http://ascenteq.com/project/epdp

ዩኒሰፍ ዝተባህለ ኣብ ጉዳይ ህጽናት ዝግደስ ኣካል ሕቡራት ሃገራት፡ ኣብ ኤርትራ ዘለዎ መደባት ንምዕዋት ካብ ዝምልከቶም ኣካላት ሓገዝ ሓቲቱ። ዩኒሰፍ ኣብቲ ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ዘውጸኦ መግለጺኡ፡ ኣብ ኤርትራ፡ ብሰንኪ ግጭት ንዝተሃስዩ ህጽናት ንዘጋጥሞም ናይ ዝስተ ማይ፡ ጽሬት፡ መግቢ፡ ትምህርትን ጥዕናን ጸገማት ንምክልኻል ኣተኲሩ ከም ዝሰርሕ ሓቢሩ።

ዩኒሰፍ ኣብቲ ናይ ሓገዝ መጸዋዕታ መግለጺኡ፡ ንህልዊ ኩነታት ኤርትራ ኣብ ዝምልከት፡ ኤርትራ፡ ንቁጠባዊ ጸገም፡ ምቅይያር ኣየርን ደርቅን፡ ሕጽረት ጽሩይ ዝስተ ማይ፡ ናይ  ድሕንነት ስግኣት፡ ከምኡ እውን እቲ ኣብ ኢትዮጵያ-ትግራይ ዝተፈጥረ ውግእ፡ ዘሕደሮ ጸገማትን እገዳን እትግለጽ ሃገር ኮይና ከምዘላ ጠቒሱ። ኣብ ኤርትራ ዘሎ ከባብያዊ ዘይምዕሩይነት እውን ነብሱ ዝኸኣለ ጸገም ኮይኑ ምህላዉ ተሓቢሩ።

ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ብምኽንያት እዚ ኣቐዲሙ ዝተጠቐሰ ጸገማት፡ ኣብዚ እዋንዚ 745,600 ህጽናት ዝርከብዎም 1.1 ሚልዮን ኤርትራውያን ሰብኣዊ ሓገዝ ከም ዝጽበዩ ዩኒሰፍ ጠቒሱ። ኣብ ርእሲዚ እዚ ኣካል ሕቡራት ሃገራት ዝኾነ ትካል፡ ኣብ ኤርትራ ስሩዕ መደባት ልምዓት ሓንጺጹ፡ ሰብኣዊ ሓደጋታት ኣብ ምምሕዳርን ምግጣምን መማረጺ ኮይኑ ክሰርሕ ድልዊ ምህላዉ ኣፍሊጡ።

ኣብ መወዳእታ መጸዋዕታኡ ዩኒሰፍ፡ ኣብ 2023 ኣብ ኤርትራ፡ ህጹጽ ህይወት ናይ ምድሓን ኣገልግሎት ንምቕራብ፡ ኣስጋኢ ሓደጋታት ንምክልኻል፡ እኹልን ብቑዕን ዝስተማይ ንምቕራብን ኣብ ጽሬት ትምህርቲ ንምሕጋዝን 14.7 ሚልዮን ዶላር ከም ዘድልዮ ኣፍሊጡ።

ስደተኛታት ክግፈፉ እንከው ዘርኢ ስእሊ (ማሐራዊ መራኸቢ)

ኣባላት ጸጥታ ሃገረ ሱዳን ኣብ ካርቱምን ካልኦት ከባቢታት እታ ሃገርን ኤርትራውያን ስደተኛታት ብጻዕቂ ይገፉ ምህላዎም ቢቢሲ ንግዳያት ብምጥቃ ሓቢራ። እቶም ኣባላት  ፖሊስ ሱዳን ሕጋዊ መንበሪ ሰነድ ዘለዎም ኤርትራውያን ስደተኛታት ከይተረፉ ብምግፋፍ ንሓደ ስደተኛ ካብ 500 ክሳብ 600 ዶላር ክኸፍል ከምዘገደድዎም እቶም ግዳያት ሓቢሮም። ኣብ ርእሲዚ ንዋሕስ ብዝብል ጉልባብ ዝያዳ 100 ዶላር ከም ዘኽፍልዎም እውን ተፈሊጡ።

