http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

“ሰዲህኤ፡ ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ፡ ረብሓኡ ምስ ለውጢ እምበር ምስ ጭቆና ከምዘይኮነ ብምግንዛብ፡ ንህዝቡን ንነብሱን ካብ’ዚ ኣሰቃቒ መነባብሮ ንምንጋፍ ኣብ ጐድኒ ህዝቡ ደው ኢሉ ንምልካዊ ስርዓት ህግዲፍ ከወግድ ጸዊዑ።” (ካብ ፖለቲካዊ ውሳነታት 3ይን ሓድነታውን ጉባአ ሰዲህኤ ዝተወስደ)

ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ካብ ነባራት ናይ ግዜ ናጽነት ተጋደልትን ደሓር ዝተሰለፉ መንእሰያትን ዝቖመ እዩ። ነዚ ንምንጽብራቕ እዩ ከኣ “ይከኣሎን ዋርሳይን” እንዳተባህለ ዝጽዋዕን ዝዝመረሉን። እቲ ይከኣሎ እቲ ነባር እዩ። እቲ ዋርሳይ ድማ እቲ ድሕሪ ናጽነት ሕድሪ ክርከብ ወይ ክወርስ ብስም ሃገራዊ ኣገልግሎት ዝተሰለፈ’ዩ። ይከኣሎ ነቲ ቀዳማይ ምዕራፍ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ብናጽነት ኣጸንቢሉ፡ ንካልኦት ኣካላት ጅግንነታዊ ኣብነት ብዝኸውን ደረጃ ግብኡ ኣረጋጊጹ፡ ባህጊ ህዝቡ ኣውሒሱ እዩ። ድሕሪኡ ግና ኣይኮነንዶ ከምቲ ቃል ዝኣተዎ ሕድሪ ህዝቢ ኤርትራ ከረጋግጽ፡ ንገዛእ ርእሱ እውን ግዳይ ናይቲ ዋጋ ከፊሉ ዝደኮኖ ምሕዳርን ሓለፍትን ህግዲፍ ኮይኑ እዩ። ናይ 1994 ናይ ማይ ሓባር መቕዘፍቲ ናይ ሓርነት ውጉኣትን ናይ 2001 ማእሰርቲ “ቃልና ኣይንዕብር” ዝበሉ ላዕለዎት ኣዘዝቱን ከኣ ናይዚ ኣብነት እዩ።

ኣብ ከምዚ ዓይነት ደልሃመት “ይከኣሎ ንዋርሳይ እንታይ እዩ ኣውሪስዎ?” ዝብል ኣዛራቢ እዩ። ዋርሳይ ነቲ ኣብ ልዕሊ ይከኣሎ ዝተወስደ ናይ ምብታኑን ምድኻሙን ወስታታት ህግዲፍ ስለ ዝተዓዘቦ ብትግሃት ክወርስ ኣይከኣለን፡ ንምውራስ ዝሕግዝ ዝተጣጥሔ ባይታውን ኣይተነብረሉን።  ። እቲ ኣብ ልዕሊ ይከኣሎ ዝወረደ በደል ኣብ ልዕሊኡ ከም ዝድገም ስለ ዝሰገአ ነቲ ንተሳትፎኡ ዝጽውዕ ዝነበረ ኣዋጃትን ጐስጓስን ብዓይኒ ጥርጠራ ክርእዮ ናይ ግድን ነይሩ። ህግድፍ ዝሓዞ ሸፋጢ መንገዲ እውን ነዚ ጥርጠራኡ ዘራጉድ እምበር፡ ዘቕስን ኣይነበረን። ዋላ’ኳ ዝተፈላለየ ኣስማት እንተተዋህቦ፡ ብግብሪ ግና ወተሃደራዊ ኣገልግሎት ዝሕመረቱ መደብ ሳዋን ኣተገባብራኡን ንጥርጠራ ይከኣሎን ቤተሰቡን ግብራዊ መልሲ ዝሃበ እዩ ነይሩ። ወዮ ንውሱን እዋን ወተሃደራዊ ትምህርቲ ወሲዱን ኣገልጊሉን፡ ድሕሪኡ  ኣብ ወተሃደራዊ መዳይዚ “ተጠባባቒ ሓይሊ” ኮይኑ; ናብ ትምህርቱን ስሩሑን ክምለስ ዝነበሮ ትጽቢት፡ ስርዓት ኢሳይያስ ምስምሳት ብምፍጣርን ዘይተደለይቲ ውጉኣትን ስግኣታትን ብምኽፋት ብዝወሰዶ ሸፈጥን ጥልመትን መኺኑ። ምምሕዳር ኢሳይያስ ነዚ ስጉምቲ ስለ ዝወሰደ እዩ ከኣ እቲ ኣገልግሎት “መወዳእታ ዘየብሉ ግዱድ ዕስክርና” ዝብል ስም ዝተዋህቦ።

