ልኡኻት ኢትዮጵያን ሶማሊያን ኣብ መቃድሾ
ወተሃደራዊ ኣዛዚ ኢትዮጵያ ጀነራል ብርሃኑ ጁላ ምስ ናይታ ሃገር ሓላፊ ብሄራዊ ጸጥታ ኣንበሳድር ሬድዋን ሑሴንን ኣዛዚ ሰራዊት ሶማሊያ ጀነራል ኦዳዋ ሑአሴን ብናይታ ሃገር ሓላፊ ብሄራዊ ጸጥታ ዓብዱላሂ ሳንባሉልሸ ተሰንዮም ኣብ መቃድሾ ተራኺቦም ወተሃደራዊ ስምምዕ ከቲሞም ናይ ሓባር መግለጺ ከም ዘውጽኡ፡ ጆውሃር ዝተባህለት ማዕከን ዜና ሶማሊያ ኣፍሊጣ።
እቶም ጀነራላት ኣብቲ ርክቦም፡ ብዛዕባ ሰላም ሶማሊያን እቲ ዞባን ተመያይጦም ኣገዳስነት ሰላም፡ ህድኣትን ቀርኒ ኣፍሪቃን መላእ ኣህጉር ኣፍሪቃን ምዝታዮም እቲ ዜና ሓቢሩ። ምስዚ ብምትሕሓዝ ድማ ብፍላይ ብዛዕባተን ኣብ ምዕቃብ ሰላም ሶማሊያ ወተሃደራተን ፖሊስን ዘሳተፋ ዘለዋ ሃገራት ብፍላይ ድማ ሓይልታት ሶማሊያ ኣተሃላልዋኡን ካብ 2007 ጀሚሩ ኩነታት ሃገሩ ንምርግጋእ ክኸፍሎ ዝጸንሐ መስዋእትን ብሰፊሑ ተመያይጦም።
ኣዘዝቲ ክልቲአን ሃገራት ኣብዚ ናይ መቃድሾ ርክቦም፡ ሕብረት ኣፍሪቃ ናብ ሶማሊያ ሰራዊት ምልኣኹ ንኢዶም፡ እቲ ዝግበር ሰላም ናይ ምርግጋጽ ጻዕሪ መቐጸልታ ናይቲ ቅድሚ ሕጂ ክካየድ ዝጸንሐ ጻዕሪ ክኸውን ከም ዝግበኦ ምርድደኦም እቲ ዜና ኣፍሊጡ። ኣተሓሒዞም ከኣ ግደ ሰራዊት ኢትዮጵያ ኣብ ናይ ኣፍሪቃ ሕብረት ዓቃብ ሰላም ዕዙዝ ምዃኑ ድሕሪ ምምዛን፡ ሰራዊ ኢትዮጵያ ዘውጸኦ እስትራተጂ ኣብ ሰላም ሶማሊያ ዕዙዝ ኣገዳስነት ከም ዘለዎ መዚኖም።
ኣብቲ ኣኼባ ኣብ መንጎ ፈደራል ረፐብሊክ ኢትዮጵያን ፈድራላዊ ረፐብሊክ ሶማሊያ ዝግበር ርክብ፡ ልኡላውነትን ግዝኣታዊ ሓድነትን ሶማሊያ ብምኽባር በመንገዲቲ ኣብ መቃድሾ ዘሎ መንግስቲ ጥራይ ምዃኑን ተሰማሚዖም። ኣተሓሒዞም ድማ ኣብ ሶማሊያ ዝምደብ ዓቃብ ሰላም ሰራዊት ተልእኮኡ ፈጺሙ ቀልጢፉ ንክወጽእ፡ ማሕበረሰብ ዓለም ኣብ ሶማሊያዊ ዓቕሚ ንምድላብ ኣብ ዝግበር ጻዕሪ ንክሕግዝ መጸዋዕታ ኣቕሪቦም። ኣብ መወዳእታ ድማ ኣብ ወተሃደራዊ መዳይ ዝተሓባብርሉ ስምምዕ ከም ዝኸተሙ ኣብቲ ዘውጽእዎ መግለጺ ኣስፊሮም።
እዚ ስምምዕ ምስቲ ኣብ ኣስመራ፡ ኣብ መንጎ ኤርትራ፡ ግብጽን ሶማሊያን ዝተኸተመ ኪዳን ዘየሳኒ፡ መቐጸልታ ናይቲ ሶማሊያን ኢትዮጵያን ኣብ ኣንካራ ብመንጎኝነት ቱርኪ ዝበጸሐኦ ስምምዕ ኮይኑ፡ ሓድሽ ኣሰላልፋ ዘምጽእን ንኤርትራን ሶማሊላንድን ዘየሕጉስ ፍጻመ እዩ።
ኤርትራውያን ንዝሓለፉ ዓሰርተታት ዓመታት ድሕሪ ነጻነት እውን፡ ኣብ ቀጻሊ ቃልሲ እዮም ዘለዉ። ቃልሶም ንብዙሕነታዊ ዲሞክራሲ፡ ንሰላም፡ ንልዕልና ፍትሕን ልምዓትን እዩ። እዚ ዝካየድ ዘሎ ቃልሲ ከምቲ ናይ ቅድሚኡ ዝነበረ ምዕራፍ፡ ብዘይውዳበ ከም ዘይዕወት ብምርዳእ ዝተፈላለያ ኤርትራዊ ሰልፍታት፡ ውድባት፡ ማሕበራትን ምንቅስቓሳትን ኣብ መስርዕ ቃልሲ ተሰሊፈን ዝተፈላለዩ ኣተሓሳስባታት የሰጉማ ኣለዋ። ብዓብይኡ ድማ ህዝቢ ኤርትራ ናይዚ ኩሉ ውዳበታት ዓንዲ ሕቖ እዩ።
ምዕዋት ናይዚ ቃልሲ ካብ ምውጋድ ናይቲ ኣካላቱ ማህሚኑ ኣብ ኢድ ሓደ ውልቀሰብ ወዲቑ ዘሎ ህግደፍ ተፈልዩ ዝረአ ኣይኮነን። ምኽንያቱ ናይ ኩሉ’ቲ ንህዝቢ ኤርትራ በዂርዎ ዘሎ ዲሞክራሲያዊ ጸጋታትን መሰረታዊ መሰላትን ቀንዲ ጠንቅን ተሓታትን እቲ ጉጅለ ስለ ዝኾነ። ህግደፍ ክሳብ’ዚ ዘለናዮ ደረጃ፡ ንህዝብና ከየድከየን ምስሊ ኤርትራ ከይደወነን ብኣግኡ ክውገድ እናተገበኦ፡ ክሳብ ሎሚ ትልኽ ይብል ናይ ምህላዉ ምኽንያት፡ ብርተዐኡን ጥበቡን ወይ ብህዝቢ ኤርትራ ብዘለዎ ተቐባልነት ገይሮም ዝርድእዎ ገለ ወገናት ኣለዉ። ርግጽ ህግደፍ ነብሱ ከድሕንን ዕድመ ስልጣኑ ከንውሕን ዝምህዞ ተንኮላት፡ ኣብ ሕድሕድ ህዝቢ ኤርትራ ዝፈጥሮ ዘይምትእምማንን ዝምስርቶ ዘይቅዱስ ዲፕሎማሲያዊ ዝምድናታትን ግምት ኣይወሃቦን እዩ ማለት ኣይኮነን። እንተ’ቲ ወሳኒ ናይ ዘይምእላዩ ምኽንያት ግን፡ ናይቶም ንለውጢ ዝቃለሱ ዘለዉ ኤርትራዊ ናይ ለውጢ ውዳበታት ድኽመት ምዃኑ ክሰሓት ዘይግበኦ ሓቂ እዩ። ድኽመትካ ምፍላጥ ድማ መፍትሒ ንምርካብ ፍርቂ መንገዲ ምጉዓዝ ምዃኑ ክዝንጋዕ ዘይግበኦ እዩ።
ናይቶም ንህግደፍ ስዒርካ ለውጢ ንምምጻእ ተሰሊፎም ዘለዉ ኣካላት ድኽመት፡ ብዝተፈላለዩ መልከዓት ዝግለጽ እዩ። እቲ ሕጽረታት ገሊኡ በዓል ቤታዊ ገሊኡ ከኣ ወድዓዊ እዩ። እዞም ሓይልታት ብውሕዱ በዓል ቤታዊ ድኽመታቶም ንምውጋድ ካብ ካልእ ዝጽበይዎ ኣይኮነን። ካብዚ ጸገማትዚ ክወጽኡሉ ካብ ዝኽእሉ መንገድታት ሓደ፡ ነቲ ተበቲኑ ዘሎ ናይ ለውጢ ዓቕሞም ናብ ሓደ መድረኽ ከሰልፍዎ ምብቃዕ እዩ። እዚ መዋጸኦ‘ዚ ኣብ ኢድካ ዘሎ ዋጋ ዘኽፍል እምበር ዘይከኣል ኣይኮነን። ስለዚ ኤርትራዊ ናይ ለውጢ ሓይልታት ነቲ ዝከኣል እዮም ዘይክእልዎ ዘለዉ። እቲ “ወሳኒ ክንሱ ዝተዘንገዐ ተግባር” ዝበልናዮ እምበኣር፡ ነቲ ሓቢርካ ኣንጻር ህግደፍ ክትስለፍ ዘይምብቃዕ መሰረታዊ ሕጽረት ንምዝኽኻር እዩ።
