ኮሚተ ሰላምን ጸጥታን ሕብረት ኣፍሪቃ ኣኼባ ኣካይዱ *ኣኼባ ሚኒስተራት ዓረብሊግ መግለጺ ኣውጺኡ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኮሚተ ሰላምን ጸጥታን ሕብረት ኣፍሪቃን ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተራት ዓረብሊግን ብ17 ጥሪ 2024 ብጉዳይ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ሶማሊያን ተፈጢሩ ዘሎ ወጥሪ ኣኼባ ኣካይዶም መግለጽታት ድማ ኣውጺኦም።
ኣኼባ ኮሚተ ሰላምን ጸጥታን ሕብረት ኣፍሪቃ ድሕሪ ምኽታም መሰማምዒ ሰነድ ኢትዮጵያን ሶማሊላንድን፡ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ሶማሊያን ተፈጢሩ ዘሎ ወጥሪ ብዝምልከት ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ ክልቲአን ኣባልቲ ሕብረት ዝኾና ኢትዮጵያን ሶማሊያን ካለኦት ኣባል ሃገራትን ልኡላውነት፡ ግዝኣታዊ ሓድነትን ናጽነትን ንክዕቀብ ሕብረት ኣፍሪቃ ንዘለዎ ዘይቅየር መርገጽ ኣነጺሩ። ኣተሓሒዙ ድማ ኢትዮጵያን ሶማሊያን ነቲ ተፈጢሩ ዘሎ ወጥሪ ዘጋድድ ስጉምቲ ካብ ምውሳድ ክቑጠባ ጸዊዑ።
እቲ መግለጺ ኩሎም ናይ ግዳም ሓይልታት፡ ነቲ ኣብ መንጎ ክልቲአን ጐረባብቲ ሃገራት ተፈጢሩ ዘሎ ምስሕሓብ ብመንጽር ኣብ ውሽጣዊ ጉዳይ ናይ ሃገራት ኢድ ዘይምእታው ክሕዝዎን ብዓለም ለኻዊ ሕግታት ክቕየዱን ጸዊዑ።
ኣብ መወዳእታ ድማ ኣቦመንበር ኮሚሽን ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ሙሳ ፋቂ፡ ፍሉይ ልኡኽ ናይቲ ሕብረት ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃን ናይ ቅድም ፕረሲደንት ናይጀርያን ኤሊሶጉ ኦባሳንጆ ንክልቲአን ሃገራት ከመያይጡን ናብቲ ሕብረት ቀጻሊ ጸብጻባት ከቕርቡን ንክመዝዎም ጸዊዑ።
ብኻልእ ወገን ድማ ኣኼባ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተራት ዓረብ ሊግ፡ ብሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ሶማሊያ ዝተዋህቦ መግለጺ ምስ ሰምዐ፡ ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ ንሶማሊያ ዘለዎ ዕዙዝ ደገፍ ኣረጋጊጹ፡ ነቲ ኣስፋሕፋሒ ዝበሎ ኢትዮጵያ ምስ ሶማሊላንድ ዝኸተመቶ መረዳድኢ ሰነድ ብትሪ ኮኒንዎ። ኣተሓሒዙ ከኣ ኢትዮጵያ ምስ ሶማሊላንድ ዝወሰደቶ ስጉምቲ፡ ዓለም ለኻዊ ሕግን ቻርተር ሕቡራት ሃገራትን ዝጥሕስ እዩ ኢሉ፡ ሶማሊላንድ ዓለም ብዝፈልጦ ኣካል ግዝኣት ሶማሊያ እያ ኢሉ።
እቲ መግለጺ ኣስዒቡ ሶማሊያ፡ ብመሰረት ዓንቀጽ 51 ቻርተር ሕቡራት ሃገራትን ቻርተር ኣረብ ሊግን ንገዛእ ርእሳ ናይ ምክልኻል መሰል ከም ዘለዋ ጠቒሱ፡ ዓረብ ሊግ ድማ ኣብ ዝኾነ ሶማሊያ እትውስኖ ሱምቲ ኣብ ጐና ከም ዝስለፍ ኣረጋጊጹ። ሓድነት መሬታ፡ ማያን ሰማያን ኣብ ምዕቃብ ኣብ ጐና ከም ዝኸውን ከኣ ኣስፊሩ።
ኣብ ዲፕሎማሲያዊ መዳይ፡ ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራት ዝርከቡ ኣንበሳድራት ሃገራት ዓረብ ሊግ ናይቲ ኣብ መንጎ ሶማልን ኢትዮጵያን ተፈጢሩ ዘሎ ወጥሪ ኩነታት ክከታተሉ ከም ዝወሰነ ከኣ በቲ መግለጺኡ ኣረጋጊጹ።
ዝኸበርካ ኤርትራዊ/ት ኣርእስተይ ተኸቲለ ሓሳባተይ ናብ ሕብረተሰበይ ከመሓላልፍ እንከለኹ፡ ኣብ ሕልናይ ወትሩ ዕረፍቲ ይስመዓኒ። ምኽንያቱ ከም ሰብ ክሓስብ ስለ ዝኸኣልኩ።
ዝኸበርካ ኤርትራዊ/ት፡ ወዲ ሰብ 5 ሕዋሳት ኣለዎ። እዚ ካኣ ብኣምላኽ ዝተዋህበካ ኮይኑ፡ ንዘሎ ኩነታትካ ሓታትን መላስን ኴንካ እሂን ምሂን ተበሃሂልካ ሽግርካ ፈቲሕካ፡ ብሓፈሻ ኣብዛ እንነብረላ ዓለም ምስ ኣህዛብ ዓለም እንካን ሃባን ተበሃሂልካ ኣብ ፖለቲካዊ፡ ቁጠባዊ፡ ማሕበራዊን ቅዋማዊ ሕጊ ዓንዲ ሕቖን ጌርካ ምንባር ኮይኑ፡ ግን ከኣ ንሕና ኤርትራውያን ሃገርን ህዝብን ሕብረተሰብን ስለ ዝኾንና፡ ብነጻ ኣእምሮ ንክብሪ መሰልና ንኩነታትና ሓተትን መለስትን ብዘይምዃንና፡ እሞ ከኣ ኣብ መበል 21 ክፍለዘመን፤ እንሆ ውጽኢት 32 ዓመት: ኣብ ከርፋሕ ናብራ ስደትን ጸገማትን ንነብር ኣሎና። ሕሰብ ኤርትራዊ ህዝብኻ ኣበይ ደረጃ ኣሎ።