በደላት ህግዲፍ ኣብ ልዕሊ መላእ ህዝቢ ኤርትራ ዝተፈላለየ መልክዕ ዘለዎ ኣብ ኩሉ ጽፍሕታትን ሕብረተሰብኣዊ ክፍልታትን ኤርትራ ዝፍጸም እዩ። ካብዚ ሓደ ከኣ እቲ ኣብ ልዕሊ ሓይልታት ምክልኻል ኣብ ልዕሊ ይከኣሎ ኮነ ዋርሳይ ክፍጸም ዝጸንሐን ዘሎን እቲ ዝመረረ እዩ። ህግዲፍ በደሉን ወጽዓኡን ዝያዳ ኣብ ልዕሊዚ ትካል ዘዛየደሉ ምኽንያት ከኣ፡ ዝተወደበን ዝተዓጥቀን ሓይሊ ስለ ዝኾነ ኣብ ስልጣኑ ስለ ዘስግኦ ኣቐዲሙ ክድህሎ ካብ ዘለዎ ሕዱር ተንኮል እዩ። ውሱናት ብሳላዚ ሓፋሽ ይከኣሎን ዋርሳይን ዝኸፈሎ ዋጋ ኣብ በሪኽ ቦታ ዝተቐመጡ ሰብ ጽሩራ፡ ኣብ ክንዲ ምእንቲ መሰል እዚ ዋጋ ከፊሉ መዓርግ ዘልበሶም  ሰራዊት ዝሕለቑ፡ ኣብዚ ዘለናዮ ክፍለ-ዘመን ይዝውተር ኢልካ ክትግምቶ ብዘጸገም፡ ናይ ግሎም ኣገልጋሊ  ገይሮም ብዘይክፍሊት ኣባይቶም ክሃንጽን ጀራዲኖም ክኹስኩስን ፈሪደምዎ። እዚ ከይኣክል ከኣ ምድረሰማይ ጸቢብዎ ሃጽ ኢሉ ክስደድ እንከሎ ብዘይ ፍርዲ ኣብ ፈቐዶ ክሳዳዊ ዶባት ረሽነምዎ። እቲ ኣብ ሸዊት ዕድመኡ ፈቐዶ ጐዳጉዲ ዝእሰርን ዝሳቐን ኣባል ሓይልታት ምክልኻል እሞ ድማ ኣዲኡ ትቑጸሮ።

ሓይልታት ምክልኻል ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራን ዝወርድ ዘሎ ጸገም፡ ዝርኣዮን ዝሰምዖን  ስለ ዝኾነ ምዝርዛር ኣየድልዮን’ዩ። ኣብ ልዕሊኡ ዝወርድ ግፍዒ እውን ባዕሉ ደኣ ይፈልጦ እምበር ቀሊል ኣይኮነን። ስለዚ ምእንቲ ህዝቢ ኢሉ ጥራይ ዘይኮነ፡ ምእንቲ ገዛእ ርእሱ ክብል’ውን ዓይኑ ከንቁሕ ግዜ ይጠልቦ ኣሎ። ከምቲ ኣቐዲሙ ዝተገልጸ፡ ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ኣገዳዲ ዕጥቂ ዘለዎ፡ ብዝሓሸ ዝተወደበን እሂን-ምሂን ናይ ምባል ዝሓሸ ዕድል ዘለዎን፡ ካብ ኣብራኽ ህዝቢ ዝወጸን ስለ ዝኾነ፡ ካብዚ ሓሊፉ በቲ “ናተይ” ዝብሎ መንግስቲ እየ በሃላይ ምምሕዳር፡ ዝያዳ ዝተበደለ ስለ ዝኾነ፡ ነዚ ኣብ ሃገርና ዘሎ ፖለቲካዊ ኩነታት ኣብ ምቕያር፡ ከቢድ ሓላፊነት ከም ዘለዎ፡ ይዝንገዖ እዩ ዝብል እምነትኳ እንተዘይብልና ከነዘኻኽሮ ግና ናይ ግድን እዩ።

ኣሸሓት ኣባላት ሓይልታት ምክልኻል፡ በቲ ኣብ ልዕሊኦም ዝወረደ በደል ኣስካሕኪሖም ሃገሮም ገዲፎም ናብቲ መሰረታዊ መፍትሒ ዘይኮነ ስደት ከም ዘምርሑ፡ ናይ ዝተፈላለያ መደበር ስደተኛታት መዛግብ ዝርዝር ዝምስክሮ እዩ። እቲ ቀዳማይ ናይ ለውጢ ምርጫ፡ ኣብ ክንዲ ነቲ ሜዳ ንህግዲፍ ገዲፍካሉ ምኻድ ክሳዱ ሓኒቕካ ምጥምጣሙ’ኳ እንተኾነ፡ ካብ ኤርትራ ወጻኢ ኮይንካ እውን እቲ ቃልሲ ቀጻሊ እዩ ክኸውን ዝግበኦ። ንገለ ውሱናት ከምቶም ኣብ ነርወይ ብሰንኪ ግፍዒ ህግዲፍ ዓዲ ዝገደፉ ክንሶም፡ ምስ የማነ ገብረኣብ ኮይኖም ኣብ መበል 25 ዝኽሪ ምጅማር መደብ ሳዋ ዝሳዕስዑ ገዲፍካ፡ ኣብ ወጻኢ ኮይኖም ዝቃላሱ ዘለዉ ኣባላት ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ዝነበሩ ብዙሓት እዮም። ክቕጽልዎ ከኣ ህዝባዊ ሕድሪ ኣለዎም። ኣብ ስደት ኮይኖም  ዘይመስረታዊ ኣብለጭላጪ ራህዋ ምስ ረኸቡ፡ ተመሊሶም ናይ ጣዕሳ ቀጥዒ መሊኦም፡ ምስ ህግዲፍ ተዓሪቖም ህዝቦም ከይርስዑ ከኣ ደጊምና ነዘኻኽሮም።

