኣቶ መግለጺ ሓቢራ።
ትካል ሓለዋ ሰብኣዊ መሰል ነዚ ምእጋድ ሪፖርተራት ሬድዮ ጀርመን ኣብ ኢትዮጵያ ብዝምልከት ዝተወስደ ስጉምቲ ነጻነት ሓሳብካ ምግላጽ ዝጻረር ምዃኑ ብምጥቃስ፡ ምናልባት ኣካል’ቲ ኣብ 2026 ዝካየድ ተመዲቡ ዘሎ 7ይ ሃገራዊ ምርጫ ዝምልከት ክኸውን ከም ዝኽእል ኣሚቱ።
ብኻልእ ወገን ከኣ ዓለም ለኻዊ ኮሚተ ተጣባቒ መሰል ጋዜጠኛታት፡ (CPJ) ኣብ ትግራይ ድሕሪ ስምምዕ ፕሪቶርታ ብተዛማዲ ደሓን ዝነበረ ናጻነት ጋዜጣኛታት፡ ኣብዚ እዋንዚ ናብ ሕማቕ ገጹ ይምዕብል ከም ዘሎ ዝሓደሮ ስግኣት ዝገልጽ ጸጻብ ምቕራቡ ዝዝከር እዩ።
ጨንፈር ሰዲህኤ-ስዊዘርላንድ: ኣባል ላዕለዋይ መሪሕነት ፖሓኤ EPF ዝርከቦ ኣኼባ ኣካያዱ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ብዕለት 19 ጥቅምቲ 2025፡ ጨንፈር ሰዲህኤ ስዊዘርላንድ፡ ሓው ጎይትኦም ክፍሎም፡ ኣባል ላዕለዋይ መሪሕነት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ዝርከቦ ኣገዳዊ ኣኼባ ኣካይዱ። ጨንፈር ሰዲህኤ ስዊዘርላንድ ምስ ኣባል መሪሕነት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ክራኸብ እዚ ናይ መጀመርያ ግዜኡ ነይሩ።
ቅድሚ መድረኽ ንሓው ጎይትኦም ምሃቡ፡ ሓው ዳዊት ኣብርሃምን፡ ኣቦ መንበር ጨንፈርን ተሓባበርቲ ብጾቱን ናይ ዝሓለፈ ኣዋርሕ ሃለዋት ጨንፈር እሕጽር ኣቢሎም ኣቕሪቦም። ኣባል ማእከላይ ባይቶ ሰዲህኤ፡ ሓው ወልደሱስ ዓማር እውን ብዛዕባ ሓፈሻዊ ሃለዋት ሰልፍን ደንበ ተቓውሞን ገሊጹ።
ካብዚ ቀጺሉ፡ መድረኽ ንኣባል ፖሓኤ ተዋሂቡ። ብወገኑ፡ ሓው ጎይትኦም ብዛዕባ ተበግሶ ምምስራት ፖሓኤን ናይ ዝመጽእ ሓባራዊ መደባቱን ገሊጹ። ብፍላይ፡ ኣብ ዝመጽእ ሓጺር እዋን ጨንፈር ሰዲህኤ ምስ ካልኦት ኣባላት ፖሓኤ ዝኾኑ ባእታታት ሓባራዊ ኣኼባ ንምክያድ ጻዕሪ ክገብር ከም ዝኾነ ኣተንቢሁ። ብወገኑ ሓው ወልደሱስ፡ ንኣባል መሪሕነት ፖሓኤ ምስ ጨንፈር ሰዲህኤ እስፍሕ ኣቢሉ ክገልጽ እንከሉ፡ ሓው ጎይትኦም፡ ቅድሚ ናጽነት ኤርትራ ኣብ ምስሳን ሓፋሽ ውድባት ህዝባዊ ግንባር ኣብቲ ከባቢ፡ ብፍላይ ከኣ ኣብ ስዊዘርላንድ፡ ክብ ዝበለ እጃም ከም ዝነበሮ ሓቢሩ። ካብዚ ብምግባስ ከኣ፡ ንመሰረታት ፖሓኤ ኣብ ምብርባር ኣገዳሲ ግደ ክህልዎ ትጽቢት ዝግበረሉ ሃገራዊ ምዃኑ ኣብሪሁ።