ዝኸበርካ ኤርትራዊ/ት ካብ 91 ክሳብ ሕጂ በቲ ስርዓት መንበሪ ዝተኸላእካ ክንስኻ፡ ኣነ ከም ጸሓፍን ሓሳብ ኣቕራብን ንዓሰርተታት ዓመታት ኣብ ጸልማት እናነበርካ ስቕታኻ ይገርመኒ’ዩ። ሕሰብ ኤርትራዊ ወዲ ሰብ መወዳእታ ኣለዎ። ዝኸበርካ ኤርትራዊ/ት ኣብ ጉዕዞ ሂወትካ ናብራን ሕስረትን ሞትን ስደትን መቕዘፍቲ ሰሃራን ባሕርን ብሰንኪ እቲ ስርዓት፡ ንሕና ኤርትራውያን እናሰማዕናን እናረኣናን ስለምንታይ ህዝቢ ኤርትራ ኣብዚ ወዲቑ ክንብል ዘይከኣልና? መንእሰይ ወለዶ ጽባሕ ንግሆ እንታ’ዩ ክብለኒ ወይ ክብለና ዘይምባልና፡ ኣነ ከም ሓሳብ ኣቕራቢ ብዙሕ የተሓሳስበኒ።
ኣንታ ክቡር ህዝቢ አረ እንታይ ኢና ኴንና ዘሎና ንሕሰብ ኤርትራውያን። ዝኸበርካ ኤርትራዊ/ት እዚ ስርዓት ን32 ዓመት ዓድን ህዝብን ዘድመየን ጨካን ስርዓት እንድ’ዩ። ሕጂ ኩሉ ወጺኡ ካብ ስድራቤት ሓሊፉ ካብታ ጥንታዊ መንነቱ ዝሓዘለት ህድሞኡ ጸጊቡን ጠምዩን ዘጽልለላን ዘዕርፈላን ዝድቅሰላን ኣውጺኡ ኣብ ቍርን ኣሳሕይታን ንፋስን ማይን ኣሳጢሑዎም ይርከብ። እቲ ዘገርም ድማ ኣነ ከም ሰብ ዘተሓሳስበኒ ጥኑሳት ኣብ በረኻ ዝሓርሳሉ ክትርኢ ናይ ትማሊ ተዘክሮ’ዩ። እዚ ንኩሉ ኤርትራዊ/ት ሞት እዩ።
ዝኸበርካ ኤርትራዊ/ት እዚ ስርዓት’ዚ ከይሓፈረ ነቶም ን30 ዓመት ደምዮምን መስዋእቲ ከፊሎምን ንስርዓት መግዛእቲ ኢትዮጵያ ካብ ሃገሮም ዘውጽኡዎም፡ ተመሊሱ ንኢትዮጵያ ከይትበታተን ክንስዋኣላ ኢና ክብለና ከሎ፤ ንሕና ህዝቢ ኤርትራ እምቢ ድቅና ኣይንህብን ኢልና ሓተትን መለስትን ስለ ዘይኮንና፡ ዕንባባ መንእሰያት ደቅና መንእሰይ ወሎዶ ኤርትራዊ/ት ኣብ ዘይምልከተና ኵናት ኣትዮም ብኣሽሓት ሞይቶም ኣለዉ። እዚ ዘይወጽእ መሪር ሓዘን ንኩለን ስድራቤታት፡ ብሓፈሻ ድማ ንኩሉ ሕብረተሰብና ኣጽኒቱዎን ኣብ ዓሚቝ ሓዘን የንብሮን ኣሎ።
ዝኸበርካ/ኪ መንእሰይ ወሎዶ ሽግር ህዝብኻ ንስኻ ኢኻ ሓቢርካ ትፈትሖ። እዚ ድማ ሓታትን መላስን ምስ እትኸውን እዩ። ኮይኑ ግን ኣነ ከም ሓሳብ ኣቕራቢ ሓደ ነገር ኣሎ ዝገርመኒ፡ ንሱ ድማ ፖሊስ ሓልወኒ ኣነ ድማ ክስዕስዕ ምባል ግን ኣየጥዕመልካን እዩ። ሓውኻ ፍትሒ እናበለ ንስኻ ኣብ ዓዲ ፍትሒ ተቐሚጥካ ጸረ ፍትሒ ምዃንካ ስርዓት ሓላፊ’ዩ፡ ሕብረተሰብ ግን ነባሪ’ዩ ክብለካ እደሊ።
ዝኸበርካ ኤርትራዊ/ት ኣብ መወዳእታ ጽሑፈይ ሓሳበይ ክገልጸልካ ዝደሊ - ኣነ ነጊረ’የ ሕማቕ ታሪኽ ከይትገድፍ፡ ደቅኻ ተመሊሶም ክሓቱኻ’ዮም መልሲ’ውን ትረኽበሉ ኣይመስለንን። ወዲሰብ ኣብዛ ገዲፉዋ ዝኸይድ ዓለም ትዕበ ትንኣስ ጽቡቕ ታሪኽ ሓዲጉ ክኸይድ ከሎ ክብሪ ንእኡ ክብሪ ንቤተሰቡ ክብሪ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰቡን ሃገሩን ዓቢ ክብሪ ክህልዎ ከሎ ወትሩ ብጽቡቕ እናተዘከረ ይነብር። እዚ ድማ ሂወታዊ ዝኾነ ሞት እዩ ክብል እደፍር። ከም ሓሳብ ኣቕራቢ ድማ እዚ ብሓቂ ሂወታዊ ዝኾነ ኣበሃህላ’ዩ።
ሰላም ንህዝቢ ኤርትራ
ሰላም ንህዝቢ ዓለም
ቅዋማዊ ሕግና መሰረት ምዕባለና
ብክፍላይ ተኪአ ጀርመን
ነፋሪት መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ፤ ብ17 ጥሪ 2024 ኣብ ሰዓታት ናይ ንግሆ ካብ ኣዲስ ኣበባ ናብ ዋና ከተማ ሶማሊላንድ ሃርጌሳ እናበረረት ከባቢ ከተማ ጅጅጋ ምስ በጸሐት ናብቲ ዝተበገሰትሉ ኣዲስ ኣበባ ክትምለስ ከም ዝተገደደት ፍላይት-24/FLIGHT-24፡ ዝተባህለት መርበብ ሓበሬታ ኣፍሊጣ። እዛ ነፋሪት ክትምለሰ ዘገደዳ በዓል መዚ ሲቪል ኣቬሽን መንገዲ ኣየር ሶማሊያ ክኸውን እንከሎ፡ ምኽንያቱ ድማ ካብ መቃድሾ ወሳኒ ፈቓድ ከይሓተተት ጉዕዞ ስለ ዝጀመረት ምዃኑ ተፈሊጡ።