እዞም ኤርትራውያን ስደተኛታት፡ ብዛዕብቲ ኣብ ልዕሊኦም ዝፍጸም ዘሎ በደል ኣብታ ሃገር ንዝርከብ ኤምባሲ ህግደፍን ዝምልከቶም ትካላት ውድብ ሑራት ሃገራትንኳ እንተኣመልከቱ መፍትሒ ክረኽቡ ከምዘይከኣሉ ተቒሶም፡ እቲ ስጉምቲ ኣባላት ፖሊስ ብዘይኣፍልጦ መንግስቲ ሱዳን ዝወስድዎ ስጉምቲ ከይከውን ዝብል ጠርጠራ ከም ዘለዎም እውን ገሊጾም።

እዞም ኣብ ዝተፈላለዩ መደበር ስደተኛታት፡ ከተማታት፡ ካርቱም፡ ከሰላን ፖርቱ ሱዳንን ዝርከቡ ስደተኛታት ብሰንኪ ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን 1998-2000፡ ዘይፍትሓዊ ምሕደራ ህግደፍን በብግዜኡ ህግደፍ ምስ ጐረባብቲ ሃገራት ብዝፈጥሮ ጐንጺ ኣብ ዶባት ብጠያይት እንዳ ተወቕዑ፡ ክስደዱ ዝተገደዱ ምዃኖም እቲ ካብ ቢቢሲ ዝተረኽበ ጸብጻብ ኣስፊሩ።

ብዕለት 18-12-2022 ዓ.  ም. ፈ ካብ ሰዓት 19.00 ክሳብ ሰዓት 21.00 ብኣዝዩ ህዱእን ልዙብን መንፈስ ብተሳታፍነት ዳርጋ ኩሉ ኣባል ብኤሎትሮኒካዊ መራኸቢ ብዙሓን ዙም ኣኼባኦም ኣካይዶም ። ኣቦ ወንበር ጨንፈር ቁ. 2 ንዝኽሪ ክብርቲ ነብሰሄር ብጸይቲ ኣልጋነሽ ያዕቆብ ናይ ሓደ ደቂቅ ሕልናዊ ጸሎት ብምግባር ኣኼባ ከፈቶ። ሲዒቡ ዝተሰርዔ ኣጀንዳ ብቀደም ተከተል ህልዊ ሓለዋትን ንጥፈታትን መደባትን ሰዲህኤ ብዝርዝር ቀሪቡ ። ኩሉ ከም ዝከታተሎ ዘሎ ብሰንኪ ዲክታቶር መላኺ ስርዓት ህግደፍ ጠንቃም ግናይ ምምሕዳሩን ኣብ ልዕሊ ህዝብናን ሃገርናን ዝወርድ ዘሎ ግፍዕታት ከቢድ ሓገኛ ህልዊ ኩነታት ኮኒኑ ብዲሞክራስያዊ ፍትሓዊ ምሕደራ ንምትኻእ ዝግበር ቃልሲ ከኣ ኣብ ቅድመ ግንባር  ተሰሊፉ ከኣ ዕጥቁ ከም ዝደርብ ኣስሚሩሉ። እቲ ክሳብ ሕጂ ብመሪሕነት ሰልፊ ዝዉሃብ ዘሎ ጥምጥም ቃልስን ንቁሕ ብሩህ መግለጽን ኣስሚሩ ድርብ ደገፉ ገሊጹ ። እቲ ቀንዲ መለለዪ  ሰዲህኤ ዝኾነ ድሮ እውን ኣብ መስርሕ ዝረከብ ዘሎ ምድላው 4ይ ጉባኤን ፈስቲቫል ፍራንክፎርትን ንምዕዋትን ምስታፍን ብኩሉ መዳይ ቅሩብነቱ ኣረጋጊጹ ። ኣብ መደምደምታ ብሓቂ መሳጢ ዝኾነ ኣስተብህሎ ኣብ ሕሉፍ ተመክሮ ጉባኤን ፈስቲቫልን ኣትኩሮ ዘድልዮም ለውባታት ብብጻይ ተኽለ መለኪንን ነጋሲ ሓምድን ብምቅራብ ብዝያዳ ነቲ ኣኼባ ምህብታሙን ርዝነት ኣብ ምሃቡ  ፍሉይ ብልጫ ነበሮ።

ነባሪ ክብርን ዝኽርን ንስዉኣትና !!!

