http://ascenteq.com/project/epdp

ሓይሊ ባሕሪ ሩሲያን ኢትዮጵያን ኣብ ኣዲስ ኣበባ ስምምዕ እናኸተሙ

ላዕለዎት ኣዘዝቲ ሓይሊ ባሕሪ ሩሲያን ኢትዮጵያን፡ ዝምድናኦምን ንምድልዳልን ኣብ ምህናጽ ዓቕሚ ንምትሕግጋዝን ብዛዕባ  ዘኽእል ከም ዝተመያየጡ “ሂራን ኦን ላይን (hiran online)” ዝተባህለት መርበብ ሓበሬት ካብ መቃድሾ ሓቢራ።  እዚ ርክብ ኣብቲ ኢትዮጵያ ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብላ ክነሳ፡ ሓይሊ ባሕሪ  ንምህናጽ ላዕልን ታሕትን ትብለሉ  ኣብ ዘላ ምዃኑ እውን እቲ ዜና ሓቢሩ

ነቲ ናይ ምትሕብባር ስምምዕ ብ14 መጋቢት 2025 ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝኸተሙ፡ ምኽትል ኣዛዚ ሓይሊ ባሕሪ ሩሲያ ኣድሚራል ቭላድሚር ቮሮቢየቭን ምክትል ኣዛዚ ሓይሊ ባሕሪ ኢትዮጵያ ኮሞደር ጀማል ቱፊሳን እዮም። ነዚ ብዝምልከት ካብ ሓይልታት ምክልኻል ኢትዮጵያ ዝወጸ መግለጺ ከም ዝሓበሮ፡ ኣብቲ ርክቦም ናይ ኢትዮጵያ ሓይሊ ባሕሪ  ናይ ስልጠናን ምህናጽ ዓቕም ሰብን ሓገዝ ክረክብ ዘኽእለሉ ተክኒካዊ መዳያት ዝምልከት ከም ዝዳህሰሱ ሓቢሩ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ፡ ወተሃደራዊ ልኡኽ ሩሲያ ኣብ ደብረዘይቲ (ብሽፍቱ) ዘሎ ማእከል መሰልጠኒ ሓይሊ ባሕሪ ኢትዮጵያ ወሲኽካ፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ወተሃደራዊ ማእከላት  ዑደት ከም ዘካየደ እቲ ዜና ኣፍሊጡ።

እቲ ናይ ኢትዮጵያ ኣዛዚ ቀዳምነት ብዛዕባ ዝህብዎም ናይ ስርሒት ስልጠናታት ንምክያድ ምስ ሓይሊ ባሕሪ ሩሲያ ዝምድናኦም ምድልዳል ከም ዝኸውን ጠቒሱ፡ ቀንዲ ዓላመኦም ከኣ ረብሓ ኢትዮጵያ ኣብዚ ዞባዊ ማያት ምርግጋጽ ምዃኑ ጠቒሱ። እቲ ዜና ኣተሓሒዙ፡ ነቲ ኢትዮጵያ ንምሕያል ሓይሊ ባሕሪ ዝምልከት ምንቅስቓስ፡ ካብቲ ብ2024 ምስ ሶማሊላንድ ብዛዕባ ምህናጽ መደበር ሓይሊ ባሕሪ ተበጺሑ ዝነበረ ምርድዳእ ተኸቲሉ ዝመጸ ምዃኑ ብምሕባር፡ ሎሚ ዝካየድ ዘሎ ምንቅስቓስ ከኣ ሰፊሕ ዞባዊ ወጥሪ ኣብ ዝተጋደደሉ ምዃኑ እታ መርበብ ሓበሬታ ኣዘኻኺራ።

 
ናይ ኢትዮጵያ ሓይሊ ባሕሪ ናይ ምህናጽ ህርፋንን፡ ምስ ሩሲያ ዘለዋ ወተሃደራዊ ዝምድና ምቕጻሉን ኣብ ዞባዊ ፖለቲካዊ ተዋሳእቲ ስኽፍታ የሕድር ከምዘሎ’ውን ተሓቢሩ። ግብጺ ምስታ ምስ ኢትዮጵያ ብቐረባ እትዳወብ ሶማሊያ ወተሃደራዊ ዝምድናኣ ምሕያላን  ኣጽዋርን ሰራዊትን ተስፍር ምህላዋ ከኣ ምስዚ ዝምድና ሩሲያን ኢትዮጵያን ተደሚሩ ወጥሪ ዘሕይል ዘሎ ምዃኑ ኣብቲ ጸብጻብ ሰፊሩ’ሎ።