ዋና ኣካያዲ ስራሕ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ፡ ኣቶ መስፍን ጣሰው፡ ነዚ ኣብ ዝምልከት ኣብ ዝሃቦ መብርሂ፡ “ብርግጽ እታ ናብ ከተማ ሃርጌሳ ትጐዓዝ ዝነበረት ነፋሪት ካብ መንገዲ ተመሊሳ እያ፡ ናይ ምምላሳ ምኽንያት ድማ ካብ ሰብ መዚ መንገዲ ኣየር ሶማሊያ ፈቓድ ስለ ዘይነበራ እያ” ከም ዝበለ ማዕከን ዜና ቢቢሲ ብወገና ኣፍሊጣ።
ካብ ራዳር ብዝተረኽበ ሓበሬታ መሰረት፡ ብዘካታ ካብ ጉዕዞ ዝተመልሰት ነፋሪት መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ካልእ፡ ብሰብ መዚ መቃድሾ ኣፍልጦ ዝተሃብዋ ብስሩዕ ቁጽሪ በረራ ኢቲ-372 ዝተመዝገበት ብቲ ዕለት ካብ ኣዲስ ኣበባ ብሰላም ሃርጌሳ ዓሪፋ እያ። እታ ብዘይፈቓድ ናብ ሶማሊላንድ ክትኣቱ ክትብል ዝተኸልከለት ሃቪላንድ-400 ዝዓይነታ ነፋሪት ከኣ ብቒጽሪ በረራ ኢቲ- 8372 ዝተመዝገበት ምንባራ እቲ ዜና ኣፍሊጡ።
ዋና ኣካያዲ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ መስፍን ጣሰው ብዛዕባ ዝርዝር ምኽንያትን ኣብታ ዝተመልሰት ኣብታ ፈቓድ ዘይነበራ ነፋሪት ዝነበሩ ተሳተፍቲ መንነት ዝርዝር መብርሂ ክህብኳ ፈቓደኛ እንተዘይነበረ፡ ድሕሪ ኣብ መንጎ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያን ሶማሊያን ዝተገብረ ምርድዳእ ግና ተመሊሳ ጉዕዞኣ ከም ዝቐጸለት ኣፍሊጡ። ሚኒስተር ትራንስፖርት ሶማሊያ ግና እታ ነፋሪት ላዕለዎት ሰብ መዚ ኢትዮጵያ ኣሳፊራ ዝነበረት ምዃና ኣፍሊጡ።
ብኻልእ ወገ ድማ፡ ገለ ወገናት፡ ምስቲ ኤርትራ ኣብ ጎኒ ሶማሊያ ምስላፋ፡ መንግዲ ኣየር ኢትዮጵያ ናብ ኤርትራ እትገብሮ በረራ ከይተቋርጽ ስግኣት ከም ዘለዎም ይገልጹ ኣለዉ።
ብጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልቡርሃን ዝምራሕ ወገን መንግስቲ ሱዳን፡ ኢጋድ ጉዳይ ሱዳን ንምፍታሕን ምስሕሓብ ሶማሊያን ኢትዮጵያን ንምርእይ 18 ጥሪ 2024 ኣብ ካምፓላ ኣብ ዝገብሮ ኣኼባ ከምዘይሳተፍ ኣፍሊጡ። ኣብዚ ኣኼባ ዘይሳተፉ ብሰንኪቲ ኢጋድ ኣብ ውሽጣዊ ኩንነታት ሱዳን ዘርኣዮ ዘሎ ኢድ ኣእታውነት ምዃኑ ተፈሊጡ።
ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ሲዳን፡ ብ16 ጥሪ 2024 ንሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ናይታ እዋናዊ ፕረሰደንትነት ኢጋድ ሒዛ ዘላ ጅቡቲ ኣብ ዝለኣኽዎ መልእኽቲ፡ ብዛዕባቲ ሱዳን፡ ካብ ኣኼባ ኢጋድ ንምግላል ዝወሰደቶ ስጉምቲ ከም ዝገለጸሉ ተፈሊጡ። ሱዳን ነዚ ሱጉምቲ ዝወሰደት ጅቡቲ ከም እዋናዊ ፕረሲደንት ኢጋድ፡ ቅድሚ ምስቲ ብዓብደልፈታሕ ኣልቡርሃን ዝምራሕ ልኡላዊ መንግስቲ ሱዳን ምምይያጥ፡ ንኣዛዚ ህጹጽ ሓይሊ ሱዳን ኣብቲ ተመዲቡ ዘሎ ኣኼባ ካምፓላ ክሳተፍ ምዕዳማ እዩ።
ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ሱዳን ኣብቲ መግለጺኦም፡ ሃገሮም ትወስዶ ዘላ ናይ ዘይምስታፍ ስጉምቲ፡ ቻርተር ኢጋድን ዓለም ለኻዊ ትካላት ዝሰርሕሉ ዘለዉ ልሙድ ኣገባብን ዝጥሕስ ብምዃኑ ኣትሪሮም ጠቒሶም። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ጀነራል ኣሕመድ ደጋሎ ብኸምዚ ኣገባብ ኣፍልጦ ረኺቡ ናብቲ ኣኼባ መራሕቲ ሃገራት ሱዳን ምዕዳሙ ከም ዘጸቖጠዖም ሓቢሮም።
ኣብ መወዳእታ ወጻኢ ጉዳይ ሚስተር ሱዳን፡ ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልቡርሃን፡ ኣብ መበል 42 ፍሉይ ኣኼባ ኢጋድ ካምፓላ ዘይሳተፈሉ ምኽንያት ክገልጹ እንከለዉ፡ ኢጋድ ናብዚ ውድቀት ዝበጸሐ ነቲ መራሕቲ ኢጋድ ኣብ መበል 41 ኣኼባኦም ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣል ብርሃንን ጀነራል መሓመድ ኣሕመድ ደጋሎ ብኣካል ንምርኻብ ዝኣተውዎ ቃል ከዕውት ብዘይምኽኣሉ ምዃኑ ጠቒሱ።
