ኣብዚ ቀረባ መዓልታት፡ እቲ ኣብ ኤርትራ ንቡር ዘይፈልጥ ዲክታተር ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ኣብ ከተማ ሞስኮ ኣብ ሓደ ናይ ምርኢት ኣደራሽ፡ “ብፈጥርቲ ራዕዲ ዝተፈጸመ” ብዝተባህለ መጥቃዕቲ ብዝሞቱ ከባቢ 137 ሰባት ምኽንያት ብምግባር፡ ናይ ሓዘን መልእኽቲ ኣመሓላሊፉ። እቲ መልእኽቱ “ብስም ህዝብን መንግስትን ኤርትራን ብስመይን፡ ናብ ፕረሲደንት ፑቲን፡ ቤተሰብ እቶም ግዳያትን ህዝቢ ሩሲያን ልባዊ ሓዘነይ እገልጽ። ኣብ ሓጺር ግዜ ክጸናንዑ ከኣ ሰናይ ትምኒተይ እዩ።” ዝብል ጭብጢ ይርከቦ።
ከምዚ ዝኣመሰለ መልእኽቲ፡ ንቡርን ወግዕን ብዝፈልጥ መንግስትን መራሕን ክመሓላለፍ ልሙድ እዩ። ካብ ኢሳያስ ክስማዕ እንከሎ ግና፡ “ስለምንታይ ደኣ ንህዝቢ ኤርትራን ንቤተሰብ ናይቶም በብግዜኡ ግዳያት ዝኾኑ ኤርትራውያን ከምዚ ዝኣመሰለ ርህራሀን ሓልዮትን ዘየርኢ?” ዝብል ሕቶ የልዕል። ካብዚ ነቒልካ ናብቲ ኣብ እዋኑ ዓለም ብዓለማ ዘሰንበደን ድምጺ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ዘይተሰመዓሉን ህልቂት ደሴት ላምፓዱዛ ብሕልና ይወስደካ።
ብ3 ጥቅምቲ 2013 ባሕሪ መዲትራንያን ኣቋሪጾም ናብ ኤውሮጳ ክሰግሩ እንከለዉ ብዘጋጠሞም ከቢድ ሓደጋ ኣስታት 368 ነፍሰ-ጾራትን ህጻናትን ዝርከብዎም ኤርትራውያን ከም ዝሃለቑን በሰላኡ ክሳብ ሎሚ ካብ ሕልና ብዙሓት ኤርትራውያን ጥራይ ዘይኮነ ካብ ወጻእተኛታት’ውን ዘይወጸን ኣስካሕካሒ ተረኽቦ እዩ። ህግደፍ ነቲ ተረኽቦ ብናይ ዜና ልሳናቱ ከም ተራ ዕለታዊ ትርትርኽቦ ካብ ምቅልሑ ሓሊፉ፡ ብዝኾነ መለክዒ ብኸምዚ ሎሚ ብሩሲያውያን ከም ዝሓዘነ መሲሉ ዝዋጥየሉ ዘሎ ኣገኣብ’ኳ ድምጺ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ኣይተሰምዐን። እዚ ሓደ ገጽ ናይቲ ኢሳያስ በብግዜኡ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ዘርእዮ ንዕቀትን ጭካነን እዩ። እዛ መልእኽቲ ናብ ሩሲያ ከኣ ከም መቐጸልታ ናይቲ ኢሳያስ ፑቲን ንምሕጓስን ርፍራፍ ንምርካብን ኣንጻር ዩክረይን ዝተሰለፈላን ወራር ዘተባበዓላን እምበር ጉዳይ እቶም ግዳያት ዝኾኑ ሩስያውያ ዓጢጥዎ ዝለኣኻ ከም ዘይኮነት ርዱእ እዩ።
ነቶም ኤርትራውያን ግዳያት ላምፓዱዛ ሓዘኑ ዘይምግላጹ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣስከሬኖም ኣብ ዓዶም ሓመድ ኣዳም ክለብስ ኣይፈቐደን። ንዝኽሮም ባንዴራ ኤርትራ ለጠቕ ኢላ ከም እተንበልብል ኣይገበረን። መዓልቲ ሓዘን ንምእዋጅን፡ እታ ዝሃለቑላ ዕለት ቀዋሚት መዘከርታኦም ክትከውን ኣይሓሰበሉን። ብመንጽርዚ እዚ ዓለም ብዘሰንበደ ህልቂት ኤርትራውያን ልቡ ዘይራህረሀ ሕሉፍ ዲክታተር ብጉዳይ ሩስያውያን ንብዓት ሓርገጽ ክነብዕ እንከሎ “ኣዲኣ ገዲፋስ ሓትነኣ ትናፍቕ” ካብ ምባሉ ሓሊፉ ዝኣምኖ የለን።
“ኮሚተ 3 ጥቅምቲ” ብዝብል ዝተሰምየ፡ ምጥርናፍ ብዙሓት ሲቪላዊ ማሕበራትን ነጠፍቲ ሰብኣውነትን እዛ ኤርትራውያን ዝሃለቑላ ዕለት ናይ ኢጣልያ ሕጊ ብዘፍቅዶ መሰረት ቀዋሚት ዝዝከሩላ ክትከውን ተንቀሳቒሱ ምንባሩ ክትዝክር እንከለኻ ከኣ፡ ንጭካነ ኢሳያስ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ዝያዳ ዘርኢ እዩ። ተረኽቦ ላምፓዱዛ ከም ኣብነት ንጠቅስ ኣለና እምበር፡ ተግባራት እቲ ዲክታተር ኩለ-እንተናኡ ኣንጻር ህዝብን ሰብኣውነትን ምዃኑ ንምርግጋጽ ብዙሕ ዝርዝር ምቕራብ ዘጸግም ኣይኮነን። ነዚ ኩሉ ኣብ ግምት ኣእቲኻ ክምዘን እንከሎ ድማ፡ እዚ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ክሳብ ክንድዚ ዝጨከነ ጠላም ዲክታተርን ጉጅለኡን ሓላይ ካለኦት ህዝብታት ክኸውን ማለት ዘበት እዩ። ነዚ ጉሒላ ባህሪ ኢሳያስ መራሕቲ ሩሲያ ኮኑ ካለኦት ክሽሕጦም ዝፍትን ወገናት ክጥቀምሉ እተዘይደልዮም ይስሕትዎ እዮም ዝብል እምነት የብልናን።
