ሓለፍቲ ዲክታተርያዊ ስርዓት ህግደፍ ቻርጅ ዲ-ኣፈርስ ሱዳን ኣብ ኣስመራ፡ ካልድ ዓባስ ኣብ 72 ሰዓታት ለቒቑ ክወጽእ ከም ዝኣዘዙ ዝተፈላለያ ማዕከናት ንኣገልግሎት ዜና ሱዳን ብምጥቃስ ምጽራይ ዘድልዮ’ኳ እንተኾነ፣ ብ24 ሓምለ 2024 ኣቃሊሐን ኣለዋ ። ናይቲ ቻርጅ ዲኣፈርስ መስጐጒ ምኽንያት ብዝምልከት፡ ብሰፊሑ ዝተዘርዘ’ኳ እንተዘየለ፡ ሓለፍቲ ህግደፍ ንሱዳን ኣብ ሃገራ ዝርከቡ ኤርትራውያን መንእሰያት ኣብ ወተሃደራዊ ንጥፈታት ናይታ ሃገር “ክሳተፉ ኣገዲዳ” ዝብል ክሲ ከም ዝሰንዘሩ ተጠቒሱ።
እዚ ኩነታት ዘጋጥም ዘሎ፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብዚ ዝሓለፈ ሰሙናት፡ ኣብ ፖርት ሱዳን ምስ ጀነራል ኣልቡርሃን ምስ ተመያየጡ፡ ቀጺሉ ድማ ዶር ኣብይ ኣሕመድ ብዘጣጠሖ ባይታ፡ መራሕቲ ሱዳንን ኤመረትን ብተለፎን ተራኺቦም ምስ ተዘራረቡን “ብኣካል ክራኸቡ እዮም” ዝብል ትጽቢት ከም ዘሎ ምስተሓበረን እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ሱዳናውያን ኣብ ኣዲስ ኣበባ ብዛዕባ መጻኢ ዕድሎም ምዝርራቦም እውን ኣብ ግምት ዝኣቱ እዩ።
ነዚ ኩነታት ዝተዓዘቡ ኣካላት ይግምትዎ ከም ዘለዉ ድማ፡ እተን ኣንጻር ጀነራል ኣልቡርሃን ምዃነን ክጥቀሳ ዝጸንሓ ኢትዮጵያን ሕቡራት ኢመራት ዓረብን ተመሊሰን ምስቲ ጀነራል ምቅርራበን፡ ነቲ ኣብ መንጎኡ ኣብ መንጎ ጀነራል ኣልቡርሃንን ዝነበረ ዝምድና ከም ዝቐየሮ ዝተረደ ዲክታተር ኢሳያስ በቲ ኩነታት ተቖጢዑ፡ እቲ ሱዳናዊ ቻርጅ ዲኣፈይርስ ካብ ኣስመራ ንክወጽእ ምኽንያት ከም ዝኾነ ዝጥቀስ ዘሎ እዩ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ኤርትራ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ካብ 30 መስከረም 2024 ንደሓር ካብን ናብን ኣስመራን ኣዲስ ኣበባን በረራኡ ከቋርጽ ወሲና ኣላ። ነዚ ውሳነ ምቁራጽ በረራ ዝተኸታተለ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብይ ኣሕመድ ብወገኑ ኣብ ሓደ መድረኽ፡ “ነናቶም ሒዞም ኢትዮጵያ ናይ ሓባርና እያ ኢሎም ዘዕገርግሩን ዝዘርጉ ኣካላት ኣለዉ’ሞ እዚ ተግባሮም ከቋርጹ ይግበኦም፡ እንተዘየቋረጹ ግና ኢትዮጵያ ድልውቲ ኣላ” ዝብል ሓሳብ ምሃቡ ብዝተፈላለያ ማሕበራዊ መድያታት ዝቃላሕ ዘሎ እዩ።
ኤርትራ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ በረራኡ ናብን ካብን ኣስመራ ከቋርጽ ወሲኑ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
በዓል መዚ ሲቪል ኣቬሽን ኤርትራ፡ “ንኩሎም ገያሾ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ” ብዝብል ኣብ ዘውጸኦ ምልክታ፡ ካብ 30 መስከረም 2024 ንደሓር መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ናብን ካብን ኤርትራ ዘካይዶ በረራ ንክቋረጽ ከም ዝወሰነ ኣፍሊጡ።
እቲ ምልክታ ከም ምኽንያት ንምቁርጽ በረራ፡ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ካብን ናብን ኤርትራ ኢሉ ከም ዝዘርዘሮ “ኣብ ልዕሊ ገያሾ ክፍጽሞ ዝጸንሐ ኣሉታዊ ንጥፈታት ብሓፈሻ፡ ብፍላይ ድማ ስልዒት ዘይፍትሓውን ዘይርትዓውን ናህሪ ዋጋታት፡ ምስራቕ፡ ምዕናውን ምጥፋእን ባልጃታት ገያሾን ካልእን” ክብል ኣስፊሩ። ኣተሓሒዙ ድማ እቲ መንገዲ ኣየር ጉድለታቱ ከእርምን ንዝተበደሉ ካሕሳ ክኸፍልን ብበዓል መዚ ሲቪል ኣቬሽን ኤርትራ ንዝቐረበሉ ሕቶታት ዕሽስ ክብሎ ከም ዝጸንሐ ጠቒሱ።
መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ኣብቲ ዕለታዊ ክሳብ ሰለስተ ካብን ናብን ኣዲስ ኣበባ ኣስመራ ከካይዶ ዝጸንሐ በረራ ኤርትራውያን ገያሾ ከማርሩ ከም ዝጸንሑ ኣቐዲሙ ዝፍሉጥ ኮይኑ፡ እቲ ሕጂ ዝውሰድ ዘሎ ስጉምቲ ግና ምኽንያቱ ንሱ ጥራይ ኣይክኸውንን እዩ። ምኽንያቱ ምምሕዳር ህግደፍ ናቱ ምኽንያትን ሕሳብን እንተዘይሃልይዎ፡ ናይ ህዝቢ ሓልዮት ሓዲርዎ ኣይመወሰዶን።