ኣብዚ እዋንዚ ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ከም ትካልን ከም መንእሰይን ዝፍተነሉ ከምቲ ቀደም፡ ቡንባ ደርቢኻ ድፈዓት ብምፍራስ ዘይኮነ፡ እኩይ ኣተሓሳስባ ህግዲፍ ብምፍራስ ምዃኑ ክዝንጋዕ የብሉን። ከምቲ ይከኣሎ ኣንጻር ባዕዲ ተቓሊሱ ነጻነት ናይ ምርግጋጽ ኣብነት ዝኾነ፡ ዋርሳይ ከኣ ሕድሩ ጠሊሞም ህዝብና ይብድሉ ንዘለዉ  ውሑዳት በዲሁ ሓርነት ኣብ ምርግጋጽ ህዝባውነቱ ከመስክር ግዜ ይጠልቦ ኣሎ። ኣብነት ሰራዊት ሱዳንን ካለኦት ንህዝቦም ዝተበጀዉ ሰራዊትን ክስዕብ ይግበኦ። ህዝቡ ኣብ ከምዚ ንዕዘቦ ዘለና ኣብ ጭንቅን ጸልማትን እንከሎ፡ እንተ ኣጽቂጡ ግና ኣብ ርእሲ’ቲ ንገዛእ ርእሱ ምብዳሉ ኣብ ታሪኽ እውን ከሕትቶ እዩ። ካብዚ ተሓታትነት ንምድሓን እዩ ድማ ሰዲህኤ፡ ረብሓ ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ፡ ምስ ለውጢ እምበር ምስ ጭቆና ከም ዘይኮነ ብምግንዛብ፡ “ደሃይ ግበር” ዝብል መጸዋዕታ ዘቕርበሉ ዘሎ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ቃልሲ ከም ሓደ ኣገዳሲ መስርሕ፡ ኣብቲ ዝተዓለመሉ ሸቶ ንምብጻሕ ብቐጻሊ ዝካየድ ጉዕዞ እዩ። ቃልሲ ከም ስሙ ዕላማ ዘለዎን ናብቲ ዝሓሰብካዮ ንምብጻሕ ዋጋ ዘኽፍል ሓጐጽጐጽ ዘይፍለዮ እምበር፡ ደራኺ ምኽንያት ዘይብልካ ንዊንታ ዝካየድ ኣይኮነን።ቃልሲ ብሓንሳብ ኣብቲ ዝደለኻዮ ናይ ግዜ ገደብ፡ በቲ ዝመረጽካዮ ኣገባብ ዝብጻሕ ዘይኮነ፡ ብምዕራፋት ዝተኸፋፈለ፡ ካብ ትጽቢትካ ወጻኢ ብደሆታት ዘጋጥመሉ ብውረድ ደይብ ዝስነ መስርሕ እዩ። ከምዚ ዝኾነሉ ቀንዲ ምኽንያት፡ ጉዳያት ኣብ ቃልሲ ምሉእ ብምሉእ ኣብ ምቁጽጻር ሓደ ወገን ዝውሰኑ ዘይኮኑ ናይቲ ኣንጻሩ እትቃለሶ ኣካል ኩነታት እውን ኣብ ግምት ዘእቱ ስለ ዝኾነ እዩ።

መስርሕ ቃልሲ ኣብ ናይቲ ኣንጻር ወጽዓ ዝቃለስ ወገን ኣተሓሳስባን ኣተሓሕዛን ጥራይ ዝድረት ጌርካ ምውሳድ ኣብ ጌጋ ዘውድቕ እዩ። ከምኡ ስለ ዝኾነ እዩ ድማ ብዛዕባቲ ንስኻ ክትገብሮ ዝግበኣካ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብዛዕባቲ ኣንጻሩ እትቃለሶ ወገን እውን ኣፍልጦ ምሕዳር ኣገዳሲ ዝኸውን። ብዛዕባቲ ኣንጻሩ እትቃለሶ ወገን ዘለካ ኣፍልጦ ኣብ ጽፉፍ መጽናዕቲ ዝተሰረተ ምዃኑን ዘይምዃኑን ከኣ ኣብ ዓወትካ ዓብይ እጃም ኣለዎ። ኣብ ጉዳይና እንተመጺእና “ኣንጻር ወጽዓ ህግዲፍ ብኸመይን ምስ መንን ክንቃለስ ኣለና” ኣብ ዝብል ምእንቲ ከነድምዕ፡ ብዝዕባ ህግዲፍን እከይ ተግባራቱን እውን ክንፈልጥ ናይ ግድን እዩ። ኣብቲ መስርሕ “ሕጂኸ ዝብል ሕቶ ክንምልስ እንከለና እምበኣር ናይቲ ጨቛኒ ስርዓት ባህርያትን፡ ናትና ጭቆና ናይ ምዕጻፍ ዓቕምን ቅሩብነትን እዩ ኣብ ግምት ዝኣቱ።

ኣብ ከምዚ  ህዝቢ ኤርትራ ዘካየዶን ዘካይዶ ዘሎን ቃልሲ እቲ መስርሕ ብምዕራፋት ዝተኸፋፈለ እዩ። ምስቲ ብምዕራፋት ዝተኸፋፈለ ምዃኑ ኣብ ሕድሕድ እቲ ምዕራፋት ዘሎ ምትእስሳርን ምጽልላውን ብግቡእ ክተሓዝ ዝግበኦ እዩ። እዚ ናይ ምዕራፋት ምትእስሳር እንተዘይተዓቂቡ እቲ መስርሕ ኣብ ኩሉ ግዜ ጀማሪ ምዃን እቲ ዝመጽእ ናይቲ ዝሓለፈ ጸጋን ውርሻን ዘይምጥቃምን እዩ ዝኸውን። ምስዚ ኩሉ ግና እቲ ቀንዲ ጠመተ ናብ መጻኢ ምምዕዳው ክኸውን ከም ዝግበኦ ምዝንጋዕ ኣይግባእን። “ንሕሉፍ ኣይንረሰዓዮ፡ እንተኾነ መጻኢ ከነማዕዱ እንከለና ናይቲ ዝሓለፈ እሱራት ኣይንኹን” እንብል ከኣ ምእንቲዚ ኢና።

