ሌፍተናንት ጀነራል ኢብራሂም ጃብር፡ ምክትል ኣዛዚ ልኡላዊ ባይቶ ሱዳን፡ ወተሃዳራዊ ሓይልታት ሱዳን ተሳትፎ ሲቪላዊ ፖለቲካዊ ጉጅለታት ብወግዒ ከም ዝነጽግ ሱዳን ትሪቡን ኣፍሊጣ። እቲ ጀነራል ሓደ ዓመት ኮይንዎ ዘሎ ውግእ ሱዳን ንምፍታሕ ዝተገብረ ፈተነታት ክሳብ ሎሚ ከምዘይተዓወተ ጠቒሱ፡ ምምቕራሕ ስልጣን ምስ ሲቪላዊ ጉጅለታት ዝነጸገሉ ምኽንያት ምስቲ ዕጡቕ ተወርዋሪ ሓይሊ ምድንጋጽ ስለ ዘለወን ምዃኑ ኣስፊሩ።
እቲ ጀነራል ኣብ ገዳርፍ ንዝርከቡ ወተሃደራት ኣብ ዘስመዖ ቃል፡ ተሳትፎ ሲቪል ፖለቲከኛታት ኣብ ልዕሊ ምንጻጉ፡ ድሕሪ ደጊም ኣብ ሱዳን ካልእ ተወዳዳሪ ዘየብሉ፡ ሓደ ሃጋራዊ ሰራዊት ጥራይ እዩ ዘሎ ኢሉ። ኣተሓሒዙ ድማ ዝኾነ መሰጋገሪ ዝበሃል ኣካል ኣይህሉን እዩ። እቲ ወተሃደራዊ መንግስቲ ባዕሉ ህዝቢ ሱዳን መንግስቲ ናብ ዝመርጸሉ መስርሕ ከም ዘሰጋግሮ ኣቃሊሑ።
በቲ ካልእ ወገን ድማ ካልእ ምክትል ኣዛዚ፡ ያሲር ኣል ዓጣ፡ ንብኩራት ተሳትፎ ሲቪላዊ ፖለቲካዊ ማሐረሰብ ብምጽራር፡ ቀዳማይ ሚኒስተርን ክልላዊ ኣመሓደርትን ንምምራጽ ዘኽእላ ኮሚተታት ምድላው ከም ዝግበር ገሊጹ። ምክትል ፕረሲደት እታ ሃገር ማሊክ ኣጋር ወገኑ፡ ድሕሪ ስዕረት እቲ ዕጡቕ ተወርዋሪ ሓይሊ፡ ኣብ ሱዳ ሲቪላዊ ምምሕዳር ክምስረት እዩ ክብል ገሊጹ።
እዚ ኣብ ሕድሕዱ ብዛዕባ ሲቪላዊ ተሳትፎ ዝገራጮ ዘሎ ወገን ሱዳን፡ እቲ ብኤርትራ፡ ግብጽን ሳዑዲ ዓረብን ይሕገዝ ከም ዘሎ ዝንገረሉ እዩ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ ወኪል ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኣብ ሱዳን ፐሪየሎ፡ ድሕሪ ዒድ-ኣልፈጢሪ ብ18 ማዝያ 2024 መስርሕ ሰላም ሱዳን ምቕጻል ርክብ ከም ዝግበር ኣፍሊጡ።
ክልል ኣምሓራ ኣብ ስርዓተ ትምህርቱ መሬት ወልቃይትን ራያን ናብ ክልሉ ዘእተወ ሓድሽ ካርታ ምዝርግሑ ብምቅዋም፡ ካቢነ ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ ብ25 መጋቢት 2024 ተሪር ናይ ተቓውሞ መግለጺ ኣውጺኡ። ኣብቲ መግለጺኡ እቲ ተፈጢሩ ዘሎ ጌጋ ቀልጢፉ ንክእረም ጸዊዑ፡ እንተዘይ ተኣሪሙ ግና ነቲ ተበጺሑ ዘሎ ስምምዕ ውዕል ፕሪቶርያ ዘዕቅፍ ክኸውን እዩ ክብል ኣጠንቂቑ።