ዞባ ቀይሕ ባሕሪ ተበሃጊ እስትራተጅካዊ ኣቀማምጣ ከም ዘለዎ፡ ተደጋጊሙ ዝንገር እዩ። ብማዕሪኡ ድማ ብቐጻሊ ዘይምርግጋእ ክሕቆን ዝጸንሐን ዘሎን ዞባ እዩ። እቲ ዘይምርግጋእ በብግዜኡ ክብ ለጠቕ ይብልን ብዝተፈላለዩ ኣሰላልፋታት ይስነን። ኣብዚ እዋንዚ ድማ ኣብ ላዕለዋይ ጥርዚ ምስሕሐብን ደርጓዕጓዕን ኣትዩ’ሎ። እዚ ዝገላበጥ ዘሎ ማዕበል ሓያሎ ናይ ቀረባን ርሑቕን ሓይልታትን ድሌታቶምን ዘንጸባርቐ እዩ።
ኢትዮጵያ ናይ ንነዊሕ ግዜ ዘይምርግጋእ ዝጸንሓ ሃገር ኮይና፡ ብፍላይ ኣብዚ ቀረባ ኣዋርሕ ነቲ ዘቤታዊ ጸገማ ብዞባዊ ኣጀንዳ ንምሽፋን ብዝመስል ሓድሽ ናይ ዓቕሊ ጽበት ፋይል ከፊታ። ብመንጽር ዞባዊ ኮነ ኣህጉራዊ ደረጃ ናይ መወዳእታ መልክዑ ሒዙ ንዝተዓጽወ ጉዳይ ልኡላውነት ኤርትራ ዝትንክፍ ዛዕባ ዋንነት ኣፍደገ ቀይሕ ባሕሪ ኣልዒላ። ብዓብይኡ ምስ ኤርትራውያን ከምኡ ከኣ ምስ ኣህጉራዊ ሕግታት ዝጓነጽ ኣጀንዳ ክትከፍት ፈቲና። ብሰንክ’ዚ ከኣ ካብ ጐረባብታ ኮነ ምዕራብ ዝነጸላ ዲፕሎማሲያዊ ክሳራ ኣጋጢምዋ ጸኢሑ።
ድሕሪኡ ቃናኣ ቀይራ ብዙሓት ብዘይተጸበይዎ ኣንፈት ምስ ሶማሊላንድ፡ ንወተሃደራዊ መደበርን ወደባዊ ኣገልግሎትን ዝኸውን መሬት ምክራይን ከም ሃገር ኣፍልጦ ንምሃብን ዘተኮረ፡ ናብ ምልውዋጥ መረዳድኢ ሰነድ ከቲማ። ብመንጽርቲ ኣብ ጉዳይ ኣፍደገ ቀይሕ ባሕሪ ኤርትራ ዝነበረ ደገፍ ኢትዮጵያውያን ክርአ ኣንከሎ፡ ኣብ ምኽታም ምስ ሶማሊላንድ፡ ክንዲ’ቲ መንግስቲ ብልጽግና “ወነንት ባሕሪ ኮና” ዝበሎ ዝኾነ ኣይመስልን። እዚ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብፍላይ ብመሪሕነት ክልል ሶማሊያ ኢትዮጵያ፡ ነቲ መረዳድኢ ሰነድ ብቕሉዕ ዝቃወም ድምጺ ተሰሚዑ። መንግስቲ ብልጽግና፡ እዚ ንመኽሰብ ዝተሓሰበ ሓድሽ ቅዲ ዝምድና ምስ ሃግርጌሳ፡ ናብ ካልእ ክሳራ ከይወስዶን ነቲ ሃዲኡ ዝጸንሐ ዛዕባ ኦጋደን ንድሕሪት ከይመልሶን ከኣ የስግእ ኣሎ።
ሃገረ ሶማሊያ ቅድሚ ኩሉ ነቲ ተበግሶ ብኢድ ኣእታውነት ከሲሳ ኣትሪራ ኮኒናቶ። ሶማልያውያን ኣልሸባብ ከይተረፈ ብናይ ሓባር ድምጺ ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ኣንጻር ተግባራት ኢትዮጵያ ድምጾም ኣስሚዖም። ወተሃደራዊ ሓይላ ኣብ ተዳሎ ክጸንሕ ኣዚዛ። ዞባውን ኣህጉራውን ትካላት በበቲ ዝምርሕሉ ቻርተራት ኣብ ጐኒ ልኡላውነት ሶማልያ ንክስለፉ ጸዊዓ። ኣንበሳድራ ካብ ኢትዮጵያ ስሒባ። ኣንበሳድር ኢትዮጵያ ካብ ሃገራ ኣውጺኣ። ክሳብ “ኣብ መንጎ ሶማልን ኢትዮጵያን ዘሎ ዶብ ብሓይሊ ዝተፈጥረ እዩ” ምባል በጺሓ።
ሶማሊላድ ካብ 1991 ጀሚራ ከም ሃገር ኣፍልጦ ክትረክብ ተኸታታሊ መጸዋዕታ ኣቕሪባ ሰማዒ ስኢና ዝጸንሐት እያ። ኣብ ውሻጣዊ ምምሕዳራ ግና ቁጣባዊ ዓቕሚ ኣብ ምዕባይ ኮነ፡ ስሩዕ ምርጫታት ኣብ ምክያድ ካብ ከም ኤርትራ ዝኣመሰላ ሃገራት ኣብ ዝሓሸ ደረጃ ዕቤት ጸኒሓ። ኣብዚ እዋንዚ ኢትዮጵያ በቲ ሓደ ወገን፡ መሬት ክትካረየላ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ከም ሃገር ኣፍልጦ ንክትህባ ቅርብቲ ብምዃና ተጠቃሚት ክትከውን ትኽእል እያ ዝብል ናይ ብዙሓት ሚዛን እዩ። ምኽንያቱ ኢትዮጵያ ብእትኸፍቶ ዕድል፣ ምናልባት ናይ ካለኦት ኣፍልጦ ከስዕብ ይኽእል ተባሂሉ ስለ ዝግመት።
እንተኾነ ምስቲ ብተበግሶ ጅቡቲ ምስ መቃድሾ ዝጀመረቶ ናይ ምቅርራብ መስርሕ ጠሊማ፡ ናብ ኣዲስ ኣበባ ምሽራዋ ኣሉታዊ ሳዕቤን ከምጸኣላ ከም ዝኽእል ምልክታት ተራእዩ። ብገለ ካብ ህዝባ’ውን “ኣፍደገ ባሕርና ንኢትዮጵያ ኣይንህብን” ዝብል ተቓውሞ ተንጸባሪቑ። ናይ ምክልኻል ሚኒስተራ፡ ዓብደልቀኒ መሓመድ ኣተየ ከኣ፡ ብሰንክ’ቲ፡ ምኽታም መረደዳድኢ ሰነድ ካብ ስልጣኑ ለቒቑ።