መንግዲ ኣየር ኢትዮጵያ ቅድም ብሰንክቲ ካብ 1998 ክሳብ 2000 ዝተኻየደ ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን ናብ ኣስመራ ዝገብሮ በረራ ኣቋሪጽዎ ድሕሪ ምጽናሕ፡ ኣብ መንጎ ኢሳያስ ኣፈወርን ኣብይ ኣሕመድን ኣብ ስምዒት እምበር ኣብ ኣርሒቕካ ምጥማት ዘይተመስረተ ሓድሽ ስምምዕ ተፈጢሩ ምስ ተባህለ እዩ ካብ 18 ሰነ 2018 እንደጋና ጀሚሩ ክቕጽል ጸኒሑ።
ምስቲ ኣብ መንጎ ህግደፍን ብልጽግናን መመሊሱ ዝሕርፍፍ ዘሎ ዝምድና፡ በረራ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ናብ ኣስመራ ብቕጻሉ ናይ ብዙሓት መዛረቢ ኮይኑ ጸኒሑ እዩ።
ፕረሲደንት ሰልፊ ብልጽግናን ቀዳማይ ሚኒስተር ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ዶር ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) ኣብ ብሄራዊ ቦርድ ምርጫ ኢትዮጵያ መስርሕ ምምዝጋብ ወዲኣ ወግዓዊ ምስክር ወረቐት ከይረኸበት ናብ መበል 14 ጉባአኣ እንተኣትያ፡ ኣብ ቀጻሊ ምርጫ ክትሳተፍን መንግስቲ ክምስርትን ከምዘይኽእል ኣፍሊጡ። እቲ ቀዳማይ ምኒስተር ነዚ ዘፍለጠ ብ22 ሓምለ 2024 ምስ ወከልቲ ተቓወምቲ ውድባትን ሰልፍታትን ኢትዮጵያ ኣብ ዘካየዶ ኣኼባ፡ ህልዊ ኩነታት ህወሓት ብዝምልከት ብተሳተፍቲ ተሓቲቱ ኣብ ዝሃቦ መልሲ እዩ።
ኣብቲ ሰፊሕ መብርሂኡ፡ ቅድሚ ሕጂ ትግራይ ብደረጃ ኢትዮጵያ ምርጫ ተናዊሑ ክነሱ፡ ነቲ ምንዋሕ ኣይንቕበልን ብምባሎም ዘይሕጋዊ ምርጫ ብምክያዳ ሽግር ከም ዘጋጠመ ጠቒሱ፡ ሎሚ ግና ክድገም የብሉን ኢሉ። መራሕቲ ህወሓት በዚ ጀሚርዎ ዘለዉ መስርሕ ምምጋብ ከየማልኡ ናብ ጉባአ እንተኣትዮም እቲ ቀዳማይ ዝጉዳእ ከም ውድብ ህወሓት እያ፡ ድሕሪኡ ዝጉዳእ ህዝቢ ትግራይ ኮይኑ፡ ንመላእ ህዝቢ ኢትዮጵያ እውን ዝጠቅም ኣይኮነን ኢሉ። ስለዚ ቅድሚ ስጉምቲ ምውሳዶም ደጋጊሞ ይሕሰሉ ክብል ኣጠንቂቑ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ኣስታት 1030 ኣብ ላዕለዋይ ጽፍሒ ሓላፍነት ዝርከቡ ካድራትን ኣባላት ማእከላይ ኮሚተን ህወሓት ኣብ ዝሓለፈ ሰሙናት 11 መዓልታት ዝወሰደ ኣኼባ ኣካይዶም፡ ዳርጋ ብናይ ርኢቶ ፍልልይ ከም ዝዛዘሙ ሕያሎ ካብቶም ተሳተፍቲ ይገልጹ ኣለዉ። ኣብ መወድእታ ኣኼባ፡ እቲ ካብቲ ሕጋዊ ግዜኡ 4 ዓመታት ከም ዝሓለፎ ዝንገረሉ መበል 14 ጉባአ ናይ ህወሓት ኣብ ወርሒ ሓምለ 2024 ክካየድ ብብዝሒ ድምጺ ወሲኑ። ናይ ህወሓት ኣባል ማእከላይ ኮሚተን ወሃቢ ቃልን ኣቶ ኣማኑኤል ኣስፋ ብወገኑ ድሕሪቲ ውሳነ ናይቲ ኣኼባ ምስ ልሳናት ናይቲ ውድብ ኣብ ዝግበሮ ርክብ፡ ጉባአ ንምክያድ ናይ ኢትዮጵያ ብሄራዊ ቦርድ ምርጫ ፈቓድን ተዓዛብነትን ከይተጸበዩ ጉባአ ከካይዱ ከም ዝኽእሉ ገሊጹ። እዚ መግለጺ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ሓውሲ መጠንቀቕታ ዘረባ ንከስምዕ ዝገደዶ እዚ ናይ ኣቶ ኣማኑኤል ኣበሃህላ ምዃኑ ከኣ ናይ ብዙሓት ግምት እዩ። ካብታ ውድብ እውን ኣኼባ ክካየድ ዘይድግፍ ወገን ከምዘሎ ይንገር እዩ።
እዚ ኣብ ርእሲቲ ናይ ራያ፡ ጸለምትን ወልቃይትን ወጥሪ ዝውስኽ ዘሎ፡ ብወገን ህወሓት “ከም ሓድሽ ምምዝጋብ ከየድለየኒ ዝነበረኒ ደረጃ ይመለሰለይ” ዝብል ሓሳብ ከተቕርብ እንከላ፡ ብወገን ብሄራዊ ቦርድ ምርጫ ኢትዮጵያ ድማ “ተሰሪዝኩም ስለ ዝጸናሕኩም ከም ሓድሽ ዝተሓተትኩምዎ ቅድመ-ኩነት ኣማሊእኩም ኢኹም ትምዝገቡ” ዝብል ተጻራሪ ርኢቶ ስለ ዘለዎ እዩ። ከምቲ ቦርድ ምርጫ ዝብሎ ዘሎ እንተኮይኑ፡ ህወሓት በይና ኮነ ከም ኣባል ኢህወደግ ዘጥረየቶ ንብረትን ገንዘብን ናይ ዘይምምላስ ሓደጋ ከጋጥማ ይኽእል’ዩ።
ኣብ ክልል ደቡብ ኢትዮጵያ ጎፋ ኣብ ዝተባህለ ዞባ፡ ብ22 ሓምለ ብዘጋጠመ ምህማም መሬት፡ ክሳብ 23 ሓምለ 2024 ምሸት 229 ሰባት ከም ዝሞቱን እቲ ምድላይ ናይ ዝጠፍኡ ሰባት ቀጻሊ ከም ዘሎን መርበብ ሓበሬታ ኣዲስ ስታንዳርድ ሓቢራ። እቶም ዝሞቱ 148 ደቂ ኣንስትዮን 81 ደቂ ተ ባዕትዮን ምዃኖም እውን ናይቲ ዞባ ክፍሊ ርክባት ብምጥቃሱ እቲ ዜና ኣፍሊጡ። ካብቶም ግዳያት ክኢላታት ጥዕና፡ መምሃራንን ሰራሕተኛታት ሕርሻን ከምኡ ድማ ናይ ከባቢ ኣመሕደርትን ከም ዝርከብዎም ከኣ ተፈሊጡ። እቲ መሬት ከም ዝሃመመ ሰሚዖም ህይወት ከድሕኑ ካብ ዝመጹ በቲ ዘጋጠመ ተወሳኺ ምህማም ከም ዝሞቱ እውን ተፈሊጡ።
