http://ascenteq.com/project/epdp

ኣዛዚ ህጹጽ ተወርዋሪ ፍሉይ ሓይሊ ሱዳን፡ መሓመድ ሓምዳን ደጋሎ ሐመቲ ብ31 ታሕሳስ 2023  ምስ ፕረሲደትን ጅቡትን እዋናዊ ኣቦመንበር ኢጋድን ኢስማዒል ዑመር  ከም ዝተራኸበ ማዕከናት ዜና ጅቡቲ ሓቢረን። ኣብዚ ርክቦም፡ ጸገም ሱዳን ኣብ ትሕቲ ጽላል ዞባ ምብራቕ ኣፍሪቃ ብዛዕባ ዝፍተሓሉ ኩነታት ተመያይጦም።

ሐመቲ ናብ ጅቡቲ ዝኸደ መቐጸልታ ናይቲ ኣብ ቻድ፡ ኡጋንዳ፡ ጋናን ኢትዮጵያን ከካይዶ ዝቐነየ ቀጻሊ ዑደት እዩ። ኣብቲ ጉዕዘኡ ኣብ ኣዲስ ኣበባ፡ ኣብ ርእሲ  ምስ መራሕቲ ኢትዮጵያ  ምስ ኣካላት ሕቡራት ኢማራት ዓረብን ብስቱር ከም ዝተራኸበ ዝሕብሩ ምንጭታት ኣለዉ።  ሐመቲ ድሕሪ ናይ ጅቡቲ ብጸሖቱ ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ ምስ መራሕቲ እተን ዝበጸሐን ሃገራት ኢጋድ፡ ኣብ ሱዳን ብዛዕባ ዘሎ ኩነታት ምስቲ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ብዝተተሓሓዘ መብርሂ ከም ዝሃበ ኣፍሊጡ።

ኣብቲ ርክቡ ምስ መራሒ ጅቡቲ፡ ጉዳይ ሱዳን በቲ ብኢጋድ ዝቐረበ ርኢቶ ክፍታሕ ይኽእል’ዩ ዝብል ርኢቶ ከም ዘለዎን ብወገኑ በቲ መራሕቲ ኣኼባ ኢጋድ ጉዳይ ሱዳን ንቐጻሊ ንምፍታሕ ዘቕረቦ ሓሳብ ከም ዝምእዘዝሉ ኣረጋጊጹ።

ብ9 ታሕሳስ 2023 ዝተኻየደ ፍሉይ ኣኼባ ኢጋድ ክልቲኦም ወተሃደራዊ ኣዘዝቲ ሱዳን ብኣካል ክራኸቡ ዝብል ሓሳብ ከም ዘቕረበ ዝዝከር ኮይኑ፡ ኣብቲ ኣኼባ መን ብደረጃ ተዓዛባይ ይሳተፍ ኣብ ዝብል ግና ኣብ መንጎ ክልቲኦም ኣዘዝቲ ሱዳን ምትእምማን የለን።

ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ጅቡቲ ዓሊ ዩሱፍ ብውገኑ ኣብ ዝሃቦ መግለጺ፡ ርክብ ዑመር ገሌን ሐመትን ኣብ ክሊ ውሳነ መራሕቲ ኢጋድዝተኻየደ ምንባሩ ሓቢሩ። ኣተሓሒዙ ከኣ ጅቡቲ ነቲ ኣብ መጀመርያ ሰሙን ወርሒ ጥሪ 2024 ክልቲኦም ተቐናቐቲ ሱዳን ኣብ ከተማ ጅቡቲ ከካይድዎ ትጽቢት ዝግበረሉ ርክብ ትዳሎ ከምዘላ ኣፍሊጡ።

ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ጉዳይ ሱዳን፡ በቲ ሓደ ወገን ምስ ጀነራል ኣልቡርሃን፡ ሱዕድ ዓረብያ፡ ኤርትራን ግብጽን፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ምስ ጀነራል መሓመድ ሓምዳን ደጋሎ፡ አመረት፡ ኢትዮጵያን ቻድን ተጐጃጅሎም ከም ዘለዉ ብሰፊሕ ዝዝረበሉ ዘሎ እዩ።