መግለጺ ካቢነ ክልል ትግራይ፡ እቲ ካርታ እንተዘይ ተኣሪሙ፡ በቲ ከጋጥም ዝኽእል ሳዕቤት ዝሕተት ክልላዊ መንግስቲ ኣምሓራ ምዃኑ ጠቒሱ፡ ቅድሚ ሕጂ ክፍጸሙ ንዝጸንሑ ተመሳሰልቲ ጌጋታት ዘይምእራሙ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ’ውን ኣካል እቲ ጸገም ምዃኑ ብምጥቃስ ከኣ ነቒፉ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ብሰንኪ ኣብ ዝተፈላለዩ ዓንቀጻት ዘይምስምማዕ ይፍጠር ምህላዉ፡ ውዕል ሰላም ፕሪቶርያ እናሓደረ ናብ ወጥሪ ገጹ እዩ ዘምርሕ ዘሎ። ካብቶም ቀንዲ ዘይምስምማዕ ፈጢሮም ዘለዉ ጉዳያት፡ ኣብ ትሕቲ ምቁጽጻር ኣምሓራን ኤርትራን ዘለዉ፡ ቅድሚ ውግእ ኣካል ክልል ትግራይ ዝነበሩ ከባብታት ናብ ዝነበርዎ ዘይምምላስን ብሰንኪ ውግእ ዝተመዛበሉ ሚልዮናት ተጋሩ ናብ መረብቶም ዘይምምላሶምን እቶም ቀንዲ እዮም።
ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ እቲ ናብ ዝነበሮ ይመለስ ዝበሃል ዘሎ መሬት ምዕራብን ደቡብን ትግራይ ኣብ ትሕቲ ፈደራላዊ መንግስቲ ክጸንሕ፡ ዝተመዛበሉ ወገናት ኣብ ትሕቲ ጸጥታዊ ሓላፍነት ሓይልታት ፈደራል ናብ ዝነብርዎ ክምለሱ፡ እቶም ነበርቲ ሓቢሮም ዘመሓድርዎም ኣካላት ክመርጹ፡ ኣብ መወዳእታ ድማ ዋንነት ናይቲ መሬት ብረፈረንደም ክውሰን ዝብል እዩ። ነዚ ክሳብ ሎሚ በብምኽንያቶም ክልቲኦም ክልላት ኣይተቐበልዎን።
ብዙሑት ነቲ ኩነታት ብቐረባ ዝዕዘብዎ ዘለዉ ኣካላት፡ ውዕል ሰላም ፕሪቶርያ እንተ ዘይተተግቢሩ ሳዕቤኑ ንኢትዮጵያን ትግራይን ጥራይ ዘይኮነ ዞባዊ ቅልውላው ከም ዘኸትል የጠንቅቑ ኣለዉ።
ጉጅለ ኣምበሳድራት ምብራቕ ኣፍሪቃ ኣብዚ ዝሓለፈ መዓልታት ብጉዳይ ንሰበኽ ሳግም ዘጋጥሞም ብደሆታት፡ ዕድላትን ኣገጣጥማኡን ኣኼባ ኣካይዶም። 33 ኤርትራውያን ዝርከዎም 91 ስደተኛታትን ሓተቲ ዑቕባን ድማ ካብ ሊቢያ ናብ ሩዋንዳ ተጓዒዞም።
ኣብቲ ኣብ ቤልጅም ቤት ጽሕፈት ኤምባሲ ኢትዮጵያ ዝተኻየደን ወከልቲ ትካል መግቢ ዓለም/FAO ኣብ ዞባ ምራቕ ኣፍሪቃን በልጅምን ዝመርሕዎ ኣኼባ እቶም ኣምበሳድራት ብዛዕባቲ ንሰበኽ ሳግም ዘጋጥሞም ጸገማትን ኣፈታትሕኡን ብሰፊሑ ከም ዝተመያየጡ ኣፍሪቃ ቢዝነስ/Africa BUSINESS ዝተባህለት መርበብ ኣፍሊጣ።
ነቲ ጸገማት ሕረተ-ሰብ ሰበኽ ሳግም ካብ ዘጋድዱ፡ ምቅይያር ኩነታት ኣየር፡ ምምሕዳር ሃብቲ ማይ፡ ናይ ድሕሪ ቀውዒ ኣተሓሕዛ እቶት፡ ሕጽረት መግቢ እንስሳን በብግዜኡ ዘጋጥሙ ከባብያዊ ግጭታትን ምዃኖም ተዘርዚሮም ኣብቲ ኣኼባ ተዘሪብሎም። ብመሰረት ናይ ሰለስተ ዓመት ጸብጻብ ትካል መግቢ ዓለም ኣብዚ እዋንዚ ዕዙዝ ናይ መግቢ ሓገዝ ዘድልየን ሃገራት ብደረጃ ዓለም 45 ክኾና እንከለዋ፡ ካብ ኣተን እተን 33 ካብ ኣፍሪቃ እየን።