ዉድቀት ንመላኺ ስርዓት ህግደፍ ።

ኮሚተ ዓለም ለኻዊ ቅልውላው (IRC) ዝተባህለ ትካል ብ15 ታሕሳስ 2022 ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ ኣብ ዓመተ- 2023 ሰብኣዊ ቅልውላው ከጋጥመን’ዩ ኢሉ ካብ ዘስፈረን 20 ሃገራት፡  ኢትዮጵያ  ንሶማሊያ ተኸቲላ ኣብ 2ይ ደረጃ ከም ዝተሰርዐትን ኣፍጋኒዝታን ከኣ 3ይቲ ኮይና ከም ዘላን ሓቢሩ።

እዚ በብዓመቱ ናይ ሰብኣዊ ቅልውላው ከጋጥመን  ዝኽእል ሃገራት ዝርዝር ዘውጽእ ኮሚተ፡ ኣብ 2023 ዝያዳ ዘስገኣ ዝበለን ቀዳሞት ዓሰርተ ሃገራት፡ ሶማሊያ፡ ኢትዮጵያ፡ ኣፍጋኒስታን፡ ዲሞክራቲክ ረፐብሊክ ኮንጎ፡ የመን፡ ሶርያ፡ ደቡብ ሱዳን፡ ብርኪናፋሶ፡ ሀይቲን ዩክረይንን  እየን።

ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ኣጋጢሙ ዘሎ ብርቱዕ ድርቅን ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ዝፍጠር ቁጠባዊ ውድቀትን ናይቲ ሰብኣዊ ቅልውላው ጠንቂ ምዃኖም ዝጠቐሰ እቲ ጸብጻብ፡ ኣብ መላእ ዓለም ካብ ሓደ ቢልዮን ህዝቢ እቲ ሓደ ሲሶ፡ ንሰብኣዊ ቅልውላው ዝተቓለዐ፡ ዝያዳ ካብ ምቁጽጻር ወጻኢ ከይከውን ዝሕግዙ፡ ዲፕሎማስያዊ ስምምዓት፡ ናይ ውግእ ሕግታትን መስርሕ ቀረብ ሰብኣዊ ረዲአት ምድኻምን ካብቶም ጠንቅታት ናይቲ ቅልውላው ኮይኖም ተጠቒሶም።

ሓላፊ ኮሚተ ዓለም ለኻዊ ቅልውላው፡ ደቪድ ሚሊባንድ፡ ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ነቲ ቅልውላው ንምክልኻል ጻዕሪ ከም ዝተኻየደ ተቒሶም፡ እንተኾነ ብሰንኪ፡ ሕጽረት ዲፕሎማስያዊ መፍትሕን ዋሕዲ ናይ ረዲአት ኣቕርቦትን ከምዘይተዓወተ ሓቢሮም። እቶም ሓላፊ፡ ሃገራዊ፡ ዞባውን ዓለም ለኻውን ሰብኣዊ ሓለዋታት ብሰንኪ ውግእ፡ ምቅይያር ኩነታት ኣየርን ምጣነ-ሃብታዊ ምንቁልቋልን ነቲ ሓደጋ ምክልኻል ከምዘይተኻእለ ብተወሳኺ ጠቒሶም።