ህዝቢ ኤርትራ ድምጺ እንከለዎ፡ ኣብ ዘየስመዓሉ ደረጃ ብምህላዉ እንተዘይኮይኑ፡ ድሌቱ ከምቲ “ኣሕዋት ምስ ዝሓብሩ ጸላኢ የባርሩ” ወይ “ዝሓበራ ኣጻብዕቲ ኣርቃይ የጸንብዓ” ዝብል ቁምነገር ብምስትውዓል፡ ኤርትራዊ ሓይልታት ለውጢ፡ ኣብቶም ዘሰማምዕዎም መሰረታዊ ዛዕባታት ሓቢሮም ኣንጻር ወጻዒኡ ክቃለሱ ቀጻሊ ጸዋዒቱ ምዃኑ ብዝረኸቦ ጸቢብ ኣጋጣሚታት ዘንጸባርቖ ዘሎ እዩ። ሓይልታት ለውጢ ኤርትራ ዝምርሕሉ ፖሊሲታትን ዘቕርብዎ ጸዋዒትን ምእንቲ ህዝቢ ኤርትራ ምዃኑ እዮም ዘቃልሑ። ህዝቢ ንጸዋዒቶም ሰሚዑ ኣብ ጐኒ ሓይልታት ለውጢ ንክስለፍ ናይ ወትሩ ምሕጽንተኦም እዩ። እንተኾነ ክንድቲ ሰሚዑ ኣብ ጐኖም ክስለፍ ደጋጊሞም ዝጽውዕዎ፡ ንሳቶም ግና ክንድቲ ዝድለ ምሕጽንታኡ ክሰምዑን ክተግብሩን ቅሩባት የለዉን። ጸዋዒት ህዝቢ ኤርትራ ብሓጺሩ “ንህግደፍ ስዒርኩም ናብ ራህዋ ንክንበጽሕ ኣንጻሩ ሓቢርኩም ተሰለፉ” ዝብል እዩ። ካብቲ ብዛዕባ ሓይልታት ለውጢ ቅር ዝብሎ ሓቢሮም ዝቃለስሉ መድረኽ ክፈጥሩ ዘይምኽኣሎም ምዃኑ ከኣ ደጋጊሙ ኣተንቢሁ እዩ።
ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ኤርትራትራዊ ናይ ለውጢ ሓይልታት፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ዛዕባታት ናይ ኣተሓሳስባ ጫፋት ሒዝካ ምውጣጥ ልሙድ ኣብ ዝኾነሉ ኢና እንርከብ። ጫፋት ሒዝካ ምጉታት ዕድመ ህግደፍ ከንውሕ እንተዘይኮይኑ ንዋላ ሓደ ናይ ለውጢ ኣካል ከምዘየዐውት ኣብ ተመኩሮና ዝረኣናዮ እዩ። እቲ ዘዐውት ካብ ጫፋት ምጉታት ወጺእካ ብመስርሕ እንካን ሃባን ምጽውዋርን ኣብ ማእከላይ ነጥብ ክትራኸብ ብምብቃዕ ጥራይ እዩ። ናይቲ ማእከላይ መራኸቢ ነጥቢ መዐቀኒ፡ ናይ ህዝቢ ኤርትራ ባህጊ ክኸውን እንከሎ ከም ዘዐውት ከኣ ርዱእ እዩ። መባእታዊ ባህጊ ህዝቢ ኤርትራ ድማ ንህግደፍ ወጊድካ ህዝባዊ ልዕልና ብዘውሕስ፡ ሕገመንግስታዊ ዲሞክራሲያዊ ስርዓት ምትካእ እዩ። እዚ ሓቢርካ ኣንጻር ወጻዒ ጉጅለ ናይ ምዕዋት ኣካይዳ ኣባና ዝጅመር ዘይኮነ፡ ብመትከል ብዙሕነታዊ ሓድነት ብዙሓት ዝተዓወትሉ መንገዲ እዩ። ነቲ ህዝቢ ዝደልዮን ዝጽበዮን ካብ ምዝርዛር ሰጊርካ፡ ብግብሪ ከምኡ ኮይንካ ምቕራብ ትብዓትን ተወፋይነትን ዝሓትት እዩ። ናብዚ ኩሉ ክትበቅዕ ከም ሓደ ኣገዳሲ ግንዛበ ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልያት መወዳደሪ እምበር መጻልእን መጻረፍን ጌርካ ዘይምርዳእ ኣገዳሲ እዩ።
ኣብዚ እዋንዚ እቲ ቀንዲ ዘሻቕለና ኤርትራዊ ኣተሃላልዋን ናይ ለውጢ ቃልስናን እዩ። ኣብ ከባቢና ዝፍጠር ዘሎ ናዕብታት ነቲ ሻቕሎትና፣ ሻቕሎት ዝውስኸሉ ምዃኑ ድማ ኣዝዩ ዘሰክፍ እዩ። ኣብ ኢትዮጵያ-ትግራይ ዝነበረ ውግእ ኣብ ርእሲ ሻቕሎት፣ ክሳብ ክንደይ ዋጋ ከም ዘኽፈለና እንርደኦ እዩ። ዋላኳ በሰላኡ እንተዘይሓወየ፡ ጉዳይ ትግራይ ሰላማዊ ምስርሕ ብምሓዙ እናተተባባዕና፡ ካልእ ኣዝዩ ኣሻቓሊ ናይ ጐረቤት ተርእዮ ኣብ ሱዳን ተፈጢሩ።
ብሰንክዚ ናይ ቃልስና ባይታ ኣብ ምምድማድን ህዝብና ኣብ ምዕቋብን ፍሉይ ታሪኽ ኣብ ዘለዋ ሱዳን ውግእ ምብርዑ፡ ኣብዚ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ ዓብይ እጃም ዝነበሮም ኤርትራውያን ተመዛቢሎም ንሱዳን ኣብ ዘዳውብ ከባብታት ኢትዮጵያ፡ ግብጺ፡ ደቡብ ሱዳንን ቻድን ይሳቐዩ ኣለዉ። ብዓብይኡ ከኣ ገለን ተጨውዮም ገለን ድማ ዓቕሎም ምስ ጸበቦም መተካእታ ዝሰኣንሉ ምርጫ ወሲዶም ናብ ኤርትራ ኣትዮም ዝሳቐዩ ዘለዉ ዜጋታትና ውሑዳት ኣይኮኑን። ኤርትራዊ ሓይልታት ለውጢ ናይዞም ግዳያት ድምጺ ናይ ምዃን ሓላፍነት ኣለዎም። ዘስምዕዎ ድምጺ ኣድማዒ ዝኸውን ግና ብተናጸል ዘይኮነ፡ ብሓባር እዩ። ስለዚ እቲ “ኣገዳሲ እንከሎ ዝተዘንገዐ ዕማም” ዝበልናዮ ክንዓስሎ መድረኻዊ እዩ።
A week ago, a friend in North America shared with me a death announcement of another Eritrean. The name of the deceased is Mulugeta Giorgis who passed away recently at the age of 87 in Maryland, USA. His burial ceremony was scheduled to take place on 25 February 2025. I am not sure what his close friends in the Eritrean regime, like Hagos Kisha, will include in his life history, but what is sure is that what they will say about Mulugeta will be totally different from what I am going to tell you here.