በቲ ዜና መሰረት ሩሲያ ወተሃደራዊ ህልውነኣ ኣብ ኣፍሪቃ ንምሕያል ከም ስትራተጂ መደብ ሰሪዓ ትሰርሓሉ ዘላ ኮይና፡  እዚ ምስ ሓይሊ ባሕሪ ኢትዮጵያ ትገብሮ ዘላ ዝምድና እውን ኣካሉ ምዃኑ ከም ዘርኢ ተሓቢሩ።

እዚ ኩነታት፡ ምስቲ ኢትዮጵያ ብተደጋጋሚ ዋንነት ገማግም ቀይሕ ባሕርን ወደብ ዓሰብን ከም እተረጋግጽ ትገልጸሉ ኣብ ዘላ  ምዃኑ ዘሰክፍ እዩ። ስለዚ ናብቶም፡ በቲ ሓደ ወገን ኣብ ሃገርና ሰላምን ዲሞክራሲን  ከነረጋግጽ፡ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ልኡላውነትን ሓደነትን ኤርትራ ከይድፈር እንቃለስ ዘላና ዘመሓላልፎ መልእኽቲ ረዚን ምዃኑ ክንግንዘቦ ይግበኣና። ህግደፍ ንወራር ሩስያ ኣብ ልዕሊ ዩክረይን ደጋፊት ምህላዋ ከኣ ካልእ ዘገርም እዩ።

እቲ ናይ 30 ዓመታት መሪር ብረታዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ብግቡእ እንተዝስነድ ነፍሲ ወከፍ ዕለት ናይ ገዛእ ርእሳ ሕላገት ኣንቢራ እያ ሓሊፋ። 1961  ምጅማር ብረታዊ ቃልሲ፡  1991 ምርግጋጽ ናጽነትን 1993 ምእዋጅ ወግዓዊ ልኡላወት ኤርትራን ናይቲ ኣዝዩ ብዙሕ ዝርዝር ዝሓቖፈ ግን ከኣ ክንድቲ ዝድለ ዘይተነግረሉ ነዊሕ መስርሕ ፖለቲካዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ዕድለኛታት ፍጻመታት እየን።  15 መጋቢት 1964 ዝኽሪ ሓርበኝነት  ተጎርባ ከኣ ኣብቲ መስርሕ ብረታዊ ቃልሲ ናይ ገዛእ ርእሳ ተዘክሮ ኣንቢራ ዝሓለፈት  ናብ ነጻነት ካብ ዘብጽሐ ዕለታት እያ። እነሆ ከኣ ንዝሓለፈ 61 ዓመታት  ንዝክራ ዝጸናሕናን ዘለናን።

ሓይልታት መግዛእቲ ኢትዮጵያ፡ ሰውራ ኤርትራ ንምብርዓን፣ ብምስትነዓቕን ብደዐን ብሓይሊ ፖሊስ ዓባይ ጥራይ ክከላኸልዎ ዝገበርዎ ፈተነታት ውጽኢት ምስ ሰኣንሉ፡ ኣብዚ ዝተጠቕሰ ዕለት ኣብ ተጎርባ  ፍሉይ ሓይሊ ስሩዕ ሰራዊት ካብ ሃይኮታ ኣውፊሮም ኣንጻርቶም ልዕልና ዕላማ፣ ትብዓትን ጽንዓትን እንተዘይኮይኑ፡ ኣዝዩ ውሑድ ቁጽርን ድሑር ኣጽዋርን ዝነበሮም ምዑታት ኣሃዱታት ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ  ገጢሞም። ዕላመኦም ከምቲ ክሳብ ስዕረቶም ብተደጋጋሚ ተፈቲኑ ዝፈሸለ ካለኦት ስርሒታት፡  ነቲ ናይ ሰውራ ቁልዒ ሓንሳብን ንሓዋሩን ንምቕሃሙ ነይሩ። እንተኾነ  ኩነታታት ካብ ትጽቢቶም ወጻኢ ኮይኑ፡ ኣብዚ ናይ መጀመርያ ኣትኪልካ ፊትንፊት ግጥም መኮነናት ዝርከብዎም 84 ኣባላት ጦርሰራዊት ተቐቲሎም፡ ኣስታት 22 ከኣ ተወጊኦም። ሓይልታት መግዛእቲ ኣብ ልዕሊ እቲ መጀመርያ ዘሰለፍዎ ኣስታት 200 ሓይሊ ሰብ፡ ተወሳኺ ረዳኢ ዓቕሚ’ኳ እንተሰለፉ ካብ ስዕረትን ክሳራን ክድሕኑ ግን ኣይከኣሉን።