ተሳተፍቲ ኣኼባ ብኣባል ላዕለዋይ መሪሕነት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ መግለጺ ብምርካቦም ድሕሪ ምምስጋን፡ እቲ እተተንበሀ ሓባራዊ ኣኼባ ፖሓኤ ኣብ ስዊዘርላንድ ኣብ ቀረባ ግዜ ክግበር ተላብዮም።
ብ21 ጥቅምቲ 2025 ክኽፈት ተሓሲቡ ዝነበረ ዝተሓደሰ መዓርፎ ነፈርቲ ካርቱም ብሰንኪ መጥቃዕቲ ድሮን በቲ ዕጡቕ ተወርዋሪ ሓይሊ ሱዳን ከም ዝተዳጐየ ቢቢሲ ሓቢራ። በቲ ዜና መሰረት እቲ መዓርፎ ነፍርቲ ኣብ 24 ሰዓታት ክልተ ግዜ እዩ ተወቒዑ። ናይ ዓይኒ መሰኻኽር ከም ዝጠቐስዎ እቲ መዓርፎ ነፈርቲ ድሕሪቲ መጥቃዕቲ ዳግማይ ውሕስነት ናብ ዘየብሉ ደረጃ ወዲቑ’ሎ።
ካልእ ናይ ዓይኒ ምስክር ብወገኑ ንሱዳን ትሪቡን ከም ዝገለጾ፡ ብ22 ጥቅምቲ 2025 ኣብ ደቡባዊ ወገን ከተማ ካርቱም ከባቢ ፍርቂ መዓልቲ ንካላኣይ ግዜ ድሮናት ክዝንብያ ከም ዝተራእያን ሓይሊታት ምክልኻል ኣየር ናይቲ መንግስቲ ኣብ ምክልኻለን ተጸሚዶም ከም ዝነበሩን ሓቢሩ። ድሕሪቲ ድምጺ መከላኸሊ ተኹሲ ከቢድ ነትጒ ከም ዝተወምዐ’ውን ጠቒሱ።
ብ21 ጥቅምቲ ድሕሪ’ቲ መጥቃዕቲ ድሮን፡ ኣዛዚ ሰራዊት ሱዳን ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልቡርሃን ኣብቲ መዓርፎ ነፈርቲ በጺሑ ነቲ ዘጋጠመ ውሱን ጉድኣት ከም ዝተዓዘበ ሓይልታት ጸጥታ ሱዳን ብወገኖም ኣፍሊጦም። ኣዛዚ እቲ ተወርዋሪ ሓይሊ ጀነራል ዳጋሎ ሕመቲ ብወገኑ፡ ኣብ ሱዳን ዝኾነ ናይ ውግእ ነፈርቲ ዝጥቀማሉ መዓርፎ ነፈርቲ ብድሮን ክውቃዕ ምዃኑ ኣጠንቂቑ።
ምምሕዳር መዓርፎ ነፈርቲ ካርቱም ብወገኑ፡ ኣብ መጻኢ መዓስ ከም ዝኽፈት ብዝምልከት ዝሃቦ መግለጺ ዘየለ ኮይኑ፡ ኣብቲ መኽፈቲ ካብ ፖርት ሱዳን ናብ ካርቱም ብዝግበር ናይ ብሕቲ መንገዲ ኣየር በረራ ክጅመር መደብ ከም ዝነበረ ኣፍሊጡ። በዚ መሰረት “መንገዲ ኣየር ባድር” እትበሃል ናይ ግሊ ኩባንያ፡ ካብ 22 ክሳብ 25 ጥቅምቲ 2025 ሰሪዓቶ ዝነበረት ናይ በረራ መደባት ከም ዝተናውሐ ጠቒሳ ብ26 ጥቅምቲ በረራ ከም ዝህሉ ድማ ኣመልኪታ’ላ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ እቲ ብጀነራል ዳጋሎ ዝምራሕ ሓይሊ ኣድላይ እንተኮይኑ፡ ኣብ መዓርፎ ነፈርቲ ኤርትራ ናይ ድሮን ደብዳብ ከም ዝፍጽም ምጥንቃቑ ዝተፈላለያ ማሕበራዊ መድያታት ሓቢረን።
More...