ወዲ 24 ዓመት ኤርትራዊ ተቐዳዳማይ ብሽግለታ ሄኖክ ምሉብርሃን ኮኸብ ኣፍሪቃ 2023 ከም ዝኾነ ናይቲ መደብ ኣዳለውቲ ብምጥቃስ፡ ዓለም ለኻዊ ዜና ብስክሊት/world cycling news ኣፍሊጣ። ኤርትራዊ ቢንያም ግርማይን ሞሮካዊ ኣሸሪፍን ድማ ንሄኖክ ተኸቲሎም 2ይን 3ይን ኮይኖም። በቲ ካልእ ወገን ኤርትራውያን ሄኖክ ምሉብርሃን፡ ቢንያም ግርማይ፡ ኣማኑኤል ገረዝግሄርን ናትናኤል ተስፋጼንን ኣርባዕቲኦም ካብቶም ቀዳሞት 10 ምሩጻት ኣፍሪቅዋያን ዕዉታት ምዃኖም እቲ ዜና ስፖርት ፍሊጡ።

ሄኖክ ድሕሪ ምዕዋቱ ኣብ ዝሃቦ ርኢቶ፡ “ኣብ ዝሓለፈ ውድድራት ካብቶም 5 ቀዳሞት ክኸውን ጸኒሐ፡ ነዛ ናይ ሎሚ ክረኽባ ከኣ ይብህግ ነይረ፡ ረኺበያ ድማ” ከም ዝበለ እቲ ጸብጻብ ሓቢሩ። ኣብዚ ቀረባ ግዜ ናብ “ክለብ ኣስታና  ዙር ዓለም/Astana World Tour Club” ዝተጸንበረ ሄኖክ፡ ኣብዚ ዓመት ኣብ ኣህጉራዊ ሻምፒዮን ጋና፡ ዙር ሩዋንዳን ዙር ቻይና ቀላይ ኩጋሂን ከም ዝተሳተፈ’ውን ተገሊጹ። 

ኣብ ቶም ዝሓለፉ12 ዓመታዊ ውድድራት ኣፍሪቃ፡ 8 ዓመት ኤርትራውያን ብደረጃ ኣዋርድ ምሩጻት ተወዳደርቲ ኮይኖም ከም ዝተዓወቱ ከኣ ተሓቢሩ። እቲ ብደረጃ ምሩጻት ኣፍሪቃይውያን ዝተኻየደ ውድድር ብትሮፒኣል ኣሚሳ ቦንጎ ዝተዳለወ እዩ። እቶም ኣብቲ ዝሓለፈ 8 ዓወታት ዝተዓወቱ ኤርትራውያን፡ ናትናኤል ብርሃነ ብ2012፡ መኽሰብ ደበሳይ ብ2014፡ ዳንኤል ተኽለሃይማኖት ብ2015፡ ተስፎም ዑቕባይ ብ2016፡ ቢኒያም ግርማይ ድማ ንሰለስተ ንተኸታተልቲ ዓመታት ዝተዓወቱ ምዃኖም ተፈሊጡ።

እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ሃገራዊት ጋንታ ኩዕሶ እግሪ ኤርትራ፡ መንግስቲ ህግደፍ  ተጻወታ ንውድዳር ናብ ወጻኢ ምስ ከዱ ኣብኡ ከይተርፉ ብዝብል ተንኮል ብዝፈጠሮ ምስምስ  ናብ  ሻፒዮን  ዓለም 2026  ዘብጽሕ ምጽራይ ከይጀመረት ከም ዝተኸልክለት ዝፍለጥ እዩ።

እተን ግዳያት ሆያም ኣዶን ኣላ መሓመድ ዓብደላን

መርበብ ደቂ ኣንስትዮ ቅርኒ ኣፍሪቃ፡ ኣላ መሓመድ ዓብደላን ሆያም ኣብዶን ዝተባህላ፡ ሱዳናውያ ነጠፍቲ/activists/ ደቂ ኣንስትዮ ከም ዝተኣስራ ኣፍሊጣ። እዘን ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ማእከላይ ሱዳን ግዝኣት ሰናር ብኣካላት ወተሓደራዊ ጸጥታ ከም ዝተኣስራ ብዘውጸኣቶ መግለጺ ኣፍሊጣ።