ብኻልእ ወገን ድማ 91 ስደተኛታትን ሓተቲ ዑቕባን ካብ ሊቢያ ናብ ሩዋንዳ ከም ዝተመሓላለፉን ካብዚ ኣቶም እቶም 33 ኤርትራውያን ከም ዝኾኑን ቢቢሲ ሓቢራ። እዞም ስደተኛታት ናብ ሩዋንዳ ዝተጓዕዙ ትካል ስደተኛታት፡ ሕብረት ኣፍሪቃን ሕብረት ኤውሮጳን ብዘውጽእዎ መደብ እዩ።
በዚ ሰለስቲኦም ኣካላት ዝፈልጥዎን ዝምልዎን መደብ፡ ካብ 2019 ጀሚሩ ክሳብ ሎሚ 2 150 ሰባት ካብ ሊቢያ ናብ ሩዋንዳ ከም ዝተጓዕዙን ካብዞም 91 ብዘይካቶም 33 ኤርትራውያን፡ 7 ኢትዮጵያውያንን 38 ሱዳናውያንን ከም ዝርከብዎም እውን ተፈሊጡ። ናይ ህጹጽ ኩነታት ሚኒስተር ሩዋንዳ፡ ሃገሩ ቅድሚ ሕጂ ብመሰረት ዝጀመረቶ ንድሕነት እቶም እትርከቦም ስደተኛታት ብትብዓት ከም እትሰርሕ ኣፍሊጡ።
ዓባይ ብሪታንያ ብወገና፡ ናብ ሃገራ ብዘይሕጋዊ ኣገባብ ዝኣትዉ ስደተኛታት፡ ናብ ሩዋንዳ ናይ ምስዳድ መደብ ከም ዝጸንሐ እንተኾነ ክሳብ ሎሚኳ እንተዘይሰረዘቶ ዕንቅፋታት የጋጥማ ከምዘሎ ዝዝከር እዩ። ካብቶም ካብ 2019 ጀሚሮም ናብ ሩዋንዳ ዝኣተዉ ስደተኛታት ክሳብ ሎሚ 1,600 ዝኾኑ ናብ ዝተፈላለያ ሃገራት ናይ ምኻድ ዕድል ከም ዝረኸቡ ድማ ኣብቲ ዜና ተጠቒሱ።
ምስሊ፡ ሮስላርን ፖሊስ ኬንያን ካብ ማሕበራዊ መዲያ
ፖሊስ ኣየርላንድ ኣብ ወደብ ሮስላር 7 ተሓቢኦም ዝጸንሑ ኤርትራውያን ከም ዝሓዘ ንጋዜጣ ኣይርሽ ክገልጽ እከሎ፡ ፡ ፖሊስ ኬንያ ድማ ኤርትራውያን ብናይ መኪና ሓደጋ ከም ዝሞቱ ሓቢሩ።
ፖሊስ አየርላንድ ኣብ ወደብ ሎስላር ተጸጊዓ ኣብ ዝነበረት ናይ ጽዕነት መኪና ተሰሓቢት 7 ኤርትራውያን ከም ዝሓዘ “ኣይርሽ ታይም” ንዝተባህለት ጋዜጣ ሓቢሩ። እዞም ብ15 መጋቢት 2024 ዝተታሕዙ 7 ኣባጽሕ ዝርከዎም ኤርትራውያን ሓተቲ ዑቕባ፡ ፖሊስ ኣየርላንድ ብመርከብ ናብቲ ዘይተጠቕሰ ዝመጽዎ ቦታ ከም ዝመለሶም ድማ ተሓቢሩ። እዞም ግዳይ ዝኾኑ ኤርትራውያን ሓተቲ ዑቕባ ናብታ ኣካል ዓባይ ብሪታንያ ዝኾነት ኣየርላንድ ናይ ምእታው መደብ እዩ ነይርዎም።
ብኻልእ ወገን ድማ ኣብ ኬንያ ናኩሩ-ኢልዶረት ኣብ ዝተባህለ ጐደና፡ ብምኒባስ ይጐዓዙ ዝነበሩ ክልተ ኤርትራውያን ብሓደጋ መኪና ሞይቶም ሽዱሽተ ድማ ብኸቢድ ከም ዝቖሰሉ፡ ፖሊስ ትራፊክ ብምጥቃስ ማዕከናት ዜና ናይታ ሃገር ኣፍሊጠን።
ሓደ ካብቲ ሓደጋ ከይተገድአ ዝደሓነ ኤርትራዊ ሓታቲ ዑቕባ፡ እቲ ሓገዳጋ ኣብ ዘይተጸበይዎ ኣጋጣሚ ከም ዘጋጠመ ንቢቢሲ ሓቢሩ። እቲ ሓበሬታ ዝሃበ ከም ዝጠቐሶ፡ ካብቶም ዝቖሰሉ መብዛሕትኦም ህሱያት ምዃኖም ጠቒሱ። እቲ ዜና ቢቢሲ ምስዚ ኣተሓሒዙ ኣብዚ እዋንዚ ዝተጨነቑ ኤርትራውያን ካብ ኢትዮጵያ ንወገን ደቡብ ብደረጃ ውልቅውሰብ ክሳብ 2 ሺሕ ዶላር እናኸፈሉ ብዘይውሑስ ኣገባብ ከም ዝጐዓዙ ኣፍሊጡ።