ዞባና ምስቲ ተበሃጊ ኣቀማምጣኡ፡ በብግዜኡ ኣዛረብቲ ፖለቲካዊ ክስተታት ዝረኣይሉ ከባቢ እዩ። ዝሓለፍናዮ ጉዕዞ ምስእንግንዘብ፡ ሃገራት ከባቢና ካብ ሕድሕድ ምውጣጥን ምክሳስን ሓሊፎም፡ ግዳይ ውግእን ህልቂትን ክኾና ምጽነሐን ዝፍለጥ እዩ። ዝሓለፉ ይኹኒ ዘለዎ ናይተን ሃገራት መንግስታት ኮኑ፡ መዕንገልቶም ንምንዋሕ ዕድመ ስልጣኖም ክብሉ፡ ዝፍጠሩ ጸገማት ንምግዳድ ዓረቕቲ መሲሎም ክሕምሱ ከም ዝጸንሑ ታሪኽ ዝምስክሮ’ዩ። እነሆ ድማ ሎሚ፡ እቲ ካብ ኣጀንዳነት ኣዕሪፉ ዘይፈልጥ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ካብ ዞባና ሓሊፉ ኣህጉራዊ መዛረቢ ዛዕባ ኮይኑ ይርከብ።
ኣዛራብነት ኤርትራን ኢትዮጵያን መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ልምዓት፡ ሰላምን ምትሕባርን ዝተሰረተ፡ ናብ ብሩህ መጻኢ ዘማዕዱ ኣይኮነን። ኣብ ክንድኡ ቋንቋ ውግእን ምውጣጥን ዝቃልሓሉን ስግኣትን ሻቕሎትን ህዝብታት ዘርኢ እዩ። እዚ ዘይርጉእ ርክብ ኣብ ዝተፈላለዩ መድረኻት፡ ብዝተፈላለዩ ኣካላትን መልክዓትን ክግለጽ ዝጸንሐ እዩ። ብመንጽር’ዚ ገለ ኣብቲ ጉዳይ ተዋፊረን ካብ ዘለዋ ካብ ርኢቶ ናይቶም መንግስታት ናጻ ዘይኮና መርበባት ከም ኣብነት ምጥቃስ ይከኣል።
ኣብዚ ዝሓለፈ መዓልታት፡ ምስቲ ንኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ዝምልከት ኣዛራቢ ኮይኑ ዘሎ ዓብይ ኣጀንዳ ዝዛመድ፡ ኣብ መርበባት ሓበሬታታት ተጻራሪ ናይ ሓሳባት ምምንጣላትን ምክሳስን ተዘርጊሑ። ካብኡ ኣብ ሆርን ረቪው (HORN REVIEW)፡ “ናይ ኢትዮጵያ ኣፍልጦ ንኤርትራዊ ሃገርነት ናይ ምስሓብ ጉዳይ” ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእስቲ ብእንግሊዘኛ ዝወጸ ሰፊሕ ጽሑፍ ሓደ እዩ።
ኣብቲ ዝወጸሉ መርበብ እምበር፡ ጸሓፊኡ ዘይተጠቕሰ ብዙሓት መዲያታትን ኣንበብትን ዝተቐባበልሉ ጽሑፍ፡ “….. ኢትዮጵያ ንሓንቲ ሃገር ኣፍልጦ ምስ ሃበት፡ እሞ እታ ኣፍልጦ ዝተዋህባ ሃገር ጥቕሚ ዘየብላን ጠንቂ ዘይምርግጋእን እንተኮይና፡ በቲ ኣቐዲማ ዝሃበቶ ኣፍልጦ ተቐይዳ ክትነብር ትግደድ ድያ?” ኢሉ ድሕሪ ምሕታት፡ “እዚ ጉዳይዚ ምልዓልና መሰረት ዘየብሉ ኣይኮነን” እውን ይብል። “ንሓንቲ ሃገር ኣፍልጦ ዝወሃብ ብመንጽር ረብሓኻን ልኡላውነትካን ኮይኑ፡ ነባርን ዘይቅየርን ኣይኮነን” ዝብል ምስ ኣስዓበ ከኣ፡ “ዓለም ለኻዊ ሕጊ’ውን በቲ ሓንሳብ ንልኡላውነት ዝሃብካዮ ኣፍልጦ ተቐይድካ ንበር ኣይብልን’ዩ” ዝብል የስዕብ።