እቲ ማእሰርቲ እተን ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ሃገር ኡጋንዳ ክስልጥና ጸኒሐን ምስተመልሳ ብ25 ታሕሳስ 2023 እዩ ተኻይዱ። እቶም ዝኣሰርወን ወተሃደራዊ ኣካላት፡ ስለምንታይን ኣበይን ከምዝኣሰርወን ከምዘይገለጹ እቲ ዜና ሓቢሩ። ናይታ መርበብ ደቂ ኣንስትዮ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዳይረክተር፡ ሃላ ካሪብ እቶም ኣሰርቲ ምንቅስቓስ ደቂ ኣንስትዮ ኣብቲ ወተሃደራት ዝቆጻጸርዎ ከባቢ ናይ ምግዳብን ምዕንቃፍን ዕላማ ከምዘለዎምን ብፍላይ ናብ ፖለቲካዊ ምንቅስቓስ ዘካይዳ ተቓወምቲ ከም ዘተኩሩ ኣቃሊዐን።

እታ ዳይረክተር ኣተሓሒዛ፡ ምእሳር ደቂ ኣንስትዮን ምዕንቃፍ ምንቅስቓሰንን፡ ብክልቲኦም ወተሃደራዊ ኣካላት ሱዳን ዝውሰድ ስጉምቲ እዩ ኢላ። ምኽንያቱ ከኣ ክልቲኦም  ናይቲ ዝወቐደ እስላማዊ መግስቲ ተረፍመረፍ ምዃኖም ገሊጻ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ እታ ዳይረክተር ናይቲ መርበብ እተን ዝተኣስራ ኣባላተን ብህጹጽ ንክፍተሓ ተሪር ምሕጽታ ኣቕሪባ።

ኣብ መወዳእታ እቲ መግለጺ ናይታ መርበብ ደቂ ኣንስትዮ፡ ትካል ሰብኣዊ መሰልን ካለኦት ሰብኣዊ ኣካላትን፡ ኣብ ምሕላቕ ነጠፍትን ተሓለቕቲ ሰብኣዊ መሰልን ኢዶም ከእትዉ ጸዊዑ።

ብኻልእ ወገን ድማ፡  ተቐናቐንቲ  ወተሃደራዊ ኣዘዝቲ ሱዳን፡ ብኣላይነት ኢጋድ 28 ታሕሳስ 2023 ኣብ ጅቡቲ ብኣካል ክራኸቡ ተታሒዙ ዝነበረ መደብ፡ ዕለቱ ናብ ዘይተገልጸ ወርሒ ጥሪ 2024 ከም ዝተናወሐ ተሓቢሩ።

ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰላት ኢትዮጵያ፡ ንሰለስተ ዓመታት ተቛሪጹ ዝጸንሐ ምምዝጋብ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ኣዲስ ኣበባ ብቕልጡፍ ንክቕጽል ከም ዝጸወዐ ጋዜጣ ሪፖርተር ኣብ ናይ 27 ታሕሳስ 2023 ሕታማ ሓቢራ። እቲ ኮሚሽ ኤርትራውያን ብሰንኪ ዘይምምዝጋቦም ኣብ ኣዲስ ኣበባ ናይ ምንቅስቓስ መሰሎም ከም ዝተገደበን ቅድሚ ሕጂ 200 ዝኾኑ ናብታ እተስግኦም ኤርትራ ብግዲ ከም ዝተመልሱን ገሊጹ።

ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰላት ኢትዮጵያ ነዚ ዝገለጸ፡ ብ26 ታሕሳስ 2023፡ ንስደተኛታትን ሓተቲ ዕቑባን ዝምልከት ናይ 2022-2023 ጸብጻብ ኣብ ዘቕረበሉ ምዃኑ ተፈሊጡ። በቲ ጸብጻብ መሰረት ድሕሪ ናይ 2018 ስምምዕ ኤርትራን ኢትዮጵያን ብዙሓት ኤርትራውያን ናብ ኢትዮጵያ ከም ዝኣተዉን ኣብ ግዜኡ ብሰንኪ ዘይምምዝጋቦም ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ከቢድ ጸገም ይወድቁ ምህላዎም ኣብቲ ጸብጻቡ ኣስፊሩ።

