بيان مهم للحرية والتغيير المكتب التنفيذي عقب قرارات البرهان
Written by قوى الحرية والتغيير – المكتب التنفيذي5 يوليو، 2022
0340
بيان مهم
اجتمع المكتب التنفيذي لقوى الحرية والتغيير اجتماعاً طارئاً مساء الإثنين ٤ يوليو ٢٠٢٢م، لدراسة خطاب قائد السلطة الانقلابية الفريق أول عبد الفتاح البرهان ، وبعد تداول مستفيض ترى قوى الحرية والتغيير الآتي :
١ _قرارات قائد السلطة الانقلابية هي مناورة مكشوفة وتراجع تكتيكي َيَقبل ظاهرياً بمبدأ عودة الجيش للثكنات مع إفراغ هذا المبدأ من محتواه، هذا التراجع التكتيكي جاء نتيجة للمقاومة الجماهيرية المتواصلة التي بلغت أشدها في الثلاثين من يونيو، ليثبت بأن قوى الثورة تتقدم يوماً بعد يوم وأن الانقلاب يتراجع ويتقهقر ويُهزم يومياً .
٢_ عودة الجيش للثكنات لا تتم بفرض وصايةٍ من قائده على شكل الحكومة المدنية وآليات تشكيلها، ولا تُسقط قضايا الإصلاح الأمني والعسكري، الذي يقود لجيش واحد مهني وقومي تدمج فيه قوات الدعم السريع والحركات المسلحة وفق إطار زمني واجراءات معلومة، وخروج المؤسسة العسكرية والأمنية من النشاط الاقتصادي والسياسي، واقتصار مهامها على الدفاع عن أمن البلاد تحت القيادة المدنية.
٣_ جوهر الأزمة الحالية هو انقلاب ٢٥ أكتوبر ٢٠٢١ وما تبعه من تدهور في كافة مناحي الحياة في البلاد حتى صارت محاصرة بشبح المجاعة وازدياد وتيرة الفقر والتوترات الأمنية وفشل الموسم الزراعي، عليه فإن محاولة السلطة الانقلابية لتصوير الأزمة كصراع بين المدنيين ما هي إلا ذَر للرماد في العيون، كما أن تعميم تعبير المدنيين يخلط بين قوى الثورة التي قاومت الانقلاب وتلك الأطراف المدنية التي دعمت الانقلاب أو كانت ضمن منظومة النظام البائد، إن التعريف الصحيح للأزمة يقود للحل الصحيح، لذا فإن الحل يبدأ بتنحي السلطة الانقلابية عن سدة السلطة ومن ثم تشكيل قوى الثورة لسلطة مدنية انتقالية كاملة وفق إعلان دستوري يحدد هياكل الانتقال وقضاياه بما فيها قضية دور المؤسسة العسكرية ومهامها، فالأمر ليس محض تشكيل حكومة تنفيذية، بل هو حزمة متكاملة تشمل قضايا الإصلاح الأمني والعسكري والجيش الواحد المهني القومي، والعدالة التي تكشف الجرائم وتحاسب مقترفيها، وقضايا الاقتصاد ومعاش الناس وتفكيك نظام ٣٠ يونيو ١٩٨٩، وبناء واستكمال السلام، وتمهيد الطريق لانتخابات حرة ونزيهة يختار فيها الشعب من يحكمه.
٤_ يثبت الانقلاب في كل يوم أن السلام لا يمكن أن يبنى أو تطبق اتفاقاته تحت ظل حكم عسكري استبدادي، وإن الطريق الأفضل لضمان تحقيق السلام الشامل العادل هو السلطة المدنيةالديمقراطية المعبرة عن الشعب والمنحازة لقضاياه، لقد ناضلت حركات الكفاح المسلح ضد نظام الإنقاذ وساهمت مع الحراك المدني الجماهيري في اسقاطه، لذا فإن تموضع أي منها ضمن معسكر الانقلاب يمثل تنكراً للقيم التي ناضلت من أجلها، ويفارق آمال وتطلعات المهمشين والنازحين واللاجئين.
٥_ قوى الحرية والتغيير قطعت أشواطاً مهمة مع قوى الثورة في بناء الجبهة المدنية الموحدة، وواجباتنا جميعاً الآن هي مواصلة التصعيد الجماهيري بكافة طرقه السلمية من اعتصامات ومواكب والاضراب السياسي وصولاً للعصيان المدني الذي يجبر السلطة الانقلابية على التنحي لتقوم على انقاضها سلطة مدنية ديمقراطية كاملة تعبر عن الثورة وقضاياها، عليه فإن عمل المقاومة السلمية الذي نعمل فيه مجتمعين سيرافقه عمل سياسي دؤوب لإتفاق قوى الثورة على إعلان دستوري يحدد قضايا المرحلة الانتقالية وهياكلها وكيفية تشكيلها ويشرع في بناء البديل المدني الديمقراطي وهي واجبات لن نتأخر فيها إطلاقاً، في هذا السياق تلقينا عدداً من المبادرات المهمة من قوى ثورية أخرى سنتعاطى معها ايجاباً وستظهر الأيام القليلة المقبلة أفعالاً على الأرض نعمل على أن تقود لتحول نوعي ايجابي في مسار هزيمة وإسقاط إنقلاب ٢٥ أكتوبر وتشييعه إلى مثواه الأخير.
٦_ سنكثف في قوى الحرية والتغيير وتيرة اتصالاتنا مع الأسرة الإقليمية والدولية، بغرض مناقشة تطورات الراهن السياسي، وحشد السند والتضامن مع الشعب السوداني في مقاومته للاستبداد وسعيه للحرية والسلام والعدالة، لقد أثبتنا عملياً عبر تعاطينا الايجابي مع المبادرات الدولية المطروحة أن قوى الثورة لها مطالب عادلة تسعى لبلوغها بكل السبل السلمية بصورة موضوعية وعقلانية، وأن السلطة الانقلابية تستخدم دعوات الحوار كمحاولات لشرعنة انقلابها وفك العزلة عنها وهو ما لم ولن تنجح فيه اطلاقاً.