እዘን ኣብ ሓደጋ ሰብኣዊ ቅልውላው ወዲቐን ዘለዋ ሃገራት፡ መብዛሕትአን ኣብ ዝሓለፉ ዓሰርተ ዓመታት ወተሃደራዊ ጐንጽታት ዘጋጠመን ክኾና እንከለዋ፡ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ዘጋጠመ ደርቅን ሩሲያ ኣብ ልዕሊ ኣብ ከባቢኣ ዘሎ ምንቅስቓስ ባሕሪ ዝወሰነቶ ዕጽዋን ተጽዕኖ ከም ኣፈጠሩ ኣብቲ መግለጺ ተጠቒሱ። እቲ ጸብጻብ ካብዚ ሓደጋ ንምውጻእ ኣብ መዳያት ቁጠባ፡ ድሕንነትን ናይ ኣየር ለውጥን ሓያል ምርብራብ ምግባር ከም ዘድሊ ኣስፊሩ። ምስዚ ብዝተተሓሕዘ ኣብ 2030 ረዲአት ናይ ዝጽበ ህዝቢ ብዝሒ 340 ሚልዮን ከም ዝበጽሕ ብምጥቃስ፡ ኣብዘን ሰብኣዊ ቅልውላው ከጋጥመንዩ ዝበሃላ ዘለዋ ሃገራት ካብ ህዝቢ ዓለም እቲ 13% ኣብኣተን ከም ዝነብር እውን፡ ኮሜት ዓለም ለኻዊ ቅልውላው ኣፍሊጡ።

ብመሰረት ኣዋጅ 145/2005 ኣብ ኤርትራ ዝንቀሳቐሳ ውሱናት ዘይመንግስታዊ ትካላት፡ ምስ መንግስቲ ብምሽራኽ ጥራይ መደባተን ከተግባራ ከም ዝግደዳ ማእከል ሓበሬታ አርትርትራ/ ERITREANHUB ኣፍሊጣ።

ምስዚ ብዝተተሓሓዘ እተን ዘይመንግስታዊ ትካላት፡ ዝዋሰኣሉ መደባት ብመንግስቲ ተመሪጹ ዝወሃበን ጥራይ  ምዃኑ  ተገሊጹ። ኣብ ርእሲዚ መንግስቲ ኤርትራ ናጻ ናይ ምንቅስቓስ  ስለ ዘየፍቅደለን እተን ዘይመንግስታዊ ትካላት ናብ ዝኾነ ቦታ ክንቀሳቐሳ እንከለዋ፡ ናይ መንግስቲ ፈቓድ ክሓታ ግዱዳት እየን። እዚ ኣገባብ እቲ ሓገዝ ዝደሊ ህዝብን ሓገዝ ዘቕርባ ትካላትን ከም ድላዮም ከይራኸቡ ዝድርት ምዃኑ እቲ ጸብጻብ ሓቢሩ።

ኣብ ዝተፈላለዩ ኩርነዓት ኤርትራ ዘለዉ መቆጻጸሪ ነቑጣታት፡ እቲ ዝንቀሳቐስ ኣካል ናይ ምንቅስቓስ ፈቓድ ከም ዘጻርዩን ዝርዝር መንነት ናይቲ ዝንቀሳቐስ ኣካል ዝገልጽ ሰነዳዊ ሓበሬታ ከቕርብን ዘገድዳ እየን። ኣብ ከባቢ ዓዲ ቀይሕ፡ ኣቑርደት፡ ዓረዛ፡ ባረንቱ፡ ደቀምሓረን ናቕፋን ዝኣመሰሉ ከባብታትን፡ ኣብ መንጎ ሩባታት ሰቲትን መረብን ዘሎ ቦታን ንምንቅስቓስ ሰባት ዘስግኡ ጸረ-ሰብ ነተጉቲ ከም ዘለዉዎ’ውን ካብቲ ጸብጻብ ምርዳእ ይከኣል።

ኣብ ኤርትራ ዘይማዕበለ ዝርጋሐ ቴለኮሙኒካሽን ዘኸትሎ ናይ ስልክን ኢትንተርኔትን ርክብ ውሱንነት እውን ዕንቅፋት ምዃኑ ተጠቒሱ። ኣብ ኤርትራ ናይ ሞባይል ሲም ካርድ ኣዝዩ ድሩት ምዃኑ፡ ገለ ከባብታት መንገዲ መካይን ስለ ዘየብሉ፡ ናብኡ ንምብጻሕ ኣግማልን ካለኦት መጽዓኛን ምጥቃም ግድን ምዃኑን ነቲ ተጠቃሚ ምስ ሰብኣዊ ትካላት ኣብ ምርኻብ ጸገም ከም ዝፈጥረሉን እቲ ካብ  ማእከል ሓበሬታ አሪትርትራ/ ERITREANHUB ዝተረኽበ ዜና ኣፍሊጡ።