በቲ ናይቲ ኮሚሽን ጸብጻብ መሰረት፡ ኣብዚ እዋንዚ፡ ኤርትራውያን ብሓፈሻ ኣብ ኢትዮጵያ ብፍላይ ድማ ኣብ ከተማ ኣዲስ ኣበባ፡ “መረጋገጺ የብልኩምን፡” ብዝብል፡  ኣደዳ ማእሰርቲ፡ ምግዳብ ምንቅስቓስ፡ ከምኡ እውን ንስደተኛ ዝግበር ሓለዋ ብዘይምርካብን ካለኦት ሕጽረታትን ኣብ ሓደጋ ከም ዝርከቡ ተፈሊጡ’ሎ። ኤርትራውያን ስደተኛታት ዝተሰድሉ ምኽንያትን ናብ ሃገሮም እንተተመሊሶም ከጋጥሞም ዝኽእል ሓደጋን ከይተጸንዐ ናብ ሃገሮም ምምላስ ኢትዮጵያ ምስ ዝፈረመቶም ኣህጉራዊ ውዕላት ከም ዝጋጮ ሓቢሩ ከም ዝነበረ እቲ ኮሚሽን  ኣብቲ ጸብጻብ ሓቢሩ።

ጉዳይ ስደተኛታትን ካብ ስደት ተመለስትን ዝከታተል ኢትዮጵያዊ ትካል፡ ንስደተኛታት፡ ሓድሽ መንነት ምሃብን ምሕዳስን ከም ዝጀመረኳ እንተገለጸ፡ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ግና ከምዘይተጀመረ  ኣፍሊጡ። ዝርጋሐ ስደተኛታት ኣብ ኢትዮጵያ ብዝምከት ድማ፡ ኣብ ጋንቤላ 383 ሺሕ፡ ሶማሊያ 301 ሺሕ፡ ቤንሻንጉል 79 ሺሕ፡ ኣዲስ ኣበባ 76 ሺሕ፡ ዓፋር 58 ሺሕ፡ ኣምሓራ 22 ሺሕ፡ ትግራይ 2 ሺሕ፡ ኦሮሚያ 4 ሺሕን  ምዃኑ እቲ ጸብጻብ ኣረዲኡ። ካብቲ ጠቕላላ ቁጽሪ ስደተኛታት ኣብ ኢትዪጵያ፡ ኤርትራውያን 167, 391 ወይ 18 ሚእታዊት ምዃኖም ከኣ እቲ ጸብጻብ ተሓቢሩ።

ፍሪዶም ሃውስ/ FREEDOM HOUSE፡ ዝተባህለ ዓለም ለኻዊ ትካል ን9ይ ግዜ ኣብ ዘውጸኦ ሓድሽ ጸብጻብ፡ “ኣዝዩ ዘሰክፍ” ኣብ ትሕቲ ዝብል መግለጺ፡ ኣብ ኤርትራ ሰብኣዊ ናጽነት ከም ናይ ቅድሚ ሕጂ ኣብቲ ዝተሓተ ደረጃ ከም ዝርከብ ኣቃሊዑ።  ንኤርትራ ካብ ሚእቲ ዝሃባ ነጥቢ 3 ጥራይ ኮይኑ፡ ንሱ ድማ ኣብ ሓፈሻዊ መዳይ ፖለቲካዊ ናጽነት 1/40፡ ኣብ ሲቪላዊ ናጽነት ድማ 2/ 60 ነጥቢ ጥራይ ብምርካባ እዩ።