قوى الحرية والتغيير – المكتب التنفيذي
٥ يوليو ٢٠٢٢م
الحاكم نيوز وجهة جديدة في عالم الصحافة الرقمية المتطورة... سرعة اكتر مصداقية اكتر دقة وانتشار للخبر والإعلان
ህዝቢ ኤርትራ፡ ነቲ ነዊሕን መሪርን ዝኾነ ጉዕዞ ሰውራ ኤርትራ ስጊሩ ሓንቲ ነጻ ( ልዕላዊት) ሃገር ክምስርት ከሎ፡ እቲ ዝበዝሐ ደጋፍን፡ ተደናጋጽን ህዝባዊ ግንባር፣ እቲ ኣባል መሪሕነቱ ፡ ብፍላይ ኢሰያስ ዝመርሖ ጉጅለ ከም'ዚ ኢሉ ክጠልሞ እዩ ነዚ ህዝቢ ዝብል እምነት ኣይነበረን።
እቲ ኣብ ሜዳ ኤርትራ ብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራን ደጋፊ ህዝባን ግን ዋል እኳ ካብ መሬት ኤርትራ ኣብ 81 እንተወጸት፡ ከም ኣካል ህዝቢ መጠን ነቲ ትማሊ "ጀብሃ ክትሓቅቅ እያ" ዝበሎ ሎሚ " ገይም ኦቨር" ጸወታ ተወዲኡ ዝበሎ መሪሕነት ኢሰያስ ብህይወት ኣለናን ንቃልሰ ኣለናን፡ ነዚ ደንበ ተቋውሞ ክሳብ ሎሚ ሰሰይ ኣቢሎም ዘጽነሕዎ፡ እቲ መሪሕነት ኣስመራ እንተ ኣትዩ፡ ህዝብና ብሽግርን ምሕደራ ናብ ምልኪ ክሳጣሕ እዩ ዝበሎ፡ ከም'ኡ ድማ ኮይኑ።
ልክዕ'ዩ ህዝቢ ኤርትራ ብፍላይ እቲ ኣብ ከተማ ነባሪ ነቲ ናይ ተሓኤ ታሪኽን ጉዕዞን ኣጸቢቁ ኣይፈልጦን'ዩ፡ ብፍላይ እቲ መንእሰይ ወለዶ ትሕቲ 40 ዓመት ዘለዉ ሓንቲ ኣፍልጦ ብዛዕባ ጀብሃ የብሎምን፡ ብጀካ እተን ግናይ ፖለቲካ ህግደፍ ዝመሃሮምን ምስ ወጹ ድማ ጥምዙዝ ፖለቲካ ዝሓዙ ዝነዝሕዎ ናይ ጽልኢ ፖለቲካ እንተ ዘይኮይኑ።
እተን ናይ መጀመሪያ ሸውዓተ ዓመት መገዲ ብተዛማዲ ሰላም ዝነበረላ ህዝቢ፡ ዝበሃል እንተነበረ፡ እቲ ዝተራእየ ውግእ ኢትዮ- ኤርትራ ብዙሕ መንእሰይ ኤርትራ ህይወት ዝተኸፍሎን፡ ህዝብና ድማ ዝተዛናበለሉ እዩ ነይሩ። ህዝቢ ኤርትራ ነቲ ውግእ ከም ናይ ወያነ ወራር ኢሉ ብስርዓት ኢሰያስ ከም መጻልኢ ክጥቀመሉ ዝጀመረ ኣብ'ቲ እዋን እዩ። ስለ ሓቂ ድማ እቲ ኣካል ህዝብና ኣብ ኢትዮጵያ ዝቅመጥ ዝነበረን፡ ብሰንኪ እቲ ውግእ ዝገበሮም ነገር ዘይብሉ ንብረቱን ገንዘቡን ራሕሪሑ ብመንግስቲ ኢትዮጵያ ህወሓት ዝመርሖ ተጠሪዙ ናብ ኤርትራ ዝኸደሉ ብምንባሩ፡ እቲ ኣካል ህዝቢ እቲ ነቲ ኣብ ልዕሊኡ ዝተፈጸመ ቅሬታኡን ቂሙን ሒዙ፡ ሎሚ እቶም ነኣሽቱ ቆልዑ ዝነበሩ ዓብዮም እቶም ኣብ ልዕሊ ወያነ (መንግስቲ) ኢትዮጵያ ቀንዲ ደገፍቲ እዚ ስርዓት ንኽኾኑ ኣኽኢሉ ምዃኑ እዩ።
ምልስ ኢልና ነዚ ስርዓት ኣስመራ ዘማሓድር ዘሎን መንግስቲ ትግራይ ( ህውሓት) ኣብ መቀለ ዘሎን ቅድምን ድሕሪ ነጻነት ኤርትራ ጽቡቅ ዝምንድናታት ብምንባሩ ህውሓት መንግስቲ ኣብ ኢትዮጵያ ምስ ሓዙ ነቲ ከጋጥም ዝኽእል ሽግራት ኣብ ምውሳን መጻኢ ዕድል ኤርትራ ክሽፈን ተኻኢሉ እዩ። እቲ ኣብ ኣስመራ ዝኣተወ ህግ ድማ ንህወሓት ይኹን ኢህወደግ ፖለቲካዊ ስልጣኑ ኣብ ኢትዮጵያ ንኽጭብጥ ዓቢ ኣበርክቶ ከም ዝገበረ ነቲ ሰውራ ኤርትራ ዝፈልጥን ዝተዓዘበ ዘሸግር ኣይነበረን።
እቲ ዝምድናታት እንበኣር እናኸፍኤ ብምኻዱ፡ እሞ እቲ ምስምስ ጉዳይ ዶብ ብናይ ዶብ ኮሚሽን መወዳእታን ቀያድን ዝብል ስምምዕ ኣብ ባይታ ክትግበር ኣይተኻእለን፡ ኣብ'ዚ ክልቲኡ ህዝቢ እኳ እንተኾነ፡ ብዝያዳ መንእሰይ ኤርትራ ተጎዳኢ ናይ'ዚ ዘይተቀባልነትን ዘይምትግባርን እዩ ኮይኑ፡ ገደብ ዘይብሉ ኣገልግሎት ኣብ ልዕሊኡ ተሸኪሙ ክኸይድ ተገይሩ። እቲ ውሳኔ መንግስቲ ኢትዮጵያ ብዘይ ቅድመ ኩነት ክቅበልዎ ነይርዎም፡ እቲ ብወገን ኤርትራ መንግስቲ እውን፡ እታ ውሳኔ ንኤርትራ ዝሕግዝ ብምንባሩ ጸገም ኣይነበረን ኮፍ ኢሎም ነእሽቱ ሽግራት ክፈትሑ። እዚ ዝኾነሉ ብኽልቲኦም ወገናት ካብ ዘይምትግባሩ ተረባሕቲ ነይሮም። እቲ ስርዓት ኣስመራ ብኣካይዳ እቲ ውግእን ሕቶ ቅዋምን ፡ስልጣንን ሓላፍነትን ህግደፍ ንምምይያጥ ዝጥለብ ዝነበረ ብላዕለዎት መራሕቲ ጉጅለ 15 ዝፍለጡን፡ ጽዑቅ ጎስጓሳትን ቃለ - መሕትትን ናይ ብሕቲ ጋዜጠኛታት ፖለቲካዊ ግጥምያ ነቲ ስርዓት የንቀጥቅጥ ብምንባሩ፡ ኣቅልቦ ህዝቢ ኣብ ውሽጢ ጉዳይ ሃገሩ ከይሳተፍ ህዝቢ ናብ ጸላእቱ ናይ ግዳም ( ወያነ) ኮተኩር ገይርዎ። እቲ መንግስቲ ኢትዮጵያ'ውን ዋል እኳ ናይ ወተሃደራዊ ጸብለልትነት ኣብ ዶብ ምስጋር እንተኣርኣዩ፡ ነቲ ውሳኔ ምቅባል ኣብ ውሽጢ ፖለቲካ ህወሓት ( ትግራይ) ሽግር ፈጢሩ ብምንባሩ፡ በቶም ካልኦት ሓይልታት ኢትዮጵያ ፡ሕጂ'ውን ንኤርትራ ዘርብሕ ስምምዕ ፈሪሞም ከይበሃሉ፡ ዝያዳ ኢትዮጵያውያን ክመስሉ ነቲ ስምምዕ ተግራዊ ክኸውን ዝዓንቀጹ ንሶም እዮም ነይሮም።
ደንበ ተቓውሞ
እዚ ሓይሊ'ዚ ኣብ ሓንቲ ኤርትራ ዝኣምን፣ ብዙሕነት ህዝባ ዝኣምን ኮይኑ ንምልካዊ ስርዓት ኣልዩ ሓደ ንኹላትና ከም ህዝቢ እንቅየደሉ ቅዋማዊ ምሕደራ ዝነግሰሉ፣ ኣብ ትሕቲ ቅዋም ድማ ኤርትራዊ ዜጋ ነጻ ባእታ ንምርግጋጽ ፣ ፍትሕን ዲሞክራስን መበገሲ ከም መትከል፡ ህዝቢ ኤርትራ ናይ ባዕሉ መንግስቲ ክመርጽ፣ ኣብዝሐ- ሰልፍታት ዘእንግድ፥ ስልጣን ብሰላማዊ መንገዲ ምቅብባል ዝብሉ ከም ሓፈሻዊ ዕላማ ዝሰማማዕ እዩ።
ደለይቲ ለውጢ ይኹን ደለይቲ ፍትሒ ነቲ ስርዓት ምልኪ ንምውዳቅ እንተዘይኮይኑ ኣንጻር ሰባት፣ ጉጅለ፣ ሃይማኖት፣ ብሄር ኣይኮነን፡ ወይ ድማ ኣንጻር ታሪኽ ህዝቢ ኤርትራን፣ ሰውራ ኤርትራን፡ ህላወን ቀጻልነትን ኤርትራ ከም ሃገርን ህዝብን ኣይኮነን። እቶም ዝብህጎም ሰላም፣ ምዕብልና፣ ቅሳነት፣ ዕቤት፣ ኣብ ውሽጢ ሃገር ውግእን ወረ ውግእን ኣጥፊኡ ፡ምስ ኩሎም ጎረባብቱ ኣብ ሰናይ ጉርብትና ዝተመርኮሰ ዝፈጥር፡ ህዝቢ ኤርትራ ድማ ከም ታሪኽን ዘሎን ብተግባር ጻዕራም፣ ንስድራ-ቤቱ ሓላይ ኣብ ዝኸዶ ቦታን ሃገር ዓቢ ጽልዋ ዝገድፍ ብምዃኑ ኣብ ከባቢኡ ምስ ዝቅመጡ እንበኣር እናተወዳደረ ናብርኡ ከማሓይሽ ከም ዝኽእል ተስፋ ዝቅመጦ ህዝቢ እዩ።
ናብኡ ንምብጻሕ እንበኣር ደንበ ተቋውሞ ሽግራቱ እናኣለየ፡ ብዝያዳ ሎሚ ኩላትና እቲ ውድቀት ናይ'ዛ ሃገርና ኤርትራ ብጀካ እዚ ሓይሊ ደንበ ናይ ለውጢ ካልእ፡ ከም ስርዓት ምልኪ ይኹን ካልእ ናይ ግዳም ሓይልታትን ተሓባበርቶም ደቂ እዛ ሃገር ከድሕንዎ ክከላኸልሉ ኣይክእሉን። ስለዚ እዚ ደንበ'ዚ ብዙሕ ዝንቀፈሉ ጉዳይ ከም ዘለው ኩላትና እንረዳድኣሉ ነገር እዩ። እንተኾነ ኣብ'ቲ ዕላማ ስለዘይፈላለ ዝተወደበን ዘይተወደበን ብሃገራዊ ሓላፍነት ተደሪኽና፡ ነቶም ዘይገበርናዮም ዝምድናታት ሓልይታት ለውጢ ከነሐይሎም፡ እቶም ክሳብ ሎሚ ሒዝናዮም ዘሎና ኣብ እምነት ህዝብናን ሃገርናን ክንቅጽሎ እዩ ጻውዒት።