ህግደፍ ኣብዚ ዝሓለፈ ኣዋርሕ ብሰንኪ ደቆም ናብ ውግእ ዘይምኽታቶም ኣብ ልዕሊ ስድራ-ቤታት ኤርትራ ዝተፈላለዩ ስጉምትታት ክወስድ ከም ዝጸንሐን፡ ካብቲ ስጉምትታት ሓደ መንበሪ ኣባይቲ ምዕጻው ምዃኑን በብግዜኡ ካብ ኤርትራ ዝተረኽቡ ሓበሬታታት ከነጽሩ ጸኒሖም እዮም። ኣብዚ እዋን ድማ ኣብ ገለ ከባብታት ኤርትራ፡ ነቶም ገዛውቶም ዝተዓጽዎም ስድራ-ቤታት፡ ካብቲ ዝተዓጽወ ኣባይቶም፡ ዝተወሰነ ከፊቱ ኣብኡ ብምሕያር  ናብ ውግእ ብዘይከዱ ኣባላት ዕቑር ሰራዊት ኣቢሉ ይሕልዎም ከም ዘሎ ምንጭታት ሰዲህኤ ካብ ኤርትራ ኣረዲኦም።

ካብቶም ብኸምዚ ኣገባብ ኣብ ገዛእ ኣባይቶም ዝእሰሩ ዘለዉ ኤርትራውያን፡ ሰብኡተን ተገዲዶም ናብ ውግእ ከቲቶም ከብቅዑ፡ ደቅኽን ኣይተረኽቡን ተባሂለን ዝተኣስራ ኣዴታት ከም ዝርከበኦምን  ገሊአንውን ሰብኡተን ኣብ ውግእ ሞይቶም ጌና ኣብ ሓዘን እንከለዋ፡ ብሰንኪ ናይ ደቀን ካብ ህግደፍ ምስዋር ዝተኣስራን  ከም ዝርከበአን  እቲ ዝበጻሓና ሓበሬታ ተጠቒሱ ኣሎ።

ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ህግደፍ ብናይ ከባብን ዓድታትን ኣመሓደርቱ ኣቢሉ፡ ዝርዝር ኣስማት ናይቶም ኣብዚ ዝሓለፈ ክልተ ዓመታት፡  ካብቲ ስርዓት ሃዲሞም ካብ ሃገር ዝወጹ ኤርትራውያን  ይምዝግብ ከም ዘሎ ምንጭታትና ኣፍሊጦም። ምኽንያት ዝርዝር ስማት ናይቶም ካብ ሃገር ዝወጹ መንእሰያት ምሓዝ ማለት ድማ፡ ኣብ ልዕሊ ስድራ-ቤታቶም መቕጻዕቲ ንምውሳን ክኸውን ከም ዝኽእል ነቲ ኩነታት ብቐረባ ይከታተልዎ ዘለዉ ኣካላት ይግምቱ። እቲ መቕጻዕቲ ከምቲ ናይ ቅድሚ ሕጂ ገንዘባዊ ኮይኑ፡ ስድራቤታት ንነፍሲ ወከፍ ካብ ሃገር ዝወጸ  ወዶም ኮነ ጓሎም ኣስታት 50 ሺሕ ናቕፋ ክኸፍላ ዘገድድ ክኸውን ከም ዝኽእል ናይ ብዙሓት ጥርጠራ እዩ።