እዚ ናይ ኢሳያስ “ኣይፈልጡንን እዮም” ኢልካ፡ ዘይኮንካዮ መሲልካ ናይ ምቕራብ ኣምስሉነት፡ በዚ ዝተጠቕሰ በለጽ ጥራይ ዝግለጽ ኣይኮነን። ድሕሪ ናይ 2018 ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ኣብ ዝተፈላለዩ መድረኻት ኣዲስ ኣበባን ካለኦት ከተማታትን፡ ኣፍልቡ እንዳወቐዐን ርእሱ እንዳነቕነቐን ብስምዒት ከም ዝሰኸረ ተረዲእዎ ከብቅዕ፡ “ብስምዒት ኣይኮንኩን ዝዛረብ ዘለኹ” እናበለ፡ ፈታውን ሓላይን ህዝብን መንግስትን ኢትዮጵያ መሲሉ ክቕርቡ። ዝተፈላለዩ ህያባት ተቐቢሉ፡ ዋልታን ኲናትን ጨቢጡን ካባ ካባ ለቢሱን። እዚ ኩሉ ክኸውን እንከሎ፡ “ወዮ ንህዝቢ ኤርትራ ዘይኮነ ኢሳያስስ ደኣ ከመይ ኢሉ እዩ ንህዝቢ ኢትዮጵያ ክርህርህ?” ዝብል ሕቶ ዘልዓሉ መስተውዓልቲ ውሑዳት ኣይነበሩን። ብድሕሪቲ ወደኽደኽ ዝሓበኦ ተንኮል ከም ዝህሉ ዝጠርጠሩ ኣካላት ድማ፡ ምስቲ መናውን ተገላባጥን ባህርያቱ ዝመንጨተ ምስ መንጨተ ንዶ/ር ኣብይን መንግስቱን ሕቘኡ ከም ዝህቦም ርግጸኛታት ነይሮም። እዚ ሎሚ ብልኡኻቱ ኣቢሉ ኣንጻር ኣብይ ኣሕመድን ካለኦት መራሕቲ ኢትዮጵያን ዝነዝሖ ዘሎ ፖለቲካዊ ኣሽሙር ከኣ ነዚ ዘረጋግጽ እዩ።
ኢሳያስ ኣድብዩ ግዜ ክጽበ ጸኒሑ፡ ምእንቲ ዝኸሓነ ቂሙን ሱር ዝሰደደ ጽልኡን እንተዘይኮይኑ፡ ንኤርትራን ህዝባን ብዘይካ ዕንወት ረብሓ ናብ ዘይነበሮ ውግእ ትግራይ መኣትውቲ ንክኾንዎ ንኢትዮጵያውያን ይስሕሎምን የቀባጥረሎምን ከም ዝነበረ ምርድኡ ዘጸግም ኣይነበረን። ማለት ከምቲ “ክልተ ጐረሓትሲ ሓሙኹሽቲ ስቆም” ዝበሃል፡ ኢትዮጵያውያ እውን ኣብ ውሽጣዊ ጉዳዮም ኣእትዮም፡ መኻይዲ ንክኾኖም የቀባጥርሉ ነይሮምኑ። ብግብሪ ከኣ በብሕሳቦም ሓቢሮም ናብቲ ናይ ህልቂትን ጥፍኣትን ውግእ ተጠቢሶም። እነሆ ከኣ ከምቲ “ኣእትወኒ እምበር ውጸለይሲ የዳዲ” ዝበሃል፡ ኢሳያስ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ እውን ሕማም ርእሲ ኮይኑ ይሕምሶም ኣሎ።
ሎሚ ኢትዮጵያውያን ናይ ድሕሪ ውግእ ናይ መኽሰብን ክሳራን ሕሳባት ንምስራሕ ኣብ ዙርያ ውዕል ፕሪቶርያ ይሰሓሓቡ ኣለዉ። ህዝቢ ኤርትራ ግና ብዘይካ ህይወት ደቁ ምህላቕን ንብረቱ ምብራስን ካብቲ ውግእ ክሳራ እምበር መኽሰብ ከምዘይረኸበ ኣረጋጊጹ። እቲ ህዝቢ ትግራይ ዝረኸቦ ንቡር ተሓሪምዎ ከኣ፡ መርድእ ደቁ ክሰምዕ ከብዱ ሓቚፉ ይጽበ ኣሎ። ኢሳያስ ግና ካብቲ ውግእ ክሓፍሶ ዝተጽበዮ ምሉእ ብምሉእ’ኳ እንተዘየረጋገጾ፡ ገለን ብምርዳእ ገለን ድማ ብምድንጋር ኣጽዋር ራስዩ እዩ። ተወሳኺ ሚልዮናት ዶላር ክከሓስ የንባሁቕ ከምዘሎ ድማ ብማዕከናት ዜና ይንገር ኣሎ።
እቲ ኣዝዩ ዘገርም፡ ብስምዒትን ትዕቢትን ኣትይዎ ብዘይካ ነገራዊ ቀንጠመንጢ ምቕራም ብኽሳራ ንዝወጾ ውግእ፡ “ብፍርዲ ዝተዋህበና መሬት ከነምልስ ኢና ኣቲና፡ ሕጂ’ውን ኣብ መሬትና ኢና ዘለና” ዝብል መልክዕ ኣትሒዙ ምስምስ ክፈጥር ናብ ዕዳጋ ወሪዱ፡ ዋላ ይውሓዱ ሓሳቡ ዝዕድጉ ምርካቡ እዩ። ኣብዚ ኩነታት ብህዝቢ ኤርትራ “መሬትና ደኣ ካብ መጀምርታኡ’ውን ንስኻ ኢኻ ኣሕሊፍካ ሂብካዮም፡ ዳሓር ከኣ ኢትዮጵያ ድሉዋት ኢና እናበሉ፡ ዘይንስኻ ኢኻ ምጥራር ኣቢኻ እምበር፡ መሬትና ደኣ ብቀያድን ናይ መወዳእታን ብይን ኮሚሽን ዶብ እንድዩ ተዋሂቡና” ዝብል ስሙርን ደራኽን ድምጺ ዘይምስምዑ ዘሕፍርን ኣብ ትዕዝብቲ ዘውድቖ እዩ።
በዚ ኮነ በቲ፡ ኢሳይስ ናይ ሓዘን ናይ ሓጐስ መልእኽቲ እንተለኣኸ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ጨኪኑ ከብቅዕ ኣብ ልዕሊ ካለኦት ዝርህርህ ሕልና ክህልዎ ኣይክእልን እዩ። ምእንቲዚ እዩ ከኣ “ኣዲኣ ገዲፋስ ሓትነኣ ትናፍቕ” ክበሃል ዝግበኦ።
ሌፍተናንት ጀነራል ኢብራሂም ጃብር፡ ምክትል ኣዛዚ ልኡላዊ ባይቶ ሱዳን፡ ወተሃዳራዊ ሓይልታት ሱዳን ተሳትፎ ሲቪላዊ ፖለቲካዊ ጉጅለታት ብወግዒ ከም ዝነጽግ ሱዳን ትሪቡን ኣፍሊጣ። እቲ ጀነራል ሓደ ዓመት ኮይንዎ ዘሎ ውግእ ሱዳን ንምፍታሕ ዝተገብረ ፈተነታት ክሳብ ሎሚ ከምዘይተዓወተ ጠቒሱ፡ ምምቕራሕ ስልጣን ምስ ሲቪላዊ ጉጅለታት ዝነጸገሉ ምኽንያት ምስቲ ዕጡቕ ተወርዋሪ ሓይሊ ምድንጋጽ ስለ ዘለወን ምዃኑ ኣስፊሩ።
እቲ ጀነራል ኣብ ገዳርፍ ንዝርከቡ ወተሃደራት ኣብ ዘስመዖ ቃል፡ ተሳትፎ ሲቪል ፖለቲከኛታት ኣብ ልዕሊ ምንጻጉ፡ ድሕሪ ደጊም ኣብ ሱዳን ካልእ ተወዳዳሪ ዘየብሉ፡ ሓደ ሃጋራዊ ሰራዊት ጥራይ እዩ ዘሎ ኢሉ። ኣተሓሒዙ ድማ ዝኾነ መሰጋገሪ ዝበሃል ኣካል ኣይህሉን እዩ። እቲ ወተሃደራዊ መንግስቲ ባዕሉ ህዝቢ ሱዳን መንግስቲ ናብ ዝመርጸሉ መስርሕ ከም ዘሰጋግሮ ኣቃሊሑ።