ህወሓት ኣብ 4 ኪሎ
ከም ዝፍለጥ እቲ ድሕሪ ውግእ ኢትዮ- ኤርትራ መንግስቲ ኢሰያስ ነቶም ናይ ኢትዮጵያ ተቋወምቲ ናብ ኣስመራ ዓዲሙ ንኽንቀሳቀሱ ክገብር እንከሎ፡ መንግስቲ ኢህወደግ ( ህወሓት) ዝመርሖ ነቶም ኣቀዲሙ ምስ ህግደፍ ኮይኑ ዝኽልክሎምን ኣብ ሓደጋ ዘሳጥሖም ዝነበሩ ደንበ ተቋውሞ ናብ ኢትዮጵያ ዓዲሞም ዝኣክል ሓገዛት ክገብርሎም ዝጀመሩሉ እዋን እዩ ነይሩ ኣብ'ቲ 2000 ዓ ፈ። እቲ ብኣወንታዊ ዝግለጽ ኣበርክቶ ዝገበርዎ ከም መንግስቲ፡ ነቲ ስደተኛ መንእሰይ ኤርትራ ናይ ምቅባል ዘርኣይዎን፡ ብዝያዳ ድማ ህዝቢ ትግራይ ከም ኣካሉ ርእዩ ንኸይጋየሽ ኣኽኢሉዎ እዩ። ነተን ውድባት ኤርትራ ብላዕሊ ላዕሊ ክትርእዮ ከለኻ ንኽንቀሳቐሱን ናይ ሓገዝ (ገንዘብ ) ይገብርሎም ከም ዝነበሩ ዝፍለጥ እዩ።
ኣብ ምምስራት ምሕዝነት ሓይልታት ኤርትራ ጅምር ከየበለ ኣብ ውሽጣዊ ጉዳይ ብቅሉዕ ኢዶም ከእትዉ ብምጅማሮም ደንበ ተቋውሞ ስኽፍታ ከልዕል ጀሚሮም። ብዝለዓለ ድማ ነተን ዝነበራ ውድባት ፡በቲ ንሶም ዝርእይዎ ፖለቲካዊ ርእይቶ ናይ ኤትኒክ ፈደራሊዝም ከስርጹን፣ ክጸልዉን፣ ሓለፋ ክህቡን፡ ነተን ዘይተመስረታ ብሄራት ድማ እናኣተባብዑ ካብ ንቅድሚት ንድሕሪት መሊሲሞ። እቲ ዝኸፍኤ ድማ ብጀኻ ነታ ናጽነት ኤርትራ ምእማን ኣብ 91 ዘርኣይዎ ፡ ኣብ ኤርትራ ድሕሪ ህግደፍ ቅዋማዊ ምሕደራ ዘለዋ ይትረፍ ሓንቲ ድኽምቲ ሃገር ንኽትህሉ ንሶም ድማ ብነጻ ንኢትዮጵያ ክገዝኡ ዝጽዕሩ እዮም ዝነበሩ፡ ክሳብ ሎሚ'ውን እቲ ሓሳብ ዝቀየርዎ ኣይመስለንን። እዚ ክበሃል ከሎ ድኽመት ኣይነበሮምን እተን ውድባት ማለት ኣይኮነን። ንሱ ድማ ብዙሕ ተዘሪብሉ ስለዝኾነ፡ ነቲ ደንበ ተቛውሞ ሓድሽ ነገር ኣይኮነን። ብሕጽር ዝበለ ህወሓት ዝመርሖ ኢትዮጵያ ንደለይቲ ለውጢ ኤርትራ ኣሉታዊ ግደ እዮም ተጻዊቶም እቲ መደምደምታ።
ናይ ቀረባ ኣብነት ፡እዚ ዘስካሕክሕ ወራር ብህግደፍ ዝተኣወጀ ንህወሓት ረኸብኩ ኢሉ ዝፈጸሞ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ትግራይ፡ ብጀካ ውሑዳት መሳርሕቲ ህግደፍ ህዝቢ ኤርትራ ቅሬታኡ ኣርእዩ፣ ደገፉ ለጊሱ፡ እቲ ዝተረፈ ዕንወትን በደልን ዝተፈጸመ ኣብ ናይ ዓለም ሕጊ ቀሪቡ መዕጸዊ ይገበረሉ። እዚ ከይወርዶ ህዝቢ ትግራይ ብመጀመርያ ንህዝቡ ክከላኸል ኣየኽኣሎን፡ ነቶም ነቲ ስርዓት ክቅይሮ ዋናኡ ዝኾነ ህዝቢ ኤርትራ ውድባት ኤርትራ ኣብ ሓንቲ ልዕላዊት ሃገር ኣሚኑ ፡እሞ ንሳ እታ ኤርትራ ኣብ ሰናይ ጉርብትና ዝምርኮስ ንህዝቢ ትግራይ ብስትራተጂ ዓይኒ ኣወንታ ኢሎም ሓገዝ ኣብ ክንዲ ምሃብ፡ ምምቅቃል ንሶምን ህዝቢ ትግራይ ምደሓነ፣ እቲ ዝወረረ ድማ ካብ ስልጣኑ ብህዝቢ ኤርትራ ተኣልዩ ምነበረ። ሕጂ መንግስቲ ትግራይ ወይ ህወሓት ተማሂርኩም ዶ ትኾኑ? ዝብል ንዓኹም ይገድፎ።
ሓይልታት ፈልሲ
ኣዚ ዝተራእየ ወራር ብፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ዕድመ ህግደፍ ዝሓወሰ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ትግራይን መሬት ትግራይን ንኹሉ ዘቆጠዕን ዘሎ ዝበሃል ተቋውሞ ምስ ህዝቢ ትግራይ ኮይኑ ሕልና ዘለዎ ኤርትራዊ ኣብ'ቲ ሓዘኑ ተሳቲፉ እዩ። እቲ ዝስዕብ ብልክዕ ከም'ዚ ክኸውን እዩ ንኽትብሎ ዘጸግም እንተኾነ መንገዲ ትግራይ ናበይ እዩ ዝብል ኣብ ዝበዝሐ ኤርትራዊ ነይሩን ኣሎን። እቲ ኣብ ቅድሚኡ ዘሎ ምርጫ ህወሓት ወይ መንግስቲ ትግራይ ንህዝቢ ትግራይ፡ ክክሕሶ እንተ ኾይኑ ሓንቲ ልዕልዊት ዝኾነት ሃገር ትግራይ ምምስራት ዝብል ርእይቶ ኣሎ። ህዝቢ ትግራይ መኪቱ ብመሪሕነት ህወሓት ናብ መቀለ ምስ ተመልሰ፡ እሞ ናብ ደቡብ ገጹ ክኸይድ ምስ ተራእየ፡ ስጊንጢር ፖለቲካ ገል ኤርትራውያን ሓ. ም. ት. TDF ንሕና ንጸልኦ ንሶም ንህግደፍ ይጸልእዎ፡ ስለዚ ንኤርትራ ይውረርዋ ኢልካ ዘረባታት እታ ትግራይ ትዕወት ናብ ትግራይ ትውረር ዝብል ሰጊራ ፡እቲ ደንበ ተቋውሞ ኣጥርይዎ ዝነበረ ናይ ህዝቢ ደገፍ ፡ ኣብ ሓጺር ኣዋርሕ ከሲርዎ። ኣብ ዝሓለፈ 10 ዓመት ብፍላይ ዝተራእየ ጎስጓስን ጽልዋ ሓደሓደ ካድረታት ህወሓትን ተቀበልቶምን ንታሪኽ ሰውራ ምቁሻሽ ዝጀመርሉ፣ ኣብ ክንዲ ንህግደፍ ክጸልእ ምግባር ንሃገር ዝጸልእን ዘቋሽሹ፡ እታ ሽፍታ ገድሊ'ውን ኣብ'ታ ትግራይ እያ ጀሚራ፡ ፈላስፋታቱ ከኣ ርእይና ኢና።
ነቲ ንሶም ይጸልእዎ፡ ንሕና’ውን ንጸሎ ንህግደፍ፣ ምስ ህዝቢ ትግራይ ( ህወሓት) ብሓባር ኮይና ንእለዮ ዝበሃል፡ መን ብዘየገድስ ምስ ናይ ግዳም ሓይሊ ንልዕላውነት ሃገር (ኤርትራ) ምድፋር፡ ጥራሕ ዘይኮነስ ምኽሓድ እዩ ዘስምዕ።
እሞ እዞም የሕዋትና ፈልሲ ፖለቲካ ገዲፎም ኣብ ኤርትራ ከም ሃገር ክኣምኑ፣ እቲ ኩሉ ቃልሲ ድማ ንህዝቢ ኤርትራ ራህዋን ቅሳነትን ምምጻእ ስለዝኾነ፡ ብዝተፈላየ ምኽንያት ብዘየገድስ ምስ'ዚ ሓይልታት ፈልሲ ፍታሕ ክመጽእ ይትረፍ ንሶም ፡እቶም ዝጽበዩዎም ዘለዉ ክረድእዎም ይትረፍ ዓብይ ጉዳይ ህዝቢ ትግራይ ኣለዎም። በዚ ምኽንያት ናብ'ቲ ዝነበርኩሞ ደንበ ተቋውሞ ተመለሱ እሞ ጉዳይ ገዛና ባዕልና ናይ ኤርትራውያን ይኹን።
5 ሓምለ2022
ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ኩሉ ዝሓለፍናዮ መድረኻት ቃልሲ ማእከሉ ህዝቢ ኤርትራ እዩ ነይሩ። ሎሚ እውን ከምኡ ኣሎ። ጽባሕ ከኣ ቀጻሊ እዩ። ናይቲ ቃልሲ ማእከል ህዝቢ እዩ ክበሃል እንከሎ፡ እቲ ቀንዲ ዕላማ ናይቲ ቃልሲ ህዝባዊ ረብሓ ምርግጋጽ ምዃኑ ተገንዚቡ ዋጋ ዝኸፍል ህዝቢ እዩ ማለት’ዩ፡ ናይቲ ቃልሲ ዓወት ተረጋጊጹ ዝበሃል ከኣ ናይ ህዝቢ ሕቶታት መሰረታዊ መልሲ ክረኽቡ እንከለዉ እዩ።
ምርግጋጽ ናጽነትን ልኡላውነትን ኤርትራ ታሪኻውን ኣንጸባራቕን ዓወት እዩ፡ ካብ ዝበሃለሉ ቀንዲ ምኽንያት፡ ህዝብና ንነዊሕ ዓመታት ብሃንቀውታ ክጽበዮን ዋጋ ክኸፍለሉን ንዝጸንሐ ሃገራዊ መሰረታዊ ሕቶ ዝመለሰ ስለ ዝኾነ እዩ። እዚ ኣንጸባራቒ ዓወት ክረጋገጽ ናይ ብዙሓት ወገናት ኣስተዋጽኦ ዝተሓወሶ ኮይኑ፡ ቀንዲ ማእከል ኮይኑ ናብ ዓወት ዘብጸሐ ግና ህዝቢ ኤርትራ እዩ። ናይቶም ካብ ኣብራኽ ህዝቢ ወጺኦም፡ ዝተፈላለየ መልክዕ ውዳበታት ሒዞም ዝተቓለሱን ዝቃለሱ ዘለዉን ኤርትራዊ ሓይልታት ናይ ምውህሃድን ምምራሕን ግደ ዓብይ ምዃኑኳ ርዱእ እንተኾነ፡ ንማእከላዊ ግደ ህዝቢ ዝትክእ ግና ኣይኮነን። እቲ ሓሓሊፉ ክረአ ዝጸንሐ ጌና ሎሚ እውን ኣሰራቱ ዘሎ፡ ወሳኒ ግደ ህዝቢ ዘንጊዕካ፡ ንዓኡ ተኪእካ ናይቲ ቃልስን ዓወትን ዝለዓለ ቀላሲ ክትከውን ምፍታን፡ ካብቶም ንጉዕዞ ቃልስና ንድሕሪት ዝጐቱ ጠንቅታት ኣብ ቅድሚት ዝስራዕ እዩ። ናይ ግዳም ሓይልታት ደገፍን ምትሕብባርን እውን ካብ ምጽላውን ምትብባዕን ሓሊፉ ንኤርትራዊ ህዝባዊ ሓላፍነት ዝትክእ ኣይኮነን። ስለዚ እቲ “ህዝቢ እዩ ወሳኒ” ዝበሃል፡ ንማለቱ ዝድረፍ ዘይኮነ፡ ካብዚ መስረታዊ ምኽንያት ዝነቅል እዩ።