ሓደ ምዕራፍ ቃልሲ ኣሳሊጥካ ናብቲ ቀጻሊ ክትሰግር እንከለኻ፡ ዘሎ ብደሆ ቀሊል ኣይኮነን። ኣብቲ መስርሕ ኣንጻርቲ ነቲ ቃልሲ ናብ ሓድሽ ምዕራፍ ኣሰጋጊሩ፡ ናብቲ ኣንዊሑ ዝጥምቶ ሸቶ ንምብጻሕ ዝቕጽል፡ ካብቲ ዘለዎ ናብ ካልእ ምዕራፍ ክቕጽል ዘይደሊ ኣካል የጋጥም እዩ። ኣብቲ ምቕጻል ዝሰማምዑ ኣካላት እውን እቲ ቀጻሊ ምዕራፍ በየናይ ኣቕጣጫ ይቐጽል ኣብ ዝብል ክፈላለዩ ልሙድ እዩ። ስለዚ ሓደ ምዕራፍ ወዲእካ ናብቲ ቀጻሊ ምስጋር ኩሉ ግዜ ልሙጽ ኣይኮነን። ቀዳማይ ምዕራፍ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ብናጽነት  መስተረጋገጸ ተዛዚሙ። ናብቲ ናይ ህዝብና ኣርሒቑ ዝጥምት ሸቶ ንምብጻሕ ግና ቀጻሊ ምዕራፍ ቃልሲ የድሊ ነይሩ። ንሱ ከኣ ናጻን ልኡላዊትን ኤርትራ ሰላማዊት፡ ዲሞክራስያዊትን ምዕብልትን እትኾነሉ ኩነታት ምውሓስ ነይሩ። እንተኾነ ነቲ ዝተረጋገጸ ህዝባዊ ዓወት ናብቲ ቀጻሊ ምዕራፍ ንምስግጋሩ ቀሊል ኣይነበረን ጥራይ ዘይኮነ ክሳብ ሕጂ እውን ቀሊል ኣይኮነን። ቀሊል ናይ ዘይምዃኑ ቀንዲ ጠንቂ ከኣ ህግዲፍ ነቲ ዝተመዝገበ ዓወት ናብ ቀጻሊ ምዕራፍ ኣብ ክንዲ ምስግጋር “እዚ ይኣኽለኒ እዩ” ዝብል ንባህጊ ህዝብና ዝጠለመ ምርጫ ስለ ዝወሰደ እዩ። እነሆ ከኣ እቲ ቃልሲ ኣብ መንጎ “ኣብዚ ይኣኽለና” ዝብልን “ኣይፋሉን እዚ ክሳብ ሕጂ ተበጺሑ ዘሎ ዓወት መሰረታዊ ሸቶ ህዝብና ዘረጋገጸ ስለ ዘይኮነ ናብ ቀጻሊ ምዕራፍ ክሰጋገር ይግበኦ” ዝብልን ካብ ዝኸውን ናብ 30 ዓመታት ተገማጊሙ ኣሎ። ኣብዚ ሓደ ክዝንጋዕ ዘየብሉ እቲ ቀዳማይ ክሳብ ናጻናት ኤርትራ ዝነበረ ኮነ፡ እዚ ሕጂ ሒዝናዮ ዘለና ምዕራፍ ኣብ ውሽጦም ዝሕቆፉ ንኡሳን ምዕራፋትን ብደሆታትን ዘለዉዎም ምዃኖም እዩ።

እዚ ሎሚ ዘለናሉ መድረኽ ብብዙሓት ንኡሳን ምዕራፋት ክሓልፍ ጸኒሑ፡ ብይኣክል ደሚቑ ዘሎ ምዕራፍ ቃልሲ፡ ኣብቲ ዝዓለሞ ሸቶ ንክበጽሕ ክምክቶ ዝግበኦ ብደሆታትን ክምልሶ ዝግበኦ ሕቶታትን ኣለዎ። እቲ ሕቶ  ስለ ዘይተመለሰ ኢና ከኣ ”ሕጂኸ ናበይ? ሎሚ’ውን ክምለስ ዝግበኦ ሕቶ” ብዝብል ነልዕሎ ኣለና እምበር ሓድሽ ሕቶ ስለ ዝኾነ ኣይኮነን። እዚ ሕቶ’ዚ ግድን ክምለስ ዘለዎ እምበር ጓሲኻዮ ዝሕለፍ ኣይኮነን። ነዚ ሕቶዚ መሊስና እንተዘይሰጊርና፡ እቲ ጸገም ክብደት ናይዚ ሕቶ ዘይኮነ፡ ናትና ነቲ ሕቶ ናይ ምምላስ ዓቕሚ ውሱንነት ምዃኑ ክንግንዘብ የድልየና። ናይዚ ሕቶዚ መልሲ ብናይ ውሱናት ወገናት ኣስተዋጸኦ ዘይኮነ፡ ብናይ ኩልና ንወጽዓ ህግዲፍ ኣወጊድና ራህዋ ከነውሕስ እንቃለስ ኣካላት ኣበርክቶ ዝረጋገጽ እዩ። ናይዚ ሕቶዚ መልሲ፡ ነቶም ክሳብ ሕጂ  ክሰዓሩ ዝከኣሉ ክንሶም ዘይሰዓርናዮም ዓንቀፍቲ ስምዒታት ምስዓር እዩ። ዘይምክእኣል፡ ዘይምትእምማን፡ ካብ ዝሓለፈ ተመኩሮኻ ዘይምምሃር፡ ናይ ጺብብ ሃይማኖታዊ ኣውራጃዊ  ስምዒታት ግዙእ ምዃን፡ ኣብ ክንዲ መጻኢ ምምዕዳው ኣብ ሕሉፍ ምጽብጻብ፡ ኣብ ክንዲ ኤርትራዊ ኣጀንዳ ንኡሳት ኣጀንዳታት ምቕዳምን ካለኦት ጸቢብነታትን ምኹዳድ፡ ብሓጺሩ ንብዙሕነት ኣብ ክንዲ መሕየሊ መዳኸምን መረሓሓቕን ጌርካ ምውሳድ፡ እንተሲዕርና እቲ ሕቶ መሊስናዮ ማለት እዩ። ነዚ ሕቶ’ዚ ብግቡእ መሊስና ድማ ናብ ዓወት ዘብጽሕ ቅኑዕ ኣቕጣጫ ሒዝና ኣለና ማለት እዩ። ቅኑዕ ኣቕጣጫ ዝሓዘ ቃልሲ ከኣ ናይ ምዕዋቱ ምናልባት ውሑስ እዩ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ሓደ ጉዳይ ኣብቲ እዋኑ ከተልዕሎ እንከለኻ ኣገዳስነት ኣለዎ። ካብዚ ነቒልና ኢና ድማ ኣብ ቅነ  ዓለም-ለኻዊ  መዓልቲ ሰላም፡ ብዛዕባ ሰላም ኣብ ኤርትራ ክንድህስስ ዝመረጽና። ሰላም ከም ባሕሪ ኣዝዩ ሰፊሕ ኣምር እዩ። ኣገዳስነቱ እውን ብኽንድኡ ደረጃ ወሳኒ እዩ። ትርጉሙ ከኣ ኣዝዩ ሰፊሕ እዩ። ሰላም ኣብ ኩሉ ህይወት ደቂ ሰባት ቦታ ኣለዎ። ብዙሓት ወገናት ንሰላም “ውግእ ብዘይምህላውን ድምጺ ተኹሲ ብዘይምስማዕን” ጥራይ ይገልጽዎ። ብርግጽ ውግእን ወረ ውግእን ዘይምህላዉ ሓደ ምልክት ሰላም እዩ። እንተኾነ ውግእን ተኹስን ዘይምህላዉ ጥራይ ዘተኣማምን ሰላም ኣሎ ምባል ኣየኽእልን።