Mulugeta Giorgis was the person who organized the arrest on 30.08.1965 of Seyoum Ogbamichael (Harestai), Woldedawit Temesghen, Ahmed Siraj, and my middle school class teacher, Memhir Seyoum Negassi. Ghirmai Yosief was also one of his victims at a different setting.
For the sake of those who know little about our past, Seyoum and Woldedawit were among the Asmara students who joined the Eritrean Liberation Front (ELF) in those early years. Ahmed Siraj was a tailor and urban ELF cell member in Asmara in whose house the arrest organized by Mulugeta Giorgis took place. The three languished in prison for 10 years until they were liberated by the ELF in 1975. Memhir Seyoum Negassi, who was in discussion with the two ELF envoys at the time of the arrest, was one of the active nationalist teachers of his time who influenced the Eritrean student movement.
Among victims of Mulugeta Giorgis: Seyoum ‘Harestai,’ Woldedawit Temesghen and Ahmed Siraj, the martry of Barentu/1978 whose photo could not be obtained.
Mulugeta in Kassala, 1964-65
Mulugeta Giorgis appears to be among the early recruits in the ELF. After a huge student demonstration in Asmara in March 1965, Seyoum Harestai and his close friend Woldedawit went to Kassala and were received by Mulugeta, Omar Jaber and others who were in the ELF Kassala office. When the Kassala leadership, that included Mulugeta, decided that Seyoum and Woldedawit should go back to Asmara and organize ELF cells in the city, Mulugeta was the one who arranged their trip and their potential supporters in Asmara. But soon, Mulugeta surrendered to the Ethiopian consulate in Kassala and flew to Asmara to organize their arrest.
A few months before the arrival of Seyoum and Woldedawit in Kassala, another Asmara student from the vocational school of Point IV, Ghirmai Yosief, was sent back to Asmara in a similar mission of organizing ELF cells. Mulugeta knew that Ghirmai Yosief was frequenting at the Asmara YMCA to do his ELF job. Therefore, Mulugeta could easily lead the Ethiopian security to arrest not only Ghirmai Yosief but although through him to Seyoum Harestai and Wodedawit.
The other day, I asked Ghirmai Yosief, who is the only person still alive from among those victims mentioned above, as to why Mulugeta betrayed them all. Ghirmai could not know why but said Mulugeta was a commercial school graduate and former worker at the Dutch Wonji Sugar Factory in Ethiopia.
Memhir Seyoum Negassi, Ghirmai Yosief, and the victimizer Mulugeta Giorgis.
Mulugeta in Addis Ababa, early 1970s
In the early years of the 1970s, one issue of the Ethiopian police newspaper (ፖሊስና እርምጃው) reported that Mulugeta Giorgis and a few accomplices were facing the law for a crime/arson that could have put Addis Ababa in flames.
The persons accused for the arson, including Mulugeta, were relatives of the owner of the Bowling Centre that was located near Harambee Hotel. The owner and his relatives conspired to put fire on the Bowling Centre so that the Bowling Centre owner could claim hundreds of thousands of insurance money for the damage. That owner also asked Mulugeta and other relatives to beat him, injure him with knives and leave him near his car in the outskirts of Addis on the way to Gondar.
According the police newspaper I read, the case was to be brought to the High Court in the Lideta zone of Addis. At that time, I was working as a journalist for the Ethiopian Herald. I decided to report every detail of the case as a revenge to what Mulugeta has done to my former schoolmates and school teacher whom I brought to the meeting with Seyoum and Woldedawit. The reports on the Ethiopian Herald sometimes appeared on the front page as banner headlines. I recall Baalu Ghirma, the then editor-in-chief of the Amharic Addis Zemen and author of ‘Oromai’, assigning Yohannes Disasa, a top Addis Zemen reporter, to go with me every day and cover the Bowling Centre story. Other Addis Ababa newspapers and the Ethiopian News Agency (ENA) also joined us in reporting the arson case of Mulugeta and his accomplices.
According to the final opinion of the presiding judge of the Lideta High Court, the sentences on Mulugeta and others were aggravated by several years due to the intensive press coverage, on top of them the Ethiopian Herald, that expressed the danger to public safety that the fire at the Bowling Centre could have caused if it were not put down on time.
This is part of Mulugeta’s story that will not appear in his obituary drafted by his regime friends. This could also indicate what kind of people are STILL standing on the side of the cold-hearted regime in Asmara.