እቲ ትካል ነዚ መጽናዕቲ ንምክያድ ኣስታት 86 መምዘኒ ነጥብታት ዝተጠቕመ ኮይኑ፡ ኤርትራ ኣብ ልዕልና ፍትሒ፡ ድሕንነትን ውሕስነትን፡ ናጻ ምንቅስቓስ፡ ናጽነት ሃይማኖታዊ እምነት፡ መሰል ምውዳብን ምእካብን፡ ሓሳብካ ምግላጽን ምርካብ ሓበሬታን፡ ናጻ ናይ ሕድሕድ ርክባት፡ ሕጋውነትን ምውናን ንብረትን፡ ናጽነት ሕጋዊ ምዝውዋር ገንዘብ፡ ብደረጃ ዓለም ምንጋድ፡ ምህላው ሕግታት፡ ኣብ ዝብሉ ወሲኽካ ኣብ ኩሎም እቶም መምዘንታት 0/4 እያ ተዋሂባ።

እቲ መጽናዕቲ ኣብቲ ከመይነት ህልዊ ፖለቲካዊ ምምሕዳር ናይተን ሃገራት ዝገለጸሉ ንኤርትራ ኣብ ዝምልከት፡ ምርጫ ኣካይዳ ዘይትፈልጥን ስልጣን ኣብ ኢድ ብዘይ ናይ ህዝቢ ድምጺ  ዝገዝእ ውልቀሰብ ዝተባሕተሉ፡ ብ1997 ጸዲቑ ዝተባህለ ቅዋም ዝተኣገደሉ፡ ኣብታ ሃገር ዝገዝእ ዘሎ ሰልፊ ብኢሳያስ ዝምራሕ ህግደፍ ጥራይ ዝኾነሉ፡ ጃምላዊ ማእሰርትን ምስዋርን ዜጋታት ልሙድ ዝኾነሉ፡ ኩለን ብሕታዊ መዲያትታ ዝተዓጸዋሉ፡ ኢትዮጵያ ንምሕጋዝ ሰራዊት ናብ ጐረባብቲ እተውፍረሉ፡ ሰራዊታ ብግህሰት ሰብኣዊ መሰልን ቅትለት ስደተኛታትን ዝኽሰሰሉ፡ ብቐጻሊ ግዱድ ዕስክርና ኣብ ዝካየደሉ፡ ተመሃሮ ካብ ቤተሰቦም ተፈልዮም ኣብ ወተሃደራዊ መደበር ክመሃሩ ኣብ ዝግደድሉ፡ ምጥፍፋእን ካልእ ጸረ ህዝቢ ተግባራትን ዝቆጻጸራ ናጻ ትካላት ኣብ ዘየብሉን ዝኣመሰሉን ኩነታት እትርከብ ሃገር’ያ ክብል ገሊጽዋ።

ብብዝሒ ህዝቢ ካብ ኣፍሪቃ ቀዳማይ ደረጃ እትሕዝ ኢትዮጵያ፡ ክትከፍሎ ዝነበራ 33 ሚልዮን ዶላር፡ ናይ ሓደ ቢልዮን ናይ ቦንድ ወለድ ዕዳ ስለ ዘይከፈለት፡ ካብ 25 ታሕሳስ 2023 ጀሚራ፡ ኣብ ዝርዝር “ዕደአን ክኸፍላ ዘይከኣላ (ዝነደያ) ሃገራት ከም ዝኣተወት ማዕከን ዜና ሮይተርስ ሓቢሩ። ኢትዮጵያ እዚ ገንዘብዚ ክትከፍሎ ዝነበራ ክሳብ 11 ታሕሳስ 2023 ኮይኑ፡ ብፍሉይ ዓይኒ ተራእዩ ክሳብ 25 ታሕሳስ ክትከፍል ኣብ ዝተዋህባ ናይ ክልተ ሰሙናት ዕድል እውን ክትከፍል ስለ ዘይከኣለት ኣብቲ ዝርዝር ከም ዝኣተወት እቲ ዜና ብተወሳኺ ኣፍሊጡ።