ሓቂ እዩ፡ ውግእን ድምጺ ጥይትን ዘይምህላዉ መርኣያ ሰላም  እዩ። እንተኾነ ብኩራት ሰላም ብረቂቕ ድምጺ ኣልቦ ጨንቅን መከራን እውን ዝግለጽ እዩ። “ሰላም ማለት ውግእ ዘይምህላው’ዩ” ዝብል ትርጉም ዘየዕግቦም ወገናት ንሰላም፥ ምስ ርግኣት፡ ዕረፍቲ፡ ራህዋ፡ ስምምዕ፡ ሕብረት፡ ዕርቅን ልዋምን ኣሰንዮም ይገልጽዎ እዮም። እዞም ምቁራት ቃላት ሎሚ ኣብ ኤርትራ ዘይምህላዎም ከኣ፡  ኣብ ኤርትራ ሰላም ዘይምህላዉ ዘመልክት እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ናይ ሕልናን ኣተሓሳስባን ህድኣት የብሉን። እዚ ኩሉ ተደሚሩ ከኣ ሓደ መርኣያ ናይቲ ኣብ ኤርትራ ሰላም ዘይምህላው እዩ። ኣብ ኤርትራ ሰላም ብዛዕባ ዘይምህላዉ ብዙሕ ምርምር ምክያድ ዘድልዮ ኣይኮነን። ርሑቕ ከይከድና ነቲ ኩሉ ዝርእዮ ኣብ ባይታ ዘሎ ኩነታት እንተዳህሲስናዮ፡ ሰላም ዘይምህላዉ ምርዳእ ኣይክጽግመናን።

ሎሚ ኣብ ኤርትራ፡ ፍትሒ የለን፡ ኣብ ኤርትራ ሓሳብካ ምግላጽን ምውዳብን ኣይፍቀድን እዩ። ኣብ ኤርትራ ዝኣመንካዮ ሃይማኖት ናይ ምስዓብ መሰል የለን። እዛ ብዛዕባ ሰላማ ንዛረበላ ዘለና ኤርትራ ኣብ ህልውናኣ ከም ሃገር  እውን ሓደጋ ኣጋጢምዋ ኣሎ። ምኽንያቱ መሬት ኤርትራ ብዘይኣፍልጦ ህዝባን ብዘይግሉጽ ውዑላትን ይሽየጥን ይልወጥን ስለ ዘሎ። ብሰንኪ ስርዓት ህግዲፍ ኣብ ዓዶም ምስራሕ፡ ምምሃርን ምውላድን ምዝማድን ዝሓረሞም መንእሰያት እግሮም ናብ ዝመረሖም ስለ ዝፈለሱ ዓድታት ኤርትራ ሰብ ኣልቦ ኮይነን እየን። እቲ ኣብ ዓድኻ ሓሪስካን ነጊድካን ምፍራይን ምዕባይን ይትረፍ እሞ፡ ሎሚ ብዙሓት ቁሸታት ሃገርና ሰብ ምስ ሞተ ጉድጓድ ዝኹዕትን መኣውይቲ ዝነግርን መንእሰይ ይሓርመን ከም ዘሎ ኩሉ ዝምስክሮ እዩ። ወላድ መኻን ኮይኖም ዝጥውሮም ዝሰኣኑ ሽማግለታት ከኣ ብዙሓት እዮም። ካብዚ ዝዓቢ ምስኣን ሰላም ከኣ የለን።

ብዓብይኡ ኣብ ኤርትራ ሕገመንግስታዊ ስርዓት የለን። እታ ሃገር እትምረሓሉ ሕግን ዝመርሓ ዘሎ ኣካልን ኢደ-ወነናውያን እዮም። እቲ ናይ ወጻዕን ተወጻዕን ዝምድና ከኣ መመሊሱ ይኸርር’ዩ ዘሎ። እቲ ዝምድና ዝያዳ ክኸርር እንከሎ ከኣ እቲ ቃልሲ ብኽንድኡ ደረጃ እዩ ዝዓርግን ዝውጠርን። እዚ ከኣ ናይ ሰላም ምህላው ምልክት ኣይኮነን።  ህግዲፍ ከይሓፈረ ጸረ-ሰላም ባህርያቱ ሓቢኡ፡ ኤርትራ ሰላም ዝሓረማ ክንሳ “ናይ ሰላም ደሴት” ክብላ ዝፍትን ምዃኑ ከኣ ዘገርም እዩ። ገለ ሰባት ነቲ ኣብ ኤርትራዊ ባይታ ዘሎ ባዕሉ ዝዛረብን ኣብ ክንዲ ዘንብቡን ዝድህስሱን፡ ነቲ ናይ ህግዲፍ ሸፋጢ ናይ ሰላም ኣተረጓጉማ ተኸቲሎም፡ ንኤርትራ ከም ብሰላም እትልለ ኣብ ገነት እትነብር ሃገር ክገልጽዋ ምፍታኖም ዘገርም  እዩ። እሞ ኸኣ ኣብ ዘዘለዉዎ ናይ ስደት ሃገር ሓቀኛ ሰላም እንዳስተማቐሩ።