ኣብ ከተማ ካርቱም፡ ኡምዱርማን ዋድ ኑባዊ ኣብ ዝበሃል ከባቢ ዝርከብ፡ ብሸኽ ሓሰን ኣልፋትሕ ዝተሰየመ ዓቢይ መስጊድ ብዝተፈጥረ ባርዕ ሓዊ ከም ዝተጐድአ፡ ሱዳን ትሪቡን ሓቢራ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ኣብቲ ከባቢ ኣብ ልዕሊ ዝርከቡ መንበሪ ኣባይቲ ማህሰይቲ ከም ዘጋጠመ’ውን ተፈሊጡ።
ወዲ ወዶም ነቶም እቲ መስጊድ ብስሞም ዝተሰየመ ሼኽ ኣብ ዝሃቦ መግለጺ፡ ውሽጣዊ ክፍልን ደጋዊ መለለይን ናይቲ መስጊድ ብሓውን ነታጉን ከም ዝተጐድአ ገሊጹ። ኣተሓሒዙ ከኣ ካብ ዕንጸይቲ ዝተሰርሓ ናይ መቓብር ኣቦሓጉኡ መኽደኒ ከም ዝነደድ ጠቒሱ። ቀጺሉ ድማ እቶም እቲ መስጊድ ከም ዝነደደ ዝፈልጡ ኣካላት ካብ ተሓታትነት ንምህዳም ብቪዲዮ ንከይእሰኣል ከም ዝኸልከሉ ኣቃሊዑ።
ካብ ወተሃደራት ሱዳን ብምስጢር ዝተረኽበ ቪድዮ፡ ነቲ ዝነደደ ዘርኢ ኮይኑ፡ በቲ ፍጻመ ንዕጡቓት ህጹጽ ሓይሊ ይኸሰስ። ነቲ ተግባር “መንዩ ፈጺምዎ?” ዝብል ሕቶ ኣብ ማሕበራዊ መድያ ሱዳን ብሰንኪ ናይ ጸጥታ ኣካላት ብኩራት ዘጋጠመ እዩ ብዝብል ዘሰሓሕብ ኮይኑ ከም ዘሎ እውን እቲ ዜና ሓቢሩ። ገለ ወገናት ግና ኣቐዲሞም ኣብ ዋድ ኑባዊ ዓሪዶም ንዝነበሩ ኣባላት ዕጡቕ ተወርዋሪ ሓይሊ ተሓተቲ እዮም ይብልዎም።
ሓደ ካብ ፍሉጣት መራሕቲ ሓይልታት ጀነራል ሕመቲ ብወገኑ ኣብ ዝሃቦ መግለጺ፡ ነቲ ክሲ ነጺጉ ነቲ ተግባር ዝፈጸምዎ ኣብ ጐኒ ሰራዊት ጀነራል ኣልቡርሃን ኮይኖም ዝዋግኡ ዘለዉ ዕጡቓት ምዃኖም ከሲሱ። ኣተሓሒዙ ከኣ ኣብዚ እዋንዚ ነቲ ከባቢ ንሰራዊት መንግስቲ ሱዳን ዝድግፉ ሕሉፋት ዕጡቓት ሓይልታት ይቆጻጸርዎ ከም ዘለዉ ኣፍሊጡ።
ኣብዚ እዋንዚ ጉዳይ ሱዳን ንምፍታሕ ብዝተፈላለዩ ወገናት ዝተገብረ ፈተነታት ዘይተዓወተ ኮይኑ፡ ዳርጋ ዝርሳዕ ዘሎ ይመስል።
ኣብ ኢትዮጵያ እቲ ዝዓበየን ነባርን መንግስታዊ ንግዳዊ ባንክ፡ ብሰንኪ ዘጋጠሞ ናይ ሲስተም ጸገም ልዕሊ 2.6 ቢልዮን ብር ብዘይሕጋዊ ኣገባብ ከም ዝተወስዶ ተፈሊጡ። እቲ ጸገም 16 መጋቢት 2024 ድሕሪ ፍርቂ ለይቲ ጀሚሩ ንኣስታት 6 ሰዓታት ከም ዝቐጸለን፡ ነዚ ኩነታት ተጠቒሞም ብለይቲ ገንዘብ ዘውጽኡ ናይ ዩኒቨርስቲ ተመሃሮ ምዃኖም ቢቢሲ ኣፍሊጣ።
ብሓፈሻ ናይ ኩለን ብፍላይ ድማ ናይ ዲላ፡ ጅማን ሃዋሳን ዩኒቨርስታት ተመሃሮ፡ ካብቲ ባንክ በቲ 24 ሰዓታት ከገልግል ኣብ ቀቀጽሮም ዝተተኽለ ናይ ገንዘብ መውጽኢ ካርድ ኢቲኤም/ATM ተጠቒሞም ብተደጋጋሚ ኣብ ሕስባቶም ካብ ዝነበረ ዓቐን ገንዘብ ንላዕሊ ከውጽኡን ኣብ ካልእ ባንክታት ናብ ዘለዎም ሕሳባት ከመሓላልፉን ከም ዝሓደሩ እቲ ናይ ቢቢሲ ሓበሬታ ኣረዲኡ።