ውድብ ሕቡራት ሃገራ፡ ሕብረት ኤውሮጳ፡ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ኣሜሪካ፡ ቻይና፡ ሱዕድ ዓረብያ፡ ግብጺ፡ ቱርኪ፡ ዓባይ ብሪታንያን ዝኣመሰሉን ዝሃብዎ ግበረ መልሲ ብውሕዱ “ሓድነትን ልኡላውነትን ሶማሊያ ይተዓቀብ” ዝብል ምዃኑ ንኢትዮጵያ ኮነ ሶማሊላንድ ዘየቕሰኖም ኮይኑ’ሎ። መራሕቲ ኤርትራ ከምቲ ልማዶም ዘጽቀጡኳ እንተመሰሉ፡ ኣብቲ “ኣብ ጉዳይ ሶማል ዝኾነ ኣካል ኢዱ ከእቱ የብሉን ዝብል ናይ ቀደም መርገጽና ኣለና” ዝቓንኡን ንተበግሶ ኢትዮጵያ ዝቃወምን መርገጺ ሒዞም ኣለዉ። ድሕሪ’ዚ ኩሉ “ኣፍልጦ ምሃብዶ መሬት ምርካብ” ኣየንኡ ይቐድም” ዝብል ኣብ መንጎ ክልቲኦም ከተምቲ ናይ ጉርሒ ምውጣጥ ዘሎ ይመስል።
ሱዳን ኣብ ኣፍደገ ምብትታን እያ ዘላ። ብጀነራል ኣልቡርሃን ዝምራሕ ወገን ተደፊኡ ናብ ሰሜናዊ ምብራቕ ናይታ ሃገር ተሸምቂቑ ኣብ ፖርትሱዳን ክሰፍር እንከሎ፡ እቲ ብጀነራል መሓመድ ሓምዳን ደጋሎ ዝምራሕ ወገን ብኣንጻሩ፡ ኣብ ርእሲ ከተማ ካርቱም ምቁጽጻሩ ናብ ማእከላይን ምብራቓውን ከባቢ ናይታ ሃገር ይዝርጋሕ ኣሎ። እዚ ጥራይ ዘይኮነ፡ እቲ ደሃዩ ዘይስማዕ ዝነበረ ኣሕመድ ደጋሎ ናብ ጅቡቲ፡ ኢትዮጵያ፡ ኬንያ፡ ደቡብ ኣፍሪቃን ሩዋንዳ ኣብ ዝገበሮ ዑደት ኣብ ከባብያዊ ዲፕሎማሲ እውን ይሰልጦ ምህላዉ የርኢ። ኣብ ኢትዮጵያ ድማ ምስ ናይ ሱዳን ሲቪላዊ ሓይልታት ለውጢ ስምምዕ ከቲሙ። ኣዲስ ኣበባ ድማ ከም መራኸቢ ማእከል ምስ መራሕቲ ኢማራት ዝመረጻን ዝተፈቕደሉን ይመስል።
ጀነራል ኣልቡርሃን “ኣነ እየ ሕጋዊ መራሒ ሱዳን” ዝብል መልእኽቲ ንምትሕልላፍ ብዝመስል ንደጋሎ ኣፍልጦ ሂበን ንዝበለን ውድብ ሕቡራት ሃገራትን መንግስታትን ናይ ተቓውሞ መልእኽቲ ኣብ ርእሲ ምትሕልላፍ፡ ምስ ኢማራት፡ ቻድን ኬንያን ድሮ ኣብ ምስሓብን ምስጓጉን ኣንበሳድራት በጺሑ ኣሎ። ኢሳያስ ብወገኑ ኣልቡርሃን ንምድጋፍ ሱዳናውያን ኣብ መሬት ኤርትራ ወተሃደራዊ ታዕሊም ዝወስድሉ ዕድል ከፊቱ ከም ዘሎ ብዙሓት ምንጭታት ዘረጋገጽዎ’ዩ።
ብሓፈሻ ኣብ ዞባ ቀይሕ ባሕሪ ዝርአ ዘሎ ምውጣጥ፡ ብፍላይ ኣብ ጉዳይ ሱዳን እቶም ተዋሳእቲ እቶም ብግልጺ ዝረኣዩ ጥራይ ዘይኮኑ ብድሕሪት ዝተሰለፉ ወገናት እውን ኣለዉ። በቲ ሓደ ወገን ኢማራት፡ ኢትዮጵያ፡ ኬንያ፡ ብመሐመድ ኣሕመድ ደጋሎ ዝምራሕ ወገን ሱዳን፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ሱዕዲያ፡ ኤርትራ፡ ግብጺ፡ ቀጠር፡ ብጀነራል ኣልቡርሃን ዝምራሕ ወገን ሱዳን ሒዘምዎ ዘለዉ መስርዕ ናይዚ ኣብነት እዩ። ብድሕሪ’ዚ ዝመጽእ ናይ ሓያላት ሃገራትን ኣህጉራዊ ትካላትን ኣሰላልፋ ከም ዝህሉ ከኣ ርዱእ እዩ። እስራኤል ኣብ ልዕሊ ፍልስጤማውያን ተካይዶ ዘላ ወፈራ ሓድሽ ተአግሶ ጉጅለ ሑቲ ተወሲኽዎ፡ ኣብ ዞባ ቀይሕ ባሕሪ ዝረአ ዘሎ ስግኣትን’ውን ምስዚ ደሚርካ ዝረአ እዩ።
ሓይልታት ተቓውሞ ኤርትራ ኣካል’ዚ ዝሕቆን ዘሎ ዞባ እዩ። ኣብዚ ዞባ ምህላዉ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣሰላልፋኡ “ከመይን ምስ መንን” ከም ዝኸውን ብሓባር ክሓስብን ክወፍርን ናይ ግድን የድልዮ። ልዕሊ ኩሉ ከኣ ቀዳማይ ኣድህቦኡ “ኣብ ኤርትራ ስርዓት ናይ ምቕያር ተልእኮኡ” እምበር፡ ካልኦት ብዘንቀልዎ ኣጀንዳ ምክፍፋል ከይከውን ከስተውዕል ይግበኦ።
State and Constitution building in Eritrea Minority Rights in state building
Written by Fesseha NairHow can the oppression of ethnic minorities in post-dictatorship transitions be best addressed through constitution building and state structure? Where constitution building takes place in the aftermath of conflict or after the fall of dictatorship the relationship between different ethnic minorities and dominant ethnic groups within the state are often difficult and headache for the dominant ethnic like that of our tiny Eritrea.