መስከረም ኣበራ ዝተባህለት “ኢትዮ-ንቃት” ብዝብል ናይ ዩቱብ መስመራ ክትነጥፍ ዝጸንሐት ኢትዮጵያዊት ጋዜጠኛን ደራሲትን ብ13 ታሕሳስ 2022 ኣብ ኣዲስ ኣበባ ብፈደራል ፖሊስ  ከም ዝተኣስረት ቢቢሲ/BBC ክፍሊ ኣምሓርኛ ሓቢራ። መስከረም ኣበራ ናይ ዩኒቨርሲቲ መምህርነት ሞያኣ ገዲፋ ኣብ መዲያ እትነጥፍ ክትከውን እንከላ፡ ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ጉንበት 2022 እውን ተኣሲራ ከም ዝነበረትን ብናይ 30 ሺሕ ብር ዋሕስ ከም ዝተፈትሐትን ተፈሊጡ።

መስከረም ንመንግስቲ ብልጽግና ብትሪ እትቃወም ክትከውን እንከላ፡ ብሓፈሻ ንጸቢብ ብሄርነት ኣምሓራ፡ ብፍላይ ድማ ንምንቅስቓስ ፋኖ ኣምሓራ እትግፍን እትሕለቕን ጋዜጠኛ እያ። ካብዚ ነቒላ ናይ ጉጅለ ህግደፍ ናብ  ትግራይ ምእታው ምኽኑይን ዝድገፍን ኣምሲላ ብምቕራብ፡  ኣንጻር ከምኒ  በዓል ኣቶ ልደቱ ኣያለውን ኢንጅነር ይልቃል ጌትነትን ዝኣመሰሉ ርትዓዊ ሚዛን ዘለዎም ምሁራት ኣምሓሩ እትስለፍ እያ።

ብዘይካዚ ኣምሓራ ማዕረ ፈደራላዊ መንግስቲ ኣብቲ ዘተ ዘይተሰለፈ ብዝብል፡  ኣንጻር ውዕል ሰላም ደቡብ ኣፍሪቃን ኬንያን ተሪር ተቓውሞ ከተንጸባርቕ ዝጸነሐት እያ። ፈደራል ፖሊስ ኢትዮጵያ ብዛዕባ መስከረም ዝተኣስረትሉ ምኽንያት ዝሃቦ ወግዓዊ መግለጺኳ እንተዘየለ፡ እቲ ጠንቂ በቲ ከተቕርቦ ዝጸንሐት ፖለቲካዊ ትንተናታት  ከም ዝኸውን ናይ ብዙሓት ግምት እዩ።

ቻይና ቅድሚ ሰለስተ ኣዋርሕ ኣብ ዝሃበቶ መግለጺ፡ ኤርትራ ሓንቲ ካብተን 16 ናብኣ ብዘይቀረጽ ፍርያተን ከእትዋ ዝፈቐደትለን ሃገራት ምዃናኳ ጠቒሳ እንተነበረት፡ ድሒራ ኣብ ዘውጸኣቶ መግለጺ ግና ቁጽሪ ናይተን ሃገራት ናብ 9 ከም ዝወረደን ኤርትራ ካብቲ ሓድሽ ዝርዝር ከብ ዝተገለላ ሓንቲ ምዃናን ካብ ሬድዮ ኤረና ዝተረኽበ ዜና ኣረዲኡ። ኤርትራ ስለምንታይ ኣብ መወዳእታ እቲ ዕድል ካብ ዝተዋህበን ሃገራት ከም ዝተገለለት ዝተዋህበ ዝርዝር የለን።

ብዘይካዚ ኢትዮጵዮ እውን፡ እቲ ኣብቲ ናይ ቅድም መግለጺ እቲ ዕድል ካብ ዝተዋህበን ሓንቲ ነይራ ከተብቅዕ፡ ኣብ መወዳእታ ግና ብግብሪ ተጠቃሚት ክትከውን ኣይከኣለት። ኢትዮጵያ ናይዚ ዕድል ተጠቃሚት ዘይኮነትሉ ምኽንያት ኣቐዲማ ከተቕርቦ ዝግበኣ ዝነበረ ሰነዳት ከተቕርብ ብዘይምኽኣላ ምዃኑ ዝተፈላለያ ናይ ኢትዮጵያ መዲያታት ሓቢረን።