ባህግና Bahgna Media 23.02.2025: ድሕሪ ምድርባይ ፕሮፖጋንዳ ኸ ናበይ፡ ሕድሮም ዝተጠልመ ሰራሕቲ ፈንቅል
Written by Bahgna MediaMedia
ወርሓዊ ኣስተምህሮ ኣባላት ሰዲህኤን ኣኼባ ኣባላት ፖሓኤን ተሰላሲሉ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኣቐዲሙ ብጥምሮ ኣብያተ- ጽሕፈት ውደባ፡ ደቂ ኣንስትዮን መንእሰያትን ሰዲህኤ ዝወጸ ስሩዕ ወርሓዊ መደብ መሰረት፡ ብ22 ለካቲት 2025 ንኣባላት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ኣስተምህሮ ተዋሂቡ፡ መቐጸልታ ናይቲ ብ15 ለካቲት 2025 ዝተኻየደ ብሓው ገረዝጊሄር ተወልደ ዝተመርሐ ኣኼባ ኣባላት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ድማ በዚ ተጠቂሱ ዘሎ ዕለት ተሰላሲሉ።
ነቲ “ህንጸት ሃገራዊ መንግስቲ ብ‘ምዝማድ ምስ ህንጸት ሃገር፡” ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእስቲ ኣስተምህሮ ዝሃበ ሓው ኣሰፋው በርሀ ኣባል ማእከላይ ባይቶ ሰዲህኤ እዩ። ብጻይ ኣሰፋው ኣብቲ ኣስተምህሮኡ ብዛዕባ ሃገርነትን መንግስቲን ኣብ ሕድሕዶም ዘሎ ምትእሳራትን ዝምልከት መብርሂ ሂቡ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ከኣ ብዛዕባ ኩለ-መዳያዊ ትሕዝቶ ልኡላውነት እውን ዕሙቕ ዝበለ መበገሲ ሓሳብ ኣቕሪቡ።
ንታሪኻዊ ኣመጻጽኣ ሃገርን መንግስትን ዝምልከት ብኣብነታት ኣሰንዩ ምስ ኣብርሀ ከኣ፡ ኣብ መንጎ መንግስትን ህዝብን ክህሉ ብዛዕባ ዝግበኦ፡ ፖለቲካዊ፡ ማሕበራውን ቁጠባውን ውዕልን ተሓታትነትን፡ መንግስቲ ከማልኦ ዝግበኦ ጉዳያትን ዘርዚሩ፡ እዚ ዝምድና ሚዛኑ ሓልዩ ንክቕጽል ኣብ ሕገመንግስቲ ምስፋሩ ወሳኒ ምዃኑ ንተሳተፍቲ ኣብሪሁ።
ድሕሪዚ ሓፈሻዊ ክለሰ ሓሳባዊ መእተዊ ምቕራቡ ድማ፡ ምስ ኣብ መጻኢት ኤርትራ ክህልው ትጽቢት ዝግበረሉ ምሕደራ ንምዝማዱ ይሕግዙ ብዛዕባ ዝበሎም ኣገደስቲ ዛዕባታት ስፍሕ ዝበለ ተንታን ኣቕሪቡ። እቶም ብፍላይ ዝተገደሰሎም ዛዕባታት “ምምሕዳር ሃገራዊ ጸጋታትዓይነት፡ ምምሕዳራትን ተደላይነት ዲሞክራሲያዊ ምሕደር፡ ዕላማታት ሃገረ መንግስቲ፡ ዲሞክራሲያዊ መትከላት ሃገረ መንግስቲ፡ ዲሞክራሲያዊ መትከላት ሃገረ ኤርትራ፡ ዜጋን ሓጋጊ ስልጣንን ከምኡ’ውን ስልጣንን ዕላማን ሃገራዊ ፓርላማን” ዝብሉ ኮይኖም ኣብ ትሕቲ ነፍሲ ወከፎም ብዛዕባ ዝሰፍሩ ንኡሳ ኣገደስቲ ሓሳባት’ውን ብምጥቃስ ዝርዝራዊ መብርሂ ኣቕሪቡ።
ድሕሪ መግለጺ ተሳተፍቲ ነቲ ኣቀራርባን ትሕስቶን ኣስተምህሮ ንኢዶም ሕቶታት ሓቲቶም ኣድላይ መልሲ ክወሃቦም እንከሎ፡ ኣብ መጻኢ ከምዚ ዝኣመሰለ መድረኻት ክቕጽል እውን ለበዋ ኣቕሪቦም።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ከም መቐጸልታ ናይቲ ብ15 ለካቲት 2025 ምስ ኣብ ዝተፈላለዩ ኩርነዓት ዝነብሩ ኣባላት ፖሓኤ ዝተኻየደ ኣኼባ፡ ኣብዚ ዕለት’ውን ምስ ኣብ ኣወስትራልያን ኒውዘላንድን ዝርከቡ ኣባላት ቀጺሉ። ኣብዚ ኣኼባ ሓው ገረዝጊሄር ተወልደ ኣቦመንበር ፖሓኤ፡ ካብ ህልዊ ምንቅስቓሳት ፖሓኤ ጀሚሩ ብዛዕባ ብደረጃ ሃገራዊ ዞባውን ኣህጉራውን ዝረአ ዘሎ ኩለ-መዳያዊ ምዕብልናታት ሰፊሕ መብርሂ ሂቡ።
ኣብዚ ኣኼባ’ውን ከምቲ ናይ ቅድም፡ ሓለፍቲ ኣብያተ-ጽሕፈት ፖሓኤ፡ ብዛዕባ’ተን ዝመርሕወን ዘለዉ ትካላት ሓጸርቲ ጸብጻባት ኣቕሪቦም ኣባላት ኣብ ቀጻሊ መስርሕ ክሳተፉ ብዛዕባ ዝኽእልሉ ኣንፈታት ኣመልኪቶም። ተሳተፍቲ ብወገኖም ዝተፈላለዩ ሕቶታት ኣቕሪቦም በብዝምልከቶም መብርሂ ምስ ተዋሂብዎም። ከምዚ ዝኣመሰለ ርክባት ቀጻሊ ንክኸውን ድማ ተማሕጺኖም።
ኣብ ኤርትራ ኩለን ዞባዊ ምምሕዳኣራት፡ ክሳብ ደቂ 60 ዓመት ዝዕድሚኦም ዜጋታት ንወተሃደራዊ ዳግመ-ስልጠናን ልምምድን መዝጊበን ከዳልዋን ዘድሊ ምልዕዓል ክገብራን ከም ዝተኣዘዛ“ሓልዮት ሰብኣዊ መሰል ኤርትራ (Human Right Concern Eritrea” ዝተባህለ ኣብ ዓባይ ብሪጣንያ ዝመደበሩ ሰብኣዊ ትካል፡ ብ18 ለካቲት 2025 ብዝዘርግሖ ሓበሬታ ኣፍሊጡ። እቲ ክተት ዝተጣየሱ ወተሃደራት ነበርን ኣቐዲሞም ብፍሉይ ምምሕዳራዊ ምኽንያታት ካብ ውትህድርና ንክወጹ ውሕስነት ረኺቦም ኣብ ተጠባበቕቲ ተመዝጊቦም ዝነበሩን ከም ዘጠቓልል ተሓቢሩ። ካብዚ ሓሊፉ ሓዳር መስሪተን ዝወለዳ ደቂ ኣንስትዮ ከይተረፋ ኣካልቲ ክተት ምዃነን ተጠቒሱ።