ድሕሪ ናጽነት ነካይዶ ናይ ዘለና ቃልሲ ማእከል እውን ከምቲ ናይ ቀዳማይ ምዕራፍ ህዝቢ ኤርትራ እዩ። ናይ ድሕሪ ናጽነት ሓርነታዊ ቃልስና ጌና ኣይተዓወተን ቃልስና ግና ቀጻሊ እዩ፡ ንብል ዘለና ከኣ መሰረታዊ ባህግታት ህዝብና ኣይተመለሰን ካብ ዝብል መሰረታዊ ዕግበት ዝነቅል እዩ። ከምቲ ቀዳማይ ምዕራፍ ቃልስና ሳላ ህዝባዊ ማእከሉ ዘይለቐቐ ዝተዓወተ እዚ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ፡ ብዘተኣማምን ናይ ምዕዋቱን ዘይምዕዋቱን ዕድል ዝውሰን፡ ብናይ ህዝቢ ማእከላይን ወሳናይን ቦታ ምሓዙን ዘይምሓዙን እዩ። ህዝቢ ናይ ቃልሱን ዓወቱን ማእከል ንክኸውን ድማ ብተሳትፍኡ እምበር፡ ኢደ-እግሩ ኣኪቡ፡ ዓወት ካብ ኢድ ካለኦት ብምጽባይ ኣይኮነን። በዚ ምኽንያት እዩ ከኣ ኣብ ቃልስና ህዝባዊ ተሳትፎ ናይ ዓወትና ዋሕስ ምዃኑ ዝእመነሉ።
ፖለቲካዊ ውድባትናን ሰልፍታትናን ከምኡ እውን ካለኦት ውዳበታት፡ ንክዕወቱ እቲ ቀላሲ ግደ ህዝቢ ከይልቀቕ ክጥንቀቑ ይግበኦም። ህዝባዊ ማእከል ዘይምልቃቕ ማለት፡ እትምርሓሉ መትከላት ክትትልም፡ ፖሊሲ ክትቀርጽ፡ ውሳነታት ክትውስን ኮነ፡ ቀጥዒ ዝምድናታትካ ክትሕንጽጽ እንከለኻ፡ ኮታ መጻኢኻ ክትቅይስ እንከለኻ፡ እትምርኮሰሉ መጽናዕቲ፡ ማእከላይ ብጽሒትን ባህግን ህዝቢ ከይትስሕት ምጥንቃቕ ግድን እዩ። ካብዚ ሓሊፉ፡ ናይ ህዝቢ ትጽቢትን ወሳኒ ግደን ዘንጊዕካ፡ መምስ ዝተቀልቀለ ጫፋት እንዳተዓዘርካ “ምስ ህዝብና ኣለና” ምባል፡ ከምቲ እትብሎ ኮይንካ ናይ ዘይምቕራብ ሓደጋ ዘኸትል እዩ። ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ኣብ መጻኢ ንወሳኒ ግደ ህዝቢ ኤርትራ ብዝምልከት ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮኡ ከዕዝዞ እንከሎ “ሰዲህኤ፡ ምልካዊ ስርዓትን ንሱ ዘተኣታተዎ ኣዕናዊ ሳዕቤናትን ኣልጊስካ ኣብ እትምስረት ደሞክራስያዊት ኤርትራ ልዕልና ሕጊ ዝሰፈና ንመሰልን ክብርታትን ኩሎም ዜጋታታ ብማዕረ ንምርግጋጽ ምንጪ ስልጣን ናይቲ ዝቐውም መንግስቲ፡ ህዝቢ ምዃኑ ይኣምን። ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ተሓታቲ ዝዀነ፡ ኣብዝሓ ሰልፍታታን ሰላማዊ ውድድርን ዘፍቅድ፣ ንመሰረታዊ ሰብኣውን ዲሞክራስያውን መሰላት ዜጋታት ዘኽብርን ዝጣበቕን፤ ስርዓተ-መንግስቲ ብምርጫ ህዝቢ ክውሰን ከም ዘለዎ ይኣምን።” ይብል።
ኣብዚ በብኩርናዑ ናይ ኣተሓሳስባ ሸለውለው ሓይልሉ ዘሎ ግዜን ኩነታትን፡ “ናይ ቃልስና ማእከል ህዝብና እዩ” ዝብል መሰረታዊ ሓሳብ ኣጽኒዕና ክንሕዝ ኣብ እንግደደሉ ወሳኒ መድረኽ ኢና ንርከብ ዘለና። ኣብ ሓይልታት ለውጢ ዘሎ፡ ናይ ኣተሓሳስባ ምውጣጥ፡ መልከዓቱ እንተዘይተፈላልዩ፡ ኣብቲ “ናይ ቃልስና ማእከል ህዝቢ እዩ” ዝብል ግንዛበ ጐሊሑ ዝረአ ጸገም ኣይጸነሓናን። ካብቲ ብስም ህዝቢ ዝዝመር ኣየናዩ እዩ እቲ ሓቀኛ፡ ኣየናይከ እዩ እቲ “ካብ ክሳድ ንላዕሊ” ብስም ህዝቢ ዝዝመር ግና ደቂቕ ዳህሳስ ዘድልዮ እዩ። ምኽንያቱ ህግደፍ ከይተረፈ ደጋፍን ሓላይን ህዝቢ እናመሰለ “ንብዓት ሓርማዝ” ስለ ዝነብዕ። ኣብዚ እዋንዚ ዝያዳ ዝሓለፈ መድረኻት፡ ቃልስና ከባብያዊ ናይ ምስፍሕፋሕ መልክዕ ይሕዝ ስለ ዘሎ፡ ንዓኻ ዝመስል ሃሰስ ኢልካ ምዝማድ ዘይስገር ይኸውን ኣሎ።
ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ወሳኒ ግደ ህዝቢ ዘንጊዕካ፡ ጫፋት መመዚዝካ ናይ ምጉታት ዝንባለታት ከም ዝንጸባረቕ ንዕዘብ ኣለና። ጉጅለ ህግደፍ ንህዝቢ ኤርትራ ዝህልዎ ረብሓ ኣብ ዘይነጸረሉ፡ ካብ በትሪ ምዕራባውያን ንምህዳም ብዝመስል፡ ምስ በዓል ሩሲያ ይሻረኽ ኣሎ። በቲ ካልእ ወገን ድማ “ንሓንሳብ ምስ ሓይልታት ትግራይ፡ ንሓንሳብ ድማ ምስ ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ” ኢና ዝቃንኦም ድምጽታት ዝብርኹ ዘለዉ ይመስሉ። እቲ ዝያዳ ቆላሕታ ዘድልዮ ከኣ፡ ኣብ ቅድሜና ካብዞም ጫፋት ወጻኢ ካልእ ምርጫ ከምዘየለ ኣምሲልካ ብምቕራብ፡ ነቲ ነዚ ጫፋት ዘይረዓመ ወገን፡ ካብ ቃልሲ ከም ዝበኾረ ኣምሲልካ ብምውሳድ ንስኻ ጥራይ ብጉዳይ ህዝቢ እትሕለቕ ኣምሲልካ ምቕራብ ሓሓሊፉ ይቀላቐል ምህላዉን እዩ። ብመሰረቱ ግና ሓደ ጫፍ ጥራይ ምጉታት፡ ንድሌት ህዝቢ ዘየንጸባርቕን ዘየሳትፍን፡ ከኸትሎ ብዛዕባ ዝኽእል ሳዕቤን ኣርሒቑ ዘይእምት ኣብ ርእሲ ምዃኑ፡ ንሓቢርካ ኣብ ልዕሊ ህግደፍ ምዕዋት ዘይሕግዝ ስለ ዝኸውን ኣሰካፊ እዩ።
ህዝቢ ዝማእከሉ፡ ሓደ ጫፍ ጥራይ ሒዝካ ምኻድ ዘኸትሎ ኣሉታዊ ሳዕቤን ዝተረደአ፡ ሓቢርካን ተኸኣኢልካን ኣብ ናይ ሓባር መድረኽ ቃልሲ ተዓዋቲ ምዃኑ ዝተገንዘበ ሓቛፊ ምርጫ ከም ዘሎ ምግንዛብ የድሊ። ነዚ ናይ ምክእኣልን ምጽዉዋርብ ምርጫ ምሓዝ፡ ካልእ ኩሉ ገዲፍካ ብህዝቢ ዝምእከል፡ ዝሓሸ መጻኢ ዝጥምትን ሰላም ዘውሕስን ምዃኑ ምግንዛብ የድሊ። ካብኡ ሓሊፉ ናብ ሓቢርካን ተኸባቢርካን ትዕወተሉ፡ ልዕልና ህዝብታት ተውሕሰሉ፡ ኣብ ጉዳይካ ናይ ምውሳን ነጻነትካ እትዕቅበሉ ተዓዋቲ ዝምድና ምስ ጐረባብቲ ዝወስድን መገዲ’ውን እዩ።
ጉዳያት ደባሊቕካ፡ በቲ ሓደ ወገን ንህዝባዊ ወሳንነት ከተሕይልን ከተውሕስን፡ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ጸቢብ ውልቃውን ጉጅላውን ድሌታትካ እተንግሰሉ መንገዲ ምኽታል ዝቃደዉ ኣይኮነን። ናይዞም ንሓርነት ንቃለስ ዘለና ኤርትራዊ ወገናት ምርጫ፡ ልዕሊ ኩሉ ልኡላውነትን ናጽነትን ህዝብን ሃገርን ቅድሚት ምስራዕ ዘይዝለል እዩ። ነዚ ዓቂብካ፡ ኣብ ዲሞክራስያዊ መስርሕ ካብ ህዝቢ ብእትረኽቦ ተቐባልነትን ፈቓድን ናብ ስልጣን ምምጻእ ግና ሓላል እምበር ሓራም ኣይኮነን። ጉጅለ ህግደፍ ንማእከላይ ግደ ህዝቢና ኣብ ገዛእ ጉዳዩን ሃገሩን ደፊኑ እዩ ዝቕጽል ዘሎ። እሞ እቶም ኣንጻርዚ ጥልመት ንቃለስ ዘለና ሓይልታት ለውጢኸ፡ ጫፋት እናጎተትና ሓድነትና ብምድኻም፡ ብሓባር ናይ ምቅላስ ዕድልና ኣምኪናዶ መፍቶን ግዳይን ናይ ህግደፍ ንኸውን ወይስ ብናይ ሓባር ቅልጽም፡ ንቂመኛ ጸላኢ ህዝብና ንሰብር?