ናይቲ ዞባ ወኪል ኮሚሽን ሓደጋን ድልዉነትን ኢትዮጵያ ኣብ ዝሃቦ መግለጺ፡ እቲ ኮሚሽን ተወሳኺ ህይወት ናይ ምድሓን ጉጅለ ናብቲ ቦታ ከም ዘዋፈረ ኣፍሊጡ። ካልእ ብወለንታኡ ኣብቲ መስርሕ ምድሓን ህይወት ዝሳተፍ ዘሎ ባእታ፡ ኣብቲ ከባቢ ሓያል ዝናብ ይዘንብ ስለ ዘሎ ነቲ ዳህሳስ ኮነ ጸጥታዊ ምክትታል ኣጸጋሚ ከም ዝገበሮ ገሊጹ።
እቶም ኣብቲ ህይወት ናይ ምድሓን ጻዕሪ ዝሳተፉ ዘለዉ፡ ዝፈልጥዎም ቤተሰብ ዘይረኸቡ ግዳያት ብመንግስቲ ይቕበሩ ከም ዘለዉ ጠቒሶም፡ ብዝተገብረ ጻዕሪ 10 ሰባት ጥራይ ብህይወት ተረኺቦም ናብ ሕክምና ከም ዝተላእኩ ኣመልኪቶም። ካብ ቤተሰብ ናይቶም ግዳያት ብዝተረኽበ ሓበሬታ መሰረት ጋና ብዙሓት በቲ ዝሃመመ መሬት ተደፊኖም ኣለዉ። ናይቲ ከባቢ ህዝብን ማሕበራትን ህይወት ከድሕኑ ናይ ምስታፍ ቅሩብነትኳ እንተለዎም፡ እንተኾነ መሳርሒ ማሽነሪ ስለ ዘየለ ክንድቲ ዘድለ ኣየድምዑን።
ቅድሚ ወርሒ ኣቢሉ ካብ ከጋጥም ዝኽእል ምህማም መሬትን ዝኣመሰሉን ናይ ክረምቲ ሓደጋታት ዝምልከት መጠንቀቕታ ወጺኡ ዝነበረ ምዃኑ ብምጥቃስ፡ እቲ ዜና ቀዳማይ ሚኒስተር ዶር ኣብይ ኣሕመድ በቲ ዝወረደ ሓደጋ ዝተሰመዖ ሓዘን ከም ዝገለጸ ኣፍሊጣ።
ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ሜዳ ብዙሓት ኣተሓሳስባታት ከም ዘለዉ ርኡይ ሓቂ እዩ። እቲ ኣብ ነፍሲ ወከፉ ንኡሳን ዘይመሰረታዊ ፍልልያት ዘይፍለይዎ፡ እሞ ጐሊሑ ዝረአ ኣተሓሳስባታት እቲ ውጽዓን በደልን ስዒሩ፡ ጥልመት ህግደፍ ዓጺፉን ራህዋን ዲሞክራስን ከንግስ ምእንቲ ሓርነት ዝቃለስ ዘሎ ኣተሓሳስባ ሓደ እዩ። እቲ ተጻራሪኡ ድማ ኣርዑት ወጽዓ ኣትሪሩ፡ ህዝባዊ ሕድሪ ብምጥላም ዕድመ ስልጣኑ ከንውሕ ትልኽ ዝብል ዘሎ ንህግደፍ ዝውክል ጨቋኒ ናይ ዓመጽ ኣተሓሳስባ እዩ። ኣብ ኣሰላልፋ ኣብ ክልቲኡ ኣተሓሳስባ ዘየለ እሞ ዝበዝሐ ምዃኑ ዝንገረሉ፡ ኣጽቂጡ ዝዕዘብ ኤርትራዊ ከም ዘሎ ኣይዝንጋዕን።
ዓላማ ህግደፍ ዕድመ ወጽዓ ምንዋሕ ካብ ኮነ፡ እቲ ኣንጻሩ ዝቃለስ ዘሎ ውዳበታትን ህዝብ ኤርትራን ከኣ ንሓንሳብ ናቱ ተበግሶ ብምውሳድ ንሓንሳብ ድማ ንኣዕናዊ ተግባራት ናይቲ ጉጅለ ተኸታቲሉ ብምቅላዕ ናይ ምክልኻል ስልቲ ዝኽተል ናይ መሰረታዊ ለውጢ ሓይሊ እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ኣካይዳ ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ ኣብ መብዛሕትኡ ደድሕሪ ተበግሶን ኣጀንዳን ህግደፍ ዝኽተል ብምዃኑ ካብ ዝንቀፈሎምን ከእርሞም ዝግብኦን ድኹም ጐድለታት ሓደ እዩ። ኣብ ከምዚ ኣብ መንጎንና ህግደፍን ዝካየድ ዘሎ ቀጻሊ ግጥም ምክልኻል ኣድካሚ ኣብ ርእሲ ምዃኑ፡ ብናትካ መደባት ከይትጐዓዝ ስለ ዝገትእ ኣብ ፍሉይ ኣጋጣሚ እንተዘይኮይኑ ወትሩ ክትክተሎ እምብዛ ተመራጺ ኣይኮነን።
ህግደፍ በብግዜኡ ብኢደወነኑ ዝውስኖም፡ ከም ግዱድ ወተሃደራዊ ኣገልግሎት ዝኣመሰሉ ዘይሕገመንግስታዊ ኣዋጃት ብመንጽርቲ ኣብ ሕብረተሰብ ኤርትራ ዘውርድዎ ሃስያን ጉድኣትን ወትሩ ክቃልዑ ዝግበኦም እዮም። እቲ ጉጅለ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ብቐጻሊ ዘውርዶ ጃምላዊ ማእሰርቲ፡ ቅትለት፡ ምስዋርን፡ ምግሃስ ኩሉ መሰረታዊ መሰላትን ኮታ ብኩራት ልዕልና ፍትሒ እውን፡ ደድሕሪ ኣጀንዳ ናይቲ ወጻዒ ንዘይምኻድ ተባሂሉ ስቕ ኢልካ ዘይስገሩ ደጋጊምካ ክቃልዑ ዝግበኦም እዮም። ካብዚ ሓሊፉ፡ ሓሓሊፉ በብኩርናዑ ዝኸፍቶም ዘይሓላፍነታዊ እሞ ድማ ኣብ ልዕሊ ህይወትን ንብረትን ኤርትራ ህልቂትን ዕንወትን ዘኸትሉ ውግኣት፡ ረብሓ ሃገርን ኣፍልጦ ህዝባን መእከል ዘይገበሩ ዲፕሎማሲያዊ ዕንደራታት እውን ኣለዉ። እዚኣቶምን ከምኦም ዝኣመሰሉ ተግባራትን ስቕ ኢልካ እትዕዘቦም ዘይኮኑ፡ ግዜ፡ ኩነታትን ቦታን መሪጽካ ብመርተዖ ኣሰኒኻ ክቃልዑ ዝግበኦም እዮም።