ንኤርትራ ምስ ኩነታት የመን፡ ሶርያን ሶማልያን ኣወዳዲርካ፡ ዝሓሸ ሰላም ዘለዋ ትመስል እያ። ናይዚ መበገሲ ከኣ ኣብ ኤርትራ ተኹሲ ዘይምስምዑን ኣብ ውግእ ሰባት ዘይምማቶምን እዩ። እቲ ቀንዲ ናብ ከምዚ መደምደምታ ዝወስድ መደዓዓሲ ምኽንያት እቲ ናይ ህግዲፍ ንኤርትራን ህዝባን ምስ ካብኣቶም ዝሓሸ ዘይኮነ፡ ምስ ካብኣቶም ዝኸፈአ ናይ ምውድዳር፡ ንቕድሚት ዘይኮነ ንድሕሪት ዘማዕዱ ኣካይዳ እዩ። ኣብዚ ሓደ ክበርህ ዝግበኦ ነጥቢ፡  ኣብ ኤርትራ ሰባት ኣብ ውግእ ዘይሞቱ ምዃኖም እዩ። ብሰንኪ ኣብ ሃገሮም ሰላም ዘይምህላዉ፡ ሰባት ኣብ ዓው ኢልካ ዘይዝረበሉን ዘይግሉጽን ውግእ ናብ ጐረባብቲ ሃገራት ክስደዱ እንከለዉ ኣብ ዶባት ኮነ ኢልካ ብትእዛዝ ሰብ መዚ መንግስቲ ዝቕንጸሉ መንእሰያት ብዙሓት እዮም። ኣንጻር ስርዓት ሓሲብኩም፡ ልኡኻት ናይ ወያኔ  ኢኹም እናተባህሉ፡ ዝእሰሩን ዝቕተሉን፡ ናይ ላምፓዱሳ ተረኽቦ ወሲኽካ ኣብ ባሕርን ምድረበዳን ዝሃልቁ ዘለዉ’ውን ውጽኢት ኣብ ኤርትራ  ሰላም ዘይምህላው እዩ። እዚ ከኣ ሰላም ማለት ውግእ ዘይምህላው ማለት ጥራይ ከምዘይኮነ ዘረድእ እዩ። ብዓብይኡ እንዳ ነፍሲ ወከፍ ኤርትራዊ ወሪዱ ዘሎ ናይ ሕልናን ሞራልን ሞትን ተስፋ ምቑራጽን ዓብይ ግምት  ዝወሃቦ መርኣያ ብኩራት ሰላም እዩ።

ንሕና ንሰላም፡ ዲሞክራስን ልምዓትን ኢና እንቃለስ ዘለና። ኣብ ሃገርና ሰላም እንተዝህሉ፡ ዘሎ ሰላም ከነምጽእ ኣይመተቓለስናን። ህዝብና ከኣ ወትሩ ንሰላም ዝሃርፍ እዩ። “ሕረስ ሓረስታይ፡ ንገድ ነጋዳይ ዝብል ምምሕዳር ኣምጸኣልና” ዝብል ኣበሃህላ ህዝብና፡ ሰላም ክሳብ ክንደይ ወሳኒ ምዃኑ እዩ። ምርግጋጽ ሰላም እቲ ሓደ “ህዝቢ ይመርሕ ኣለኹ” ዝብል ኣካል ከረጋግጾ ዝግበኦ መባእታዊ ሓላፍነት እዩ። ህግዲፍ ነዚ ከውሕስ ስለ ዘይከኣለ ጥራይ “ውዱቕ ምምሕዳር እዩ” ምባሉ እንተዘይውሒድዎ፡ ኣይበዝሖን እዩ። ኣብዚ ዓለም-ለኻዊ ሰላም ዝዝከረሉ ቅነን ሰላም ዓብይ ኣጀንዳ ኣብ ዝኾነሉ ግዜን ብዛዕባ ሰላም ምዝራብና፡ ዓለም በይና ሰላምና ከተረጋግጸልና ንምጽዋዕ ክኸውን ኣይግበኦን። ናይ ግዳም ጽልዋታት ኣብ ምርግጋጽ ሰላም ብጽሒት ከም ዝህልዎ ርዱእ ኮይኑ፡ ቀንዲ ሰላምና ካብ ኢድና እዩ። ብመሰረቱ ቃልስና ምዕዋቱን ዘይምዕዋቱን  ኣብዛ ሰላም ሓሪምዋ ዘሎ ኤርትራና ዘተኣማምን ሰላም ብምርግጋጽ’ዩ ክግለጽ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ንሕና: ኣዝዩ ዝዓዘዘ ዋኒን ዘለና ኤርትራውያን ኢና። “ንሕና” ንብል ዘለና፡ ወጽዓ ህግዲፍ ከይንቕበል ዝወሰና፡ ናይቲ ኣፍ እንከለዎ  ዝተዓበሰን ዝተጠልመን ህዝብና ልሳን ክንከውን  “ወጽዓ ህግዲፍ ዝቕበል ዝባን/እንግደዓ የብልናን” ኢልና ምስ ህዝብና ኣብቲ ንወጽዓ ኣወጊድካ ዲሞክራስያዊ ስርዓት ናይ ምትካል ቃልሲ ተጸሚድና ዘለና ኤርትራውያን ማለትና ኢና። ዕድመ ቃልስና ነዊሕን ሰንሰለታውን፡ ቅድም ኣንጻር ግዳማዊ ወራርን  መግዛእትን ድሕሪኡ ከኣ ኣንጻር ወጽዓን ጭቆናን ናይቲ ኣስማቱን ስልቱን እንዳቐያየረ ሎሚ ግና ኣብ ሓደ ሰብ ዲክታቶር ተንጠልጢሉ ዘሎ ህግዲፍ እዩ።