መራሕቲ ኢትዮጵያን ሱዳንን ኣብ ናይሮቢ ተዘራሪቦም፡ ኣልቡርሃን “ስልጣን ከረክብ እየ” ኢሎም
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድን ኣቦመንበር መሰጋገሪ ልኡላዊ ቤት ምኽሪ ሱዳን ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልብርሃንን ብ5 ሓምለ 2022 ኣብ ዋና ከተማ ኬንያ ናይሮቢ ተራኺቦም ከም ዝተዘራረቡ ቤት ጽሕፈት ቀዳማይ ሚኒስተ ኢትዮጵያ ሓቢሩ። እዞም መራሕቲ ናብ ናይሮቢ ዘምርሑ ኣብ መበል 39 ፍሉይ ኣኼባ መራሕቲ ኣባል ሃገራት ኢጋድ ንምስታፍ ክኾኑ እንከለዉ፡ በቲ ኣጋጣሚ ብዛዕባ ኣብ መንጎ ክልቲኤን ሃገራት ዘሎ ምስሕሓብ ብዝምልከት ከም ዝተዘራረቡ እቲ ዜና ብተወሳኺ ጠቒሱ።
እቲ ዜና፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዝበልዎ ጠቒሱ ከም ዘስፈሮ፡ ኢትዮጵያን ሱዳንን ካብ ዝፈላልየን ዘራኽበን ስለ ዝበዝሕ ኣብዚ እዋንዚ ብጉዳይ ዶብን መስርሕ ህንጸት ዓብይ ሓጽቢ ህዳሰ ኢትዮጵያን ዘለወን ምስሕሓብ ብሰላማዊ ኣገባብ ንምፍታሑ ክልቲኦም መራሕቲ ኣብቲ ናይ ናይሮቢ ርክቦም ተሰማሚዖም።
ቅድሚ ሰሙን ሓይልታት ሱዳን፡ “ሽውዓተ ወተሃደራተይ ብሰራዊት ኢትዮጵያ ተቐቲሎም” ብዝብል፡ ኣብ ልዕሊቲ ኣብ ዶብ ኢትዮጵያን ሱዳን ዘሰሃሕብ ኣል ፋሽቃን ከባቢኡን ናይ ከቢድ ብረትን ኣጋር ሰራዊትን መጥቃዕቲ ኣካይዶም ከም ዝነበሩ ዝፍለጥ እዩ። ናይቲ ኣብ ናይሮቢ ዝተጋብአ ኣኼባ መራሕቲ ሃገራት ኢጋድ ኣጀንዳ፡ ብዛዕባ ሓባራዊ ጉዳያት ናይተን ኣባል ሃገራት ኮይኑ፡ ብፍላይ እናወሰኸ ክኸይድ ዝጸንሐ ምስሕሓብ ኢትዮጵያን ሱዳንን፡ ኣብ ኢጋድ ስኽፍታ ፈጢሩ ዘሎ ምዃኑ እቲ ዜና ጠቒሱ።
ብኻልእ ወገን ድማ፡ ኣቦመንበር መሰጋገሪ ልኡላዊ ቤት ምኽሪ ሱዳን ጀነራል ኣል ቡርሃን፡ ስልጣን ናብ ሲቪል ከረክቡ ቅሩብ ምዃኖም ከም ዝሓበሩ ካብ መርበብ ኣል ዓይን ዝተረኽበ ዜና ሓቢሩ። እቶም ጀነራል ከምዚ ዓይነት ቃል ዝኣተዉ፡ ብሰንክቲ ብፍላይ ድሕሪ ዝሓለፈ ሓዳር 2021 ዕልዋ ምክያዶም፡ መመሊሱ ዝሕይል ዘሎ ህዝባዊ ተቓውሞ ተገዲዶም እዮም። እቶም ጀነራል ኣተሓሒዞም ስልጣን ናብ ሲቪል ኣብ ናይ ምስግጋር መስርሕ ናይታ ሃገር ወተሃደራዊ ክፍሊ ከም ዝተሓባበር ቃል ኣትዮም።
ናይ ሱዳን ህዝባዊ ናይ ለውጢ ሓይልታት ብወገኑ፡ እዞም ጀነራል ዝሃብዎ መግለጺ፡ ብሓቂ ስልጣን ንህዝቢ ንምርካብ ዘይኮነ፡ “ግዝያዊ ምንስሓብ” ምዃኑ ይገልጹ ኣለዉ። እቶም ጀነራል ስልጣን ዘረክብሉ ግዜ ዘይምጥቃሶም ከኣ ዝያዳ ጥርጠራ ዘሕድር ምዃኑ እቶም ናይ ለውጢ ሓይልታት ስግኣቶም ገሊጾም።
ባንክ ዓለም፡ ኣብ ኢትዮጵያ ስደተኛታት ንዘዕቆባ ማሕበረሰባት ዝወሃብ ሓገዝ ኣጽዲቑ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ባንክ ዓለም “ንካለኣይ ገጽ ፕሮጀክት ልምዓታዊ ምላሽ፡ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ብምምዝባል ንዝተጸልዉ” ወገናት ዝውዕል ናይ 180 ሚሊዮን ዶላር ሓገዝ ከም ዘጽደቐ፡ ካብ ዋሽንግተን ሓቢሩ። እዚ ሓገዝ ንኢትዮጵያ ብዝምውሉ ዓለም ለኻዊ ናይ ልምዓት ማሕበራት ኣቢሉ ዝወሃብ ምዃኑ ከኣ ተፈሊጡ። ቀንዲ ዕላምኡ መሰረታዊ ማሕበራዊ ቀረባት ንምዝያድን ንምሕያል ምምሕዳር ስደተኛታትን ዘዕቆብዎም ማሕበረሰባትን እዩ።
ነዚ ብዝምልከት ኣብ ዝተዋህበ መግለጺ፡ በዚ ሓገዝ ኣብ ኢትዮጵያ ካብ ዘለዉ ሓገዝ ዘድልዮም፡ ብደረጃ ጾታ 50% ደቂ ኣንስትዮ፡ ብደርጃ ዕድመ ድማ ሓደ ሲሶ ህጻናት ንዝኾኑ፡ 2.5 ሚልዮን ሰባት ዝጥቀም ክኸውን እዩ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ እዚ መደብ ብ2016 ካብ ዝጅመር ንደሓር፡ ኣብ ኢትዮጵያ፡ ኬንያ፡ ኡጋንዳን ጅቡትን ን5 ሚሊዮን ሰባት ከም ዝሓገዘ ተገሊጹ።
ዞባዊ ዳይረክተር ባንክ ዓለም፡ ኣብ ማእከላይ ምብራቕን ሰሜን ኣፍሪቃን ቦውተኒያ ጉርማዚ፡ እዚ ካለኣይ ገጽ ማሕበራዊ ሓገዝ፡ ዝምድና ስደተኛታትን ዘዕቆቦም ማሕበረሰብን ዘመዓራሪ ምዃኑ ገሊጸን። እተን ዳይረተር ኣተሓሒዘን፡ እቲ ዝወሃብ ሓገዝ ነቲ መንግስታት ሕቶ ስደተኛታት ንምምላስ ዝገብርዎ ጻዕሪ ካብ ግዝያውነት፡ ናብ ቀጻልን ናይ ነዊሕ ግዜ መደባት ዕቤትን ዘሰጋግር እዩ ኢለን።
እዚ መደብ ናብ ኩሎም እቶም ስደተኛታት ኣዕቊቦም ዘለዉ ጀኦግራፍያዊ ከባብታት ክሰፍሕ ጻዕሩ ከም ዝቕጽል ተሓቢሩ ኣሎ። ንምስፋሕ ኣተገባብራ ፖሊሲታት ስደተኛታት ከም ዝሕግዝ እውን ተሓቢሩ። ስደተኛታት በዚ ፕሮጀክትዚ ኣቢሎም ቀጥታዊ ተጠቀምቲ ኮይኖም፡ ድሌታቶም ምስ መደብ ከባቢያዊ ምዕባለ ንክዛመድ ዘኽእል እዩ። እቲ መደባት ብዝያዳ ናብ ቁጠባውን ማሕበራውን ዕቤትን ደቂ ኣንስትዮ ዝያዳ ከም ዘድህብ ድማ ባንክ ዓለም ከም ዘመልከተ እቲ መግለጺ ሓቢሩ።
ኣብዚ እዋንዚ ኢትዮጵያ ዝበዝሑ ስደተኛታት ብዕቋብ ካብ ኣፍሪቃ 3ይ፡ ካብ ዓለም ከኣ 9ይ ደረጃ ሒዛ ዘላ ሃገር ምዃና ኣብቲ ናይ ባንክ ዓለም መግለጺ ተጠቒሱ። ካብቶም ኣብ ኢትዮጵያ ዘለዉ ስደተኛታት፡ መብዛሕትኦም ኤርትራውያን፡ ደቡብ ሱዳናውያንን ሶማላውያንን እዮም። ጠንቂ ስደት ናይ ኩሎም ከኣ ዘይምርግጋእ ዘስዓቦ ቀጻሊ ምምዝባል እዩ።
ሰልፊ ዲሞከራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ኣብ 3ይ ጉባአኡ ንስደተኛታት ብዝምልከት ኣብ ዘቕረቦ መጸዋዕታ፡ “በጉዳይ ስደተኛታት ዝምልከተን ዓለም ለኻዊ ትካላትን ሃገራትን፡ ናይ ዓለም ሕግታት ኣኽቢረን፡ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ስርዓት መሰላት ህዝቢ ዘየኽብር፡ ህዝቢ ሃገሩ ራሕሪሑ ክወጽእ ዝደፋፍእን ዜጋታቱ ምቕባል ዝሕሰምን ምምሕዳር ምዃኑ ኣሚነን፡ መሰል ኤርትራውያን ስደተኛታት ንከኽብራን ይምሕጸነን።” ከም ዝብል ዝዝከር እዩ።
Eritrea. Liberty Magazine Issue Nr.75
Written by EPDP Foreign Office Afairs DepartmentEritrea. Liberty magazine Issue Nr. 75
Written by EPDP foreign Office Afrairs department
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ኣብዚ ዝሓለፈ ዓመታት ኤርትራን ህዝባን፡ ብሓፈሻ ኣብ ኩሉ መዳያት ክጭነቑ፡ ብፍላይ ከኣ ብሰንክቲ ዓቢሱ ሒዝዎም ዘሎ ዘይርጉእ ስርዓት፡ ኣንጻር ጐረባብቲ ሃገራት ኣብ ጐንጺ ክኣቱ እንከሎ ወትሩ ክንሻቐል ጸኒሕና። ሻቕሎት ጥራይ ዘይኮነ፡ ነቲ ዘይምኽኑይ ጠንቂ ወራሩ ከነወግዝን ክንድቲ ዝድለ ዳኣ ሰማዒ ኣይረኸበን እምበር፡ መዋጸኦ ኢልና ዝኣመናሉ መፍትሒ ክንእምትን ጸኒሕና ኢና። ከምዚ ናይ ምኽታልና ምኽንያት ከኣ ህዝብን ሃገርን ካብ ናይ ምድሓን ሓልዮትናን ግደናን ዝነቅል እዩ። እንተኾነ ከምቲ “ዘንቀደ ኣይትምዓድ” ዝበሃል፡ ስርዓት ኤርትራ ንስምዕታና እዝኒ ኣይሃቦን። እኳደኣ ህዝብና ደኣ ክንድቲ ዝደለዮ እዝኒ ኣይሃቦን እምበር፡ ንምሕጽንታና ናይ ሓልዮት ዘይኮነስ፡ ናይ ክድዓትን ምንብርካኽን መግለጺ ኣምሲሉ ከቕርቦ ህርድግ ኢሉ እዩ።