ኩሉ ግዜ ግዳይ ደድሕሪ ኣጀንዳ ህግደፍ ምኻድ ንዘይምዃን እቲ መሰረታዊ መፍትሒ ናትካ ተበግሶ ብምውሳድ ኣጀንዳኻ ሰሪዕካ ምቅላስ እዩ። ኣጀንዳ ክትመርጽ እንከለኻ ከኣ ንስለ ኣጀንዳ ምሓዝ ዘይኮነ፡ ንህግደፍ ዘሕምሞን ተገዲዱ ንምክልኻሉ ደድሕሪ ኣጀንዳኻ ክኸይድ ዝድርኾን ክኸውን ግድን’ዩ። እቲ ዝምረጽ ኣጀንዳ ጸላኢኻ ብዛዕብኡ ንክዛረብ እንተዘየገዲድዎ ነቲ ምርጫ ተመሊስካ ምጽንዑን ዳግመ ርኢቶ ምግባርን ናይ ግድን እዩ። ከምኡ እንተዘይኮይኑ ግና ህግደፍ ካብቲ “ስቕ መሪጽና” ዝብሎ መሕብኢ በዓቲ ተጐቲቱ ክወጽእ ኣይክእልን እዩ።
ኣብ ርእሲ’ቲ ኤርትራዊ ናይ ተቓውሞ ውድባት፡ ሰልፍታትን ምንቅስቓሳትን ካብ ነዊሕ ግዜ ጀሚረን ኣንጻር ህግደፍ ክወስደኦ ዝጸንሕ ናይ ምጥቃዕን ምክልኻልን ስጉምትታት፡ ኣብ ዝሓለፈ ክልተ ዓመታት ብብርጌድ ንሓመዱ ዝተራእየ ናይ ኤርትራውያን መንእሰያት ኣብ ወጻኢ ተበግሶ፡ ህግደፍ ስለ ዘይተጸበዮ ብስንባደ ክዛረበሉን ክከላኸሎን ከም ዝተገደደ ተዓዚብናዮ ኢና። እዚ ድማ፡ ህግደፍ ዝኽተሎ ዝነበረ ሓሶቱን ጸለመን ብዘየገድስ፡ ደድሕሪ ኣጀንዳ ተቓውሞ ዘብዘብ ክብል ካብ ዝተገደደሉ ተመኩሮታት ሓደ እዩ ክበሃል ዝከኣል እዩ። ኣብዚ እቲ ህግደፍ ዝመረጾ ስልቲ ነቲ ተበግሶ ናብ ናቱ ምቕያር ከም ዝነበረ ተዓዚብናዮ። ነዚ ንምትግባር ብጻዕቂ ፈስቲቫላት ኣብ ምውዳብ ኣትዩ። ነቲ ማዕበላት ድማ ናብ ምክልኻል ኣንጻር ፈስቲቫላት ከእትዎን ምስ ኣኽበርቲ ጸጥታ ናይ ዝተፈላለያ ሃገራት ኣብ ምትህልልኽን ምጉናጽን ከእትዎ ጽዒሩ። ነቲ ኣሰላልፋ ከኣ ናይ ኣፍራስን ሃናጽን መልክዕ ከትሕዞ ፈቲኑ። ናይቲ ብዝተፈላለየ ኣስማት ዝጽዋዕ ውዳበታት መንእሰይ ህግደፍ ምፍጣር ምስጢር እውን ካብዚ ዝተፈልየ ኣይነበረን።
እቲ ናይ መንእሰያት ናይ ለውጢማዕበል፡ ነቲ ውጽኢት መዚኑ፡ ቀልጢፉ ብናቱ ተበግሶ ናይተን ሃገራት ሕጊ ብዘይጻረር ናብ ናይ ኣደባባይ ተቓውሞ ሰልፍታትን ናይ ኣዳራሽ ኣኼባታትን ብምቅያር ንህግደፍ ናይ ምቅላዕ ተግባሩ ምስ ቀጸለ፡ ህግደፍ ብኣንጻሩ ብናይቲ ማዕበል ኣጀንዳ ተገዚኡ ናብ ምክልኻል ተመሊሱ ኣብ ኣደባባይ ዘይጐንነጻዊ ተቓውሞ ከስምዕን ምስ ከኣለ፡ ህግደፍ ዝተፈላለዩ ጉጅለታት ወዲቡ ናብቲ ህዝባዊ ማዕበል ኣእማን ክድርብን ስሕለት ብዝዓጠቑ መንእሰያት ቅትለት ከፈጽም ተራእዩ። “ናብ ተቓዋሚ ዝተቐየረ መንግስቲ” ዝተባህለሉ ህሞት ከኣ ተፈጢሩ። ድሕሪ ሕጂ ኣብ ፈቐዶ ሃገር ከምቲ ኣብ ኤርትራ ዝለመዶ ዳንኬራታት ክገብር ከምዘይክእል ንናብ ዝተረደኣሉ ዝበጽሐ”ውን ይመስል።
ህግደፍ ካብ ደንበ ተቓውሞ ካብ ዝፈርሖም ብዙሓት ተበግሶታት ሓደ፡ ተቓወምቱ ፖለቲካዊ ውዳበታት፡ ፍልልያቶም ኣመሓዲሮም ኣብቲ ዘሰማምዖም ነጥብታት ኣትኪሎም፡ ንምውጋዱ ሓቢሮም ዝቃለስሉ ጽላል ወይ መድረኽ ከይፈጥሩ እዩ። ምኽንያቱ እቲ ናይ ሓባር ጽላል ምምስራት ምሕያል ደንበ ተቓውሞ ዘርኢ ክኸውን እንከሎ፡ ብኽንድኡ ደረጃ ንቐጻልነቱ ኣብ ሓደጋ ካብ ዘውድቑዎ ሓደ ምዃኑ ኣዳዕዲዑ ስለ ዝኣምን። ካብዚ ስግኣትዚ ነቒሉ እዩ ድማ ገለ የወሃት እንዳስደዐ ደንበ ተቓውሞ ብሓባር ከምዘይቃለሶ ንምስንኻሉ ከይደቀሰ ዝሓደርን ብልሳኑ ዝዛረቡ መሰልቱ ዘረግቲ ዘዋፍርን ዘሎ። ስለዚ ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ፡ ደድሕሪ ኣጀንዳ ህግደፍ ካብ ምኻድ ከውጽእዎ ካብ ዝኽእሉ፡ “ክሳብ መዓስ ደድሕሪ ኣጀንዳ ህግደፍ?” ንዝብል ሕቶ መሊሱ፡ ህግድፍ ብዛዕባቲ ጽላል ንክዛረብ ዝድረኸሉ ኩነታት ክፈጥር ይግበኦ።
Bahgna Media 207: ኣገደስቲ ሰሙናዊ ዜናታት ሃገርናን ከባቢናን ምስ ክሳብ ሎሚ ስለዘይተዓወተ ጽባሕ ኣይዕወትን ማለት ኣይኮነን ርእሰ ዓንቀጽ ሰደህኤ፣
Written by Bahgna MediaMedia
መራሒ ሱዳን ኣልቡርሃንን መሓመድ ቢን ዛይድን ብ2021 ካብ ዝገበርዎ ርክብ ዝተወስደ ስእሊ
መራሒ ወተሃደራዊ ልኡላዊ ባይቶ ሱዳን ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልብሩሃንን መራሒ ሕቡራት ዓረብ ኤመረት መሓመድ ቢን ዛይድን ብ19 ሓምለ 2024 ብተለፎን ተራኺቦም ከም ዝተዘራረቡ ኣገልግሎት ዜና ኤመረት ካብ ኣቡዛቢ ሓቢራ። ፖለቲካዊ ጉጅለታትን ወተሃደራዊ ምንቅስቓሳትን ሱዳን ከኣ ነቲ ርክብ ደጊፎም፡ ጉዳይ ሱዳን ኣብ ሰላማዊ መዓርፎ ንክበጽሕ ኣበርክቶ ንክህልዎም ዘለዎም ተስፋ ምግላጾም እቲ ዝተዘርግሐ ዜና ኣፍሊጡ።