“ቀዋሚ ሃገር ንምዃን 4 መሰረታዊ ጉዳያት ክማልኡ ይግበኦም፡ ንሳቶም ከኣ፡ ቀዋሚ ህዝቢ፡ ብንጹር ዝተኸለለ ከባቢ፡ ኣድማዒ መንግስትን ብቑዕ ኣህጉራዊ ዝምድናታት ክትፈጥር ምብቃዕን እዮም” ዝብል ሓሳብ ድሕሪ ምስፋር ድማ፡ “ኤርትራ ኣብዚ እዋንዚ ዳርጋ ንኣርባዕቲኡ መምዘንታት ሃገርነት ኣይትበቕዖን’ያ” እንዳበለ ይህውትት።
በቲ ካልእ ወገን ከኣ፡ “ቀይሕ ባሕሪ ቢኮን (RED SEA BEACON)፡ ኣብ ዝተባህለ መርበብ ሐበሬታ “ዘይቅየር ሓቂ” ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእስቲ፡ ብተመሳሳሊ ዝወጸሉ መርበብ እምበር፡ ጸሓፊኡ ብውልቂ ዘይተጠቕሰ፡ ሰፊሕ ጽሑፍ “ ….. ናጽነት ኤርትራ ብኢትዮጵያ ዝተዋሕሰ፡ ወይ ኣብ ድሌት ኣዲስ ኣበባ ዝተንጠልጠለ ኣይኮነን። ኤርትራዊ ሃገርነት፡ ኣብ ናጽነት ካብ መግዛእቲ ዝተሰረተ፡ ብደምን መስዋእትን ዝተዋሕሰ፡ ብዓለም ለኻዊ ሕጊ ዝተረጋገጸን ብናይ ሰለስተ ዓሰርተታት ዓመታት ሃገራዊ ግብራዊ ጉዕዞ ዝተመኮረን እዩ። ነዚ ንምኽሓድ ዝቐርብ ሓሳብ ከኣ ትንታነ ዘይኮነ ልብ-ወለድ’ዩ።” ዝብል መልእኽቲ ዝርከቦ ግብረ-መልሲ ኣስፊሩ።
ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ካብቲ መንግስቲ ኢትዮጵያ ከም ኣፍደገ ባሕርን ወደብ ዓሰብን ንምምንዛዕ ኢሉ ዘቕርቦ ኣገራሚ መርተዖታት፡ “ብዘይ ኣፍደገ ባሕሪ፡ ልኡላውነት ሃገርን ቁጠባዊ ዕቤት ስለ ዘይረጋገጽ፡ ዓሰብ ናይ ኤርትራ ኮይና ስለ ዘይትፈልጥ፡ ህዝቢ ኢትዮጵያ ምስ ህዝቢ ኤርትራ ክወዳደር እንከሎ ኣሃዛዊ ብልጫ ስለ ዘለዎ፡ ዝብሉ ከም ዝርከብዎም ኩሉ ዝከታተሎን ዝግረመሉን ዘሎ እዩ።
ነዞም ነዚ “ዕባራ ምኽንያታት” ዝድርድሩ “እሞ ኢትዮጵያ ኮነት እተን 44 ካብአን 16 ኣብ ኣፍሪቃ ዝርከባ ኣፍደገ ባሕሪ ዘየብለን ሃገራት ዓለም ልኡላዊ ዘይኮናን ቁጠባዊ ዕቤት ዘየርእያን እየን ማለት ድዩ?፡ ዶብ ሓንቲ ኣፍደገ ባሕሪ ዘየብላ ሃገር ናብ ካልእ ኣፍደገ ባሕሪ ዘለዋ ሃገር ቀረባ ስለ ዝኾነት ወናኒት ባሕሪ ክትከውን የኽእላ’ዩ ማለት ድዩ?” ንዝብሉን ዝኣመሰሉን ሕቶታት መልሲ ከምዘየብሎም ብግብሪ ዝረአ ዘሎ እዩ። ምኽንያቱ እዞም ምኽንያታት ተባሂሎም ተደጋጊሞም ዝቐርቡ፡ ኣብ ዓለምለኻዊ ሕጊ ቦታ ከም ዘየብሎም ብሩህ ስለ ዝኾነ።