ኣብቲ ናይ 6 ሰዓታት ግዜ ልዕሊ 25 ሺሕ ናይ ምውጻእን ምትሕልላፍን ምንቅስቓስ ከም ዝተኻየደ ዝጠቐሰት ቢቢሲ፡ ሓደ ተመሃራይ ካብ ሓደ ሚልዮን ብር ንላዕሊ ዘውጸኣሉ ኣጋጣሚ ተፈጢሩ ከም ዝነበረን ኣብ መወዳእታ ነቲ ቀጻሊ ምንቅስቓስ ዝተዓዘቡ ኣባላት ፖሊሲ ጠጠው ከም ዘበልዎን ተፈሊጡ።
ንግዳዊ ባንክ ኢትዮጵያ፡ ብፌስቡኩ ብዝሃቦ ሓበሬታ፡ እቲ ጸገም ከም ዘጋጠመ ተኣሚኑ፡ እቲ ዝወጸ ገንዘብ እውን ምስቲ ቢቢሲ ዝጠቐሰቶ ተመሳሳሊ ምዃኑ ኣስፊሩ። ምስዚ ኣተሓሒዙ ከኣ እቲ ጸገም ብሰንኪ ናይ ኣሰራርሓ ዘይምትዕርራይ ዘጋጠመ እምበር፡ ናይ ወጻኢ መጥቃዕቲ ከም ዘይኮነ ጠቒሱ። ናይቶም ኣብቲ ባንክ ገንዘቦም ዘቐመጡ ዓማዊሉ ሕሳብ በቲ ዘጋጠመ ኩነታት ከምዘይትንከፍ ከኣ ኣረጋጊጹ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ እተን ዩኒቨርሲታት ናይ ኤቲኤም ቁጽሮም እናረኣያ፡ ተመሃሮ ዝወሰድዎ ገንዘብ ከም ዝመልሱ ይገብራ ኣለዋ። ካለኦት ባንክታት ድማ ኣብተን እተወሰና 6 ሰዓታት ካብ ንግዳዊ ባንኪ ናብኣተን ዝተመሓላለፈ ገንዘብ ከይንቀሳቐስ ከም ዝኣገዳ ተፈሊጡ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ገለ ናይቲ ባንኪ ሰራሕተኛታት ይእሰሩ ከምዘለዉ’ውን ተፈሊጡ።
ናይቲ ኣብ ትሕቲ “ብሓድነት ንሓርነት” ዝብል ጭርሖ ክካየድ ተመዲብ ዘሎ ዋዕላ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ኣብ ምስንዳእ ዘላ ሽምግለ ኣኼባ፣ ብዕለት 17 መጋቢት 2024 ንሳልሳይ ግዜ ተኻይዱ። ኣብቲ ኣኼባ ካብ ላዕለዎት ኣካያዲ ኣካኣላት ዝቐረቡ ኣገደስቲ ናይ ስራሕ መደባትን ሓበሬታትን ብዝርዝር ቐሪቦም ዝርርብ ተገይርሎም። ተግባራውነቶም ኣብ ምርግጋጽ ድማ ኣሳናዳኢት ሽማግለ ኣድላዪ ናይ ስራሕ መደባት ሓንጺጻ ምውጻኣ ተፈሊጡ ኣሎ።
ዋዕላ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ዝጋባእሉ ቦታን ዕለትን ድሮ ተሓዚኡ ምህላዉ ድሕሪ ምርግጋጽ፣ ነቶም ብዝተፈላለየ ምኽንያታት ብኣካል ክሳተፍ ዘይኽእሉ እንተተርኺቦም’ውን፣ ብኩራትን ምቁራጽን ተሳትፎ መታን ከይፍጠር፣ ብዘመናዊ መራኸቢ ተሳትፎኦም ንምርጋጽ ኩሉ ዝካኣል ዘበለ መሰናድኦ ኣቐዲሙ ክውዳእን ክማዓራረን ሽማግለ ካብዝራኣየቶም ዓበይቲ ጉዳያት ነይሮም።