ካለኦት መድያታት ብወገነን፡ እቲ ናይ ተለፎን ርክብ ንክግበር ዘበርከተ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዶር ኣብይ ኣሕመድ ምዃኑ ብምጥቅስ፡ ኣብ መጻኢ እቲ ርክብ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ብኣካል ክካየድ ተስፋ ከም ዘለወን ገሊጸን።
እቶም መራሕቲ ዝተዘራረብሉ ዛዕባ ብሓፈሻ ዝምድና ክልቴን ሃገራት ዝምልከት ኮይኑ፡ ብፍላይ ድማ ኣብ ህልዊ ፖለቲካዊ ኩነታት ሱዳን ዘተኮረ ምንባሩን መሓመድ ቢን ዛይድ ኣብ ሱዳን ዘሎ ሕማቕ ኩነታት ንምዕጋት ከበርክቱ ቃል ከም ዝኣተወን እቲ ዜና ሓቢሩ።
ማዕከን ልኡላዊ ባይቶ ሱዳን ብወገና፡ ጀነራል ኣልቡርሃን፡ ኢመራት ንሓይልታት ጀነራል ዳጋሎ ብምሕጋዛ ህዝቢ ሱዳን ሕቶታት ከልዕል ተገዲዱ ከም ዘሎ ንመሓመድ ቢን ዘይድ ከም ዝጠቐስሉ ኣፍሊጣ። መራሒ ዲሞክራሲያዊ ሰውራ ሱዳን ያሲር ዓርማን ዝርከቦም ሱዳናውያን ፖለቲከኛታት ከኣ ነቲ ርክብ ብኣውንታ ብምጥቃስ “ኣገዳሲ ስጉምቲ ንሰላም” ክብሉ ድሕሪ ምግላጽ፡ ጀነራል ኣልቡርሃን ነቲ ብዛዕባ ሰብኣዊ ኣፍደገታትን ምቅላል በደላት ኣብ ልዕሊ ሲቪላት ዝዝቲ ኣኼባ ጀነቫ ግቡእ ግምት ንክህቦ’ውን ጸዊዖም።
ባቢከር ፈይሳል ሓላፊ ፈጻሚ ኣካል ፈደራላዊ ምጥርናፍ ሱዳን ብወገኑ፡ ነቲ ርክብ “ሱጉምቲ ናብቲ ቅኑዕ ኣቕጣጫ” ብዝብል ድሕሪ ምግላጽ፡ ተበግሶ ኤመራት ንበዓል ግብጺ፡ ሳዑዲ ዓረብያ፡ ኣሜሪካን ሕብረት ኣፍሪቃን ዘሳትፍን ናብ ሰፊሕ ዘተ ኣብ ዙርያ ውዕል ጅዳ ክምዕብልን ጸዊዑ።
ብዘይካዚ ፖለቲካዊ ጸሓፊ ሰልፊ ጉባአ ሱዳን መሓመድ ዑስማን፡ ነቲ ርክብ “ኣገዳሲ ነጥበ-መቐይሮ” ድሕሪ ምባሉ፡ ነቲ ኣብ ዝሓለፈ ኣብ ሱዳን ፖለቲካዊ መፍትሒ ንምምጻእ ብግብጽን ኤመረትን ዝተፈተነ እንተኾነ ዘይተዓወተ ተበግሶ’ውን ኣስሚርሉ።
ርኢቶ ናይቲ ብጀነራል መሓመድ ደጋሎ ሕመቲ ዝምራሕ ወገን ሱዳን፡ ኣብ ርክብ ጀነራል ኣልቡርሃንን መሓመድ ቢን ዛይድን እንታይ ምዃኑ ኣይተፈልጠን። ኤመረት ኣብ ኢትዮጵያ ቤት ጽሕፈት ከፊታ ንጀነራል ሒመቲ ብምዕጣቕ ክትክሰስ ከም ዝጸንሐት ዝዝከር እዩ።
ዶር ደብረጽዮን ``ንኢስያስን ኣብይን ብጽንተት ክሕተቱ ኣለዎም`` ኢሉ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኣቦመንበር ህወሓት ዶር ደብረጽዮን ገበረሚካኤል
ዶር ደብረጽዮን ገብረሚካኤል ኣቦመንበር ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) ምስ ሬድዮ ፍራንስ ኢንተርናሽናል ኣብ ዝገበሮ ርክብ፡ ሓቢሮም ንትግራይ ዝወግኡዋ መራሒ ኤርትራ ኢሳያስ ኣፈወርን ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብይ ኣሕመድን በቲ ከም ዝተፈጸመ ብዙሓት ዝእምንሉ ህልቂት ሰባት (Genocide) ክሕተቱ ዝግበኦም እዮም ኢሉ። ኣተሓሒዙ ከኣ ብወገኑ ዝተፈጸመ ህልቂት ኢሎ ኢሉ ከምዘያምን ጠቒሱ፡ ኣድላይ ኣብ ዝኾነሉ ክሕተት ድልዎ ምዃኑ ገሊጹ።
ኣብቲ ብ16 ሓምለ 2024 ምስታ ሬድዮ ዝገበሮ ርክብ፡ ኣብቲ ኣብ ትግራይ ዝተኻየደ ናይ 2ተ ዓመታት ውግእ ኣስታት 600 ሺሕ ሰባት ከም ዝሞቱ ጠቒሱ፡ ኣማኢት ኣሸሓት ድማ ከም ዝተመዛበሉ ሓቢሩ።
ኣብቲ ግዜ ውግእ ፕረሲደንት ክልል ትግራይ ዝነበረ ዶር ደብረጼን፡ እቲ ውግእ ብ2 ሕዳር 2022 ብስምምዕ ፕሮተርያ ጠጠው ስለ ዝበለ ክሳብ ሎሚ ኣብ ትግራይ ዝስማዕ ተኹሲ የለን ኢሉ። እንተኾነ ብሰንኪ ኣብ ገዛእ ሃገሮም ዝተመዛበሉ ተጋሩ ናብ መረብቶም ስለ ዘይተመለሱን ቅድሚ ውግእ ኣብ ትሕቲ ምምሕዳር ክልል ትግራይ ዝነበረ መሬት ብሉእ ብምሉእ ካብ ኢድ ሓይሊ ኣምሓራን ሰራዊት ኤርትራን ናጻ ብዘይምውጽኡ እቲ ጸገም ምሉእ ብምሉእ ኣይተወገደን ከም ዝበለ እታ ሬድዮ ኣፍሊጣ።
ምስዚ ኣተሓሒዙ ድማ ብመሰረት ውዕል ፕሪቶርያ ክትግበሩ ዝግበኦም ዝነበሩ ምምላስ ተመዛበልትን ዕጥቂ ዝፈትሑ ኣባላት ሰራዊት ትግራይ መሊስካ እግሪ ምትካልን፡ ካብ ፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያ ክንድቲ ዝድለ እኹል ፋይናንሳዊ ሓገዝን ምትሕግጋዝ ስለ ዘይተረኽበ ኣይተተግበሩን ኢሉ።
ኣብዚ እዋንዚ ካብ መረበቶም ተመዛቢሎም ካብ ዝጸንሑ ተጋሩ፡ ኣብ ራያን ጸለምትን ምምላስ ጀሚሮም ከም ዘለዉን እቲ ስርሒት ኣብ ወልቃይት-ሑመራ ንክቕጽል መደብ ከም ዘሎን ይሕበር ኣሎ።
More...