The post liberation Eritrea under the unitary system and one-man rule was dominated by one ethnic group and this system was the main cause of today’s crisis in Eritrea. There are many different dimensions to this problem, and these can vary from one context to another. Often, demands by ethnic minorities for power dispersal mechanisms that ensure their participation in political, economic and social decision-making on an equal basis rejected while the interests of a dominant majority that wishes to safeguard supremacy/chauvinism and control over the minority are preserved and respected.
In Eritrea after the independence, the minorities who owned the resources rich areas like the east and west lowlands were expropriated by the dominant group yes-men of the dictatorship. At another level, what might at first appear to be a minority claim can become more complex when historical, demographic and cultural dimensions are taken in totality.
On the one hand is a majority group that conceptualizes the minority rights question in proprietary terms. This group sees itself as ‘the chosen ones’ with ownership rights over everything in the political community to the exclusion of all those who fall outside that group like that of the Agazian dreams- building Tigrai-Tigrni state.
At this time, the so called Agazian- Tigrai-Tigrni view that they are the only owners of the land called today Eritrea, the others are migrants will disintegrate Eritrea, therefore the forces democratic change must face this strongly based on the historical facts on the ground. The Eritreans for democratic change must be accommodative of all the Eritrean ethnic identities with certain claims. The demands of the Eritrean nationalities are that the nature and character of the state must preserve and guarantee their cultural and territorial land. The land must belong to its owners not the state. The state formation must be constitutionally decentralized or be cooperative federalism. Unitary state formation leads to centralism and dominance. The late studies of global institutions on democracy show that even the unitary state structures are to-day decentralized, for example Sweden which is monarchy is decentralized in power sharing, more on this I will write in the coming article on constitutional decentralization.
The Eritrean constitution of 1997 was not accommodative and has limitations in its provisions on fundamental rights it lacks in its framework on devolution of power- sharing and decision making.
Constitution building in post-conflict transitions is very much about state building. Sometimes this involves lumping together different nations to produce a new nation state, while at the same time ensuring that the different nations or ethnicities within the state, regardless of their size, stay within the resulting constitutional framework, which provides equal protection to all. Achieving such parity is a challenge, especially in the in reconstructing the state after the fall of the dictatorship where ethnic identity is strong in comparison to national identity.
Reconstructing the formation of state in Eritrea
Tackling the challenges of integrating the diversity into a larger national whole, in the context of constitutional processes, requires an analysis of multicultural Eritrea and its key demands—The Eritrean forces for democratic change must prepare themselves how to face these challenges. Democracy is not imposed but constructed. No country is fit for democracy but through the process of democratization as professor Amartya Sen and professor Gene Sharp noted in their studies. The Eritrean forces for democratic change will face challenges on the specific historical, geographic and demographic circumstances of Eritrea. For example, those who claim that Eritrea belongs only the tigrai- tigrni or agazian who wants to dismantle the internationally recognized Eritrean Sovereignty and territorial integrity must be faced urgently. We know all that the Eritrean people have all cross border cultural relations, having such relations are available in all countries of the world. Such relations must be respected and be promoted under two sovereign nations by all the bordering nations. ( Ethiopia, Sudan, Djibouti and with other overseas countries like SA and Jemen.)