እቲ ስርዓት፡ ነቲ ሓቀኛ ኣንጻር ጐረባብቲ ውግኣት ክኸፍተሉ ዝጸንሐን ዘሎን ምኽንያት እናሓበአ፡ ንስጉምትታቱ ከም ምእንቲ ህዝብን ሃገርን ክብል ተገዲዱ ዝኣተዎ ኣምሲሉ እዩ ዝገልጾ። ክሳብ ሎሚ እውን ካብዚ መዕሸዊ ምህዞ ኣይወጸን። ነዚ ዘይርትዓዊ ምኽንያቱ መዝሚዙ ህዝቢ ጉልበቱ፡ ንብረቱን ደቁን ክህቦ ክጉስጉስን “እዚስ ንረብሓይ ኣይኮነን” ንዝበሉ ወገናትና ከኣ ርእሶም ከድንን ክመቁሕን ጸኒሑን ኣሎን። እዚ ዘኸተሎ፡ ቅትለት፡ ማእሰርቲ፡ ስደትን ምምዝባልን ከኣ ምዝርዛሩ ስለ ዘጸግም “ኣዲኡ ትቑጸሮ” ኢልካዮ ዝሕለፍ እዩ።
ነቲ ካብ ጽባሕ ናጽነትና ጀሚሩ ክኸይድ ዝጸንሐን ዘሎን ትዕቢተኛን ዘይሓላፍነታውን መስርሕ ክንመዝኖ እንከለና፡ ንህዝቢ ኤርትራ ዘኽሰሮን ዘዋረዶን እምበር ዘኽሰቦ ወይ ዘሕበኖ ከም ዘይኮነ፡ ካብቲ ህዝቢ ባዕሉ ዝረኣዮ ሓቅን ዝሓልፎ ዘሎ ህይወትን ወጻኢ ካልእ ምስክርነት ዘድልዮ ኣይኮነን። ስለዚ ብሰንክቲ ተደጋጋሚ ህውከት ህግደፍ፡ ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ድሒኖም ወይ ሃብቲሞም ዘይኮኑ፡ እናሓደሩ ይበርሱን ይዓንዉን ከም ዘለዉ ኣስተብህሎ ዘድልዮ እዩ። ዝነበረ ኤርትራዊ ክብሪ ምብልሻዉ፡ ትሕተ-ቅርጺ ሃገር እናሓደረ ይዓኑ ምህላዉ፡ ኣብ ቁጠባ ምስ ባህሉ ዘይከይድ ህዝብና ተጸባይ ኢድ ሰብ ምዃኑ፡ ሃገር ናይ ምህናጽን ምስግጋርን ሓላፍነት ዘለዎ መንእሰይ ወለዶ ሃገር ራሕሪሑ ስደት ምምራጹን ኣውራ ከኣ ብጅግንነትን ጽንዓትን ዝፍለጥ ዝነበረ ህዝብና፡ መለለይኡ ስደትን ፍርሕን ኮይኑ፡ እዚ ተኣኻኺቡ ንጥፍኣት ኣቃሊዕዎ ምህላዉ ዘርኢ እዩ። እዚ ሓደጋ ኣብዚ ወለዶዚ ዘብቅዕ ዘይኮነ፡ መጻኢ ዕድል ህዝብን ሃገር ኤርትራ ኣብ ሕማቕ ከየውድቕ እውን ዘየሰክፍ ኣይኮነን። ሰለዚ ተግባር ህግደፍ ክሳብ ክንድዚ ረማሲ ካብ ኮነ፡ ንሕና ብኣንጻሩ ኣብ ምድሓን ህዝብን ሃገርን ግደና ከነበርክት ክንቅልጥፍ ግድን እዩ።
ኣብ ውሽጣዊ ዕማም ኮነ ግዳማዊ ኢድ ምትእትታዋት ብምሉእ ድሌት ናይቲ ጀማሪኡ ጥራይ ኣይውዳእን እዩ። በይንኻ ስለ ዝጀምርካዮ ከም ድላይካ ጌርካ ቆጸራ ሒዝካ በይንኻ ትውደኦን ትዝውሮን ኣይኮነን። እቶም ብሰንክኻ ተገዲዶም ነቲ መስርሕ ዝጽንበርዎ ወገናት’ውን ነናቶም ብጽሒት ስለ ዘለዎም፡ ኣብቲ ኣወዳድኣ’ውን ሰብ ብጽሒት እዮም። እዚ ኣብ ተመኩሮ ናይዚ ህያው ዘሎ ውግእ ትግራይን ኢድ ኣእታውነት ስርዓት ኤርትራን ብጋህዲ ዝረአ ዘሎ እዩ። ህግደፍ ድሕሪ ናጽነት ግዜ እንዳመረጸን ምኽንያታት እንዳመሃዘን ኣንጻር፡ ሱዳን፡ የመን፡ ጅቡቲ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ድማ ክልተ ግዜ ኢዱ ክስንዝር እንከሎ፡ ከምቲ ብድሌቱ ዝጀመሮ ብድሌቱ ከም ዝውደኦ ይመስሎ ከም ዝነበረ ካብቲ “ንሓንሳብ ከነሕጽሮ ኢና ንሓንሳብ ድማ ከነንወሖ ኢና” ዝብሎ ዝነበረ ፈኸራታቱ ክንርደኦ ዝጸናሕና እዩ። ብግብሪ ግና ከምቲ ስዉእ ስዩም ዑቕባሚካኤል ኣብ መበል 14 ዓመታዊ ፈስቲቫል ኤርትራ ኣብ ዘስመዖ ማሃሪ መደረ “ኮነ ኢልካ ብዝጽሕተር ጐንጽን ዝፍጠር ደጋዊ ጸላእን፡ ነቲ ስርዓት ኤርትራ ኣብ ምምሕዳራዊ ጉዳያት ዝበጽሖ ውድቀት ክትሰትሮ ዘይከኣል እዩ። ብመንገዲ ወራራውን ሽበራውን መጥቃዕትታት፡ ዶብ ሰገር ምዝመዛዊ ስርሒታትን ሕጊ ኣልቦ እቶትን ኣቢልካ ድማ ናይ ሓደ ፓርቲ ወይ መራሒ ዞባዊ ልዕልና ክረጋገጽ ዘበት እዩ።” ዝበሎ፡ እቲ ኣብ ኤርትራ ዘየድመዐ ስርዓት፡ ኣብ ደገ እውን ከምቲ ዝተጸበዮ ኣይኮነሉን። ምኽንያቱ እቶም ንሱ ዘስተናዕቖም ዝነበረ ወገናት፡ ነናቶም ቀያሪ ግደ ስለ ዘርኣዩ። ንኣብነት “ጸወታ ወያነ ተወዲኡ” ዝበሎ ነቲ ሜዳ በይኑ ናብቲ ዝደልዮ ክዝውሮ ከም ዝኽእል ይመስሎ ከም ዝነበረ ዘመልክት እዩ። ኣብቲ ባይታ ከመይ ከም ዝኾነን ከምዘሎን ንህዝቢ ኤርትራ ጥራይ ዘይኮነ፡ እንተላይ ንህዝቢ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን እንታይ ጐቲቱ ከምጸኣሎም ከም ዝኽእል ብሩህ እዩ። መራሕቲ ኢትዮጵያኸ ተበላሒቶምዶ ህዝቦም ሃገሮምን የድሕኑ ወይ በቲ ህግደፍ ዝሃንደሶ መንገዲ ጥፍኣት ይጸድፉ ከኣ ኣብ ቅድሚኦም ዘሎ ሓደገኛ ፈተና እዩ።
ካብቲ ብቐጻሊ ብስርዓት ህግደፍ ክረአ ዝጸንሐ ተኹታዂ ተረኽቦታት፡ እቲ ውርደትን ክሳራን ኣብቲ ጉጅለ ጥራይ ኣይተደረተን። ኣብ ልዕሊቲ “ዝሓሸ መጻኢ” ሃንቀው እንዳበለ፡ ኣብ ኢዱ ዝነበረ ዝጠፍኦ ዘሎ ህዝብና’ውን ዝወርድ ዘሎ እዩ። እቲ ዝያዳ ዝመውት፡ ንብረቱ ዝዓኑ፡ ካብ መነባብሮኡ ዝመዛበል፡ ደቁ ዝጠፍኡን መጻኢኡ ዝጽልምትን ዘሎ ህዝቢ እዩ። ሓደ ውግእ መዓስ ይጅመር መዓስከ ይውዳእ ወሰንቱ ኩሎም እቶም ተሳተፍቱን እንተላይ እቶም ካብ ነናቶም ሕሳብን ረብሓን ነቒሎም፡ ነቶም ተሳተፍቲ ዘዕጥቑ፡ ዘስንቑን “ኣጆኻ ድፋእ” ዝብሉን ምዃኖም ተገንዚብና ኣለና። ኣብዚ እዋንዚ ምስ ዞባና ብዝተኣሳሰረ ንዕዘቦ ዘለና’ኳ፡ ኣብ ጐረቤትና ዝተኣጉደ ውግእ፡ በቲ ሓደ ጫፉ ክሳብ ወራር ሩሲያ ኣብ ልዕሊ ዩክረይን ሰራውሩ ዝዝርግሕ ዘሎ እዩ። በቲ ካልእ ገጹ ከኣ እቲ ንኤርትራ፡ ኢትዮጵያን ሱዳንን ኣብ ዘራኽብ ኣል ፋሽቓ ፈኸም ዝብል ዘሎን ምስቲ ኣብ ትግራይ ዝጀመረ ውግእ ምትእስሳር ዘለዎ ውግእን ናይ ቀረባን ርሑቕን ዓንገልቱን ኣብ ግምት ዝኣቱ እዩ። እዚኣቶም ዋናታቶም ብዙሓት እምበር፡ ከምቲ ቅድሚ ሕጂ ህግደፍ ከድልዮ እንከሎ ዝኣትዎ፡ እንተዘየድልዮ ከኣ ሰተት ኢሉ ዝወጸሉ ዝነበረ፡ በይኑ ዘጥፈኦን ዝኣጉዶን ሓዊ ኣይኮነን። እዚ ከኣ ነቲ “ራህዋ ዝጽበ ዘሎ” ህዝብና ክሳብ ክንደይ መጻኢኡ ከም ዝሓላልኾ ብሩህ እዩ።
ኣብዚ ኩነታት ንሕና እቶም ንሕገመንግስታዊ ብዙሕነታዊ ስርዓት፡ ሰላምን ዲሞክራስን እንቃለስ ዘለና ኤርትራውያን ሓይልታት ለውጢ፡ በቲ ኣብ ኢድና ዘሎ ዓቕሚ፡ ኣብቲ ሜዳ ሰብ ዋኒን ኢና እሞ፡ ህዝብናን ሃገርናን ኣብ ምድሓን ግደ ከም ዘለና ኣይንዘንግዕ። እጃምና ከነብርክት ክንበቅዕ ከኣ ኣጻብዕትና ናብ ስርዓት ኤርትራ ምቕሳር ጥራይ ዘይኮነ፡ ብዛዕባ ሰልፊ፡ ውድብ፡ ማሕበርን ካልኦት ውዳበታትን፡ ብዓብይኡ ከኣ ኣድላይነት ተቐራሪብና ንቃለሰሉ ናይ ሓባር መድረኽ ክንሓስብ እንከለና፡ ነዚ ዝጽበየና ዘሎ ከቢድ ሓላፍነት ብምሉእ ልብና ኣብ ግምት ከነእትዎ ሎሚ’ውን ሓደራ።
More...