በቲ ካልእ ወገን ድማ ካልእ ምክትል ኣዛዚ፡ ያሲር ኣል ዓጣ፡ ንብኩራት ተሳትፎ ሲቪላዊ ፖለቲካዊ ማሐረሰብ ብምጽራር፡ ቀዳማይ ሚኒስተርን ክልላዊ ኣመሓደርትን ንምምራጽ ዘኽእላ ኮሚተታት ምድላው ከም ዝግበር ገሊጹ። ምክትል ፕረሲደት እታ ሃገር ማሊክ ኣጋር ወገኑ፡ ድሕሪ ስዕረት እቲ ዕጡቕ ተወርዋሪ ሓይሊ፡ ኣብ ሱዳ ሲቪላዊ ምምሕዳር ክምስረት እዩ ክብል ገሊጹ።
እዚ ኣብ ሕድሕዱ ብዛዕባ ሲቪላዊ ተሳትፎ ዝገራጮ ዘሎ ወገን ሱዳን፡ እቲ ብኤርትራ፡ ግብጽን ሳዑዲ ዓረብን ይሕገዝ ከም ዘሎ ዝንገረሉ እዩ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ ወኪል ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኣብ ሱዳን ፐሪየሎ፡ ድሕሪ ዒድ-ኣልፈጢሪ ብ18 ማዝያ 2024 መስርሕ ሰላም ሱዳን ምቕጻል ርክብ ከም ዝግበር ኣፍሊጡ።
ክልል ኣምሓራ ኣብ ስርዓተ ትምህርቱ መሬት ወልቃይትን ራያን ናብ ክልሉ ዘእተወ ሓድሽ ካርታ ምዝርግሑ ብምቅዋም፡ ካቢነ ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ ብ25 መጋቢት 2024 ተሪር ናይ ተቓውሞ መግለጺ ኣውጺኡ። ኣብቲ መግለጺኡ እቲ ተፈጢሩ ዘሎ ጌጋ ቀልጢፉ ንክእረም ጸዊዑ፡ እንተዘይ ተኣሪሙ ግና ነቲ ተበጺሑ ዘሎ ስምምዕ ውዕል ፕሪቶርያ ዘዕቅፍ ክኸውን እዩ ክብል ኣጠንቂቑ።
መግለጺ ካቢነ ክልል ትግራይ፡ እቲ ካርታ እንተዘይ ተኣሪሙ፡ በቲ ከጋጥም ዝኽእል ሳዕቤት ዝሕተት ክልላዊ መንግስቲ ኣምሓራ ምዃኑ ጠቒሱ፡ ቅድሚ ሕጂ ክፍጸሙ ንዝጸንሑ ተመሳሰልቲ ጌጋታት ዘይምእራሙ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ’ውን ኣካል እቲ ጸገም ምዃኑ ብምጥቃስ ከኣ ነቒፉ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ብሰንኪ ኣብ ዝተፈላለዩ ዓንቀጻት ዘይምስምማዕ ይፍጠር ምህላዉ፡ ውዕል ሰላም ፕሪቶርያ እናሓደረ ናብ ወጥሪ ገጹ እዩ ዘምርሕ ዘሎ። ካብቶም ቀንዲ ዘይምስምማዕ ፈጢሮም ዘለዉ ጉዳያት፡ ኣብ ትሕቲ ምቁጽጻር ኣምሓራን ኤርትራን ዘለዉ፡ ቅድሚ ውግእ ኣካል ክልል ትግራይ ዝነበሩ ከባብታት ናብ ዝነበርዎ ዘይምምላስን ብሰንኪ ውግእ ዝተመዛበሉ ሚልዮናት ተጋሩ ናብ መረብቶም ዘይምምላሶምን እቶም ቀንዲ እዮም።
ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ እቲ ናብ ዝነበሮ ይመለስ ዝበሃል ዘሎ መሬት ምዕራብን ደቡብን ትግራይ ኣብ ትሕቲ ፈደራላዊ መንግስቲ ክጸንሕ፡ ዝተመዛበሉ ወገናት ኣብ ትሕቲ ጸጥታዊ ሓላፍነት ሓይልታት ፈደራል ናብ ዝነብርዎ ክምለሱ፡ እቶም ነበርቲ ሓቢሮም ዘመሓድርዎም ኣካላት ክመርጹ፡ ኣብ መወዳእታ ድማ ዋንነት ናይቲ መሬት ብረፈረንደም ክውሰን ዝብል እዩ። ነዚ ክሳብ ሎሚ በብምኽንያቶም ክልቲኦም ክልላት ኣይተቐበልዎን።
ብዙሑት ነቲ ኩነታት ብቐረባ ዝዕዘብዎ ዘለዉ ኣካላት፡ ውዕል ሰላም ፕሪቶርያ እንተ ዘይተተግቢሩ ሳዕቤኑ ንኢትዮጵያን ትግራይን ጥራይ ዘይኮነ ዞባዊ ቅልውላው ከም ዘኸትል የጠንቅቑ ኣለዉ።
ባህግና Bahgna 199 ኣገደስቲ ዜናታት ሃገርናን ከባቢናን ምስ ርእሰ ዓንቀጽ ሰደህኤ 24.03.2024
Written by Bahgna MediaMedia
ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ (ግምት) ኣብ ግዜ ውግእ ካብ ዝማረኾም ኣባላት ሓይልታት ምክልኻል ኢትዮጵያ ብ22 መጋቢት 2024፡ 112 ብናጻ ከም ዘፋነወ ኢትዮጵያን ኢንሳይደር ኣፍሊጣ። እቲ ምምሕዳር ጌና ካለኦት ምሩኻት ኣብ ትሕቲ ምቁጽጻሩ ከም ዘለዉ ብምጥቃስ፡ እቲ ምፍናው ብመሰረት እቲ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ዝተኻየደ ንኣተገባብራ ውዕል ፕሪቶሪያ ዝምልከት ገምጋም ዝተኻየደ ምዃኑ ምግላጹ እቲ ዜና ሓቢሩ።