እዚ ወጻዕን ጨፍላቕን ጉጅለ፡ ብሰንኪ ዝዘርኦ መርዛም ውዲታት ኣንጻሩ ሓደ ዓይነት ሚዛን ምሓዝ ክሳብ ክንደይ ከቢድ ከም ዝነበረ ንኹላትና ንጹር እዩ። እቲ ጉዳይ ኣጸጋሚ ዝነበረሉ ምኽንያት እኩብ ድምር ናይቲ ብምክፍፋልና ዕድሚኡ ዘንውሕ ጉጅለን ናትና ንጉዳያት ብግቡእ ህዝባውን ሃገራውን ረብሓ ዘይርዳእን ምንባሩ እንኽሕዶ ኣይኮነን። ሎሚ ግና ሳላ ዘይስልኪ ቃልሲ ሓይልታት ለውጢ፡ ህግዲፍ ሃይማኖቱ፡ ቋንቋኡ ኮነ ኣውራጃኡ ብዘየገድስ ናይ ዝኾነ ኤርትራዊ  ፈታውን ተሓላቕን ከም ዘይኮነ ተጋሂዱ እዩ። ከምኡ ስለ ዝኾነ እዩ ከኣ ኣብ ዝተወሰነ ግዜ ዝድግፍዎ ኣምሲሉ ዘቕርቦም ዝነበረ ወገናት’ውን እንዳጠለምዎ፡ ትካላዊ መለለይ ናብ ዘየብሉ ርጉም ውልቀሰብ ወሪዱ ዘዕለብጥ ዘሎ። እቶም ኣብ ከባቢኡ ዘለዉ ሓደ እዋን ሓላፍትን ኣብ ውሳነ ዝሳተፉን መሲሎም ዝርኣዩና ዝነበሩ’ኳ፡  ናይ ኣካል እምበር ናይ ሓሳብ መሰነይትኡ ከም ዘይኮኑ ተፈሊጡ እዩ። ሎሚ “ኢሳይያስ ናብ ከምዚ ዝኣመሰለ ሃገር ክገይሽ እዩ፡ ወይ ልኡኽ ክሰድድ እዩ” እንተተባሂሉ እቶም ዘሰንዩ ወይ ዝለኣኹ መቐየርታ ዘይብሎም ዑስማን ሳልሕን የማነ ገብረኣብን ምዃኖም ዘተሓትት ኣይኮነን።

ምስዚ ኩሉ ግና እዚ ዲክታቶር ብዛዕባኡ  ጸረ-ህዝቢ መራሕን ብዛዕባ ኤርትራ ከም ኣብ ቀራና መንገዲ ዘላ ሃገርን  እንታይ ይበሃሎ ከም ዘሎ ኣብ ግምት ከእቱ፡ ፈጺሙ ቅሩብ ስለ ዘይኮነ፡ ብቕኒት “ንኺድ ጥራይ” ይጋልብ ኣሎ። ደጊም በቲ ሒዝዎ ዘሎ ክቕጽል እምበር መላሲ የብሉን። እዚ ኣካይዳ ኣብ ዲክታቶር ኢሳይያስ ጥራይ ዝረአ ዘሎ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብዙሓት ከምኡ ዝኣመሰሉ ዲክታቶራት ዝሓለፍዎ ብውርደትን ውድቀትን ዝድምደም  መንገዲ እዩ። እዚ ናባና ዘመሓላልፎ መልእኽቲ ከኣ፡ ናይ ህዝብናን ሃገርናን መጻኢ ዕድል ኣብ ኢድ ህዝቢ እምበር ኣብ ኢድ ኢሳይያስ ዘየለ ምዃኑ እዩ። ኣብዚ ኩነታት ብጽሒትና ብጽሒት ሓይልታት ለውጢ እንታይ ምዃኑ’ኳ ዝጠፍኣና ኣይኮነን። እንተኾነ ብጽሒትካ ምፍላጥ ጥራይ እኹል ኣይኮነን። በቲ ዝፈለጥካዮን ዝመረጽካዮን መንገዲ “ድምጽኻ ኣበሪኽካን ስጉምትኻ ኣንዊሕካን” ብቐጻሊ ምጉዓዝ ናይ ግድን የድሊ። እቲ ኣብ ቅድሜና ዘሎ ብደሆ ከኣ ነዚ ምብቃዕን ዘይምብቃዕን እዩ።