በቲ ናብተን ዞባዊ ምምሕዳራት ተመሓላሊፉ ዝተባህለ ትእዛዝ መሰረት፡ ንግዱድ ውትህድርናን ምድራት ምንቅስቓስን ዝምልከቱ መምርሕታት፡ መሰረት ብምግባር፡ ዝኾነ ወዲ 50 ዓመትን ካብኡ ንታሕትን ዝዕድሚኡን ዜጋ ካብ ሃገር ከይወጽእ ከም ዝኽልክል እውን ተገሊጹ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ዞባዊ ምምሕዳራት ድሮ ግብራዊ ስጉምቲ ክወስዳ ከም ዝጀመራ ተፈሊጡ።
እዚ ሓድሽ ትእዛዝ፡ ምስ ጐረቤት ኢትዮጵያ ከይካየድ ምስ ዘስግእ ዘሎ ውግእ ምትሕሓዝ ኣለዎ ብዝብል፡ ኣብ ሕብረተሰብ ኤርትራ ዓሚቕ ስንባደ ፈጢሩ ከም ዘሎ እቲ ሓበሬታ ብተወሳኺ ጠቒሱ። እቲ ሰብኣዊ ትካል ኣተሓሒዙ ኢትዮጵያ ብዛዕባ ዋንነት ወደብ ዓሰብ ተቕርቦ ዘላ ሕቶን ኣብ ግዜ ኣኼባ ሕብረት ኣፍሪቃ ዝወጸ ግጉይ ካርታ ኣፍሪቃን ነቲ ወጥሪ ኣጋዲዶም ናብ ውግእ ከይወስድዎ ስግኣት ከም ዘሕደረ ኣብቲ ሓበሬታኡ ኣስፊሩ።
ምስዚ ብምትሕሓዝ፡ እቲ ኤርትራዊ ሰብኣዊ ትካል፡ ኤርትራ ኣብቲ ኣብ ትግራይ ኣብ 2020-2022 ዝተኻየደ ውግእ ብምስታፋ ከቢድ ጉድኣት ከም ዝወረደ ብምጥቃስ ናይቲ ውግእ ግዳያት መርድእ ከይተነግረ ካልእ ናብ ውግእ ዝወስድ ሻቕሎት ምፍጣሩ፡ ኣብቲ ህዝቢ ዝፈጥሮ ተጽዕኖ ከቢድ ምዃኑ ገሊጹ።
ኣብ መወዳእታ፡ ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ሕብረት ኣፍሪቃን ካለኦት ዝምልከተን ሃገራትን፡ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝዓርግ ዘሎ ወጥሪ ንምህዳእ ተጽዕኖ ከሕድራ እቲ ትካል ጸዊዑ። ብፍላይ ከኣ ሕብረት ኣፍሪቃ ንኢትዮጵያ ኣብ ኣድላይነት ምኽባር ልኡላውነት ሃገር ከረደኣ ክኽእል በቲ ዘውጸኦ ሓበሬታ ኣዘኻኪሩ።
“ዝምድና መንግስታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ከመይ ደረጃ ከም ዝርከብ” ካብቶም ብጻዕቂ ከተሓትቱ ዝጸንሑ መድረኻዊ ዛዕባታት ሓደ ምዃኑ ፍሉጥ እዩ። ነዚ ሕቶ ገለ ወገናት፡ “የንቆልቁል እዩ ዘሎ” ኢሎም ክምልስዎ እንከለዉ፡ ካለኦት ከኣ “እዞም መንግስታት እዚኣቶም ዘይእሙናትን ኣካይዳኦም ዘይፍለጥን ስለ ዝኾኑ፡”ዝምድናኦም ኣብ ከምዚ ደረጃ እዩ ዘሎ ክትብሎ ኣጸጋሚ እዩ” ክብሉ እዮም ጸኒሖም።
እቲ ኩነታት ኣጸጋሚ ኮይኑ፡ ዝጸንሓሉ ምኽንያት ከኣ፡ ብፍላይ ብወገን’ቲ ኣብ ኤርትራ ዝገዝእ ዘሎ ጉጅለ ህግደፍ ዝኽተሎ መንገዲ ትካላውን ግሉጽን ብሰንኪ ዘይምዃኑ እዩ። እንተኾነ ብዝያዳ ድሕሪ ምኽታም ምቁራጽ ህውከት ኣብ ፕሪቶርያ ኣብ መንጎ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ህወሓትን ነቶም ብክልቲኦም ወገናት፡ እናተቛራረጹ ብኢድ ኣዙራዊ ኣገባብ ክቃልሑ ዝጸንሑ ፖሮፓጋንዳዊ ወስታታት ኣላጊብካ፡ ብፍላይ ካብዚ ቀረባ ግዜ ጀሚሩ እቲ ዝምድና “ኣዝዩ እናሓርፈፈ” ክኸይድ ከም ዝጸንሐ ምግማቱ ዘጸግም ኣይነበረን።
ካብዚ ቀረባ ግዜ ድማ ኣዝዮም ከም ዝተረሓሓቑ ዘርእዩ ግሁዳት ምልክታት ይስምዑ ኣለዉ። “ብሪጌድ ንሓመዱ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ኣኼባ ምክያዱ” ብመንግስታዊ ማዕከናት ዜና ኢትዮጵያ ከይተረፈ ምስተቃልሐ፡ ብወገን ኤርትራ እውን ግብረ መልሲ ብዝመስል፡ “ኣብ ሰለስተ መራክብ ኣዘርባጃን ተጻዒኑ ዝነበረ ኣጽዋር መንግስቲ ኢትዮጵያ ብኤርትራ ተወሪሱ” ዝብል ተሃዋሲ ዛዕባ ተወዓዊዑ። ከይደንጐየ ከኣ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብ ድሮ መበል 38 ዓመታዊ ኣኼባ መራሕቲ ሃገራት ኣፍሪቃ፡ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝሃነጾ ዓለምለኻዊ ማእከል ኣኼባ (international convention center) ኣብ ህላወ ናይታ ሃገር ፕረሲደንት ኣቶ ታየ ኣጽቀስላሴ ከመርቕ እንከሎ ዝሰቐልዎ ካርታ ኣፍሪቃ ንሰፊሕ ደቡባዊ ክፋል ኤርትራ ናብ ኢትዮጵያ ዘእተወ ኮይኑ ምስ ተራእየ፡ ምስቲ ከስምዕዎ ዝጸንሑ ቀጻሊ ህርፋን ወደብ ዓሰብን ገማግም ቀይሕ ባሕሪ ኤርትራን ተደሚሩ ሓያል ናይ ፕሮፖጋንዳ ማዕበል ኣልዒሉ።