መግለጺ ቤት ጽሕፈት ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ፡ እዞም 112 ምሩኻት ካብቶም “ከቢድ ገበን ዝፈጸሙ” ተባሂሎም ተታሒዞም ዝጸንሑ ክኾኑ እንከለዉ፡ ድሕሪ ምኽታም ውዕል ፕሪቶርያ ልዕሊ 16 ሺሕ ምሩኻት ወተሃደራት ፈደራላዊ መግስቲ ኢትዮጵያ ብናጻ ከም ዝፈትሐ ኣፍሊጡ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ፡ ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ድሕሪ’ቲ ውግእ ምጅማሩ ብፈደራላዊ መንግስቲ ተኣሲሮም ዘለዉ፡ ኣባላት ሓይልታት ምክልኻል ኢትዮጵያ ዝነበሩ ተጋሩ ብናጻ ንክፍትሑ ብተደጋጋሚኳ ክጽውዕ እንተጸንሐ ክሳብ ሎሚ ዘይተፈትሑ ኣሸሓት ኣለዉ። ኣብ መጻኢ መዓልታት ግና ክፍትሑ ተስፋ ኣሎ ዝብል ናይ ብዙሓት ትጽቢት እዩ።
ብኻልእ ወገን ድማ ካብ 16 ክሳብ 23 መጋቢት 2024 ክካየድ ዝቐነየ፡ 1055 ላዕለዎት ሓለፍቲ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሕት) ዝተሳተፍዎ ኣብ ትሕቲ ‘‘ውድብና ብምድሓን ንመድረኻዊ ተልእኹኡ ነብቕዕ’’ ዝብል ጭረሖ ዝተኻየደ፡ ሰፊሕ ኣኼባ መግለጺ ብምውጻእ ከም ዝተዛዘመ ናይቲ ውድብ ልሳናት ኣፍሊጠን።
ኣብቲ መግለጺ 11 ኣገደስቲ ነጥብታት ዘስፈረ ኮይኑ፡ ኣብ ትሕቲ ዝኾነይኹን ኩነታት ውዕል ፕሪቶርያ ብምትግባር ሰላማዊ መፍትሒ ምርካብ እምበር፡ ውግእ ከም ምርጫ ከምዘይድግፍ ኣፍሊጡ። ኣተሓሒዙ ድማ ምስ ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይን ፈደራላዊ መግስቲ ኢትዮጵያን ምትሕብባሩ ከም ዝቕጽልን ኣብ ቀረባ ግዜ መበል 14 ውድባዊ ጉባአ ከም ዘካይድን ኣፍሊጡ።
ጉጅለ ኣምበሳድራት ምብራቕ ኣፍሪቃ ኣብዚ ዝሓለፈ መዓልታት ብጉዳይ ንሰበኽ ሳግም ዘጋጥሞም ብደሆታት፡ ዕድላትን ኣገጣጥማኡን ኣኼባ ኣካይዶም። 33 ኤርትራውያን ዝርከዎም 91 ስደተኛታትን ሓተቲ ዑቕባን ድማ ካብ ሊቢያ ናብ ሩዋንዳ ተጓዒዞም።
ኣብቲ ኣብ ቤልጅም ቤት ጽሕፈት ኤምባሲ ኢትዮጵያ ዝተኻየደን ወከልቲ ትካል መግቢ ዓለም/FAO ኣብ ዞባ ምራቕ ኣፍሪቃን በልጅምን ዝመርሕዎ ኣኼባ እቶም ኣምበሳድራት ብዛዕባቲ ንሰበኽ ሳግም ዘጋጥሞም ጸገማትን ኣፈታትሕኡን ብሰፊሑ ከም ዝተመያየጡ ኣፍሪቃ ቢዝነስ/Africa BUSINESS ዝተባህለት መርበብ ኣፍሊጣ።
ነቲ ጸገማት ሕረተ-ሰብ ሰበኽ ሳግም ካብ ዘጋድዱ፡ ምቅይያር ኩነታት ኣየር፡ ምምሕዳር ሃብቲ ማይ፡ ናይ ድሕሪ ቀውዒ ኣተሓሕዛ እቶት፡ ሕጽረት መግቢ እንስሳን በብግዜኡ ዘጋጥሙ ከባብያዊ ግጭታትን ምዃኖም ተዘርዚሮም ኣብቲ ኣኼባ ተዘሪብሎም። ብመሰረት ናይ ሰለስተ ዓመት ጸብጻብ ትካል መግቢ ዓለም ኣብዚ እዋንዚ ዕዙዝ ናይ መግቢ ሓገዝ ዘድልየን ሃገራት ብደረጃ ዓለም 45 ክኾና እንከለዋ፡ ካብ ኣተን እተን 33 ካብ ኣፍሪቃ እየን።
ብኻልእ ወገን ድማ 91 ስደተኛታትን ሓተቲ ዑቕባን ካብ ሊቢያ ናብ ሩዋንዳ ከም ዝተመሓላለፉን ካብዚ ኣቶም እቶም 33 ኤርትራውያን ከም ዝኾኑን ቢቢሲ ሓቢራ። እዞም ስደተኛታት ናብ ሩዋንዳ ዝተጓዕዙ ትካል ስደተኛታት፡ ሕብረት ኣፍሪቃን ሕብረት ኤውሮጳን ብዘውጽእዎ መደብ እዩ።
በዚ ሰለስቲኦም ኣካላት ዝፈልጥዎን ዝምልዎን መደብ፡ ካብ 2019 ጀሚሩ ክሳብ ሎሚ 2 150 ሰባት ካብ ሊቢያ ናብ ሩዋንዳ ከም ዝተጓዕዙን ካብዞም 91 ብዘይካቶም 33 ኤርትራውያን፡ 7 ኢትዮጵያውያንን 38 ሱዳናውያንን ከም ዝርከብዎም እውን ተፈሊጡ። ናይ ህጹጽ ኩነታት ሚኒስተር ሩዋንዳ፡ ሃገሩ ቅድሚ ሕጂ ብመሰረት ዝጀመረቶ ንድሕነት እቶም እትርከቦም ስደተኛታት ብትብዓት ከም እትሰርሕ ኣፍሊጡ።
ዓባይ ብሪታንያ ብወገና፡ ናብ ሃገራ ብዘይሕጋዊ ኣገባብ ዝኣትዉ ስደተኛታት፡ ናብ ሩዋንዳ ናይ ምስዳድ መደብ ከም ዝጸንሐ እንተኾነ ክሳብ ሎሚኳ እንተዘይሰረዘቶ ዕንቅፋታት የጋጥማ ከምዘሎ ዝዝከር እዩ። ካብቶም ካብ 2019 ጀሚሮም ናብ ሩዋንዳ ዝኣተዉ ስደተኛታት ክሳብ ሎሚ 1,600 ዝኾኑ ናብ ዝተፈላለያ ሃገራት ናይ ምኻድ ዕድል ከም ዝረኸቡ ድማ ኣብቲ ዜና ተጠቒሱ።
ኣብ ኤርትራ ዝካየድ ዘሎ ቃልሲ፡ ናይ ኩልና ናይቶም ሰላምን ራህዋን እንብህግ እዩ። ምኽንያቱ እቲ ኣብ ኤርትራ ካብ ነዊሕ ግዜ ጀሚሩ ኣስፋሕፊሑ ዘሎ ከቢድ ወጽዓ ኣብ ልዕሊ ኩልና ተጻዒኑ ዘሎ ጾር ስለ ዝኾነ። እቲ ነዚ ደበና ወጽዓን በደልን ክቕንጥጥ ዝኽእል ዓቕሚ ድማ ኣብ ኢድ ኩልና ውጹዓት ኤርትራውያን ዘሎ እዩ። እዚ ናይ ለውጢ ዓቕሚ ኣንጻር ወጽዓ ህግደፍ ንከድምዕ ከኣ ክወሃሃድን ክናበብን ክኽእል ናይ ግድን እዩ።