ህግዲፍ ንህዝብና መዘና ብዘየብሉ ኣገባብ  ይውጽዖ ከም ዘሎን፡ ንሕና ከኣ ኣንጻርዚ ወጽዓ ንቃለስ ከም ዘለና ደጋጊምና ክንጠቕሶ’ኳ ባህርያዊ እንተኾነ፡ እቲ ቀንዲ ኣድህቦናስ ብዛዕባ ንዓና ዝምልከት ቃልሲ እዩ ክኸውን ዝግበኦ። ንሕና ሓንሳብ ህግዲፍ ጸላኢ ህዝብናን ሃገርናን ምዃኑ ካብ ተረዳእና ኣንጻሩ እንታይ ክንገብር ከም ዝግበኣና ኣጽኒዕናን ተሊምናን እንንቀሳቐስ እምበር፡ እቲ ጉጅለ በብዝጥዕሞ ነናብ ዘዝኸፈተልና ኣጀንዳ ክንኩብኮብ ኣይግበኣናን። ካብ ኩሉ ግዜ ተኻላኻላይ ምዃን ወጺእና ኣጥቃዕቲ እውን ክንከውን ይግበኣና። ክሳብ ከም ናይ ላምፓዱሳ ህልቂትን ናይ ኢሳያስ ክሕደት ኣብ መገሻኡ ናብ ኢትዮጵያን ዝኣመሰሉ ዘነድሩን ደምካ ዘፍልሑን ተረኽቦታት ዘጋጥሙ ከይተጸበና ተበግሶታት ክንወስድ ይግበኣና። ኣብ መስርሕ ቃልሲ፡ ክብን ለጠቕን ከጋጥም ንቡር’ኳ እንተኾነ፡ ኣብ ነናይ ውድባትና ኮነ ናይ ሓባር ንጥፈታትና ብዝከኣለና ካብ ናይ “ሕዝ ግድፍ” ኣካይዳ ክንወጽእ ይግበኣና። ቃልስና ንትማሊ፡ ሎምን ጽባሕን ዘተኣሳሰር ቀንዲ ቆላሕታኡ ንቕድሚት ዝጥምት እምበር፡ ወትሩ ጀማሪ ክኸው ኣይግበኦን። ኣብ  ምዕራፋት ቃልስን ተዋሳእቱን ሓደ ካብቲ ካልእ ምብልላጽ ክህሉ ባህርያዊ ኮይኑ፡ ክንመዝን እንከለና ኣተሓሕዛና ንነፍሲ ወከፍ ምዕራፍ ነናቱ ሚዛን ዝህብ ርትዓዊ እምበር፡ ነቲ ሓደ ሓጢጡ ዝድርቢ፡ ነቲ ካልእ ከኣ ሰማይ ሰቒሉ ዝንእድ ዕሙት ኣገባብ ክኸውን ኣይግበኦን።

እቲ ኣውንታና ከም ዘለዎ ኮይኑ፡ ኣብ መስርሕ ብቓልሲ ክንስዕሮ ዝግበኣና ድኽመታትና ብዙሕ መልከዓት ዘለዎን ብወድዓውን በዓል ቤታውን ዝግለጽ እዩ። ማለት ገሊኡ ፈውሱ ኣብ ኢድና ዘሎ እዩ። ገሊኡ ከኣ ግዜን ዓቕምን ምውህላል ዝሓትት እዩ። እቲ እንውቀሰሉ እቲ ሰኣን ዓቕምና ዝተርፈና ዘይኮነ፡ እቲ ክንገብሮ `ንኽእል ክነስና ዘይንገብሮ እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ሓቢርና እንቃለሰሉ መድርኽ ምፍጣር ክሳብ ክንደይ ኣድላይ መድረኻዊ ዕማም ምዃኑ ኩልና እንርደኦ እዩ። ኣድላይነቱ ስለ ዝተረደኣና ኢና ከኣ ዝተበተነ ዓቕምና ኣርኒብና ናብ “ተዛሪቡ ዘስምዕን ወቒዑ ዘድምዕን” ከነበርኾ ንቃለስ ዘለና። በቲ ሓደ ወገን እዚ ወሳኒ ኣብ ሓደ መኣዲ ቃልሲ ናይ ምምጻእ ዕማም ግዜ ምርካብን ዓቕሚ ምድላብን ኣየድልዮን ማለት’ኳ እንተዘይኮነ ነቲ ዝዓበየ ክፋሉ ከነሰላስለሉ ዘኽእል ዓቕምን ግዜን ግና ኣብ ኢድና ዘሎ እዩ። ነቲ ኣብ ኢድና ዘሎ ክሳብ ሎሚ ኣብ መዓላ ከነውዕሎ ዘይምኽኣልና ከኣ ብሓቂ ከተሓሳስበና ዝግበኦ እዩ። ምትሕስሳብ ጥራይ ዘይኮነ ካብ ናይ ክሳብ ሕጂ ተመኩሮና ተማሂርና ንመጻኢ ከም ደፋኢ ዓቕሚ ክንጥቀመሉ ይግበኣና። ስለዚ ኢና እምበኣር ወዮ ክሕቆን ጸኒሑ ክሳብ “ይኣክል” በጺሑ ዘሎ ድምጽና፡ ብራኸኡ ሓልዩ ይቐጽል” ንብል ዘለና።

ብሓባር ክንሰርሕ እንዳደለናን እንዳተገበኣናን፡ ከም ድሌትና ናይ ዘይምዃና ምኽንያት፡ ንዓና ነቶም ተዋሳእቲ ኮነ ኢልና ክንምስጥሮ እንተዘይደሊና ምስጢር ኣይኮነን። እቲ ዝርዝሩ ገዲፍና እቲ ጠንቂ መሊእና ካብ ጸቢብነት ክንወጽእ ስለ ዘይከኣልናን ካብ ናይቲ ጸቢብነት እንዳባለሒ ዝነብር ወጻዒ ጉጅለ ጽልዋ መሊእና ሰለ ዘይወጻእናን እዩ። ኣብ ብዙሕ ዝርዝር ከይኣተና፡ ንሃይማኖታውን ኣውራጃውን ጸቢብነት ተመሊሱ ከምዘይድገስ እንተስዒርናዮ ትርጉም ምውድዳርን ምትሕብባርን ተረዲእና ብቕንዕና እንተ ተንሲእና ከም እንስዕርን ድምጽና በሪኹ ከም ዝቕጽል እሙን እዩ። ነዚ ከነረጋግጽ እንተዘይበቒዕና ግና ከቶ፡ ሹሻይ ህግዲፍ ካብ ምዃን ኣይክንድሕንን ኢና’ሞ ነስተብህል።