እቲ ተረኽቦ ነቲ ዝተረስዐ ዝመስል ዝነበረ፡ ኣብ ከተማ ጐንደር ብምኽንያት ጽንብል በዓል ጥምቀት 2020 ኣብ ዝተሰናደአ ናይ ጐደና ምርኢት ንምልእቲ ኤርትራ ናብ ኢትዮጵያ ዘእተወ ካርታ ብምዝርግሑ ህግደፍኳ እንተዘይተዛረበሉ፡ ናይ ብዙሓት መዘራራቢ ኮይኑ ከም ዝነበረ ዘዘኻኽር ኮይኑ ቀንዩ። ኣብቲ ንኤርትራ ከም ሃገር ኣፍልጦ ዘይህብ ካርታ ዝቐረበሉ ኣጋጣሚ ዕዱም ተሳታፊ ዝነበረ ናይ ሽዑ ኣንበሳደር ኤርትራ ኣብ ኢትዮጵያ ሰመረ ርእሶም ርእዩ ከምዘይረኣየ ምዃኑ ከኣ፡ ከም ሓድሽ ክትዝክሮ ዘገድድ ክስተት እዩ ኮይኑ’ሎ። ኣብዚ ዳሕረዋይ ንገለ ክፋል ኤርትራ ናብ ኢትዮጵያ ዘእተወ፡ እሞ ብወገን ኢትዮጵያ ኮነ ሕብረት ኣፍሪቃ መብርሂ ዘይተዋህበሉ ክስተት’ውን ኣብቲ መድረኽ ዝነበረ ጉዳይ ፈጻሚ ኤርትራ ኣቶ ቢንያም’ውን ድምጹ ኣይተሰምዐን። ጸኒሑ ግና፡ ሓደ ካብ ላዕለዎት ሓለፍቲ ህግደፍ ሚኒስተር ዜና የማነ ገብረመስቀል “ጽንብላሊዕሲ ነብሳ ዘይከደነት መሬት ከደነት” ዝብል ግና ድማ ዕምቆት ብዘየብሉ ኣቀራርባ ግብረ መልሲ ስለ ዘስመዐ፡ እቲ ፕሮፖጋንዳዊ ምድርባይ ፊትንፊት ናይ ምዃን ምልክት ኣርእዩ።
ኢትዮጵያዊ ምሁርን ዲፕሎማትን ዶር ሙላቱ ተሾመ ዊርጡ፡ ብ17 ለካቲት 2025 ኣብ መርበብ ሓበሬታ ኣልጀዚራ ዓምዲ ርኢቶ፡ "ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ካልእ ግጭት ንምውጋድ ስጕምቲ ምውሳድ ግዚኡ ሕጂ'ዩ" ብዝብል ኣብ ዘውጸኦ ሰፊሕ ጽሑፍ፡ ነቲ ሕማቕ ምስልን ገበናትን ኢሳያስ ኣፈወርን ጉጅለኡን ዝዳህሰሰ፡ ኣብ ልዕሊ ኢትዮጵያ ውግእ ናይ ምኽፋት ሓድሽ ድሌት ከምዘለዎ ብምጥቃስ ተሪር ክሲ ኣቕሪቡ። ነዚ እውን ብወገን ኤርትራ ኣብ 8 ነጥብታት ዘተኩር ኮይኑ፡ “እቲ ደረቐኛ ክሲ፡ ንናይ ኲናት ድሌት ኢትዮጵያ ንምኽዋልን ንምምኽናይን ዝዓለመ'ዩ" ብዝብል ዝጠቓለል መልሲ ሂብሉ። እዚ ተወሲኽዎ ድማ እቲ ፕሮፖጋንዳዊ ጥምጥም ቀጥታዊ መንግስታዊ መልክዕ ከም ዝሓዘ ዘርኢ ተወሳኺ መርተዖ እዩ። ትሕዝቶ ናይቲ ዝካሰስዎ ዘለዉ ቅድሚ ሕጂ’ውን ዝተባህለ ኮይኑ፡ ርክቦም ኣብ ሕማቕ ደረጃ ምብጽሑ ብንጹር ዘረድእ እዩ። ኢትዮጵያ በቲ ፍሉይ ልኡኽ ቀዳማይ ሚኒስተር ኮይኑ ዝዋሳእ ዘሎ ላዕለዋይ በዓል መዚ ዶር ተሾመ ኣቢላ ብኸምዚ ዝኣመሰለ ክብደት ኣንጻር ኤርትራ ዝኸሰሰት፡ ኣብ ጽባሕ እቲ ብኤርትራ “ንተቓወምተይ ብጋህዲ መድረኽ ሂባ” ተባሂላ ኣብ እተኸሰስትሉን ብኣንጻሩ ድማ “ኤርትራ ኣባላት ፋኖ ኣሰልጢናን ኣዕጢቓን ናብ ክልል ኣምሓራ ተእቱ ኣላ” ተርባሂላ ኣብ እተኸሰሰትሉን ግዜ ምዃኑ ከኣ ነቲ ምስሕሓባ ዝያዳ ኣኽሪርዎ’ሎ።
እዚ ዝረአ ዘሎ ምውጣጥ ሃንደበት ዝተፈጥረ ዘይኮነ፡ ውህሉል ናይቲ ዘይሓላፍነታውን ዘይትካላውን ዲፕሎማሲያዊ ፖሊሲ ጉጅለ ህግደፍን ዘይዕቱብ ኣተሓሕዛ ፖሊሲ ዝምድና ሰልፊ ብልጽግናን ተወሲኽዎ ምዃኑ ክዝንጋዕ የብሉን። ምኽንያቱ እቲ መጨበጢ ዘይብሉን ኣርሒቑ ዘይርእን ዳንኬራ ኢሳይስ፡ “ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ሓደ እዩ፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ወጻኢ ጉዳይና እዩ፡ ኣብይ እንተደሊኻ ዓሰብ፡ ምጽዋዕ፡ ተስነይን ኦሞሓጀርን ፈቓድ ከይሓተትካ ክትመጽእ ትኽእል ኢኻ” ዝብል ዝነበረ ብስምዒት ዝተዓብለለ ናይ ኢሳያስ ዓጀውጀው፡ ዘኽፍሎ ዘሎ ዋጋ ምዃኑ ዘንጊዕካ፡ ኣጻብዕትኻ ናብ መንግስቲ ብልጽግና ጥራይ ምውጥዋጥ ከምቲ “ወደን ከይሓምያስ ሰበይቲ ወደን” ዝበሃል እዩ ዝኸውን።
እዚ ጥራይ ዘይኮነ፡ እቲ ፍቕሪ ሓድሽ ኣብ ዝነበሩ ግዜ፡ ባንዴራ ኢትዮጵያ ዓቲሮም፡ ጐረርኦም ክሳብ ዝልሕትት “ተደሚርና ኢና፡ ፍቕሪ ይሶር” እናበሉ ዝድብሉ እዢርዕም ዠይራዩ ኤርትራውያን ምንባሮም’ውን ጓሲኻዮ ዝሕለፍ ኣይኮነን። እቲ ካርታ ኤርትራ ቆራርጽካ ናብ ኢትዮጵያ ምእታው እውን፡ መቐጸልታ ናይቲ ኣብይ ኣሕመድ “ኣነን ወዲ ኣፎም ተደሚርና ዓሰብ ንካፈል፡ ቀይሕ ባሕሪ ማዕረ ፈለግ ኣባይ ናይ ኢትዮጵያ ህልውና ወሳኒ እዩ” ዝብሎ ዝነበረ ህርፋን መቐጸልታ እምበር ሓድሽ ዘይምዃኑ ምዃኑ ምስትውዓሉ ኣገዳሲ’ዩ።
እቲ ፍትሕ ተጋሂዱ ስለ ዝኾነ፡ ድሕሪ ሕጂ “ዝምድናኦም ኣብ ከመይ ደረጃ’ሎ?” ኣጀንዳ ኣይክኸውንን እዩ። እቲ ምስሕሓብ ዝያዳ ተወጢሩ፡ ናብቲ ህዝብና ስለ ዘይረብሓሉ “ወትሩ እንቃወሞ ውግእዶ ይዓርግ ይኸውን?” ዝብል ስግኣት እዩ መዛረቢ ኣጀንዳ ዝኸውን። ውግእ ድሕሪ ሕጂ’ውን ናይ ዝኾነ ጸገም መፍትሒ ከምዘይከውን፡ ካብ ህዝቢ ኤርትራ ንላዕሊ ዝምስክር የለን። ስለዚ ህዝብና በቲ ሓደ ወገን ልኡላውነት ኤርትራን ሓድነት ህዝባን ዝዕቅብ፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ንውግእን ሳዕቤኑን ዕድል ዘይህብ ኩለ-መዳያዊ ቃልሲ ከካይድ ኣብ ዝግደደሉ ወሳኒ መድረኽ ምህላዉ ክርዳእን ብግብሪ ክስለፈሉን ይግብኦ።
More...