እቶም “ኩልና” ንብል ኤርትራውያ፡ ደቂ ኣንስትዮን ደቂ ተባዕትዮን፡ ኣስላምን ክርስትያንን፡ ኣብ ዓዲ ዘለዉን ኣብ ወጻኢ ዝነብሩን፡ መንእሰያትን ዓበይትን፡ ገዳይምን ሓደስትን……….ወዘተ ኤርትራውያን ኢልና እንገልጾም። እዞም ዝተጠቕሱ ኣካላት ሕብረትሰብ ኤርትራ ተቓሊሶም ንክዕወቱ ክውደቡ ከም ዝግበኦም ርዱእ እዩ። እዚ ውዳበታቶም ንናይ ሓባር ዓወት ብሓባር ተቓሊሱ ንክዕወት ከኣ ኣብቲ ዘራኽቦ ሕድሕድ ተናቢቡ ዓቕሚ ክድልብ ይግበኦ። ኣብዚ መስርሕ ግደ ናይቲ በብግዜኡ ዝግንፍል ህዝባዊ ማዕበል ዕዙዝ ምዃኡ ኣይዝንጋዕን ።
ሕድሕድ ምንባብ ነብሱ ዝኸኣለ ሰፊሕን ዝተፈላለዩ መልከዓት ዝሕዝን መቀራረቢ ኣምር እዩ። ብግብሪ ንምንጽብራቑ ዝኣክል ከኣ ኣብ ሕድሕድ እቶም ክናበቡ ዝግበኦም ኣካላት፡ ኣፍልጦ ብምውህሃብ፡ ብምክብባር፡ ብምድምማጽን ብመንገዲ እሂን ምሂን ተመኩሮ ብምልውዋጥን ብሓባር ተቓሊስካ ንምዕዋት ወሰንቲ ስጉምትታት እዮም። እዚ ምቅርራብ ሓላፍነታውን ናይ ሕድሕድ ጉድለት ኣብ ምምልላእን ምትሕልላይን ዘትከለን ክኸውን ይግበኦ። እቲ መናብብትኻ ኣብ ኩሉ መዳያት ክንድቲ ትደልዮ ምሉእ ዘይክኸውን ይኽእል። ኣብዚ እዩ ድማ እቲ ሓላፍነታዊ ምምልላእ ዓብይ ብጽሒት ዝህልዎ። ኣብዚ መስርሕ እንካን ሃባን ብቑዕ ተዋሳኢ ንምዃን፡ ከምቲ እንተዘይሂብካ ዘይትቕበል ወይ እንተዘይ ሰሚዕካ ዘይትስማዕ፡ ናይ ኣተሓሳስባ ምክብባርን ምጽውዋርን ወሳኒ ብጽሒት ኣለዎ።
ኣብዚ ኤርትራውያን ነካይዶ ዘለና ቃልሲ ንሓርነት፡ ዝምድና ናይቶም ነባራት ተቓለስትን መንእሰያት ተረከብቲ ሕድርን ክህሉ ዝግበኦ ምንባብ ኣድላይነቱ ዝያዳ ጐሊሁ ዝርአ ዘሎ እዩ። እዞም ክልተ ኣካላት ማዕረ ተደላለይቲ እምበር፡ እቲ ሓደ ተለማኒ እቲ ካልእ ድማ ለማኒ ዝኾንሉ ኣይኮነን። እቲ ገዲም በዓል ሃብታም ተመኩሮ፡ ነቲ ክሳብ ሎሚ ዋጋ ዝኸፈለሉ ቃልሱ ተረኪቡ ዘቐጽለሉ ተቐባሊ ሕድሪ የድልዮ። ንሱ ድማ እቲ ኣብ መስርሕ ቃልሲ ዝዋሳእ ዘሎ በዓል ንኡስ ዕድመን ውዑይ ደምን መንእሰይ ኤርትራ እዩ። ስለዚ ምስ ኩሉቲ ከም መንእሰይ ከርእዮ ዝኽእል ቁጠዐን ሕጽረታትን “ተካኢየይ ኢኻ እሞ ተረከበኒ” ኢሉ ክሕብሕቦን ግቡእ ክብሪ ክህቦን ይግበኦ። ንሎሚ ምስ ጽባሕ ኣራኺብካ ናይ ምቕጻል ሓላፍነት ዘለዎ መንእሰይ ከኣ፡ ሎሚ ብዘይ ትማሊ፡ ጽባሕ ከኣ ብዘይ ሎሚ ከም ዘይህሉ ተገንዚቡ፡ መጻኢኡ ኣድማዕን ምሉእን ንክኸውን ካብቲ ነባር ኣውራሲ እቲ ከቐጽሎ ዘለዎ ተመኩሮ ናይ ምስናቕ ሓላፍነት ኣለዎ። ስለዚ ከም’ቲ “ንዝገበረልካ ግበረሉ ወይ ንገረሉ” ዝበሃል፡ ነቲ ተመኩሮ ዘቕስሞ ገዲም “ሕድሪ ከቐጽል ቅሩብ’የ” ኢሉ ናይ ምቓባል ሓላፍነት ኣለዎ። መንእሰይ ካብቲ ነባራት ዝሓለፍዎ ጉዕዞ፡ ኣብ ዝያዳ ተሃዋስን ስልጡንን እዋን ስለ ዘሎ፡ ብዕድመ ጥራይ ዘይኮነ ብኣተሓሳስባ እውን ጸብለልታ ናይ ምርኣይ ሓላፍነት ኣለዎ። ካብዚ ሓሊፉ ብኣተሓሳስባ ካብቲ ነባር እንተዘይበሪኹ፡ ነቲ ተፈጥሮኣዊ ውህብቶ ንኡስ ዕድመ ጥራይ መዝሚዙ “መንእሰይ እየ” ኢሉ እንተ ተነየተ ብልጭኡ ዘርኢ ኣይኮነን።
በቲ ሓደ ወገን ሓሓሊፉ ዝርአ፡ ነቲ ሕድሪ ተረኪቡ ብሓላፍነት ዘቐጽለልካ መንእሰይ ኣብ ክንዲ ዘርእዮ ሕጽረት እናኣረምካ ምትብብዑ ብሕማቕ ዓይኒ ምርኣዩ፡ ንቕድሚት ዘሰጉሞን ስለ ዘይኮነ፡ ክእረም ዝግበኦ እዩ። በቲ ካልእ ወገን ድማ እቲ መንእሰይ ነቲ ንናይ ሎሚ መንጠሪ ምእንቲ ክኾኖ “ትማሊ ከመይ እዩ ነይሩ?” ዝብል ሕቶ ዝምልሰሉ በዓል ሃብታም ተመኩሮ ክብሪ ሂቡ ካብ ምስማዕን ምቕሳምን ሓሊፉ ካልእ መተካእታ የብሉን። ምኽንያቱ መንእሰይ ነቲ ዝሓለፈ፡ እናተወራረሰ ኣብዚ ዘለናዮ እዋን ዝበጽሐ ቃልስን ተቓለስቱን ኣነኣኢሱን ግቡእ ክብሪ ከሊኡን “ሀ” ኢሉ ዝጅምር ዘይኮነ፡ ነቲ ናይ ኣያታቱ ተመኩሮ ዳህሲሱ፡ ነቲ ኣሉታ ገሊፉ፡ ነቲ ኣውንታ ድማ ኣራጒዱ ክቕጽል ከም ዝምረጽ ክዝንግዕ ኣይግበኦን።
ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ነቲ “ናይ ወለዱ ዝረኸበ ተቐለተ፡ ናይ ወለዱ ዝሰኣነ ከኣ ተዘምተ” ዝብል ኣበሃህላ እውን ግቡእ ኣዝተብህሎ ምሃብ ይግባእ። ነዚ ምንባብ ዘንጊዕካ “ክላእ እዚኣቶምስ ግደፍዎም ደኣ” ተበሃሂልካ ምንጽጻግን በበይንኻ ምውፋርን ግና፡ መፍቶ እቲ ክንበታተነሉ ከይደቀሰ ዝሓድርን፡ መንእሰያት ኣባኢሱ ሕድሕዶም ካብ ምቅታል ድሕር ዘይብል፡ ጸረ ህዝቢ ኤርትራ ጉጅለ ህግደፍ ካብ ምዃን ሓሊፉ ረብሓ የብሉን።