ተጎሩባን ሓርበኛታትን ብኸፊል

እቲ ብሓርበኛ መሓመድ ዓሊ ኢድሪስ (ኣቡ ርጃላ) ዝምራሕ ዝነበረ ሰራዊት ሓርነት ኤርትራ ኣብ ልዕሊ ጸላኢ እዚ ዝተጠቕሰ ጉድኣትን ክሳራን ኣውሪዱን ኣሕፊሩን ነቲ ግጥም ናብ ሓድሽ ምዕራፍ ከሰጋግሮ እንከሎ፡ ብጥራዩ ዘይኮነ ክቡር ዋጋ ከፊልሉ እዩ። በዚ መሰረት ኣብ ውግእ ተጎሩባ 18 ምዑታት ተጋደልቲ ብጀግንነት ክስዉኡ እንከለዉ 4 ከኣ ተወጊኦም። ካብቶም ስዉኣት፡ እድሪስ ኣደም ፋጃጅ፡ ዑስማን ዓፋ እድሪስ፡ እድሪስ መሓመድ ዓሊ ሑመድ፡ ዑስማን መሓመድ ዓሊ ኣፋዳድ፡ ዓሊ እድሪስ ጀምዕን ሳልሕ ኑር ሓምደን ዝበሃሉ ምዑታት ከም ዝርከብዎም፡ “ዛንታና” ዝብል ኣቡ ርጃላ ብምውካስ ዝተዳለወ ሰነድ ይሕብር።

ሓይልታት መግዛእቲ ኣደዳ ዘይተጸበይዎ ስዕረትን ክሳራን ኮይኖም ናብቲ ዝመጽዎ ሃይኮታ ምስተመልሱ ምስቲ ዝተሳዕርሉ ውግእ ኢድ ንዘይነበሮም 8 ሲቪል ኤርትራውያን ቀቲሎም። ህዝቢ ንምርዓድን ምስ ሰውራኡ ከይተሓባበር ንምፍርራሕን ከኣ ናይቶም ስዉኣት ተጋደልትን ኣብ ከተማ ዝተቐትሉን ሬሳታት ኣብ ከተማታት ሃይኮታ፡ ኣቑርደት፡ ባረንቱን ከረንን ንነዊሕ ሰዓታት ሰጢሐሞ። ውጽኢቱ ግና ከምቲ ዝተጸበይዎ ራዕዲ ዘይኮነ፡ ሕራነ ነይሩ። 

ውግእ ተጎርባ ከም ኣገዳሲ ታሪኻዊ ተዘክሮ፡ ፍሉይ ጅግንነት ዝተፈጸመሉን ካብቲ ካልእ ውግኣት ኣብ ልዕሊ ጸላኢ ዝለዓለ ክሳራታት ዘውረደን ጥራይ ኣይኮነን። ካብኡ ሓሊፉ ነቲ ወተሃደራዊ ግጥም ናብ ሓድሽ ናይ ፊት-ንፊት ቀዋሚ ግጥም ምዕራፍ ዘሰጋገረ ስለ ዝነበረ፡ ነቲ ኣብ ኤርትራ ካብ ምብራቕ ናብ ምዕራብ፡ ካብ ሰሜን ናብ ደቡብ ዝተፈጸመ ጅግንነት ኣፍደገ ዝኸፈተ ስለ ዝኾነ እዩ ብፍሉይ ከም መዓልቲ ሰራዊት ሓርነት ዝዝከር።

 ውግእ ተጎሩባ እቲ ወሳኒ ስንቅን ኣጽዋርን ኣብ ሕልና ጀጋኑ ዝሰረጸ ጽንዓት፡ ቅሩብነትን ተወፋይነት ምዃኑ ዘርኣየ እዩ። ቅድሚ 61 ዓመታት ነዚ መስተንክር ዝሰርሑ ኤርትራውያን ሓርበኛታት ምስ ምንዋሕ ግዜ፡ ሎሚ ዳርጋ ብህይወት የለዉን ኢልካ ምድምዳም ይከኣል። እቲ ዝተበግስሉን ዋጋ ዝኸፈልሉን ፍትሒ ናይ ምርግጋጽ ቃልሲ ግና እቲ ሓደ ካብቲ ሓደ እንዳተቐባበልና ኣብዚ ሎሚ ዘለዎ ደረጃ በጺሑ ኣሎ። እቲ በብግዜኡ ነዚ ረዚን ሓላፍነት ዝርከብ ትውልዲ ከኣ መምስቲ ዝርከበሉ መድረኽ ዝመጣጠን ካልእ ተጎርባ ናይ ምስራሕ ሓላፍነት ከም ዘለዎ ንካልኢት’ኳ ክዝንግዕ ኣይግብኦን። ነዚ ንምዝኽኻር ኢና ከኣ ንተጎርባን ካለኦት ታሪኻውያን ዕለታትን ዓመት መጸት እንዝክረን።