ሕብረት ኣፍሪቃ ኣብ ሱዳን ብምኽንያት ረሞዳን ተኹሲ ክቋረጽ ጸዊዑ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኣኼባ ቤት ምኽሪ ሰላምን ጸጥታን ሕብረት ኣፍሪቃ
ቤት ምኽሪ ሰላምን ጸጥታን ሕብረት ኣፍሪቃ ሱዳናውያን ተዋጋእቲ ሓይልታት ንድላይነት ሰብኣዊ ምቁራጽ ተኹሲ ብምኽንያት እቲ ኣብ ወርሒ መጋቢት 2025 ዝካየድ ቅዱስ ሮመዳን (ጾም) ከተግብሩ ጸዊዑ። እቲ ቤት ምኽሪ ነዚ ዝጸውዐ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ብዛዕባቲ ኣብ ሱዳንን ኮንጎን ዘሎ ኩነታት ንምምዛን ኣብ ኣዲስ ኣበባ ኣብ ዘካየዶ ፍሉይ ኣኼባ ምዃኑ መርበብ ሓበሬታ ሱዳን ትሪቡን ገሊጻ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ እቲ ቤት ምኽሪ ሰላምን ጸጥታን ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ብዛዕባ ኣብ ጉዳይ ሱዳን ብኣላይነት ሕብረት ኣፍሪቃ ዝካየድ 2ይ ዙር ዘተ እውን ተዘራሪቡ።
እቲ ትካል ሰላምን ጸጥታን ኣብቲ ኣኼባኡ ኣብ ሱዳን መመሊሱ ኣብ መንጎ ክልቲኦም ኣብ ውግእ ተጸሚዶም ዘለዉ ሱዳናውያን ዝዓርግ ዘሎ ውግእን ዘኸትሎ ዘሎ ናይ ውግእ ገበናትን ካለኦት ጥሕሰታት ዓለም ልለኻዊ ሕግታትን ኣዝዩ ከም ዘተሓሳሰቦ ኣንጸባሪቑ። ካብዚ ብምንቃል ከኣ ክልቲኦም ሱዳናውያን ወገናት ብዛዕባ ቀዋሚ ምቁራጽ ተኹስን ናብ ቀጥታዊ ዘተ ምእታውን እውን ክሓስቡ ጸዊዑ።
እቲ ኣኼባ ኣብቲ ዳህሳሱ ንሲቪል ክፍሊ ሕብረተሰብ ግቡእ ሓለዋ ክግበር ከም ዘድሊ ጠቒሱ፡ ኩሎም ሰብኣዊ ሕግታት ጥሒሶም በደል ዝፈጸሙ ወገናት ክሕተቱ ምምዛኑ ተጠቒሱ። ምስዚ ብምትሕሓዝ ከኣ ንኹሎም ውሳነታት ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት ጥሒሶም፡ ኣብ ጉዳይ ሱዳን ኢድ ኣእትዮም ዘጋድዱ ዘለዉ ኣካላት ኩነኔኡ ኣስሚዑ። ኩሎም ናይ ወጻኢ መንግስታውን ዘይምነግስታው ሓይልታት ኣብ ጉዳይ ሱዳን ካብ ኢድ ኣእታውነትን ወተሃደራዊ ሓገዝ ምቕራብን ንክዕቀቡ ድማ ጸዊዑ።
ምስዚ ብምትሕሓ ኩሎም ሱዳናውያን ወተሃደራዊ ኣካላት ናብቲ ዝተጸገመ ህዝቢ ሓገዝ ዝበጽሓሉ ኩነታት ክፈጥሩን ካብ ወጻኢ ናብ ሱዳን ዝኣትወሉ ኣፍደገታት ኣብ ምኽፋት ክተሓባበሩ ተማሕጺኑ፡ ኣብታ ሃገር ዝግበር ዘተ ከኣ ንኹሎም ሱዳናውያን ዘሳትፍን ሓቛፍን ናይ ምዃኑ ኣድላይነት ኣገንዚቡ።
التوق للإنتاج الإعلامي 20.02.2025
Written by التوق للإنتاج الإعلاميዶር ሙላቱ ተሾመ፡ ንኤርትራ ከም ጠንቂ ውግኣት ናይ’ዚ ዞባ ከሲስዋ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኢሳያስ ኣፈወርቅን ዶር ሙላቱ ተሾመን ብ2021 ከም ሎሚ ከይኮነ
ኢትዮጵያዊ ምሁር ዶ/ር ሙላቱ ተሾመ፡ ኣብ ኣልጀዚራ ሓሳብ (opinion) ኣብ ዝብል ዓምዲ፡ ኣብ ትሕቲ "ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ካልእ ግጭት ንምውጋድ ስጕምቲ ምውሳድ ግዚኡ ሕጂ'ዩ" ዝብል ኣርእስቲ፡ ብ17 ለካቲት 2025 ኣብ ዘውጸኦ ሰፊሕ ጽሑፍ ንኤርትራ ኣብ ዞባና ሓድሽ ውግእ ክተኣጉድ ትደሊ ምህላዋ ከሲሱ። ንሱ ኣብቲ ሰፊሕ ጽሑፉ፡ ኤርትራ ኣብዚ ዝሓለፈ ዳርጋ ፍርቂ ክፍለ-ዘመን፡ ኣብዚ ዞባ ኣብ ዝተፈጠሩ ውግኣት ኢዳ ከተእቱ ዝጸንሐት እያ ክብል ገሊጽዋ።
ዝያዳ ዝርዝር ብምጥቃስ ከኣ ኣብ ሱዳን፡ ደቡብ ሱዳን፡ ሶማሊያን ኢትዮጵያን ዝተኻየዱ ውግኣት ኩሎም ኢድ ኤርትራ ከም ዝነበሮም ጠቒሱ። ኣተሓሒዙ ድማ እቲ ካብ 1993 ጀሚሩ እንኮ መራሒ ኤርትራ ኮይኑ ዝቕጽል ዘሎ ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ውግእ ንምእጓድ ነዊሕ ርሕቀት ተጓዒዙ ክሳብ ሃገራት ኣበይቲ ቀላያት ዝኸይድ እዩ ኢልዎ። .
ዶር ሙላቱ ተሾመ ኣተሓሒዙ፡ ኤርትራ ኣብ ዝሓለፉ 33 ዓመታት ናይ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ናይ ስልጣን ግዜ፡ ህላወ ፓርላማን ሲቪላዊ ኣገልግሎትን ኮታ ኩሎም ትካላዊ ኣካላት መንግስቲ ዝበኾሩሉ፡ ንቡር መንግስታዊ ምምሕዳር ተሓሪምዋ ኣብ ኢድ ሓደ ውልቀ ሰብ ወዲቓ ዘላ ሃገር ምዃና ኣስፊሩ። ኣብ ኤርትራ ገደቡ ዘይፍለጥ ግዱድ ወተሃደራዊ ኣገልግሎት ከም ዘሎ ብምጥቃ ከኣ፡ እታ ሃገር ብዘይካ ውሱን ዘይሕጋዊ ወርቂ፡ ስደት መንእሰያት እንተዘይኮይኑ ካልእ ናብ ወጻኢ ዝለኣኽ ሰደድ ዘየብላ ሃገር እያ እውን ኢሉ።
ኣብ ዞባና ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ጐንጽታት ምጽሕታር፡ ምድጋፍ ዓመጸኛታት፡ ወይ ድማ ምሕጋዝ ውግእን ምክፍፋልን ዝሃርፉ ወገናት ቀንዲ ተግባራት ኤርትራ እዩ ምስ በለ፡ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ምስቶም ንነዊሕ ግዜ ብዓይኒ ጽልኢ ክርእዮም ዝጸንሐ፡ ብፍላይ ከኣ ኣብ 1998-2000 ዝተዋገኦም መራሕቲ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት)፡ ሎሚ ነቲ ኣብ ውሽጦም ተፈጢሩ ዘሎ ምክፍፋል ክምዝምዞ ይጽዕር ከም ዝሎ ኣብቲ ጽሑፉ ኣስፊሩ።
እቲ ዶር፡ ካብ ነዊሕ ግዜ ጀሚሩ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝጸንሐ ፖለቲካዊ ውረደ ደይብ ነዊሕ ዝርዝር ዘለዎ ምዃኑ ጠቒሱ፡ ነቲ ኩነታት ንምቕያር ዶር ኣብይ ኣሕመድ ኣብ 2018 ተበግሶ ወሲዱ ናብ ሓድሽ ምዕራፍ ተኣትዩ ምንባሩ ሓቢሩ። እንተኾነ ኢሳያስ ምህናጽ ናይ ሓባር ትሕተ-ቅርጻን ምዕባይ ሓባራዊ ቁጠባዊ ዓቕምን ድሌት ስለ ዘየርኣየ እቲ ሓድሽ ምዕራፍ ዝምድና ክቕጽል ከምዘይከኣለ ገሊጹ።
ኣተሓሒዙ ድማ ህወሓት ድሕሪ ለውጢ ኣብ ኢትዮጵያ ከምቲ ዝለመዶ ስልጣን መንግስቲ ክቆጻጸር ፈቲኑ ምስ ዘይኮነሉ፡ ምስ ፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብ ውግእ ምስ ተኣተወ፡ ኢሳያስ ነቲ ዕድል ክጥቀመሉ ከም ዝፈተነን ውዕል ፕሪቶርያ ምስተኸተመ ግና ውድቀቱ ኮይኑ ረኺብዎ፡ ምኽንያቱ ድማ ውግእ ትግራይ ክቕጽል ህርፋኑ ስለ ዝነበረ ክብል እውን ዶር ሙላቱ ጽሒፉ።
ኣብዚ እዋንዚ ኢሳያስ ውዕል ፕሪቶርያ ንድሕሪት ተመሊሱ ምሉእ ብምሉእ ንክፈርስ ድሌቱ ምዃኑ ከሲሱ፡ ሓደ ክፋል ህወሓትን ደጋፊኡ ወተሃደራዊ ጉጅለን ድማ ተመሳሳሊ ድሌት ከም ዘለዎም ዘመልክት ተርእዮ ከም ዝሎ ጠቒሱ፡ ናይዚ ሳዕቤን ንኢትዮጵያ ኮነ ዞባና ሓደገኛ ከም ዝኸውን ኣጠንቂቑ። ኣብ መወድእታ ድማ ዓለም ከም ኢሳያስ ዝኣመሰሉ ጸረ ሰላም ወገናት ንምዕጋት ዲፕሎማሲያዊ ስጉምቲ ንክትወድ ጸዊዑ።
መራሕቲ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብ ዝተፈላለዩ መድረኻት ናይ ኤርትራ ናብ ውግእ ትግራይ ምእታው ተኣሚኖም፡ እቲ ኣመዝጊብናዮ ዝብልዎ ወተሃደራዊ ዓወት ብዘይተሳትፎ ኤርትራ ኣይመተረጋገጸን ክብሉ ከም ዝጸንሑ ዝዝከር እዩ።