እዚ ናይ ነባርን ሓድሽን ምውርራስ ተመኩሮ ኣብዚ ርእሰ ዓንቀጽና ተገዲስናሉ ዘለና፡ ፖለቲካዊ ዛዕባ ጥራይ ዝድረት ዘይኮነ፡ ኣብ ብዙሕ መሕበረ-ቁጠባዊ ተመኩሮ ዝዝውተር ቅኑዕ መንገዲ እዩ። መጻኢኻ ቅኑዕ ንክኸውን ቅድሜኻ ንዝነበረ ሃሰስ ምባል ክሳብ ክንደይ ኣገዳሲ ምዃኑ ንምብራህ እዮም ድማ ኣበዋት “ዝወዓለን ይንገርካ፡ ዝሰሓተን ይምከርካ” ዝብሉ። ዝሓለፈ ታሪኽ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ምስዚ ሎሚ ዘሎ ምዕባለታት ንምትእስሳር ዘይኤርትራውያን ደረስትን ተመራመርትን ደድሕሪ ኤርትራውያን ገዳይም ተቓለስቲ ዘብዘብ ኣብ ዝብልሉ እዋን፡ መንእሰይ ኤርትራ ምስ ነባራት ኣረከብቱ እንተዘይ ተናቢቡ ብኣጋኡ ክእረም ዝግበኦ እዩ። ናይ ሰባት ተመኩሮ ምልውዋጥ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ሓያሎ ከባብታት ሃገርና፡ ንዝራብዕ እውን ምስ ዝተመኮረ ተስታይ ብዕራይ ጸሚድካ ኢኻ ብኸመይ ከም ዝሓርስ እተጽርዮን ውሕልነት እተቕስሞን። ስለዚ ከምቲ፡ “ተመሊስካ ንእትረድኦ ሓዲግካዮ ኣይትእቶ” ዝበሃል፡ ሓደ ብዘይቲ ካልእ ከምዘይዕወት ተገንዚብና “ምእንቲ ክንዕወት ንናበብ።”
ምስሊ፡ ሮስላርን ፖሊስ ኬንያን ካብ ማሕበራዊ መዲያ
ፖሊስ ኣየርላንድ ኣብ ወደብ ሮስላር 7 ተሓቢኦም ዝጸንሑ ኤርትራውያን ከም ዝሓዘ ንጋዜጣ ኣይርሽ ክገልጽ እከሎ፡ ፡ ፖሊስ ኬንያ ድማ ኤርትራውያን ብናይ መኪና ሓደጋ ከም ዝሞቱ ሓቢሩ።
ፖሊስ አየርላንድ ኣብ ወደብ ሎስላር ተጸጊዓ ኣብ ዝነበረት ናይ ጽዕነት መኪና ተሰሓቢት 7 ኤርትራውያን ከም ዝሓዘ “ኣይርሽ ታይም” ንዝተባህለት ጋዜጣ ሓቢሩ። እዞም ብ15 መጋቢት 2024 ዝተታሕዙ 7 ኣባጽሕ ዝርከዎም ኤርትራውያን ሓተቲ ዑቕባ፡ ፖሊስ ኣየርላንድ ብመርከብ ናብቲ ዘይተጠቕሰ ዝመጽዎ ቦታ ከም ዝመለሶም ድማ ተሓቢሩ። እዞም ግዳይ ዝኾኑ ኤርትራውያን ሓተቲ ዑቕባ ናብታ ኣካል ዓባይ ብሪታንያ ዝኾነት ኣየርላንድ ናይ ምእታው መደብ እዩ ነይርዎም።
ብኻልእ ወገን ድማ ኣብ ኬንያ ናኩሩ-ኢልዶረት ኣብ ዝተባህለ ጐደና፡ ብምኒባስ ይጐዓዙ ዝነበሩ ክልተ ኤርትራውያን ብሓደጋ መኪና ሞይቶም ሽዱሽተ ድማ ብኸቢድ ከም ዝቖሰሉ፡ ፖሊስ ትራፊክ ብምጥቃስ ማዕከናት ዜና ናይታ ሃገር ኣፍሊጠን።
ሓደ ካብቲ ሓደጋ ከይተገድአ ዝደሓነ ኤርትራዊ ሓታቲ ዑቕባ፡ እቲ ሓገዳጋ ኣብ ዘይተጸበይዎ ኣጋጣሚ ከም ዘጋጠመ ንቢቢሲ ሓቢሩ። እቲ ሓበሬታ ዝሃበ ከም ዝጠቐሶ፡ ካብቶም ዝቖሰሉ መብዛሕትኦም ህሱያት ምዃኖም ጠቒሱ። እቲ ዜና ቢቢሲ ምስዚ ኣተሓሒዙ ኣብዚ እዋንዚ ዝተጨነቑ ኤርትራውያን ካብ ኢትዮጵያ ንወገን ደቡብ ብደረጃ ውልቅውሰብ ክሳብ 2 ሺሕ ዶላር እናኸፈሉ ብዘይውሑስ ኣገባብ ከም ዝጐዓዙ ኣፍሊጡ።
More...
ኣብ ከተማ ካርቱም፡ ኡምዱርማን ዋድ ኑባዊ ኣብ ዝበሃል ከባቢ ዝርከብ፡ ብሸኽ ሓሰን ኣልፋትሕ ዝተሰየመ ዓቢይ መስጊድ ብዝተፈጥረ ባርዕ ሓዊ ከም ዝተጐድአ፡ ሱዳን ትሪቡን ሓቢራ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ኣብቲ ከባቢ ኣብ ልዕሊ ዝርከቡ መንበሪ ኣባይቲ ማህሰይቲ ከም ዘጋጠመ’ውን ተፈሊጡ።
ወዲ ወዶም ነቶም እቲ መስጊድ ብስሞም ዝተሰየመ ሼኽ ኣብ ዝሃቦ መግለጺ፡ ውሽጣዊ ክፍልን ደጋዊ መለለይን ናይቲ መስጊድ ብሓውን ነታጉን ከም ዝተጐድአ ገሊጹ። ኣተሓሒዙ ከኣ ካብ ዕንጸይቲ ዝተሰርሓ ናይ መቓብር ኣቦሓጉኡ መኽደኒ ከም ዝነደድ ጠቒሱ። ቀጺሉ ድማ እቶም እቲ መስጊድ ከም ዝነደደ ዝፈልጡ ኣካላት ካብ ተሓታትነት ንምህዳም ብቪዲዮ ንከይእሰኣል ከም ዝኸልከሉ ኣቃሊዑ።
ካብ ወተሃደራት ሱዳን ብምስጢር ዝተረኽበ ቪድዮ፡ ነቲ ዝነደደ ዘርኢ ኮይኑ፡ በቲ ፍጻመ ንዕጡቓት ህጹጽ ሓይሊ ይኸሰስ። ነቲ ተግባር “መንዩ ፈጺምዎ?” ዝብል ሕቶ ኣብ ማሕበራዊ መድያ ሱዳን ብሰንኪ ናይ ጸጥታ ኣካላት ብኩራት ዘጋጠመ እዩ ብዝብል ዘሰሓሕብ ኮይኑ ከም ዘሎ እውን እቲ ዜና ሓቢሩ። ገለ ወገናት ግና ኣቐዲሞም ኣብ ዋድ ኑባዊ ዓሪዶም ንዝነበሩ ኣባላት ዕጡቕ ተወርዋሪ ሓይሊ ተሓተቲ እዮም ይብልዎም።