ብዘይካዚ፣ ዋዕላ ፖለቲካዊ ሓይልታት ዕዉት ኮይኑ ንኽወጽእ፣ ነፍሲ ወከፍ ኣካል፣ ካብኡ ዝጥለብ ዘበለ ነገራት ንምምላእ ደረት ናይ ግዜ ከምዘድልን፡ ተሳተፍቲ ከማልኡዎ ዘለዎም ቀጥዕታት ንምምላእ ዝሕግዞም ፎሩማት ግዜ ከይወሰደ ብመንገዲ ኣቦ መንበራቶም ኣቢሉ ክበጽሖም ከምዝግባእን ሽማግለ ካብዝተዛረበሎም ጉዳያት’ዮም።
ድሕር’ዚ፣ እተን ኣቐዲመን ዝቆማ ንኡሳን ሽማግለታት ብዘቕረብኦ ሓበሬታዊ ጸብጻብ መሰረት፣ ክሳብ’ቲ ዕለተ ኣኼባ ብነፍሲ ወከፍ ኣካል ዝተኻየዱ ዕማማት ኣወንታውን ስሉጥን ኣንፈት ሒዞም ምህላዎም ሽማግለ ገምጊሙ።
ኣሳናዳኢት ሽማግለ ዋዕላ፣ ብማዕረ ካብ ነፍሲ ወከፍ ፖለቲካዊ ሓይሊ ብሰለስተ ኣባላት ዝውከል ኮይኑ፣ ጠቕላላ ትሻዓተ ኣባላት ዘለዉዎ፣ ብሓውቲ ኣድያም ተፈራ ዝምራሕ ነጋሲ ሓምደን ንጉሰ ጸጋይን ካብ ሰዲህኤ፣ ሃይለማርያም ተስፋይ፣ ጎይትኦም ክፍሎምን ክብራኣብ ምስግናን ካብ ኤስሃግ፣ ዑመር ዓሊ፡ ኑር ጉሕመት ዓሊን ሂላል ጣሃን ከኣ ካብ ዲውዓቀባ ምዃኖም ይፍለጥ።
ኣብ መጠረስታ ኣኼባ ሽማግለ፣ ናይ ዝመጽእ ትልሚ መደብ ስራሕን ናይ ቆጸራ ግዜን ፈልዩ ብስኒትን ምርድዳእን ተደምዲሙ።
ተጋዳላይ ኣረፋይነ እስጢፋኖስ፡ ብ16 መጋቢት 2024 ኣብ ስዊደን ዓሪፉ፡ ዝብል ዘሰንብድ ዜና ብኣዝዩ ዓሚቕን መሪርን ሓዘን ሰሚዕናዮ። ኣረፋይነ 4 መስከረም 1956 እዩ ተወሊዱ። ብ1975 ድማ ብዝሓደሮ ሃገራዊ ፍቕሪ ግቡኡ ንምፍጻም ናብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ (ተሓኤ) ተሰሊፉ።
ኣብ ሜዳ ቅድም ብደረጃ ሓኪም ደሓር ድማ ብደረጃ መነቃቕሒ (ካድር) ኣብ ደንከልያ ዝተጋደለ፡ ተባዕን ውፉይን ፈታው ህዝቡን ሃገሩን ሓርበኛ ነይሩ። ደሓር እውን ካብ ሰውራዊ ባይቶ ጀሚሩ፡ ምስ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ቃልሱ ቀጺሉ ኣብ ሃገር ሽውድን ኣባል ጨንፈር ቁጽሪ 2 ኮይኑ ክሳብ ዕለተ መስዋእቱ ብዝለዓለ ተሳትፎን ዝምስገን ስነ ስርዓትን ግቡኡ ክፍጽም ዝጸንሐ ትዕግስተኛን ምቕሉልን እዩ ነይሩ።
ኣቦ ክልተ ዝነበረ ሓርበኛ ኣረፋይነ እስጢፋኑስ፡ ኣብ ሕክምና ክእለ ድሕሪ ምጽናሕ እዩ ዓሪፉ። ስለዚ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ናይቲ ሓዘን ተኻፋሊ ምዃኑ እንዳገለጸ፡ መሪሕነቱን መሰረታቱን ንስዉእ መንግስተ ሰማያት የዋርሶ፡ ንቤተሰቡ፡ ፈተውቱን መቓልስቱን ድማ ጽንዓትን ኣኻእሎን ይሃቦም ይሃበና ይብል።
ገርዜግሄር ተወልደ ኣቦመንበር ሰዲህኤ
17 መጋቢት 2024
ምስሊ ካብ መርበብ ሓበሬታ