ኣብ ተጎርባ ዓወት ዝተመዝገበሉ ግዜን ኩነታትን ብብዙሕ መልክዑ ካብዚ ዘለናዮ ዝተፈልየ እዩ ነይሩ።  ናይ ሓይልታት ኣሰላልፋ፡ ናይቲ ቃልሲ እስትራተጅን ስልትን፡ ናይ መራኸቢ ምዕባለ፡ ናይ ጸላኢ ባህሪ፡ ጠቕላላ ዓለማዊ ኩነታት … ወዘተ  ዝተፈልዩ እዮም። ብዓብይኡ ከኣ ቅያ ተጎርባን ካለኦት ግጥማትን ኣብ ፍረ በጺሖምስ ድሕሪ ነጻነት  ንሓርነት ኣብ እንቃለሰሉ ምዕራፍ ኢና ዘለና። እዚ ክበሃል እንከሎ ግና ሎሚን ግዜ ተጎሩባን፡ ናይ ተመኩሮ ምውርራርስን ምትእስሳርን የብሎምን ማለት ኣይኮነን።  ኣብ ግዜ ዓወት ተጎርባ ኮነ ሎሚ ሕቶ ህዝቢ ቅድሚት ምስራዕ ኣብ ቦታኡ እዩ። ሽዑ ኮነ ሎሚ ወሳኒ ግደ ተሳትፎ ህዝቢ ኣብ ቦታኡ እዩ። ንትማሊ፡ ሎምን ጽባሕን ናይ ምትእስሳር ብጽሒት መንእሰይ ከኣ ህያው እዩ። ከምዚ ናትና ዝኣመሰለ ነዊሕን ኣብ ምዕራፍት ዝተኸፋፈለን ቃልሲ ብሓደ ውሱን ትውልዲ ዝውዳእ ኣይኮነን። እንታይ ደኣ ካብ ወለዶ ናብ ወለዶ  ዝሰጋገር እዩ። ናይዚ ምስግጋር ቀንዲ ሞተርን ድንድልን ከኣ መንእሰይ እዩ። ስለዚ እዚ ንርከበሉ ዘለና እዋን ከም ወትሩ፡ ዝያዳ ኩሉ ክፍልታት ሕብረተሰብ ንመንእሰይ ትውልዳዊ ሓላፍነት ዘሰክሞ ምዃኑ በዚ ኣጋጣሚ ምዝኽኻሩ ኣገዳሲ እዩ።

ሓላፍነት መንእሰይ ኩሉ ግዜ ዕዙዝ ኮይኑ፡  ከከምቲ መድረኹ ከቢድን ቀሊልን ክኸውን ይኽእል። ናይ ሎሚ መንእሰይ ሓላፍነት፡ ካብ ናይ ግዜ  ተጎርባ መንእሰይ ሓላፍነት ዝተፈልየን ዝኸበደን ክኸውን ግድነት እዩ። ብመንጽር’ዚ፡ መንእሰይ ኤርትራ ስለ ዝመረጾ ዘይኮነ፡ ሓራን ዲሞክራስያዊትን ኤርትራ ንምርግጋጽ እዚ ንርከበሉ ዘለና መድረኽ ዝጠልቦ  ግቡኡ እዩ ዝስከም። በዚ ኣጋጣሚ ከኣ  ነዚ ከቢቡና ዘሎ ኤርትራዊ ኮነ ከባብያዊ ምዕባለታት ኣብ ግምት ኣእትዩ፡ ምስ ትማልን ጽባሕን ኣገናዚቡ፡ ክሳብ ሕጂ ንዝተመዝገበ ታሪኻዊ ጀግንነትን ሐርበኝነትን ዓቂቡ፡ ነዊሕ ዘማዕዱ ራኢ ወኒኑ ናይ ምቅላስን ምስግጋርን ንማንም ከሰክሞ ዘይክእል ከቢድ ሓላፍነት ከም ዘለዎ ኣብ ርእሲቲ ግንዛበኡ ነዘኻኽሮ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ ሓይልታት ለውጢ ኤርትራ እውን ኣብ ቅነ እዚ ታሪኻዊ ዕለት፡ ብዛዕባቲ ዝዓበየ ጉድለቶም ኮይኑ ዘሎ ሓቢርካ ክትቃለስ ዘይምብቃዕ  ከስተብህልሉ ዘለናዮ እዋን ዝጠልቦ’ዩ።

ዘለኣለማዊ ክብርን ዝኽርን ንሰማእታት ኤርትራ!