ሓደ ካብ ፍሉጣት መራሕቲ ሓይልታት ጀነራል ሕመቲ ብወገኑ ኣብ ዝሃቦ መግለጺ፡ ነቲ ክሲ ነጺጉ ነቲ ተግባር ዝፈጸምዎ ኣብ ጐኒ ሰራዊት ጀነራል ኣልቡርሃን ኮይኖም ዝዋግኡ ዘለዉ ዕጡቓት ምዃኖም ከሲሱ። ኣተሓሒዙ ከኣ ኣብዚ እዋንዚ ነቲ ከባቢ ንሰራዊት መንግስቲ ሱዳን ዝድግፉ ሕሉፋት ዕጡቓት ሓይልታት ይቆጻጸርዎ ከም ዘለዉ ኣፍሊጡ።
ኣብዚ እዋንዚ ጉዳይ ሱዳን ንምፍታሕ ብዝተፈላለዩ ወገናት ዝተገብረ ፈተነታት ዘይተዓወተ ኮይኑ፡ ዳርጋ ዝርሳዕ ዘሎ ይመስል።
ተጎሩባ Togoruba፣ ውዕሎ ተጎርባ ባዂሪ ዓወት ኣብ ምዕራፍ ገድላዊ ቃልሲ
ፈትልን ስምዕን ሓቢረን ጥዋፍ ወይ ሽምዓ ኮይነን ብርሃን ይህባ። በበይነን እንተ ነዲደን ግና ንገዛእ ርእሰን እየን ዝጠፍኣ እምበር፡ ዝህበኦ ብርሃን የለን። እዚ ኣብ ክንዲ በበይንኻ ኣብ ዘየዐውት እትደክም፡ እንተሓቢርካ ክሳብ ክንደይ ከም እተድምዕ ዘገንዝብ ኣብነታዊ ምስላ እዩ። ኣብ ዝሓለፍናዮ ቃልስና እውን፡ ጉዕዞ ሓድነትና ዕንቅፋታት ዘይተፈልዮኳ እንተነበረ፡ ዕዙዝነት ሓድነት እዩ ዘዘክረና። ተመኩሮና ከም ዘረደኣና ኣድማዒ ሓድነት ብፈተነታትን ምውዳቕን ምትንሳእን ዝሓልፍን ወትሩ ምኹስኳስን ሓለዋን ዘድልዮ እምበር፡ ብዘይውሁድን ቀጻልን ጻዕሪ ዝረጋገጽ ከምዘይኮነ ምርድኡ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።
ብዛዕባ ኣድላይነት ሓቢርካ ምድማዕ ንፈላለየሉ ኣይኮነን። ሓቢርካ ምድማዕ፡ ኣብ ፖለቲካ ከይተወሰነ፡ ኣብ ቁጠባ፡ ማሕበራውን ካልእ መደያት ህይወትን እውን ዝረአ እምበር፡ ኣድላይነቱ ኣብ ውሱን መዳይ ዝድረት ኣይኮነን። ኣብ ባህላዊ ናይ ምምልላእ ውርሻና ከም ወፈራዊ ስረሓት ዝኣመሰሉ ኣምራት ነዚ እዮም ዘርእዩ። ምናልባት ምስ ዝፍጠር ምዕባለታት እቲ ሓቢርካ ምውፋር ኣብ ሓደ ውሱን ዛዕባ ዝያዳ ዘተኩረሉ ኩነታት ከጋጥም ይኽእል። ንኣብነት ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ሓይልታት ለውጢ ኤርትራ ዝያዳ ኩሉ፡ ፖለቲካዊ መዳይ ኣቐዲምና ኣብቲ ዝተረፈ መዳያት እውን ምቅርራብና ምሕያል ዘይስገር ኮይኑ ቀሪቡ ኣሎ።
ብዛዕባ ሓድነት ወትሩ ነንብብን ነዘንቱን፡ ንጭርሕን ንእውጅን። ምኽንያቱ ብዘይካኡ ካብዚ ዘለናዮ ሕድሕድ ምምዕዳው ካልእ መዋጸኦ ስለ ዘየብልና። ኣብዚ መዳይዚ ብግብሪ እነመዝግቦ ዓወት ማዕረቲ ንደልዮን ንጭረሖን ዘይምዃኑ ከኣ ኣዝዩ ኣሻቓሊ እዩ። ስለምንታይ ነቲ “ገ እናበሉኻዶ ትጋገ” ዝብል ኣበሃህላ ዘይነስተብህለሉ ምህላውና ድማ የገርም። እቲ ድሌት ኣባና፣ እቲ ዓቕሚ ኣብ ኢድና፡ እቲ ውጽኢቱ ከኣ ንዓወትና እንከሎ፡ ሓቢርና ከይንቃለስ መን ብኢደ-እግርና ከም ዝሓዘና ከኣ ዘየተሓሳስብ ኣይኮነን። ምስዚ ኩሉ ግና መስርሕ ሓድነት “ረብሪበ” ኢልካ ትጓስዮ ስለ ዘይኮነ ምስ ኩሉ’ቲ ዝሓቶ ዋጋ ክንቅጽሎ ግድን እዩ።
ኣብ ሓቢርካ ምቅላስ ናይቶም ክሓብሩ ዝግበኦም ኣካላት ማዕረ ኣበርክቶ ዝሓትት እምበር፡ ሓደ ተጸባዪ እቲ ካልእ ከኣ ኣበርካቲ ዝኽወነሉ ኣይኮነን። ብቲ ዓወት ዝምጎስን በቲ ውድቀት ዝውቀስን እውን ኩሎም እቶም ሰብ ዋኒን እዮም። ኣብዚ መስርሕ ቃልሲ ንምውሓስ ሓድነት፡ ግዳማዊ ዕንቅፋት ከም ዝህሉ ተገማቲ እዩ። ንኣብነት ህግደፍ ሓድነት ተቓወምቱ ንከይረጋገጽ ዘለዎ ገንዘባዊ በጀትን ሓይሊ ሰብን መዲቡ ኣስማትን ኣገባባትን እናቐያየረ፡ ዘርእዮ ዘሎ ላዕልን ታሕትን ርኡይ ኣብነት እዩ። እቲ ቀንዲ ዕቅፋት ግና ናይቶም ሰብ ዋኒን በዓል ቤታዊ ዘይብቕዓት ምዃኑ ክንሃድመሉ የብልናን። ባዕላዊ ድኽመትና እንታይ ምዃኑ ስለ እንርደኦ ምዝርዛር ዘድልዮ ኣይኮነን። ኣብ ክንዲ ናብ ካልእ ኣላጊብካ ምህዳም፡ ካብ ውልቂ ጀሚርካ ክሳብ ሰልፊ ወይ ውድብ ደፊርና በብጽሒትና ወሲድና ክንፍውስ ክንበቅዕ ይግበና። ነዚ ክንበቅዕ ከኣ፡ ኣብ ክንዲ ሰልፍን ውድብን ጉዳይ ህዝብን ሃገርን ዘቐድም፡ ኣብ ክንዲ ንሕናን ንስኻትኩምን “ንሕና” ዘቃልሕ፡ “ሃገርን ህዝብን ናይ ሓባር እዮም እምነት ግና ናይ ግሊ እዩ” ዝብል ዝተገንዘበ፡ ሕድገትን ምክእኣልን ዝተዓጥቀ ኣተሓሳስባ ከነጥሪ እንተ ክኢልና ኣብ ቅድሚ ናይ ሓባር ቃልሳ ዝጸንሕ ዓንቃጺ ሓይሊ የለን።