ኣቦመንበር ኮሚሽን ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ኮሚሽነር ሙሳ ፋቂ፡ ኢትዮጵያን ሱዳንን ካብ ወተሃደራዊ ምስፍሕፋሕ ክዕቀባን ነቲ ኣብ መንጎአን ዘሎ ዶባዊ ምስሕሓብ ብዘተ ፍታሕ ክረኽባሉን ብ29 ሰነ 2022 ጸዊዕም።
መግለጺ ሙሳ ፋቂ፡ ሓይልታት ሱዳን ንምቕታል 7 ወተሓደራቱ ተኸቲሉ፡ ብ28 ሰነ 2022 ኣብ ልዕሊ ሰራዊት ኢትዮጵያ ስጉምቲ ምውሳዱ ጠቒሱ፡ ኣብ መንጎ ክልቲኣን ጐረባብቲ ሃገራት ወተሃደራዊ ጐንጺ ምብራኹ ከም ዘተሓሳስቦም ጠቒሶም።
እቶም ኣቦመንበር ኮሚሽን ሕብረት ኣፍሪቃ፡ መበገሲኡ ዝኾነይኹን ብዘየገድስ ወተሃደራዊ ረጽሚ ጠጠው ኢሉ፡ ኣብ መንጎ እተን “ኣሕዋት” ዝበልወን ሃገራት ኢትዮጵያን ሱዳንን “ብፖሊሲ ዶብ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ናብ ዘተ ክእተው እጽውዕ” ኢሎም።
ኣቐዲማ ኣብ ጉዳይ ኣል ፋሽቓ፡ ምስ ኢትዮጵያ ምዝታይ ዝነጸገት ሱዳን፡ ናይ 1902ን 1975ን ክልተ ናይ ዶብ ስምምዓት ከም ዘለዉ ኣፍሊጣ። እንተኾነ ምስቲ ኢትዮጵያ “ብዘተ ንምፍትሑ ቅርብቲ ኣለኹ” ምባላ ናይ ምሳ ፋቒ መጸዋዕታ ጸቢብ ተቐባልነት ናይ ምርካብ ዕድል ኣለዎ።
ብኻልእ ወገን ሱዳን ድሕሪ ናይቶም ሸውዓተ ካብ ወተሃደራታ ምቕታሎም፡ ነቲ ጉዳይ ንሕብረት ኣፍሪቃ ሰጊራ፡ ደገፍ ንምርካብ ናብ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ወሲዳቶ ኣላ።
ሓደ ገጽ ቤት ማእሰርቲ ዓዲ ኣብየቶ
ስርዓት ኤርትራ ኣብ ኣብያተ ማእሰርቲ ዳጒንዎም ዝጸንሐ መንእሰያት ናብ መደበራት ወተሃደራዊ ታዕሊም ይወስዶም ከም ዘሎ ሬድዮ ኤረና ኣብ ናይ 26 ሰነ 2022 ፈነወ ዜናኣ ሓቢራ። በቲ ዜና መሰረት ካብ ቤት ማእሰርቲ ዓዲ ኣብየቶ ጥራይ፡ 500 ፍትሒ ዝጽበዩ ዝነበሩ እሱራት ከይፈተዉ ናብ መደበር ታዕሊም ተወሲዶም።
እዞም ንነዊሕ ግዜ ምስ ሕጽረት መግቢ፡ ሕክምናን ካልእ ማሕበራዊ ቀረብን ብሕሱም መግረፍትን ዝቓይን ኣብ ቤት ማእሰርቲ ክማስኑ ዝጸንሑ እሱራት መንእሰያት ዝተወስድዎ መደበር ታዕሊም ኣብ ኣፍዓበት ዝርከብ ምዃኑ ከኣ እቲ ሓብሬታ ኣቃሊዑ።
ኣብ ዝሓለፈ ሰሙናት ብሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ሃገራት ተመዚዞም፡ ኩነታት ሰብኣዊ መሰል ኤርትራ ብዝከታተሉ ሱዳናዊ ኮሚሽነር፡ ናብ ባይቶ ሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ዝቐረበ ጸብጻብ፡ ስርዓት ኤርትራ በቲ ምስ ጐረቤት ትግራይ ኣትይዎ ዘሎ ውግእ፡ ትሕቲ ዕድመ ከይተረፉ ኣገዲዱ የሰልፍ ከም ዘሎ ምጥቃሱ ዝዝከር እዩ።
ብኻልእ ወገን ድማ፡ ብሰንክቶም ቅድሚ 3 ዓመታት ንወተሃደራዊ ታዕሊም ናብ ኤርትራ ዝተወስዱ መንእሰያት ሶማሊያ፡ ኣብ መንጎ ክልቴን ሃገራት ዘይምርድዳእ ይፍጠር ከም ዘሎ ተገሊጹ። ጆርጅ ኣንደርሰን ዝተባህለ ጋዜጠኛን ተመራማርን ኣብ ናይ ትዊተር ገጹ ከም ዝጸሓፎ፡ እቲ ዘይምርድዳእ ዝተፈጥረ፡ ሓድሽ መንግስቲ ሶማሊያ ነቶም መንእሰያት ናብ ሃገሮም ክመልሶም ምስ መደበ፡ መንግስቲ ኤርትራ ከኣ ክኽፈለኒ ዝግበኦ 50 ሚልዮን ዶላር ቅድም ይወሃበኒ ብዝብል፡ ጀሆ ስለ ዝሓዞም ምዃኑ እቲ ጋዜጠኛን ተመራማርን ኣቃሊዑ። ብሓፈሻ ህዝቢ ሶማሊያ፡ ብፍላይ ከኣ ኣደታት ደቀን ካብ ኤርትራ ክምለሱለን ብተኸታታሊ ክሓታ ከም ዝጸንሓ ዝፍለጥ እዩ።
ብመንጽርቲ ነቶም ሶማላውያን ዝተዋህበ ደረጃ ታዕሊም፡ ስርዓይ ህግደፍ ዝሓቲቶ ዘሎ ክፍሊት ኣዝዩ ዝተጋነነ ምዃኑ ተዓዘብቲ ይገልጹ።
ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን 1998-2000 ምስ ኩሉቲ ዘኸተሎ ህልቂት፡ ስንክልና፡ ምምዝባላት፡ ናይ ንብረት ዕንወት፡ ስደትን ማእሰርትን ብፍላይ ብወገን ኤርትራ እንታይ ንግበር? ኣብ ዝብል ከም ሓደ ነጥበ-መቐይሮ ዝውሰድ ነይሩ። ድሕሪቲ ውግእ ኣብ ኤርትራ “ደጊም ኣብ ክንዲ ኣብ ውግእ ንሕባእ ጉዳይና ንግበር” ዝበሉ ፖለቲከኛታት ዝተኣስርሉ፡ ተስፋ ተነቢሩለን ዝነበረ ብሕታዊ ጋዜጣታትን መጺሐታትን ተኣጊደን ጋዜጠኛታተን ዝተኣስርሉን ብዙሓት መንእሰያት ዝተሰድሉን ምንባሩ ይዝከር። ስርዓት ህግደፍ በዚ ተግባራቱን ካልእ ካብ ኤርትራ ወጻኢ ብዝመጣጠር ዘራጊ ተግባራቱን ኣደዳ እገዳታት ክኸውን ዝጀመረሉ መድረኽ’ውን ኣስዒቡ።
ኣብቲ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ድሕሪቲ ቀያድን ናይ መወዳእታን ብይን ኮሚሽን ዶብ፡ ዝተኸፍተ ዕድል ሰላም ዝምልከቶም ኣካላት ሰለ ዘይተጠቕምሉ፡ “ኣይሰላም ኣይውግእ” ይበሃል ኣብ ዝነበረ እዋን ፡“ኤርትራ ደጋፊ ትግባረ ውሳነ ዶብ ኢትዮጵያ ከኣ ተቓዋሚት” ኮይነን ዝግለጻሉ ዝነበራ እዩ። ስርዓት ኤርትራ ከኣ ብተነጽሎን ብሕትውናን ተዋሒጥሉ ዝነበረ እዩ። እዚ ስርዓት ኣብቲ ንኤርትራ ዝምልከት ዘቤታዊ ዕማም’ውን በቲ ናይ ደገ ተጽዕኖ ኣመኻንዩ ዋላ ሓንቲ ኣይዓመመን። እኳ ደኣ ሕገ-መንግስቲ ከተግብር ትጽቢት እንዳተገብረሉ፡ ነቲ ሰነድ ሓንሳብን ንሓዋሩን “ከይሰርሐ ዝሞተ” ኢሉ ጉሒፍዎ። እቲ “ካልእ ሕገ-መንግስቲ ይነድፍ ኣለኹ” ዝበሎ ከኣ ምስ ግዜ ሃጢሙ ተሪፉ።