The difficult struggle is the transition from dictatorship to democracy, therefore our experts must give priority to prepare studies and identifying conflict issues by conducting national dialogues with the wide range of stakeholders. ( political organizations, Civil society organizations, Unions and professionals). The latest formed Eritrean Political Forces / EPF is a good example of unifying the forces for democratic change.
References
- Dialogue For Democratic Development/ IDEA
- Democracy , Not Military Coups/UNDP
.
ዝርጋሐ ኣፍደገ ባሕሪ ዘየብለን ሃገራት
ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብለን ሃገራት ማለት ብቐጥታ ምስ ማያዊ ከባቢ ዘይራኸባ ማለት እዩ። ኣብዚ እዋዚ ኣብ ዓለምና 44 ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብለን ሃገራት ኣለዋ። ጠቕላላ ስፍሓት ናይዘን ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብለን ሃገራት 46.44 ሚልዮን ትርብዒት ኪ/ሜ እዩ። እዚ 12% ካብ ጠቕላላ ስፍሓት ዓለምና ዝሕዝ እዩ። ድምር ብዝሒ ህዝበን 510.94 ሚልዮን ኮይኑ 7% ካብ ህዝቢ ዓለም እዩ። ካብዘን ሃገራት ብስፍሓታ 1ይ ደረጃ እትሕዝ ኣብ ማእከላይ ኤስያ እትርከብ ካዛኪስታ እያ። ካብኣተን ብብዝሒ ህዝቢ 1ይ ደረጃ እትሕዝ ኢትዮጵያ እያ። ቫቲካን ድማ ብስፍሓት ኮነ ብብዝሒ ህዝቢ እታ ዝተሓተት ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብላ ሃገር እያ።
ካብዘን 44 እተን 16 ኣብ ኣፍሪቃ፡ 14 ኣብ ኤውሮጳ፡ 12 ኣብ ኤስያን 2 ድማ ኣብ ደቡብ ኣሜሪካ ይርከባ። ክፍለ-ዓለማት ሰሜን ኣሜሪካ፡ ኣወስትራሊያን ኣንታርክቲክን ድማ ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብላ ሃገር ዘይብለን እየን። 2 ካብዘን 44 ሃገራት ዕጽፊ ኣፍደገ ማሕሪ ዘየብለን እየን። እዘን ብዕጽፊ ኣፍደገ ባሕሪ ዘየብለን ዝበሃላ ብኸምኣተን ኣፍደገ ባሕሪ ዘየብለን ሃገራት ጥራይ ዝተኸበባ ማለት እየን። ንሳተን ብኣወስትሪያን ስዊዘርላንድን ዝተኸበት ሌችተንስቴንን፡ ብኣፍጋኒስታን፡ ካዛኪስታን፡ ኪርጋዝስታንን ታጃኪስታንን እትዳወብ ኡዝበኪስታንን እየን። ስዊዘርላድ፡ ኣወስትሪያ፡ ቸክ ሩፓብሊክ፡ ካዛኪስታንን ሁንጋርያን ካብተን ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብለን ክነሰን ኣብ ዝለዓለ ቁጠባዊ ዕቤት ዝርከባ ሃገራት ምዃነን ይንገረለን።
ኤርትራ ዳርጋ 1720 ኪ/ሜ ዝንውሓቱ ገማግም ባሕሪ ኣለዋ። ካብዚ እቲ 1155 ካብ ራስ ዱሜራ ክሳብ ራስ ቄሳር ዝተዘርገሐ ኮይኑ፡ እቲ ኣስታት 565 ኪ/ሜ ድማ ናይእተን ካብ ወደብ ምጽዋዕ ካብ 20 ክሳብ 160 ኪ/ሜ ዝርሕቃ ናብ 360 ዝጽገዓ ደሴታት ዘሎ ገማግም ምዃኑ መጽናዕትታ የርእዩ።
ደሃይ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ሰሜን ኣሜሪካ
Written by ዜና ቤት ጽሕፈት ዞባ ሰሜን ኣሜሪካ
ብቀዳም 13 ጥሪ ዞባ ሰሜን ኣሜሪካ ሓፈሻዊ ኣኼባ ኣካይዱ። ቀንዲ ዛዕባ ኣኼባ ግዜን ኣገባብን ጉባኤ ዞባ ሰሜን ኣሜሪካ ምዉሳንን ጉባኤ ንምድላው ኣሰናዳኢት ሽማግለ ምምራጽን እዩ ነይሩ። ብዘይካ’ዚ እቲ ኣብ ሰዲህኤ ብተደጋጋሚ ተሰሪሑሉ ናይ ሰልፍና ባህሊ ኮይኑ ዘሎ ሓጻዪት ሽማግለ ምምራጽ ኣገዳሲ ዕማም ኣኼባ ኮይኑ ዉዒሉ። ዝርዝሩ ስዒቡ እኖሆ፡
- ኣኼባ ጉባኤና በየናይ ኣገባብ እንተካየድናዮ የርብሓና ዝብል ኣርእስቲ እኹል ግዜ ሂቡ ድሕሪ ምምይያጥ፡ ጉባኤ ኣብ ወርሒ ሚያዝያ ናይ’ዚ ኣቲናዮ ዘሎና ዓመት ብመራኸቢ ብዙሃን ክሰላሰል ተወሲኑ። ጉባኤ እተዳሉ ሓሙሽተ ዝኣባላታ ኣሰናዳኢት ሽማግለ ተመሪጻ። ኣሰናዳኢት ሽማግለ፡ ጉባኤ ዞባ ዕዉት ክኸውን ኩሉ ዘድሊ ጻዕርታትን ጎሽጓሽን ክተካይድ ስርሓ ብቕጽበት ክትጅምር እያ።
- ከም’ቲ ልሙድ ሓጻዪት ሽማግለ ብሰለስተ ኣባላት ቆይማ። ብቕዓት ዘለዎም ዞባ ክመርሑ ዝኽእሉ ምእንቲ ኣብ ጉባኤ ክምርጹ ኩሉ ዘድሊ መምርሒታት ኣናዘርገሐት ክትጽዕር እያ።
ብድሕሪ’ዚ ጉባኤና ዕዉት ክኸውን ኩሎም ኣባላት እጃሞም ክበርክቱ ከምዝግባእ ለበዋ ተዋሂቡ ኣኼባ ብጽቡቕ መንፈስ ተዛዚሙ።
ኣብ ዝመጽእ ግዜ ደሃይ ሰዲህኤ ሰሜን ኣሜሪካ ሒዝና ክሳብ ንመጽእ ተኸታተልትና ሰላም ቀንዩ።
የቐንየልና።
ምልኪ ይፍረስ! ፍትሒ ይንገስ!
ክንዕወት ኢና!
ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ናይቲ ብጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልቡርሃን ዝምራሕ መንግስቲ ሱዳን ዓሊ ኣል ሳዲቕ ኣብ መንጎ ዋና ጸሓፊ ሕቡራት ሃገራት ኣንቶኒ ጉተረዝን ኣዛዚ ህጹጽ ሓይሊ ሱዳን ጀነራል ኣሕመድ ደጋሎን ንዝተገብረ ናይ ቴለፎን ርክብ መንግስቶም ከም ዝነጽጎ ገሊጾም። እቲ ርክብ ወገን ጀነራል ዳጋሎ ኣብ ማሕበራዊ መዲያ ናይ ፕሮፓጋንዳ መሳርሒ ከም ዝጥቀመሉ’ውን እቶም ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ሓቢሮም።
እቶም ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ሱዳን ነዚ ተቓውመኦም ነቶም ንመጀመሪያ ግዜ ዝረኸብዎም ኣብ መወዳእታ 2023 ናብ ሱዳን ዝተመደቡ ሓድሽ ወኪል ሕቡራት ሃገራት ራማታነ ላማምራ ከም ዝገለጽሎም እቲ ዜና ኣፍሊጦም። እዞም ሓድሽ ወኪል ሕቡራት ሃገራት ሰዳን ናይ ቅድም ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ኣልጀሪያ ዝነበሩ እዮም።
ምስዚ ብምትሕሓዝ ሚኒስተር ዓሊ ኣልሳዲቕ ኣብ መግለጺኦም፡ ድጋሎ ብሕቡራት ሃገራት ኮነ ማሕበረሰብ ዓለም ዝተፈልጠ ግህሰታት ዝፈጸሙ ምዃኖም ብሰፊሑ ዘርዚሮም። ኣተሓሒዞም ድማ ከምዚ ዓይነት ኣፍልጦ ምሃቦም ንፕሮፖጋንዳ ዳጋሎ ዘሕይል ብምዃንኑ ክቋረጽ ጸዊዖም።
ጀነራል ዳጋሎ ብወገኖም ምስ ውና ጸሓፊ ጉተረዝ ከም ዝተራኸኡ ተኣሚኖም ኣብ ዘውጽእዎ መግለጺ፡ ብዛዕባቲ ኣብ ሱዳን ብደብዳብ ነፈርቲ ጀነራል ኣሉርሃን ኣብ ልዕሊ ሲቪል ሰባት ዝወርድ ዘሎ ጉድኣትን ሰብኣዊ ረዲአት ናብ ዝምልከቶም ከይበጽሕ ዕንቅፋት ይኸውን ምህላዉን ጠቒሶም፡ ንወገን ጀንነራል ኣል ቡርሃን ከሲሶም። ኣተሓሒዞም ድማ ጉዳይ ሱዳን ብኸመይ ከም ዝፍታሕ ዘለዎም ርኢቶ ነቶም ዋና ጸሓፊ ከም ዝገለጽሎም ተፈሊጡ።
ኣብቲ ኢጋድ ን18 ጥሪ 2024 መዲብዎ ዘሎ ፍሉይ ኣኼባ ክልቲኦም ሱዳናውያን ጀነራላት ክራኸኡኳ ትጽቢት እንተለዎ፡ ተቐባልነት ምርካቡን ዘይምርካቡን ግና ዘጠራጥር እዩ።
ባህግና Bahgna 188፣ ኣገደስቲ ሰሙናዊ ዜናታት ሃገርናን ከባቢናን ርእሰ ዓንቀጽ ሰድህኤን፣ መመላእታም እምበር መተካእታ ኣይኮነን 14.01.2024
Written by Bahgna MediaMedia
More...