ብሉምበርግ ዝተባህለ ማዕከን ብወገኑ፡ ገለ መራሕቲ ኢትዮጵያ ክኸፍሉ ከምዘይክእሉ ኣቐዲሞም ንዝምልከቶም ኣካላት ከም ዝሓበሩ ጠቒሱ፡ ኢትዮጵያ ጋናን ዛምቢያን ተኸቲላ ኣብዚ ቅልውላው ዝኣተወት ሳልሰይቲ ሃገር ኣፍሪቃ ምዃና ሓቢሩ። ገለ መራሕቲ ኢትዮጵያ እቲ ጸገም ናይ ዶላር ሕጽረት ዘይኮነስ፡ ኢትዮጵያ ብኸመይ ነቶም ዘለቅሕዋ ኣካላት ብማዕረ ተተኣናግድ ዝብል ምምሕዳራዊ ጸገም እዩ ብዝብል ከም ዘመኻንዩ ከኣ እቲ ዜና ሓቢሩ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ናብ ጉጅለ-20፡ ቻይናን ካለኦት ገንዘባዊ ትካላትንኳ ምሕጽንታ እንተቕረበት፡ ምሕጽንተኣ ብሰንክቲ ኣብታ ሃገር ዝካየድ ዘሎ ውግኣት ተቐባልነት ከምዘይረኸበ’ውን ተፈሊጡ።

ኢትዮጵያ ኣብዚ ኣትያቶ  ዘላ  ቁጠባዊ ኩነታት ምእታዋ፡ ልቓሕ ንምርካብ ዘጸግማ ኣብ ልዕሊ ምዃኑ፡ ናይ ወጻኢ ትካላት ኣብ ኢትዮጵያ ንከየውፍሩ ዕንቅፋት ከም ዝኸውን ዝተፈላለዩ ናይ ቁጠባ ምሁራት ይገክጹ ኣለዉ። በዚ መሰረት ኣብ ልዕሊ ናይ ወጻኢ ንግዲ ኣታዊኣ ተጽዕኖ ከም ዝፈጥር’ውን ተፈሊጡ። ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ልዕሊ ኣብ ስራሕ ዘለዋ ኩባንያታት ተጽዕኖ ከም ዝፈጥርን ሰራሕተኛታት ክንክያ ከም ዝጀመራን እቶም ወሃብቲ ርኢቶ የተንብሁ።

ኢትዮጵያ ኣብዚ ደረጃዚ ትወድቕ ዘላ፡ ኣብታ ሃገር ውግእ ሕድሕድ ኣብ ዝተጋደደሉ፡ ልዕሊ 30 ሚልዮ ካብ ህዝባ ሓገዝ ኣብ ዝጽበየሉን ሰባት ብጥሜት ኣብ ዝመትሉን ኩነታት ምዃኑ ዝፍለጥ እዩ።

6,405 ትርብዒት ኪ/ሜ ዝስፍሓቱ፡ ምስ ኢትዮጵያ ኣብ ዘዳውብ ሰሜናዊ ክፍሊ ኬንያ ዝርከብ ቀላይ ቱርካና

ሓሙሽተ ኤርትራውያን ብ17 ታሕሳስ 2023 ኣብ ኬንያ ቀላይ ቱርካና ጥሒሎም ከም ዝሙቱ ዝተፈላለያ ማዕከናት ዜና፡ ናይቲ ከባቢ ንበርቲ ብምጥቃስ ሓቢረን። ብዘይካዚ ክልተ ምስቶም ጥሂሎም ዝሞቱ ዝነበሩን ካብ ሞት ዝደሓኑን ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ፖሊስ ኬንያ ምህላዎም ተፈሊጡ።

እዞም ኤርትራውያን ግዳያት ናብ ኡጋንዳ ናይ ምእታው መደብ ከም ዝነበሮም ክሕበር እንከሎ፡ ብኸመይ ናብቲ ቀላይ ከም ዝኣተዉ ግና ኣይተፈልጠን። ብዘይካዚ ኣብ ሞት እዞም ኤርትራውያን ተሓታቲ ኮይኑ ዝተታሕዘ የለን። ናይቶም ግዳያት ኣስከሬን ብፖሊስ ሎድዋር ኣብ ዝተባህለት ከተማ ናብ ዝርከብ  ሆስፒታል ከም ዝተወስደን ናይቶም ግዳያት ቀረብ ኣብ ኬንያ፡ ናብ ኤርትራ ክወስድዎም ይጽዕሩ ከም ዘለዉን ተፈሊጡ።