ነቲ ኣብ መርበብ ሆርን ረቪው ዝወጸ ጽሑፍን ሕቶ ኣፍደገ ባሕሪ ኢትዮጵያ ምኽኑይ ንምምሳል ዝደጋገሙ ሓረጋትን ኣብ ርእሲቲ ናይ መርበብ ቀይሕ ባሕሪ ቢኮን፡ ኣንበሳደር ዓንደብርሃን ወልደጊዮርጊስ ብዛዕባ ህልዊ ምፍጣጥ ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ምስ ቢቢሲ ኣብ ዝገበሮ ቃለመጠይቕ፡ “ብዘይካ ኣብተን ኤርትራ ብፈደረሽን ምስ ኢትዮጵያ ዝተቘረነትለን 1952-1962፡ ከምኡ'ውን ንፈደረሽን ብኢደ ወነኑ ብምፍራስ ሃጸይ ሃይለስላሰ ንኤርትራ ኣብ ዝጐበጠሉ እዋን ካብ 1962 ክሳብ ናጽነት ኤርትራ 1991 ኣብ ዝነበራ 39 ዓመታት፡ እዛ ሎሚ ኢትዮጵያ ትበሃል ዘላ ሃገር ገማግም ባሕሪ ወኒና ከም ዘይትፈልጥ ታሪኽ ንባዕሉ ህያው ምስክር እዩ።” ብዝበሎ ክራጐድ እንከሎ፡ “ጥራሕ ዝባኑ ከም ዝወጽእ” ርዱእ እዩ። በቲ ካልእ ወገን፡ ኣንበሳድር ዓንደብርሃን ውግእ እተተኻይዱ፡ ሳዕቤኑ ኣብ ኣብይ ጥራይ ዝድረት ዘይኮነ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ዝኽፍሎ ዋጋ ከም ዝህሉ’ውን ከስተውዕል ነዘኻኽሮ።
ኣብዚ እዋን’ዚ ብዙሓት ብሓፈሻ ብዛዕባ ኣብ መንጎ ክልቲአን ሃገራት ዝሓለፈን ዘሎን ላዕልን ታሕትን ብፍላይ ድማ ብዛዕባ ዋንነት ኣፍደገ ባሕርን ወደብ ዓሰብን፡ ኣፍልጦን ተመኩሮን ዘለዎም ኢትዮጵያውያን፡ ብልጽግና እንተ ተጠቒምሉስ ምኽሮም ይልግሱ ኣለዉ። ኣብ ፖለቲካዊ ጉዕዞ ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ብደረጃ ወተሃደርነት ይኹን ብሲቪል ላዕለዋይ በዓል መዚ ኮይኑ፡ ኣብ ኤርትራ ንነዊሕ ግዜ ዝሰርሐ፡ ሻለቃ ዳዊት ወልደጊዮርጊስ ምስክርነቶም ካብ ዝሃቡ ሓደ እዩ።