ኣብ ዴንማርክ ዝበዝሐ ተዓዘቢ ናይ ዘለዉዋ ተለቪዥን ዲኣርዋን/DR1 ጋዜጠኛን ናይ ሕጊ ምህርትን ትሪነ ማሪያ ኢሎሰይ፡ ንተግባራት ደገፍቲ ህግደፍ ኣብ ሃገራ ከም ዘቃለዐት፡ ነቲ ብቋንቋ ዴንማርክ ብ4 መጋኢት 2024 ዝዘርግሓቶ መደብ፡ ኣብ ተለቪዝን ኣሰና ናብ ትግርኛ ዝተርጐሞ ሓው ሃይለ ወልደሚካኤል ሓቢሩ።
እታ ጋዜጠኛ ነቲ መደባ ንምድላው ሰፊሕ መጽናዕቲ ከም ዘካየድትን ምስ ብዙሓት ዝርርብ ከም ዘካየደት ኣብቲ መደባ ኣስፊራ። ካብቶም ዘዛረብቶም ኣብ ደንማርክ ዝነብሩ ዘለዉ፡ ኣንበስ ኣብርሃ ብ2024ን ሄለን ድማ ብ2013 ዝተሰዱ መንእሰያት ይርከብዎም። እዞም ኤርትራውያን መንእሰያት፡ ካብ ሃገሮም ንክስደዱ ዘገደዶም ምኽንያት ተመሳሳሊ ኮይኑ፡ ዘይሰብኣዊ ተግባራት ህግደፍ ምዃኑ ከም ዝሓበርዋ እታ ጋዜጠኛ ጠቒሳ።
ኣብ ሃገሮም መሰል ሓሳብካ ምግላጽ ከም ዘየለን ምእንቲ መሰል ዝግበርዎ ቃልሲ ኣብ ዴንማርኪ ብዝተፈላለዩ ኣገባባት ኣብ ማሕበራዊ መራኸቢ ይቕጽልዎ ከም ዘለዉን ገሊጸሙላ። ህግደፍ ናይ ምቅላዕ ቃልሶም ብምቕጻሎም ብደገፍቲ ናይቲ ጉጅለ ክሳብ “ናይ ምቅላዕ ተግባራትኩም እንተዘየቋሪጽኩም ክንቀትለኩም ኢና” ዝብል መጠንቀቕታ ከም ዝበጽሖምን ብሰንኩ ስግኣት ከም ዝሓድሮምን ከም ዝገለጺላ ኣቃሊዓ። እንተኾነ በዚ ሰንቢዶም ንህግደፍ ካብ ምቅላዕ ድሕር ከምዘይብሉ ምርደኣ ከኣ ሓቢራ።
ምስዚ ኣተሓሒዛ ድማ ኣብቲ ኣብ መንጎ ተቓወምትን ደገፍትን ህግደፍ ዝካየድ ምትፍናን፡ ፖሊሲ ዴንማርክ ነቲ እቶም ዝቃወሙ ደለይቲ ፍትሒ ዘቕርብዎ ሓሳብ ስለ ዘይርድእዎ ተጽዕኖታት ከም ዝገብርሎምን ንሳ ከም ጋዜጠኛ እውን ነቲ ኩነታት ከምቲ ናይ ፖሊስን ትርደኦ ከም ዝነበረት ጠቒሳ። ደሓር ነቲ ኩነታት ምስ ኣጽነዓቶ ግና ናይ ፖሊስ ኣተሓሕዛ ቅኑዕ ኣይነበረን ዝብል ተረድኦ ከም ዝሓደራ ኣስፊራ፡ ፖሊስ’ውን ብግቡእ ንክርድኦ ጸዊዓ። ኣብ ሰላማዊ ሰልፊ ከይዳ ዘዛረብቶም ደለይቲ ፍትሒ መንእሰያት ብኣተሓሕዛ ናይቲ ፖሊስ ሕጉሳት ዘይምዃኖም ከም ዝገለጹላ’ውን ሓቢራ።
ብዛዕባቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ “ናይ ኣፍሪቃ ሰሜን ኮርያ” ዝብል ስያመ ዝተዋህቦ፡ ንልዕሊ 30 ዓመታት ምርጫ ዘየካየደ፡ ናጻ መድያን መስመር ኢንተርኔትን ዘይፈቅድን ኣብ ወጻኢ ካብ ዝነብሩ ኤርትራውያን 2% ኣገዲዱ ዘኽፍል ምዃኑ፡ ተወከልቲ ኣምኒስት ኢንርናሽን ከም ዘረጋገጹላ ከኣ ኣፍሊጣ። ኣብ ሕድሕድ ኣብ ሕድሕድ ኤርትራውያን መንእሰያት፡ ብሰንኪ ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ፡ እቶም ደገፍቲ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ’ቶም ተቓወምቲ ክሳብ ናይ ኣካል መጉዳእቲ ዘብጽሕ ማህሰይቲ ከም ዘውርዱ ካብ ዘዘራረበቶም ግዳያት ምዝረኸበቶ ሓበሬት ምርደኣ ጠቒሳ።