ኣብዚ እዋንዚ ብዙሓት ኤርትራውያን ካብ ሱዳን ዝተመዛበሉ ስደተኛታት፡ ኢትዮጵያ ኣትዮም ካብኡ ድማ ብኬንያ ኣቢሎም ናብ ኡጋንዳ ክሰግሩ ከም ዝፍትኑን ነዚ ዘይሕጋዊ ጉዕዞ ብነፍሲ ወከፍ ተጐዓዛይ ክሳብ 2 ሺሕ ዶላር ከም ዝኸፍልሉ ተፈሊጡ። ካብዚ ሓሊፉ እቶም ኣብ ኢትዮጵያ ንነዊሕ ዓመታት ዝጸንሑ ኤርትራውያን እውን ብሰንክቲ ዝምድና መንግስታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ሓርፊፍዎ ዘሎ ብዙሓት ኤርትራውያን ነቲ መስመር ኢትዮጵያ-ኬንያ-ኡጋንዳ የዘውትርዎ ከም ዘለዉ ዝፍለጥ እዩ።

ኤርትራውያንን ስዊዘርላንዳውያንን ዝርከበኣ ኣካል “ማሕበር መዲያ ኤርትራውያን” ምዃና እትገልጽ ጉጀለ ደቂ ኣንስትዮ፡ “ስቕታ ይወገድ” ኣብ ትሕቲ ዝብል ጭረሖ፡ ዘቤታዊ ግህሰት መሰል ደቂ ኣንስትዮ ንምምካት ትቃለስ ምዃና ንማዕከን ዜና ቢቢሲ/BBC/ ገሊጻ። ካብተን ኣባላት ፈቨን ኣስገዶም፡ ጁሊያ ሳትሮ፡ ዳያን ወልዱን ሸዊትን ዝተባህላ ይርከበኣ። ናይዛ ጉጅለ ንጥፈታት ኣብ መድያታት ስዊዘርላንድ ዝተደረተ ኮይኑ፡ ዕላመኣ ድማ “ካብ ዝኾነ ዓመጽ ናጻ ዝኾነ ሕብረተሰብ ምህናጽ” ምዃኑ እተን ኣባላታ ገሊጸን። ደቂ ኣንስትዮ ጸገም ከጋጥመን እንከሎ ህይወተን ዘድሕናሉ ኣገባባት ዝምልከት ኣስተምህሮን ሓበሬታን ከም ዝህባ እውን ኣመልኪተን።

ናይታ ጉጅለ ኣባልን ናይ ሰነ-ሰብ ምህርትን ፈቨን ኣስገዶም ኣብ ዝሃበቶ መብርሂ፡ ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ወጻኢ ብሰብ ሓዳረን ቅትለትን ካልእ በደላትን ከጋጥመን ከም ዝጸንሐን ንሱ ናብዚ ተግባራት ክዋፈራ ከም ዝደረኸንን ገሊጻ። ኣብ ሕብረተሰብ ኤርትራ ዓብላልነት ደቂ ተባዕትዮ ከም ዝጸንሐን “ንሰበይቲ ኣብ ሳልስቲ ንብዕራይ ኣብ መልሲ” ብዝብል ግጉይ ኣበሃህላ ጓለንስተይቲ ብመጻምድታ ክትውቃዕን ክትብደልን ከም ንቡር  ይውሰድ ከም ዝነበረ’ ውን ጠቒሳ።

ብኣንጻሩ ኣብ ኤርትራዊ ባህሊ ኣብ መንጎ ሰብ ሓዳር ጸገም ከጋጥም እንከሎ፡ ዝፍተሓሉ ኣገባብ ከም ዘሎን ውላዱ መሰላ ክገሃስ ዝደሊ ኤርትራዊ ስድራቤት ከም ዘየሎን እውን እተን ኣባላት ጠቒሰን። እቲ ሎሚ ኣብ ወጻኢ ዝረአ ዘሎ ጭካነ  ግዜ ዘምጸኦ ነውጺ ዝደረኾ  ክኸውን ከም ዝኽእል ድማ ኣረዲአ። 