ሻለቃ ዳዊት “ርእዮት-መዲያ” ምስ ዝተባህለት ዩቱብ ብዛዕባ’ዚ ሎሚ ዝለዓል ዘሎ ኣፍደገ ባሕሪ፡ ተሓቲቱ ኣብ ዝሃቦ ምላሽ፡ “ኣነ ሓላፊ ኮይነ ብቐረባ ከም ዝፈልጦ፡ ኤርትራ ድሕሪ 1993 ናጻን ልኡላዊትን ሃገር እያ። ወድብ ዓሰብ ከኣ ካብ ግዜ ጥልያንን እንግሊዝን ጀሚራ ኣካል ኤርትራ እያ ነይራ። ሕጂ ዓሰብ ናይ ኢትዮጵያ ወደብ ክትከውን እትኽእለሉ ሕጋዊ ዕድል የለን። ኤርትራ ብድሌታ ምስ ኢትዮጵያ ብኮንፈደረሽን እንተ ሓቢራ ግና ኢትዮጵያ ተጠቃሚት ክትከውን ትኽእል እያ። እቲ ዓለም ለኻዊ ሕግታት ጥሒስካ ብሓይሊ ምውናን ዝብል ግና መዋጸኦ ኣይኮነን።” ይብል። ሰማዒ እንተረኺቡ ከኣ ርኢቶ ሻለቃ ዳዊት ወልደጊዮርጊስ “ኣብ ባይታ ዝወድቕ ኣይኮነን።”
መንግስቲ ስሪላንካ ካብ 7 ሕዳር 2024 ጀሚሮም ኣብ ኤርትራ ተኣሲሮም ዘለዉ ሰራሕተኛታት ባሕሪ ዜጋታቱ ክፍትሑ ጸዊዑ። እቲ መጸዋዕታ ክሳብ ሕጂ ንምፍታሕ እቶም እሱራት መንግስቲ ኤርትራ ንምዕጋብ ክግበር ዝጸንሐ ጻዕሪ ከምዘይተዓወተ ናብቲ ጉዳይ ቅርበት ዝጸንሖም ወገናት ኣፍሊጦም።
እዞም ዜጋታት ስሪላንካ ኣብ ኩባንያ መራኽብ ኣዘርባጃን ክኢላታት ጸጥታ ኮይኖም እናሰርሑ፡ እተን መራክብ ብሰንኪ ሕማቕ ኩነታት ኣየር ናብ ክሊ ባሕሪ ኤርትራ ምስ ዝኣተዋ ምስኣተን ተታሒዞም ዝተኣሰሩ እዮም። መንግስቲ ኤርትራ ነተን ሰለስተ መራኽብን 18 ዜጋታት ኣዘርባጃንን ንዝተወሰነ ግዜ ኣሲሩን ዝጸዓነኦ ንብረት ራስዩን ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ መጋቢጥ 2025 ክፈትሖም እንከሎ እዩ ነዞም 6 ስሪላንካውያን ኣሲሩ ኣትሪፍዎም።
እዞም ዜጋታት ስሪላንካ ኣብቲ ዝተኣስርሉ ግዜ ምስቲ ሒዘምዎ ዝነበሩ ዝተፈላለዩ ምሳርሕታት ናይ መንነት ሰነዳቶም እውን ከም ዝተወስደ ተሓቢሩ። በቲ ሓበሬታ መስረት መንግስቲ ስሪላንካ ዜጋታቱ ንምፍታሕ ብዝተፈላለዩ መንገድታት’ኳ ምስ ኤርትራ ዝርርብ እንተካየደ ውጽኢት ክርከቦ ኣይተኻእለን። ኣብ ርእሲዚ ማሕበር ቀይሕ መስቀል ስሪላንካ እቶም ግዳያት ኣብ ቤት ማእሰርቲ ኤርትራ ኣብ ከመይ ደረጃ ከም ዝርከቡ ንምፍላጥ ኢዱ ከእትዉ’ኳ እንተ ተሓተተ ክሰልጦ ኣይከኣለን። ናይቶም ዝተኣስሩ ግዳያት ናይ ጡረታ ደሞዝ ኣብ ሃገሮም ስለ ዝተኣገደ ስድራቤታቶም ኣብ ጸገም ወዲቖም ከም ዘለዉ ድማ ተሓቢሩ።