ወሃቢ ቃል ሚኒስተር ውሽጣዊ ጉዳይ ኡጋንዳ ሲሞን ሙዳይ
ሚኒስትሪ ውሽጣዊ ጉዳያት ኡጋንዳ ብ15 ሓምለ 2024፡ ልዕሊ 150 ኤርትራውያን ከም ዝኣሰረን መብዛሕትኡ እቲ ማእሰርቲ ኣብ ከተማ ካምፓላ ኤርትራውያን ኣብ ዝነብርዎ ከባቢ ከም ዝተኻየደን ናይቲ ሚኒስትሪ ወሃቢ ቃል ሲሞን ሙዳይ ሓቢሩ። እቲ ወሃቢ ቃል ከም ዝገለጾ፡ እዞም ኤርትራውያን ዝተኣስሩ ኣብ ጐደናታት ከተማ ካምፓላ ኣብ ዘይሕጋዊ ንግዲ ስለ ዝተዋፈሩ እዩ። እቶም ኤርትራውያን ነቲ ዘይሕጋዊ ንግዲ ንጸጥታ ብዘስግእ ብለይቲ እሞ ኣብ ከባቢ ዓበይቲ መንግስታዊ ትካላት ከይተረፈ ከም ዘዘውትርዎ’ውን እቲ ዜና ሓቢሩ።
እቲ ወሃቢ ቃል እቲ ማእሰርቲ ክቕጽል ከም ዝኽእል ኣመልኪቱ፡ ካብቶም ዝተኣስሩ መብዛሕትኦም ስደተኛታት ኮይኖም፡ መንግስቲ ኤርትራ ዜጋታቱ ስለ ዘይቅበል ናብ ሃገሮም ናይ ምስጓግ ዕድሎም ጸቢብ ምዃኑ ጠቒሱ።
እቲ ጸብጻብ ብምቕጻል ኣብዚ እዋንዚ ብዙሓት ኤርትራውያን ናብ ኡጋንዳ ይውሕዙ ከም ዘለዉ ኣስፊሩ፡ ምኽንያቶም ድማ፡ ኣብ ዝሓለፈ ልዕሊ 30 ዓመታት እታ ሃገር ኣብ ኢድ ሓደ ሰብ ኢሳያስ ኣፈወርቅን ሓደ ውድብ ህግደፍን ስለ ዝወደቐት ምዃኑ ሓቢሩ። ኣብታ ሃገር መሰል ሓሳብካ ምግላጽ ዘይምህላውን ግዱድ ውትህድርናን ድማ ካብቲ ቀንዲ ጠንቅታት ንህድማ ናብ ሃገራት ኣፍሪቃን ኤውሮጳን ምዃኖም ጠቒሱ።
እቲ ወሃቢ ቃል፡ ኣብዚ እዋንዚ ኡጋንዳ ካብ ዝተፈላለያ ሃገራት ዝመጹ ልዕሊ 1.6 ሚልዮን ስደተኛታት ኣዕቚባ ከም ዘላ ጠቒሱ፡ እቶም ስደተኛታት ኣብ ሃገራቶም ምንባር ስኢኖም ዝተሰዱ ስለ ዝኾኑ፡ ካብ ዓቕሚ እታ ሃገር ንላዕሊ፡ ንጸጥታ ዘስግእ እንተዘይኮይኑ፡ ጥቡቕ ምቁጽጻር ከምዘይትገብረሎም ኣፍሊጡ።
“ስለምንታይ ኢና ኣንጻር ህግደፍ እንቃለስ?” ዝብል ሕቶ፡ ብፍላይ ኣብ መጀመርታ 90ታት ናይ ብዙሓት መዛራቢ ከም ዝነበረ ናይ ቀረባ ተዘክሮ እዩ። ናይቶም ህግደፍ ብዓንተብኡ እንተዘይተገቲኡ፡ ናብዚ ሎሚ ዘለዎ ደረጃ ጭካነ ከም ዝበጽሕ ተረዲኦምን ስጊኦምን፡ ብንግሆኡ ዝተቃወሙ ቀንዲ ጸገም እውን፡ ናይዚ ሕቶዚ ሓቀኛ መልሲ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ክንድቲ ክኾኖ ዝነበሮ ዘይምግባሩ እዩ። ነቲ ሓቀኛ ኣንጻር ህግደፍ ናይ ምቅላስ ምኽንያት ኣብ ምስራጽ ኣጸጋሚ ዝኾነሉ ድማ፡ እቲ ዝበዝሐ ካብ ህዝብና ንህግደፍን ጠላም ባርያቱን ብግቡእ ካብዘይምርዳእ እምነት ስለ ዘንበረሉ ክነብር እንከሎ፡ ውሑዳት ግና ናይቲ ህግደፍ ዝመረጾ ጸረ-ህዝቢ መንገዲ ተጠቀምቲ ብምንባሮም እዩ።
እናወዓለ እናሓደረ ግና፡ በቲ ሓደ ወገን ብሓያልን ቀጻልን ጐስጓስን ምንቕቓሕን ናይቶም ካብ ንግሆኡ ህግዳፍ ጠላም ምዃኑ ዝተረድኡ ተቓለስቲ ወገናት፡ በቲ ካልእ ድማ በቲ ህግደፍ ክሓብኦ እንተደለየ እውን ዘይከኣለ ኣብ ባይታ ዝተራእየ ከም ምርሻን ውጉኣት ማይሓባር ዝኣመሰለ ጸረ ህዝቢ ተግባራቱ፡ እቲ “ስለምንታይ ኣንጻር ህግደፍ እንቃለስ ኣለና?” ዝብል ሕቶ፡ ሎሚ፡ ብመላእ ህዝቢ ርዱእ ኮይኑ ኣሎ። ሎሚ ኣንጻር ህግደፍ ምቅላስ ቅቡል፡ መሰረታዊ፡ ዲሞክራስያውን ሰብኣውን መሰል ምዃኑ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ-ዓለም እውን በሪሁ እዩ። በዚ መሰረት እያ ከኣ ዓለምና ኣብ ብዙሕ ኣጋጣሚታት ንምምሕዳር ህግደፍ ከም ሞዴል ናይ ዘመናዊ ጭቆናን ጸረ ህዝቢ ተግባራትን ኣብ ኣፍሪቃ ገይራ እተቕርቦ ዘላ። እቲ ዝተፈላለዩ ዝምልከቶም ኣካላት ንህግደፍ፡ ትካላቱን ላዕለዎት ሓለፍቱን ብዝተፈላለዩ እገዳታትን መጠንቀቕታን ዘጨንቕዎም ዘለዉ ከኣ መርኣያ ምቅላዕ ተግባራቱ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ ዓለም ዘርኢ እዩ።
ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ዝፈጸሞን ዝፍጽሞ ዘሎን በደላት ዝርዝሩ ብዙሕ፡ ክብደት ጭቆናኡ ድማ፡ ኣዝዩ መሪርን ዓሚቕን እዩ። ካብዚ ብምንቃል ኢና ከኣ “ህግደፍ ጸረ ህዝቢ ኤርትራ እዩ ምባሉ ጥራይ እኹል ኣይኮነን” እንብል። ስለዚ ብፍላይ እቶም ካብቲ ኣብ ገዛእ ሃገሩ ግዳይ ወጽዓን ጥልመትን ዝኸውን ዘሎ ህዝብና ርሒቕም ዝርከቡ ወገናት፡ ንኣብነት ኣብ መዳይ ዲፕሎማሲ፡ ህግደፍ ዘይሕገመንግስታዊ፡ ዘይብዙሕነታዊ፡ ዘይዲሞክራሲያዊ፡ ዘይሰብኣዊ፡ ዘይሰላማዊ፡ ዘይፍትሓውን ዘይርትዓውን ምዃኑ ብኣብነትን ሓቀኛ ዝርዝራትን ኣሰኒኻ ምቕራብ ኣገዳሲ እዩ። ኣብቲ ዝርዝር ጃምላዊ ቅትለት ምስዋርን ማእሰርትን፡ ደረት ዘየብሉ ግዱድ ውትህድርናን ብሰንኩ ዝፍጠር ቀጻሊ ስደትን ምክልባትን ካብቲ ወትሩ ክሰፍሩ ዝግበኦም ዝርዝር ገበናት ህግደፍ እዮም።
ዲፕሎማሲያዊ ንጥፈታትናን ምልዕዓላዊ ወፍርናን ክሕዞ ካብ ዝግበኦ መልክዕ ከይወጻና፡ “መንዩ ብጸረ ህዝቢ ተግባራት ህግደፍ ብኣሉታ ዝጽሎ፡ መንዩኸ ኣብ ኤርትራ መሰረታዊ ለውጢ ምስ ብምዕዋቱ ዝጥቀምን ብኣውንታ ዝጽለውን?” ኣለሊኻ ምምሕዛውን እንታይነት ናይቲ ናውራም ጉጅለ ምቅላዕን ኣድላይ እዩ። “ቅድሚ ኩሉ ናብቲ ምስ ጐረባብትና ክህልወና ዝግበኦ ዝምድና ነተኩር” እንብል እውን ካብዚ ክንገድፎ እንተደለና’ውን ዘይገድፈና ምጽልላው ብምንቃል እዩ። ኣብዚ መዳይዚ እቲ መዋጸኦ ጸረ ህዝቢ ተግባራት ህግደፍ ዘዚርካ ብምንጻሉ ጥራይ ዝድረት ኣይኮነን። ብማዕሪኡ ነተን እትዛመደን ሃገራት ዝህልዎ ኣውንታዊ ኣበርክቶ ኣብ ግምት ዘእተወ ናትካ መተካእታ ኮይንካ ምቕራብ ዝድለየሉ ምንጽብራቕ ክዝንጋዕ ኣይግበኦን። ምኽንያቱ ብዛዕባ ግናይ ተግባራት ህግደፍ ክትዛረብ እንከለኻ፡ ብተዘዋዋሪ “መተካእታኻኸ ኣበይ ኣሎ?” ዝብል ሕቶ ናባኻ ከም ዝቐንዕ ምርዳእ ኣገዳሲ ብልሓት እዩ። መተካእታ ኮንካ ምቕራብ ካብቲ ህግደፍ ንምቅላዕ ዝግበር ጻዕሪ ንታሕቲ ዋጋ ከምየዘኽፍል ምዃኑ ምግንዛብ ድማ የገድስ። ነዊሕ ግዜ ዝወሰደ’ኳ እንተኾነ፡ ብፍላይ ኣብዚ እዋንዚ በብኩርናዑ ናብ ሓይሊ ተቓውሞ ኤርትራ “ስለምንታይ ኢኹም ኩልኹም ኣንጻር ህግደፍ ክነስኹም በበይንኹም ትወፍሩ?” ዝብል ሕቶ ክቐርብ እንከሎ ምስዚ ኣዛሚድካ ምርኣዩ የድሊ።
ኣንበሳደር ዶር ሃይለመንቄሮስ፡ ይኣክል ኣብ ዝጸውዖ ኣኼባ ሚላኖ፡ ኣብ ኣድላይነት ኣብ ናይ ሓቢርካ ጽላል ምቅላስ፡ ኣብ ኣገዳስነት ምድልዳል ርክብ ምስቲ ኣብ ሃገሩ ዘሎ ናይቲ ለውጢ ዋና ዝኾነ ህዝቢ ኤርትራን ውሕሉልን ዕቱብን ዲፕሎማሲያዊ ዝምድና ምኽታልን ብዝምልከት ዝሃቦ መግለጺ ግቡእ ኣቓልቦ ክረክብ ይግበኦ። ቃልስና ክሳብ ሎሚ ብመጽርቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ወጽዓ ማዕረቲ ድሌትና ዘይምዃኑ ዘየተሓሳስበና ኣይኮነን። እቲ ቀንዲ ከተሓሳስበናን ከሻቕለናን ዝግበኦ ግና “በቲ ኣብ ኢድና ዘሎ ዓቕምን ዕድልን ክንድቲ ንኽእሎዶ ነበርክት የለና?” ናይ ዝብል ሕቶ መልሲ ምርካብ እዩ። ምኽንያቱ እቲ ሰኣን ዓቕምን ክእለትን ዝተርፈካ ዓቕሚ ኣብ ዘጥረኻሉ እዋን ዝዕመም ስለ ዝኾነ። ዋላ ውሱን ይኹን ብዘለካ ዓቕሚ ዘይምጥቃም ግና ይቕረ ዘይግበረሉ ሕመቕ ስለ ዝኸውን።