ወከልቲ ህግደፍ ብዛዕባዚ ጉዳያት መብርሂ ንክትረክብ ዝገበረቶ ዝተፈላለዩ ፈተነታት፡ ብሰንኪ ዘይምትሕብባሮም ክዕወት ከምዘይከኣለ ጠቒሳ፡ እቲ ናይ ምቅላዕ ተግባራት ከም እትቕጽሎ ቃል ከም ዝኣተወት ከኣ ካብ ትርጉም ናይቲ መደባ ምርዳእ ይከኣል።
ካብ ጸጋም ናብ የማን፡ ኣብዲመሓመድ ዑመር፡ ጀነራል ክንፈ ዳኘው፡ ዶ/ር ደሳለኝ ጫኔ
ናይ ክልል ሶማሊያ ኢትዮጵያ፡ ፕረሲደንት ዝነበረ ኣቶ ኣብዲ መሓመድ ዑመር (ዓብዱ ኢሌ) ካብ ቤት ማእሰርቲ ብናጻ ከም ዝተፈትሐ ቢቢሲ ሓቢራ። ዶ/ር ደሳለኝ ጫኔ ኣባል ፓርላማ ኢትዮጵያ ድማ ብዋሕስ ከም ዝተፈትሐ ጠበቓኡ ብምጥቃስ ኢትዮ-ኢንሳይደር ኣፍሊጣ። ብዘይካዚ ኢትዮ-ኢንሳይደር፡ ሜጀር ጀነራል ክንፈ ዳኘው፡ ዋና ኣካያዲ ስራሕ ኮርፖሬሽን ሓጻውንን ኢንጅነሪንግን ዝነበረ ክሱ ተቛሪጹ ብናጻ ከም ዝተፈትሐ ካብ እሙናት ምንጭታት ሓበሬታ ከም ዝረኸበት ኣፍሊጣ።
ኣብ ግዜ ኢህወደግ፡ ፕረሲደንት ክልል ሶማሊያ ዝነበረ ኣቶ ኣብዲ መሓመድ ዑመር፡ ዶር ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ ዝመርሖ "ለውጢ" ክጅመር እከሎ፡ ብ29 ነሃሰ 2018 እዩ ተኣሲሩ። ሎሚ ክሱ ምስተቛረጸ ድማ፡ ምስ ኩሎም እቶም ምስኡ ተኸሲሶም ዝነበሩ ከም ዝተፈትሑ ጠበቓኦም ኣረጋጊጹ።
ሜጀር ጀነራል ክንፈ ዳኘው፡ ምስቲ ኣብ ኢትዮጵያ ዝተፈጥረ ለውጢ፡ ካብ ትግራይ ናብ ሱዳን ክሃድሙ እንከሎ ተታሒዞም ብዝብል ብ2018 ዝተኣስረ፡ ገበነኛ ተባሂሉ መቕጻዕቲ ክውሰኖ ኣብ ቆጸራ ዝነበረን ካለኦት ዘይተወሰኑ ናይ ክሲ ፋይላት ዝነበርዎን ክንሱ ክስኻ ተቛሪጹ ተባሂሉ ተፈቲሑ።
ዶ/ር ደሳለኝ ጫኔ፡ ቅድሚ ሓደ ወርሕን 12 መዓልታትን እዩ ተኣሲሐ። ብዋሕስ ከም ዝፍታሕ ድማ ብመንገዲ ጠበቓኡ ብ14 መጋቢት 2024 ድሕሪ ቀትሪ ተነጊርዎም። ኣብ ሰዓታት ናይ ንግሆ ከኣ ኣብ ፓርላማ ካብ ዝነበሮ ናይ “ኮሚተ ምምኽኻር” ኣባልነቱ ወሪዱ።
ኣብ ኤርትራ ግና ብመንገዲ ቤት ፍርዲ ፍትሒ ንምርካብ ጠበቓ ኣቚምካ ነብስኻ ምክልኻልስ ይትረፍ፡ ኣበይ ከም ዝተኣስሩን ምህላዎምን ዘይምህላዎን ዘይተፈልጠን ኣብ ትሕቲ ስቓይን ተነጽሎን ንልዕሊ 20 ዓመታት ዝጸንሑ ኣሸሓት፡ ኣሕዋትን ኣሓትን ናይ ሕሱም ማእሰርቲ ግዳያት ከም ዘለዉ ዝፍለጥ እዩ።