ኣብ ካይሮም ዝርከብን ጉዳይ ኤርትራ’ውን ዝምልከቶ ኤምባሲ ሲሪላንካ፡ ነቶም እሱራት ብኣካል ንክበጽሖም ዘቕረቦ ወገዓዊ መጸዋዕታ ተቐባልነት ኣይረኸበን። ብዘይካዚ ኣብ ኢትዮጵያ ዝርከብ ተልእኮ ስሪላንካ ብኤምባሲ ኣዘርባጃን ኣብ ኢትዮጵያ ኣቢሉ፡ ነቶም 6 ሰባት ንምፍታሕ ዝገበሮ ጻዕሪ እውን ኣይተዓወተን። እዚ ከምዚሉ እንከሎ በቲ ሓደ ወገን ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ስሪላንካ ምስ ኤርትራዊ መዘናኡ ተራኺቡ ንምዝርራብ መደብ ክህልዎ እንከሉ፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ እሙናት ምንጭታት ከም ዝሓበርዎ መንግስቲ ሲሪላንካ ብመንገዲ ሕቡራት ሃገራት ጉጅለ ሽምግልና እሱራት ኣቢሉ ጻዕሩ ክቕጽል ምዃኑ ሓቢሩ።
ትካል ገንዘብ ዓለም (IMF)፡ ኣብ ዝገበሮ ቁጠባዊ ዳህሳስ፡ ብሰንኪ እኹል ኣሃዛዊ ሓበሬታ ዘይምርካብ ንኤርትራ ካብ ዝርዝር ናይ ሃገራት ዳግማይ ከም ዝዘለላ ኣፍሊጡ። ነዚ ኩነታት መሰረት ገይሩ ድማ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ካብ ዓለምለኻዊ ገንዘባዊ ቀጥዒ ወጺኣ ዘላ ሃገር ዘርኢ እዩ’ውን ኢሉ።
እቲ ትካል ነዚ ንኤርትራ ዝምልከት ጸብጻብ ዘውጸአ፡ ኣብ 14 መስከረም 2025 ኣብ ዝዘርግሖ ፍርቂ ዓመታዊ ጸብጻብ ክኸውን እንከሎ፡ በቲ ዘቕረቦ ጸብጻብ መሰረት ዓለማዊ ቁጠባዊ ዕቤት፡ እቲ ኣብ 2025 ናይ 3.2% ዝነበረ ናይ 2026 ድማ 3.1% ከም ዝኸውን ኣሚቱ። በቲ ትንበያ መሰረት መብዝሕትአን ሃገራት ዝርዝር መጻኢ ቁጠባዊ ዕቤተን ከመይ ከም ዝመስል ዝሕብር ዝርዝር ክረኻ እንከለዋ፡ ኤርትራ ግና ካብቲ ዝርዝር ስለ ዝተሰረዘት ንዓኣ ዝምልከት ሓበሬታ ከምዘይወጸ ጠቒሱ፡ እዚ ድማ ኣብ ጉዳይ ኤርትራ ክደጋገም ዝጸንሐ ምዃኑ ሓቢሩ።.
ትካል ገንዘብ ዓለም፡ ግቡእ ትልሚ ንዘየውጸኣን ኣሃዛዊ ሓበሬታ ናይ ዘየቕርባ ሃገራት ግምት ከቕርብ ከምዘይክእል ጠቒሱ፡ ኤርትራ ከኣ ብመሰረት እቲ ዓንቀጽ 4 ዝበሃል ምምኽኻር፡ ብዘይካ ኣብ ወርሒ ሓምለ 2019 ሓደ ግዜ ንዝሓለፈ ልዕሊ 10 ዓመታት ብዛዕባ ሓፈሻዊ ሃገራዊ እቶታ፡ ዓቐን ዝቕባበኣ፡ ልቓሕን ንግዳዊ ኣፈጻጽማን ዝሃበቶ ሓበሬታ ከምዘየለ ኣቃሊዑ።
ብሰንኪ’ዚ ንገንዘባዊ ኣጠቓቕማኣ ዘርኢ ኣህጉራዊ ምልክታ ዘይምህላዉ ካብቲ ዝርዝር ናይ ሃገራት ክትስረዝ ግድን ኮይኑ ኢሉ። በዚ መሰረት ምስ ጐረባብታ ሃገራት ክረአአይ እንከሎ ኣቀራርባኣ ዘይብሩህ ምዃኑ ሓቢሩ፡ ኢትዮጵያ’ኳ ሳላ’ቲ ንትካል ገንዘብ ዓለም ዘቕረበቶ ኣሃዛዊ ጸብጻብ ኣብ 2024 ኣስታት 3.4 ቢልዮን ዶላር ሓገዝ ክትረክብ ምኽኣላ ኣስፊሩ።