ጅቡትን ሱዳንን ኣብቲ ናይ 16 ሃገራት ዝርዝር ተጠቒሰንኳ እንተነበራ ናይቲ ካብ ባሕቲ ታሕሳስ 2022 ጀሚሩ ዘሎ ዕድል ተጠቀምቲ ክኾና ኣይከኣላን። በዚ መሰረት ካብ ሃገራት ምብራቕ ኣፍሪቃ ዋላ ሓንቲ ሃገር ናይቲ ዕድል ተጠቃሚት ክትከውን ከምዘይከኣለት ካብቲ ዜና ምፍላጥ ተኻኢሉ።

ናይቲ ቻይና ዝሃበቶ ካብ ቀረጽ ናጻ ሰደድ ዕድል ተጠቀምቲ ኮይነን ዘለዋ ሃገራት፡ ካብ ኣህጉር  ኤስያ ኣፍጋኒስታን ካብ ኣፍሪቃ ድማ፡ በኒን፡ ቡርኪናፋሶ፡ ሌሴቶ፡ ማላዊ፡ ሳኦ ቶመ ፕሪንሲፕ፡ ታንዛንያ፡ ኡጋንዳን ዛምብያን ምዃነን እቲ ዜና ሓቢሩ። እዘን ካብ ቅድም ቻይና ቆላሕታ ዝገበረትለን ሃገራት ምስተን ኣብ ዝለዓለ ደረጃ ድኽነት ዝርከባ  ዝምደባ ኮይነን፡ ኣዝዩ ዝወሓደ ናይ ሰደድ ዓቕሚ ዘለወን ምዃነን ኣብቲ ዜና ሰፊሩ። ቻይና እቲ ብዘይቀረጽ ናብ ሃገራ ክኣቱ ዝፈቐደቶ ዓይነት ፍርያት፡ ኣስታት 8,786 ዝበጽሕ ኮይኑ ብኣስማት ዝተዋህበ ዝርዝር መግለጺ ግና የለን።

ብመሰረት ነዚ ዝምልከት ጸብጻባት፡ ኩለን ሃገራት ኣፍሪቃ፡ ነዳድን ማዕድናትን ዝርከቦ ብድምር ናብ ቻይና ዝልእከኦ ፍርያት ዓመታዊ ኣስታት 100 ቢልዮን ዶላር ዝግመት ኮይኑ፡ ቻይና ኣብ ኣፍሪቃ  እትገብሮ ንግድን ወፍሪን ግና ልዕሊ 250 ቢልዮን ዶላር ዝግመት እዩ።

ማእከላይ ባይቶ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ብ10 ታሕሳስ 2022 ፍሉይ ኣኼባ ኣካይዱ። ናይዚ ፍሉይ ኣኼባ ኣጀንዳ ኣብ መንጎ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃን ኬንያን ዝተኸተመ ውዕል ሰላምን ኣብ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ዝህልዎ ጽልዋን ምምዛን ዝምልከት ነይሩ።

ኣቦመንበር ማእከላይ ባይቶን ፈጻሚ ሽማግለን ሰዲህኤ ብጻይ ተስፋይ ወልደሚካኤል (ደጊጋ)፡ እቲ ስምምዕ ምስተኣወጀ ፈጻሚ ሽማግለ ከም ዝመዘኖ ጠቒሱ፡ ንትሕዝቶ እቲ ፈጻሚ ሽማግለ ኣቐዲሙ  ኣብቲ ስምምዕ ዘንበሮ ሚዛንን ዝምልከት ከኣ ሰፊሕ መበገሲ ኣቕሪቡ። ኣብ መብርሂኡ፡ እቲ ውዕል ሰላም ዋላ’ኳ ኣብቲ መጀመርያ ብገለ ወገናት ተቓውሞ ኣጋጢምዎ እንተነበረ፡ ደሓር ግና ብህዝቢ ትግራይ ኮነ ብሕብረተሰብ ዓለም  ተቐባልነት ረኺቡ ኣብ መስርሕ ትግባረ ከም ዝርከብ ጠቒሱ።