ዳርጋ ኣብ ናትና ተመኩሮ ጥራይ ዝረአ ዘሎ ብዝመስል፡ እቲ ኣንጻሩ እንቃለሶ ዘለና ጸረ ህዝቢ ጉጅለ ህግደፍ እናሓደረ ከንቆልቁልን ጠቕሊሉ ካብ ትጽቢት ኤርትራዊ ወጻኢ ክኸውንን እንከሎ፡ ሓይልታት ለውጢ ከኣ ብኣንጻርቲ ምንቁልቋሉ ዘይንብርኽ ምህላውና እዩ። ህግደፍ ዘቕረበ ምስምስ እንተቕረበ፡ ደጊም ኣቕጣጫ ጉዕዘኡ ንቁልቁል ዘመልክት ምዃኑ ናይ ብዙሓት ግንዛበ እዩ። 33 ዓመታት ዝጨከነ ልቡ ሎሚ ንህዝቢ ክርህርህ ከኣ ዝይትጽበዮ እዩ። ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ኣብ ወርሓት ሓምለ-ነሃሰ፡ ከተማታት ኤውሮጳ ብፈስቲቫላት ማሕበረኮማት ህግደፍ የዕለቕልቓ ከምዝነበራ ዝዝከር ኣዩ። ሎሚ ዘበን ግና ኤውሮጳ፡ ዋላኳ ክእረም ዝግበኦ ኣቀራርባ እንተነበሮ፡ ኣብ ዝሓለፋ ክልተዓ ዓመታት ኤርትራዊ መንእሰይ ኣብ ስደት ዘርኣዮ መቐጸልታ ናይቲ ቅድሚኡ ዝካየደ ዝነበረ ቃልሲ ዝኾነ ዝኸፈሎ ክቡር ዋጋን ሓያል መኸተን ፡ መድረኽ ፈስቲቫላት ህግደፍ ጠቕሊለን ናብ ኣስመራ ክስሕባ ተቐሲበን ኣለዋ። እዚ ንህግደፍ ምልክት ምድካሙን ምንጻሉን እምበር መርኣያ ብርታዐኡ ኣይኮነን።
ስለዚ ብሓፈሻ ኤርትራዊ ሓይሊ ተቓውሞ፡ ብፍላይ ድማ ሰማያዊ ዝምልክቱ መንእሰይ ነዚ ካብቲ ጉጅለ ዝተመንዘዐ መድረኽ፡ ሓድነቱ ዓቂቡ፡ ዘይመሰረታዊ ጸቢብ ፍልልያት ኣወጊዱ፡ ንናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ ናብ ምክእኣልን ምጽውዋርን ቀይሩ ናይተን ዝነብረለን ሃገራት ስርዓት ኣኽቢሩ ናብ ረብሓ ቃልሲ ምእንቲ ሓርነት ምውዓሉ ኣብ ቅድሚ ኩልና ዘሎ ዕማም ምዃኑ ንገንዘብ።
ካብቲ ሃገሮም ዘመሓድር ዘሎ ስርዓት ህግደፍ እምነት ኣጥፊኦም፡ ኣብ ካልኦት ሃገራት ዑቕባ ዝሓተቱ 10 ኤርትራውያን ተወዳደርቲ ኣትለትስ፣ ኣብቲ 26 ሓምለ 2024 ጀሚሩ ኣብ ፓሪስ ዝካየድ ውድድር ኦለምፒክ ነተን ዑቕባ ዝፈቐዳሎም ሃገራት ወኪሎም ከም ዝወዳደሩ ሬድዮ ኤረና ዎርልድ ኣትለቲክስ/ world athletics ዝተባህለ ምንጪ ብምጥቃስ ሓቢሩ።
እዞም ኣብ ልዕሊ ናይ ኤርትራ ናይ ካልእ ሃገር ተደራቢ ዜግነት ዝረኸቡ እሞ ኣብተን ሃገራት ነቲ መሳተፊ መምዘኒ ዘማልኡ ክልተ ደቂ ኣንስትዮ ዝርከብኦም 10 ትውልደ-ኤርትራውያን ኣትሌትስ፡ መቕደስ ወልዱ ብ10 ሽሕ ሜትሮ ማራቶን ንፈረንሳ፡ ወይኒ ቀላቲ ብ5 ሺሕ ሜትሮን ከምኡ‘ው ብ10 ሽሕ ሜትሮ ንሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ፡ ዓወት ኔፍታሌም ብ5 ሽሕ ሜትሮ ንኖርወይ፡ ኤፍሬም ግደይ ብ10 ሽሕ ሜትሮ ንኣየርላንድ፡ ፊልሞን ኣብርሃም፣ ብ10 ሽሕ ሜትሮ ንጀርመንን፡ ዘርኣይ ክብሮም ብ10 ሽሕ ሜትሮን ከምኡ‘ውን ኣብ ማራቶን ንኖርወይ ተኽለወይኒ ገብረየሱስ፡ ሳሙኤል ፍትዊ ኣብ ማራቶን ንጋንታ ስደተኛታት፡ ፡ እዮብ ፋኑኤልን ታደሰ ኣብርሃምን ድማ ኣብ ማራቶን ብቅደም ሰዓብ ንጀርመን፡ ኢጣልያን ስዊዘርላንድን ወኪሎም ክስለፉ ምዃኖም እቲ ምንጪ ኣፍሊጡ ።
ኣብዚ ካብ 26 ሓምለ ክሳብ 11 ነሓሰ 2024 ኣብ ከተማ ፓሪስ ዝሰላሰል መበል 33 ዓመታዊ ውድድር ጸወታ ኦሎምፒክ ዓለም፡ ኤርትራ ብወገና፡ ኣብ ዓውዲ ኣትለቲክስ፡ ብ10 ካልኦት ስፖርታውያን ክትካፈል ምዃና እቲ ካብ መርበብ ሓበሬታ ዎርልድ ኣትለቲክስ /World Atheltics ዝተረኸበ ዝርዝር ሓበሬታ ኣረጋጊጹ።
ኤርትራ ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት፡ ብፍላይ ድማ ንውድድር ኩዕሶ እግሪ ካብ ሃገር ዝወጹ ስፖርተኛታት ካብቲ ኣብ ሃገሮም ዘጋጥሞም ተጽዕኖታት ንምድሓን፡ ብደረጃ ምሉእ ጋንታ ብዝወጽዎ ክተርፉ ከም ዝጸንሑ ዝዝከር እዩ።