እቶም መንእሰያት ናብ ወጻኢ ክኸዱ እንከለዉ፡ እቲ ዘጋጥሞም ናይ ጓለንስተይትን ናይ ወዲ ተባዕታይን ናይ ስራሕ ምክፍፋል ከምቲ ዝለመድዎ ዝተፈልየ ኮይኑ ክጸንሖም እንከሎ ካብቲ ዘባእስ ከም ዝኸውን ፈቨን ኣገንዚባ። በዚ መሰረት ናይታ ጓለንስተይቲ መሰል ካብቲ ዝለመድዎ ወጻኢ ዘኽብር ሃዋህው እቶም ደቂ ተባዕትዮ ክጻወርዎ ከም ዝጽገሙ ድማ ሓቢራ። ብፍላይ ድማ እቲ ምሉእ ብምሉእ ኣብ ኢድ ወዲ ተባዕታይ ጥራይ ዝነበረ ቁጠባዊ ዋንነት ክቕየር እንከሎ፡ ዘይምርድዳእ ከም ዝፈጥር ብተወሳኺ ኣረዲኣ። 

ምስልን ሓበሬታን ካብ መርበብ ቢቢሲ

እዚ ምስሉ ምስ ኣናህብ ኣሳንዩ ዝረአ ዘሎ፡ ወዲ 18 ዓመት  መንእሰይ ታምራት ጌታቸው ይበሃል፡  ነባርነቱ ኣብ ኢትዮጵያ ክልል ቤንሻንጉል ከተማ ኣሶሳ እዩ። ምስቶም ኣናህብ ከመይ ኢሉ ኣሳንዩ ከም ዝነብር ተሓቲቱ ክምልስ እንከሎ፡ “ነዓይ ዝተዋበ ህያብ እዩ” ኢሉ ይምልስ። ካብዚ ሓሊፉ ንዝሓለፈ 5 ዓመታት፡  ክእለቱን መነባብሮኡን ኣብ ምንባይ ኣናህብ ኮይኑ ከም ዝጸንሐን ከም ዝቕጽሎን ይገልጽ እሞ እቶም ኣናህብ ከምቲ ንሱ  ዘፍቅሮም  ንሳቶም ከኣ ከም  ዝእዘዝዎ ይሕብር።

 ቁልዕነቱ ጀሚሩ  ካብ ኣናህብ ተፈልዩ ከምዘይፈልጥ ዝጠቅስ ጌታቸው፡ ሎሚ ከኣ ምስቶም ኣናህብ ብቋንቋ ከም ዝረዳድኡን ትእዛዙ ከም ዝሰምዑን የዘንቱ። በዚ መሰረት ካኡ ርሓቑ ክብሎም ወይ ኣብ ዝኾነ ክፋል ኣካሉ ክኾኑ ክእዝዞም እንከሎ ከም ዝፍጽሙ ይሕብር። ካልኦት ሰባት መዓር ክብርብሩ እንከለዉ ናይ ጸልማት ግዜ ክጽበዩ፡ ትኪ ክጥቀሙ ወይ ካልእ ሜላ ክምህዙ  እንከለዉ ንሱ ግና ብዘይዝኾነ ይኹን መኸወሊ መዓር ከም ዝብርብር ይገልጽ።

እቲ ኣዚ እዋንዚ 3 ድኾን ንህቢ ከም ዘለዎ ዝገልጽ መንእሰይ፡ ናብ ኣናህብ ክትቀርብ እንከለኻ ጽሩይ ክትከውን የድሊ ይብል።  ኣተሓሒዙ ድማ ከምቲ ሰባት ምስ ካልኦት እንስሳታት ብምልማድ ዝሕበኑ ንሱ ድማ ምስ ኣናህብ ብምስናዩ ከም ዝሕበን ይጠቅስ እሞ፡ ክሳብ ኣብ ፍሉይ መዝገብ ናይ ኣደነቕቲ ምህዞታት ዝምዝገብ ፍቕሩ ምስ ኣናህብ ክቕጽል ምዃኑ ይሕብር።

ብሓቂ ከኣ ኣብዚ ሰብ ምስ ሰብ ተኸኣኢልካ ምንባር ኣጸጋሚ ዝኾነሉ ግዜ፡ ስኒት ታምራት ጌታቸው ምስቲ ከይነኽሰካ ዘፍርሕ ንህቢ  ዘየገርም ኣይኮነን።