ብ2018 ኣብ ኢትዮጵያ ኣብ ውሽጢቲ ገዛኢ ግንባር ኢህወደግ ክሕቆን ዝጸንሐ ማዕበል ናይ ደገ ኣእዳው ተወሲኽዎ ነቲጉ፡ ክሳብ ሎሚ ጽገናዊ ድዩ መሰረታዊ ኢልካ፡ ንምስያሙ ዘጸገም ለውጢ ኮይኑ ተጋሂዱ። እቲ ለውጢ ናብ ውሽጣዊ ኢትዮጵያዊ ጉዳይ ዘሕደሮ ጽልዋን ተጽዕኖን ርዱእ ኮይኑ፡ ኣብ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ድማ ለውጢ ኣኸቲሉስ፡ “በዚ መጸ ከይተባህለ” ኣብ መንጎ ኣቶ ኢሳያስ ኣፈወርቅን ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድን ንድሕሪት ዝምለስ ብዘይመስል ዳንኬራ ዝተሰነየ ፍቕሪ ገንፊሉ። እቶም ንለውጢ እንቃለስ ዘለና፡ ኣንጻር ለውጢ ክንከውን ባህርያዊ ስለዘይኮነኳ ነቲ ጽልዋኡ ናብ ሃገርና እውን ክልሑኽ እምነት ኣንቢርናሉ ዝነበርና ለውጢ ኣይተቓወምናዮን። ብዛዕባ ቀጻሊ መዓልቦ ዝምድና ክልቲኦም መራሕቲ ግና ትዕዝብትና ረዚን ስኽፍታ ዝተሓወሶ ነይሩ። ምኽንያቱ “እዞም ክልተ መራሕቲ ዝምድናኦም ንከቐጽሉ፡ መንዩ ንናይቲ ሓደ ፖሊሲ ክርዕም?” ዝብል ሕቶ ምምላሱ ኣጸጋሚ ስለ ዝነበረ።
ኣብ ርእሲዚ፡ ንናይ ኢሳያስ ስሱዕ ኣተሓሕዛ ዝምድና ተመኩሮ ኣብ ግምት ኣእቲኻ፡ ምስቲ እቲ ዝምድና ዘይግሉጽን ዘይትካላውን ምንባሩ፡ ነቲ ቀንዲ ናብ ሰላም ንክመርሕ ክውገን ዝነበሮ ጉዳይ ምጥራር ዶብ ዕሽሽ ምባሉን እቲ ዝምድና ጥዕና ሃልይዎ ንክቕጽል ናቱ ብጽሒት ንዝነበሮ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) ምግላሉ ጥራይ ዘይኮነ፡ “ካብ ጸወታ ወጻኢ ክንገብሮ ኢና” ዝብል ጭረሖ ይቃላሕ ብምንባሩ ናይቲ ሓድሽ ዕርክነት ዕድመ ክሓጽር ከም ዝኽእል ናይ ብዙሓት ግምት እዩ ነይሩ። ብተግባር ከኣ ኣብ ሎሚ ኮይና ክንመዝኖ እንከለና፡ ግምት ጥራይ ኮይኑ ዝተረፈ ኣይመስልን።
ስርዓት ህግደፍ በቲ ንኤርትራ ብግቡእ ከየመሓደራ ንኢሳቶ ዘይዓገበ፡ በቲ ምስ ኢትዮጵያ ዝገበሮ ዝምድና’ውን ኣይዓገበን። ግዜ ከይወሰደ ከኣ ንከም ሕብረት ኣፍሪቃን ኢጋድን ዝኣመሰላ ኣህጉራውን ዞባውን ትካላት ግደአን ኣነኣኢሱ፡ ኣብ ዞባና ጐብለል ዝኾነሉ ካልእ ባይታ ክምህዝ ተንቀሳቒሱ። ኣብ መንጎ ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ኣብይ ኣሕመድን መሓመድ ፋርማጆን፡ ከምቲ ቅዲ ህግደፍ ብዘይግሉጽን ዘይትካላውን መንገዲ ኣብ ከተማ ጎንደር ናይ ሃታሃታ ስምምዕ ምኽታሞም ናይዚ መርኣያ ነይሩ። ከም ናይ ጽቡቕ ምቅርራቦም መግለጺ ከኣ ሰለስቲኦም ናብ ትግራይ ሰራዊቶም ኣኽቲቶም ኣብ ዘይምልከቶም ውግእ ኣንጻር ህውሓትን ህዝቢ ትግራይን ተሳቲፎም።
ኣብ ትግራይ ውግእ ምስ ጀመረ ኣብይን ኢሳያስን ንዝተወሰነ ብሓባር ተጓዒዞም። እቲ ውጽኢት ካብ ትጽቢቶም ወጻኢ ምስ ኮነ ግና ኣብይ ሰራዊቱ ካብ ትግራይ ብወግዒ ጠቕሊሉ ስሒቡ። ክስሕብ እንከሎ ንኤርትራ ከምዘይሓበረ ከኣ፡ ኢሳያስ ኣብ ሓደ ኣጋጣሚ ኣብ ዝሃቦ ቃለ መጠይቕ ኣረጋጊጹ። ነቲ ናይ ምስሓብ ተግባር ከኣ ግጉይ ስጉምቲ ነይሩ ኢልዎ። እዚ ኩነታት ንገዛእ ርእሱ ነጥበ መቐይሮ እዩ ነይሩ። ድሕሪዚ በቲ ሓደ ወገን መንግስቲ ኣብይ ኣሕመድ ባዕሉ ብዝፈልጦ ምኽንያታት፡ “ካብዚ ንድሓር እቲ ጉዳይ ብዘተ እምበር ብውግእ ዝፍታሕ ኣይኮነን” ኢሉ ኣውጁ። በቲ ካልእ ወገን ከኣ መሓመድ ፋርማጆ ብምርጫ ካብ ስልጣን ምስ ተወገደ ኢሳያስ ናብ ዞባዊ ጐብለልነት መኻይዲ ስኢኑ፡ ሕልሙ፡ መኺኑ ኣብ ጎልጎል ዝወግሖ ዝብኢ ኮይኑ ተሪፉ።
እቶም ኣብ ውግእ ትግራይ ሓቢሮም ዝተሰለፉ ወገናት፡ ስርዓት ኤርትራ፡ መንግስቲ ኢትዮጵያን፡ ደሓር ነብሱ ክኢሉ ክዋሳእ ዝፍትን ዘሎ ፋኖ ኣምሓራን ንህወሓት ናይ ሓባር ጸላኢኦም ወሲዶም፡ ካብቲ ውግእ ነናቶም ዝተፈላለየ ውጽኢት ይጽበዩ ነይሮም። ኢሳያስ ህወሓት ምሉእ ብምሉእ ካብ ፖለቲካዊ ጸወታ ክወጽእ ተጸብዩ። ኣብይ ኣሕመድ ህወሓት ብደረጃ ፈደረላዊ መንግስቲ ስልጣን ናብ ዘይወዳደሮ ደረጃ ክወርደሉ ትምኒቱ ነይሩ። ኣምሓራ ከኣ ብመሰረት ቅዋም እታ ሃገር ኣብ ትሕቲ ምምሕዳር ክልላዊ መንግስቲ ትግራይ ዝነበሩ ዞባታት ራያን ወልቃይትን ምምላስ ይሓልም ነይሩ። ስለዚ ብቕደም ሰዓብ ሕነ ምፍዳይ፡ ናይ ስልጣን ሕቶን ህርፋን መሬትን ዝነበሮም እዮም። ኣብዚ እዋንዚ ናይ ኣብይ ኣሕመድ ሸቶ ዝዕወት ዘሎ ይመስል። ናይ ኢሳያስን ፋኖ ኣምሓራን ግና ኣይተረጋገጸን። ኣብይ ከኣ ናይ ግዳም ተጽዕኖ ተወሲኽዎ፡ ደጊም መሰነይታ ናይዞም ሸቶታቶም ዘየረጋገጹ ክኸውን ይደሊ ስለ ዘየለ፡ ስርዓት ኤርትራ “ሕጂኸ ናበይ?” ኢሉ ክሓትት ተገዲዱስ መልሱ ክሳብ ክንደይ ይትግበር ብዘይፍለጥ፡ “ምስ ፋኖ ኣምሓራ” ዝኸውን ዘሎ ይመስል።
እዚ ዘርእየና ክሳብ ሕጂ ስርዓት ኤርትራ ዘዝሰሓቦ ካርድታት ይሓሮ ከም ዘሎ እዩ። ናይታ ኣብ ኢዱ ዘላ ንወራር ሩሲያ ኣብ ልዕሊ ዩክረይ ንምድጋፍ ዝሰሓባ ካርድ ዕድልከ እንታይ ክኸውን እዩ? ድማ ኣብ መጻኢ ዝረአ እዩ። ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ቻይና በቲ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዝመዘዘቶ ፍሉይ ልኡኻ ኣቢላ ክትጉስጉስ ምስ ጸንሐት፡ ምስ ወከልቲ ሃገራት ቀርኒ ኣፍሪቃ ኮንፈረንስ ኣካይዳ። ኤርትራ ተዓዲማ ክነሳ ኣይተሳተፈትን። “ናይ ዘይምስታፋ ምኽንያት እንታይ እዩ?” ናይ ዝብል ሕቶ መልሲ ተባሂሎም ብዙሓት ግምታት ይቐርቡ ኣለዉ። እቲ ኮንፈረንስ ኣብ ኣስመራ ክጋባእ ጠለብ ስርዓት ኤርትራ ነይሩስ ስለ ዝተነጽገ ኮሪያን ስርዓት ኣስመራ ምስ ብልጽግና ዘየረዳድእ ስለ ዘለዎን ዝብሉ ካብቶም ግምታት እዮም። እቲ ዝያዳ ናብ ሓቂ ዝቐረበ ግምት ግና፡ ቀንዲ ኣጀንዳ ናይቲ ኮንፈረንስ ሰላም ስለ ዝነበረ፡ እሞ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ፡ እቲ ቀንዲ ዕንቅፋት ሰላም ህግደፍ ምዃኑ ስለ ዝርዳእን፡ እታ ሴፍ ኣቐዲማ ኣብ ልዕሊኡ እትምላሕ ምዃና ስለ ዝርዳእ፡ መጋብሩ ፈሊጡ እዩ በዂሩ። ምኽንያቱ ሰራዊቱ ብጉልበት ኣብ ካልእ ልኡላዊት ሃገር ኣስፊሩ ዝዋጋእ ዘሎ ንሱ ስለ ዝኾነ። እሞ ካብዚ ንደሓርከ ደኣ ጉዕዘኡ ናበይ ገጹ እዩ? ድማ ንከታተሎ።