ናይ ኤርትራ ካብቲ ዝርዝርን መርኣያን ናይቲ ትካል ምብኳር፡ ንትካላዊ ቁጠበኣ ኣዝዩ ከም ዘድክሞ ኣስፊሩ፡ እታ ሃገር ብሰንኪ ክቱር ቁጠባዊ ምቁጽጻር፡ ውሑድ ናይ ወጻኢ ሸርፊ ዕቋርን ኣዝዩ ድሩት ኣጠቓቕማ ባንክን፡ ድሕሪት ትተርፍ ኣላ ኢሉ። እቲ ብ2019 ኣቕሪባቶ ዝነበረት ጸብጻብ’ውን፡ መርእያ ዝሕተላን መጠንቐቕታ ከቢድ ሕጽረትን ምንባሩ እዩ ኣመልኪቱ።
ባንዴራ ሒዛ ዘላ ሱዳናዊት ናብ ከተማ መደኒ ካብ ዝተመልሱ ሓንቲ’ያ።
ኣብ ሱዳን ሓደ ዓመት ኣብ ዘይመልእ ግዜ፡ ካብቶም ብሰንኪ ውግእ ተመዛቢሎም ዝነበሩ 2.6 ሚልዮን ሱዳናውያን፡ ሰራዊት መንግስቲ ሓደሓደ ቦታታት ክቆጻጸር ምስ ከኣለ ናብ መረበቶም ከም ዝተመልሱ ዓለምለኻዊ ውድብ ሰደተኛታት (IOM)፡ ብ16 ጥቅምቲ 2025 ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ ኣፍሊጡ።
ናይቶም ካብ ወርሒ ሕዳር 2024 ክሳብ መስከረም 2025፡ ናብ ቦታኦም ምምላስ ምስ ምምሕዳራት ሲናር፡ ጋዛን ካርቱምን በቲ ብጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣል ቡርሃን ዝምራሕ ሰራዊት ምትሓዝ ከም ዝተሓሓዝ እውን እቲ ዜና ሓቢሩ። ካብቶም ናብ መረበቶም ዝተመልሱ ልዕሊ 2.6 ሚልዮን እቶም 2.1 ኣብ ውሽጢ ሃገር ተመዛቢሎም ዝነበሩ ክኾኑ እንከለዉ፡ እቶም ዝተረፉ ከኣ ግብጺ፡ ሊቢያን ደቡብ ሱዳንን ካብ ዝርከብአን ጐረባብቲ ሃገራት ዝተመለሱ ምዃኖም እውን እቲ ዓለም ለኻዊ ውድብ ስድተኛታት ኣብቲ ጸብጻቡ ኣፍሊጡ።
ናይቲ ዓለም ለኻዊ ውድብ ጸብጻብ ብተወሳኺ ከም ዘመልከቶ፡ ካብቶም ተመለስቲ፡ ልዕሊ ሓደ ሚልዮን ናብ ከተማ ካርቱም፡ ልዕሊ 97 ሺሕ ናብ ጀዚራ፡ 194 ሺሕ ናብ ሲናር፡ 168 ሺሕ ናብ ብሉ ናይልን 102 ሺሕ ከኣ ናብ ሰሜን ዳርፎር ምዃኖም ዝሕብር ዝርዝር ኣቕሪቡ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ካብቲ ካብ ከተማ ካርቱም ተመዛቢሉ ዝነበረ 3.7 ሚልዮን ህዝቢ ኣብ ቀረባ ግዜ እቲ ናብ ንቡር መነባብሮኡ ዝምለስ 2.7 ክበጽሕ እዩ ትጽቢት ከምዘለዎ ገሊጹ።
ኣብ ሱዳን ውግእ ድሕሪ ምጅማሩ፡ ልዕሊ 4.3 ሚልዮን ህዝቢ ናብ ዝተፈላለዩ ጐረባብቲ ሃገራት ከም ዝተመዛበለ ጸብጻባት ክጠቕሱ ምጽነሖም ዝዝከር እዩ።