ኢጋድ ነቲ ድሕሪ ኣብ መንጎ ፈደራዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ርእሰ ምምሕዳር ረፑብሊክ ሶማሊላንድ መረዳድኢ ሰነድ ምኽታሙ፡ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ሰማልያን ተፈጢሩ ዘሎ ወጥርን ካብ ወርሒ ማዝያ 2023 ዝጀመረ ውግእ ሱዳንን ብዝምልከት ህጹጽ ኣኼባ ከም ዝጸውዐ ኣገልግሎት ዜና ጅቡቲ ኣፍሊጡ።
ናይዚ እዋን ኣቦመንበር ኢጋድ ጅቡቲ ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ከም ዝገለጽዎ፡ እቲ ኣኼባ ምስ መራሒ ኡጋንዳ ዩወሪ ሞሰቪኒ ብምርድዳእ እቲ ኣኼባ 18 ጥሪ 2024 ኣብ ከተማ ካምፓላ እዩ ክካየድ። ኣብዚ ኣኼባ ኣብ ርእሲ መራሕቲ ኣባል ሃገራት ኢጋድ ሕብረት ኣፍሪቃን ዓለም ለኻዊ ተሓባበርቲ ትካልትን እውን ንክሳተፉ ተጸዊዖም ኣለዉ።
ናይዚ ኣኼባ ተሳተፍቲ ብዛዓባ’ቲ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ሶማሊያን ብሰንኪ ምፍራም መረዳድኢ ሰነድ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ሶማሊላንድ ተፈጢሩ ዘሎ ወጥሪ ዝፍተሓሉ መንገዲ ከናዲ ትጽቢት ይግበረሉ። ኣብ ርእሲዚ እቲ ኣብ ሱዳን ኣብ መንጎ ብጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልቡርሃንን ጀነራል ሓምዳን ደጋሎን ዝምርሑ ተቐናቐንቲ ወገናት ዝካየድ ዘሎ ውግእ ጠጠው ኢሉ ናብ ምቁራጽ ተኹሲ ንምብጻሕ ከም ዝጽዕር እቲ ዜና ኣፍሊጡ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ኣብቲ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ሶማሊያን ተፈጢሩ ዘሎ ወጥሪ፡ እንታይ ከም እትብል ብዙሓት ክጽበይዋ ዝጸንሑ ቻይና፡ ብ11 ጥሪ 2024 ማኦ ኒንግ ብዝበሃል ወሃቢ ቃላ ኣቢላ ልኡላውነትን ሓድነትን ሶማሊያ ከም እትድግፍ ኣፍሊጣ’ላ።
ዋና ጸሓፊ ጉተረዝ፡ ልኡላውነትን ግዝኣታዊ ሓድነትን ሶማልያ ክዕቀብ ጸዊዖም
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ወሃቢ ቃል ዋና ጸሓፊ ጉተረዝ፡ ስተፋነ ዱጃሪክ
ዋና ጸሓፊ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኣንቶኒዮ ጉተረዝ፡ ብ10 ጥሪ 2024 ብዛዕባቲ ኣብ ከባቢ ቀርኒ ኣፍሪቃ መሊሱ ዝድገስ ዘሎ ወጥሪ ምስ ፕረሲደንት ፈደራላዊ ረፐብሊክ ሶማልያ ሓሰን ሸይኽ ማሕሙድ ብስልኪ ከም ዝተዘራረቡ ወሃቢ ቃሎም ስተፋነ ዱጃሪክ ሓቢሮም።
ኣብቲ ኣብ መንጎ ክሊቲኦም ዝተገብረ ናይ ተለፎን ርክብ፡ በቲ ብ1 ጥሪ 2024 ኣብ መንጎ ፈደራላዊ ሪፐብሊክ መንግስቲ ኢትዮጵያን ርእሰ-ምምሕዳር ሶማሊላድን ዝተኸተመ መሰማምዒ ሰነድ ዝሓደሮም ሻቕሎት ከም ዝገለጹ እቲ ወሃቢ ቃል ናይቶም ዋና ጸሓፊ ጠቒሱ። ኣብቲ ዝርርብ ዋና ጸሓፊ ሕቡራት ሃገራት ኣንቶኒዮ ጉተረዝ፡ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት፡ ሎሚ እውን ልኡላውነትን ግዝኣታዊ ሓድነትን ረፐብሊክ ሶማሊያ ንክዕቀብ ከም ዝድግፍ ኣረጋጊጾም።
ዋና ጸሓፊ ጉተረዝ ኣብ መወዳእታ፡ ፈደራላዊ መግስቲ ኢትዮጵያን ረፖብሊክ ሶማሊያን ኣብ መንጎኦም ዝባላሕ ዘሎ ፍልልይ ናብ ዝኸፈአ ደረጃ ቅድሚ ምዕራጉ፡ ብሃናጽን ሓላፍነታውን ዘተ ንክፍታሕ ኣተሓሳሲቦም።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ኣብዚ ሳልስቲ፡ ፕረሲደንት ሶማሊያ፡ ደገፍ ንምርካብ ናብ ኤርትራን ግብጽን በጺሖም። ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ናይታ ድሕሪ ሕጂ ብጉዳይ ሓጽቢ ኣባይ ምስ ኢትዮጵያ ከምዘይትዛተ ዝወሰነት ግብጺ ድማ፡ ናብ ኤርትራ በጺሖም። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ክሳብ ሕጂ ብዛዕባቲ ምኽታም መረዳድኢ ሰነድ ርኢቶ ዝሃቡ ሃገራትን ንሕብረት ኤውሮጳን ሕብረት ኣፍሪቃን ወሲኽካ ኩሎም ኣህጉራዊ ትካላት ንልኡላውነትን ሓድነትን ሶማሊያ ብምድጋፍ፡ “ጸገምኩም ብዘተ ፍትሕዎ” ዝበል እምበር፡ ንምኽታም እቲ ሰነድ ብቐጥታ ዝደገፈ የለን።