ሰዲህኤ ካብ መጀመርታ፡ እቲ ውግእ ምስተባርዐ፡ መፍትሒኡ ዘተን ሰላምን ምዃኑን ሰራዊት ኤርትራ ካብ ትግራይ፡ ሰራዊት ኢትዮጵያ ድማ ካብ ኤርትራ  ንክወጹን ብደረጃ ማእከላይ ባይቶ ብኣዋጅ ገሊጽዎ  ከም ዝነበረ ብምጥቃስ፡ ነቲ ዝተበጽሐ ናይ ሰላም ውዕል ከም ዝደገፎ ፈጻሚ ሽማግለ ምንጻሩ ጠቒሱ። በዚ መሰረት ሚዛን ሰዲህኤ ካብ ቅድም ብዛዕባ ኣፈታትሓ ናይቲ ጸገም ኮነ ዘይተደላዪ ኢድ ምትእትታው  ርትዓዊ ምንባሩ ኣነጺሩ። ኣብ ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ’ውን እቲ ስምምዕ ተቐባልነት ከም ዝረኸበን ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ናይ ሓባር ናይ ደገፍ መግለጺ ከም ዘውጸአን ኣገንዚቡ።

እቲ ስምምዕ ብትሕዝቶኡ ህግደፍ ካብ ትግራይ ክወጽእ ዘገድድ ምዃኑ ጠቒሱ። እንተኾነ ህግደፍ ካብቲ መስርሕ ተነጺለ ብዝብል እንጽርጽሮትን ናብቲ ውግእ ክኣቱ እንከሎ፡ ዝነበሮ ዕላማ ሰለ ዘየዕወተን በቲ ስምምዕ ኣብ ክንዲ ዝምእዘዝ፡ ካልእ ኣብ ውግእ ከቐጽሎ ዝኽእል ኲነታት ካብ ምምሃዝ’ኳ ዘይዓርፍ እንተኾነ፡  ውዒሉ ሓዲሩ ግና ክወጽእ ከም ዝግደድ ገሊጹ።

ባይቶ ኣብቲ ምይይጡ፡ ስምምዕ ደቡብ ኣፍሪቃ፡ ካብ ዘስፈሮም ነጥብታት ሓደ ምዕቃብ ሓድነትን ልኡላውነትን ኢትዮጵያ ምዃኑ ተገንዚቡ። ምስዚ ብዝተተሓሕዘ ማእከላይ ባይቶ ሰዲህኤ ባይቶ፡  እቲ ቅኑዕን ነባሪ ሰላም ዘውሕስን ልኡላውነት ኤርትራ ዝረጋገጸሉ መንገዲ እቲ ህግደፍ ከም መመሳመሲ ዝጥቀመሉ  ናይ ሓይሊ ምርጫ ከም ዘይኮነ ተገንዚቡ። ስለዚ እቲ ቅኑዕ ልኡላውነት ኤርትራ ዘውሕስ ኣገባብ፡ ጐኒ ንጐኒ እቲ ህግደፍ ንምውጋድ ዝግበር ቃልሲ፡ እቲ ቀያድን ናይ መወዳእታን ብይን ኮሚሽን ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ግብሪ ምውዓል ምዃኑ ብምግንዛብ፡ ከም መቐጸልታ ናይቲ  ኣብ ጉባአ ሰዲህኤ ዝተወሰነ፡ ናይ ዶብ ብይን ኣብ ግብሪ ንኽውዕል ናብ ኩሎም ዝምልከቶም ጸዋዒቱ ኣሕዲሱ።

ኣብ መወዳእታ፡ ኣባላት ባይቶ፡ ነቲ ኢትዮጵያውያን በጺሐምዎ ዘለዉ ናይ ሰላም ውዕል  ብምድጋፍ፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ጉዳያት ሃነጽትን ሰዲህኤ ኣብ መጻኢ ከተኩረሎም ዝግበኦ ሰልፋውን ግዳማውን ዛዕባታት ኣንጸባሪቖም።