ዶር ሙላቱ ተሾመ፡ ሚኒስተር ሕርሻ፡ 5 ዓመታት ፕረሲደት ኢትዮጵያ፡ ዝተወሰነ ዓመታት ኣፈኛ ቤት ምኽሪ ፈደረሽን፡ ኣብ ቻይና፡ ቱርክን ኣዘርባዣንን ከኣ ኣንበሳደር ኮይኑ ዝሰርሐን፡ ሎሚ ድማ ፍሉይ ልኡኽ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ኮይኑ ዘገልግል ዘሎ ዲፕሎማት እዩ።
لقد اصبح انعقد ندوة برقيد نحمدو في العاصمة الاثيوبيا اديس ابابا حديث الساعة في اوساط الارتريين, ليس لكونه اول اجتماع لقوى معارضة ارترية في اثيوبيا بل لانه يعقد في دولة جارة لها علاقات سلبية طويلة الامد بالتاريخ السياسي لارتريا هذا من جانب و من الجانب الاخر يعيد الى الذاكرة تجارب المقاومة الارترية السلبية في اثيوبيا في الاعوام السابقة ومن الاسبباب الاخرى ايضا كون يتم انعقاده مع انتهاء شهر العسل بين نظام اسمرة و اديس ابابا الذي كان يروج له مدى استراتيجيته متانته , يجعل من هذا الاجتماع حديث الناس.
ان تواجد المقاومة الارترية في اثيوبيا يعود الى قدم استقلال ارتريا . وبما اننا نتحدث عن اجتماعات المقاومة الارترية في اثيوبيا وهى عديدة وتفاصيلها كثيرة , و من ضمن هذه الاجتماعات و بالاستثناء الى اجتماعات و مؤتمرات التنظيمات السياسية كانت هناك سمنارات و مؤتمرات على مستوى " تحالف القوى الساسية الارترية " و " التحالف الديمقراطي الارتري و " المثقفيين الارتيين " و " الشباب " و " المجلس الوطني للتغيير الديمقراطي " بالاضافة الى مؤتمر قندر ,مقلي , سمرى , اديس ابابا, دبر زيت , اقاقي و اواسا , من هذا المنظور اجتماع برقيد نحمدو بتاريخ 25/يناير/2025 في العاصمة الاثيوبيا اديس ابابا هو امتداد للاجتماعات السابقة و ليس اول اجتماع في تاريخ المقاومة الارترية..
ان الاوضاع السياسية الاثيوبيا في الوقت الذي كنت تعقد فيه الاجتماعات المذكورة و الوضع الاثيوبيا اليوم تختلف عما كان في السابق وينبغي اخذ هذا الاختلاف في الاعتبار , لان الظروف السياسية الاثيوبيا دومنا كان لها تأثير على المقاومة الارتريا , ومن المهم ايضا ذكر بعض النقاط المقارنة لتوضيح على ان الوضع مختلف.
اولا_ التنظيمات التي كنت تتحرك في اثيوبيا كانت تنظيمات صاحبة برامج سياسية ولها هيكل تنظيمي وقيادة منتخبة على عكس من ذلك برقيد نحمدو هو حراك شاعبي منتشر في بلدان مختلفة ويضم اعضاء من التنظيمات و الاتحادت والجمعيات الارترية المختلفة التي تتواجد في دول المهجر.
ثانيا_ ان القيادات الذي كان لهم الدور في قيادة العملية السياسية بغض النظر عن خلفياتهم كان لهم معرفة كافية عن الجبهة الشعبية لتحرير تقراي المتنفذة في الحكم انذاك و هى ايضا كان لها المام عن نضال الشعب الارتري على عكس من ذلك سلوك حكام اثيوبيا اليوم يدل على ضحالة معرفتهم للشعب الارتري ونضالاته. نسبيا حكومة الجبهة الديمقراطية الثورية لشعوب اثيوبيا كانت مسيطرة على شؤن اثيوبيا الداخلية, اما اليوم في ظل حكومة حزب الاذدهار التي اعطة الاذن لاجتماع برقيد نحمدو يسود اثيوبيا انعدام الامن والازمات الاقتصادية والحروب الاهلية مع المكونات الاثيوبيا المختلفة , خصوصا في ظل الحالة الغيير مستقرة والتي تشهد تبدل اصطفافات جديدة للقوى السياسية في اقليم تقراي المحادد لارتريا التي لها علاقة طويلة الامد بالسياسة في اريتريا.
على الرغم من ان حكومة الجبهة الديمقراطية الثورية لشعوب اثيوبيا كانت تعيق تننفيذ قرار محكمة الحدود الارترية الاثيوبيا الملزم والنهائي, الا انها لم تكن تشكل تهديدا
للسيادة الارترية. كما هو الحال مع حكومة حزب الاذدهار التي لاتخفي اطماعها على الاراضي والموانىء الارترية والحصول عليها بأي وسيلة , علما اي عمل مقاوم من اراضي اي دولة بالتأكيد يتأثر بالاهداف الساسية للدولة المضيفة فمابالك اطماع اثيوبيا و استعداداتها العسكرية و تصريحاتها العدوانية؟ عند الشروع بأي عمل من اثيوبيا يتطلب منتهى الامعان والجدية , هذه هي من التحديات الكبرى امام برقبد نحمدو فاعليه يجب ان يكونو على استعداد لفهم خلفية تجارب المقاومة الارترية في اثيوبيا وعدم تكرارها.
كون هذا الاجتماع يجري في ظل فتور العلاقة وتبادل الاتهامات بين البلدين من البدهي في مثل هذه الحالات اللجوء كل بلد الى محاولة استخدام المقاومة الموجودة في اراضيها و محاولة جعلها مخلب قط لتحقيق مصالحها و المعارضة المستضافة ايصا
بدورها تحاول المحافظة على قرارها السياسي وعدم التفريط على السيادة والاستقلال الوطني هذه هي من التحديات الكبرى التي كانت تواجه المقاومة الارترية , بالتأكيد هذا التدحدي ايضا اليوم موجود وما هي استعدادات برقيد نجمدو لمواجهته سوأل لابد ان يجد الاجابة اما بخصوص مكان تواجد المقاومة هو خيار المقاومة وفق استراتجيتها , والعمل من اراضي الجارة اثيوبيا او اي دولة اخرى ليست حلال على نظام اسمرة وحراما علي قوى المقاومة , فقط ان يكون باكل حذر حتى لا تستخدم لتحقيق مصالح الدولة المضيقة. .