ካብ መርበብ ኤንኤል ዝተወስደ፡ ፖሊስ ኔዘርላንድ ኣብ ምኽልኻል ግጭት ኤርትራውያን

ኣብ ኔዘርላንድስ፡ ከንቲባ ከተማ ሪጂክስዊጅክ ኣብዚ ሒዝናዮ ዘለና ወርሒ መጋቢት 2025፡ ኤቨንት ፕላዛ ኣብ ዝተባህለ ማእከል ብኤርትራውያን ክካየድ ተመዲቡ ዝነበረ ኮንፈረንስ ከም ዝኣገደት “ኤንኤል ታይምስ (NL TIMES)” ዝተባህለት መርበብ ኣፍሊጣ።

ብመሰረት ናይታ ከተማ ከንቲባ ሁሪ ሳሂን ዝሃበቶ መግለጺ፡ ዋና ናይ ኣኼባ ማእከል’ኳ ኣቐዲሙ ናብ ምምሕዳር ናይታ ከተማ እንተዘይሓበረ፡ ናይታ ከተማ ኣመሓደርቲ ግና ነቲ ናይ ምእጋድ ስጉምቲ ንክውስኑ ንድሕሪት ከም ዘይበሉ ተፈሊጡ። መሰረታዊ ምኽንያት ናይቲ ምእጋድ ድማ ኣብ መንጎ ኤርትራውያን ክፍጠር ካብ ዝኽእል ምስሕሓብ ብምስጋእ ምዃኑ ኣብቲ ዜና ተጠቒሱ።

እቲ ዕጽዊ ኣኼባ ከካይድ መደብ ዝነበሮ ኤርትራዊ ማሕበረ-ኮም ኤርትራውያን ኣብ ኔዘርላንድ፡ ዝበሃ  500 ሰባት ዝሳተፍዎ ዕጽዊ ኣኼባ ናይ ምክያድ መደብ ከም ዝነበሮ እቲ ዜና ሓቢሩ። ኣተሓሒዙ ከኣ ብሰንክቲ ኣብ ኤርትራ ዝጭቁን ዘሎን ካብ ኤርትራ ወጻኢ እውን ንኤርትራውያን ዜጋታት  ክቆጻጸር ዝደሊ ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ኣብ መንጎ ኣብ ኔዘርላንድስ ዝርከቡ ኤርትራውያን ዘይምርድዳእ ከም ዝጸንሐ፡ ከም ኣመልኪቱ።

ካብቲ ኢሳያስ ከም መቆጻጸርን መገደድን ዝጥቀሞ ኣገባባት ኤርትራውያን ካብ ኣታዊኦም ዝተወሰነ ሚእታዊ ኣገዲዱ ክወስድ ዝገብሮ ጻዕሪ ምዃኑ እውን እቲ ዜና ኣቃሊዑ። ከምዚ ዝኣመሰለ ዓመጸኛ ፖሊሲ ኢሳያስ ከኣ ቅድሚ ሕጂ ኣብ ኔዘርላንድስ ጠንቂ ፍልልይ ተቓወምትን ደገፍትን ስርዓቱ ኮይኑ ከም  ዝጸንሐ ተጠቒሱ። ከም ኣብነት ድማ ነቲ ናይ ቅድሚ ክልተ ዓመት ጉድኣት ዘኸተለ ግጭት ኤርትራውያን ኣብ ኔዘርላንድስ ዘኪሩ።

እታ ከንቲባ ቅድሚ ሕጂ ነቲ ናይ ኤርትራውያን ጉዳይ ብጥንቃቐ ብዘይምሓዞም ናብ ዝሰፈሐ ዓመጽ  ኣንጻር ፖሊስን ናይ ህጹጽ ግዜ ኣገልግሎትን  ናይታ ከተማ ከም ዝተሰጋገረ ዘኪራ፡ እዚ ተመኩሮዚ ድሕሪ ሕጂ ክድገም ከምዘይደልዩ እውን ገሊጻ። እቲ ዝመደቦ ዕጽዊ ኣኼባ ከይካይድ ዝተኣገዶ ኣካል ከኣ፡ በቲ ዝተወስደ ስጉምቲ ከም ዝሰንበደ እቲ ዜናዊ ጸብጻብ ኣመልኪቱ።