መንቀሊኻን መዓርፎኻን ተመሳሳሊ ካብ ኮነ፡ ኣብቲ እትሰማመዓሉ ዛዕባታት፡ ሓቢርካ ምጉዓዝ ናይ ዕንቅፋት መፍትሒ እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ንኤርትራዊ ሓይልታት ለውጢ፡ መንቀሊና ምውጋድ ህግደፍን መሓውሩን እዩ። መዓርፎና ድማ ምትእትታው ህዝባዊ፡ ብዙሕነታዊ ዲሞክራሲያዊ ስርዓት እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ብመንጽር ዘቤታዊ ኮነ ዞባውን ዓለም ለኻውን ምዕባለታት እውን ብዘይካ ሓቢርካ ምቅላስ ካልእ መዋጸኦ የብልናን። ከምኡ እንተዘይጌርና ግና ምህላውና ኮነ ምዕዋትና ኣብ ሓደጋ ከም ዝወድቕ ባዕሉ ዝዛረብ ሓቂ እዩ። ብፍላይ ከምቲ ወለድና “ሓምለ-ሰነ ኣይኮነንዶ ናትካ ናይ እንዳማትካ ጉልበት እትደልየሉ ናይ ሕርሻ ወቕቲ እዩ” ዝብልዎ፡ ኣብዚ ኣብ ቅድሜና ዝረአ ዘሎ ኣዝዩ ቅልጡፍ ናይ ሓይልታት ኣሰላልፋ ምልውዋጥ ዝረኣየሉ ዘሎ ነጥበ-መቐይሮ መድረኽ ተዓዘብትን ሰማዕትን ጥራይ ኮይና ከነራጥጥ ኣይግበኣናን።
ህልዊ ዝምድና፡ ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያ፡ ትግራይ፡ ኣምሓራ፡ ሶማሊያን ሱዳንን፡ ኩነታት ኢትዮጵያ ምስ ሶማሊያ፡ ሶማሊያላንድ፡ ሱዳን፡ ግብጽን ጅቡትን ምስ ቅልውላው ክልላት ኣምሓራን ትግራይን ደሚርና ክንመዝን እንከለና፡ ህግደፍ ዕድመ ስልጣኑ ንምንዋሕ ክጣለዓሉ እንከሎ፡ “ንሕናኸ ኣበይን ምስ መንን ኢና ዘለና”? ኢልና ክንሓትትን ንሕቶና መልሲ ክንረኽበሉን ግድን እዩ። ምስቲ ተባራዒ ኩነታት፡ ሩስያን ዩክረይንን፡ እስራኤል፡ ፍልስጥኤምን የመንን እንተ ኣተኣሳሲርናዮ ድማ ነዊሕ ናይ ሕቶታት ዝርዝር እዩ ዘኸትል። ነዚ ዝተጠቕሰን ዝኣመሰለን ሕቶታት ሓቲትና እንተዘይመሊስና ከኣ ካብ ሜዳ ቃልሲ በዂርና ኣለና ማለት እዩ። ናይቲ ሕቶታት መልሲ፡ ኣይኮነንዶ በበይንና ብሓባር ንምምላሱ እውን ክሳብ ክንደይ ከም ዝኸብድ ንስሕቶ ኣይኮነን። ስለዚ እዩ ድማ ሕቶ ሓድነት ሓይልታት ለውጢ ዝያዳ ካልእ ግዜ ህጹጽ መልሲ ዘድልዮ ኮይኑ ዘሎ።
ሓቢርካ ክትቃለስ ምብቃዕ ብሓንሳብ ዝረጋገጽ ዘይኮነ፡ ብውረድ ደይብ ተፈቲኑ ዝሓልፍ መስርሕ እዩ። እንተኾነ ብጉልባብ መስርሕ ዘይቅቡል ዕባራ ምኽንያታት እናፈጢርካ ዘይተደላይ ግዜ ምብላዕ ቅቡል ኣይኮነን። ሓድነት ዘሊልካ ብውድባት ጥራይ ዝፍጠር ዘይኮነ፡ እቲ ሓደ ኣብ ልዕሊ ናይቲ ካልእ ኣበርክቶ ናቱ ብጽሒት እናወሰኸ ኣብ ሎሚ ጥራይ ከይተሓጽረ ንተመኩሮ ትማልን ናይ ጽባሕ መጻእን ከይዘንግዐ ዝብርኽ እዩ። ኣምር ሓድነት ብመጀመርያ ኣብ ሕልና ነፍሲ ወከፍ ተቓላሳይ ሰሪጹ ድልዱል ቦታ ክረክብ ይግበኦ። በዚ መስርሕ ኣቢሉ ዝበረኸ ዓቕሚ ሰልፍታትን ውድባትን ምስተቐራረበ ከኣ፡ ሓይልታት ለውጢ ኣሳንዮም ኣብ ትሕቲ ባዕሎም ዝስይምዎ ዓይነት ጽላል ዝዋስእሉ ምጥርናፍ ይፈጥር። ስለዚ ኢና ከኣ ናይ “ፈትልን ሽምዓን” ዝምድና ኣብነት ብምዃን ዝኾነ ኣካል “ብዛዕባ ሓድነት እንታይ ይግበር ኣሎ?” ኢሉ ዝሓትት ዘይኮነ፡ ንሓድነት እጃሙ ዘበርክት ክኸውን ይግበኦ እንብል።
ኣብ ኢትዮጵያ እቲ ዝዓበየን ነባርን መንግስታዊ ንግዳዊ ባንክ፡ ብሰንኪ ዘጋጠሞ ናይ ሲስተም ጸገም ልዕሊ 2.6 ቢልዮን ብር ብዘይሕጋዊ ኣገባብ ከም ዝተወስዶ ተፈሊጡ። እቲ ጸገም 16 መጋቢት 2024 ድሕሪ ፍርቂ ለይቲ ጀሚሩ ንኣስታት 6 ሰዓታት ከም ዝቐጸለን፡ ነዚ ኩነታት ተጠቒሞም ብለይቲ ገንዘብ ዘውጽኡ ናይ ዩኒቨርስቲ ተመሃሮ ምዃኖም ቢቢሲ ኣፍሊጣ።
ብሓፈሻ ናይ ኩለን ብፍላይ ድማ ናይ ዲላ፡ ጅማን ሃዋሳን ዩኒቨርስታት ተመሃሮ፡ ካብቲ ባንክ በቲ 24 ሰዓታት ከገልግል ኣብ ቀቀጽሮም ዝተተኽለ ናይ ገንዘብ መውጽኢ ካርድ ኢቲኤም/ATM ተጠቒሞም ብተደጋጋሚ ኣብ ሕስባቶም ካብ ዝነበረ ዓቐን ገንዘብ ንላዕሊ ከውጽኡን ኣብ ካልእ ባንክታት ናብ ዘለዎም ሕሳባት ከመሓላልፉን ከም ዝሓደሩ እቲ ናይ ቢቢሲ ሓበሬታ ኣረዲኡ።
ኣብቲ ናይ 6 ሰዓታት ግዜ ልዕሊ 25 ሺሕ ናይ ምውጻእን ምትሕልላፍን ምንቅስቓስ ከም ዝተኻየደ ዝጠቐሰት ቢቢሲ፡ ሓደ ተመሃራይ ካብ ሓደ ሚልዮን ብር ንላዕሊ ዘውጸኣሉ ኣጋጣሚ ተፈጢሩ ከም ዝነበረን ኣብ መወዳእታ ነቲ ቀጻሊ ምንቅስቓስ ዝተዓዘቡ ኣባላት ፖሊሲ ጠጠው ከም ዘበልዎን ተፈሊጡ።
ንግዳዊ ባንክ ኢትዮጵያ፡ ብፌስቡኩ ብዝሃቦ ሓበሬታ፡ እቲ ጸገም ከም ዘጋጠመ ተኣሚኑ፡ እቲ ዝወጸ ገንዘብ እውን ምስቲ ቢቢሲ ዝጠቐሰቶ ተመሳሳሊ ምዃኑ ኣስፊሩ። ምስዚ ኣተሓሒዙ ከኣ እቲ ጸገም ብሰንኪ ናይ ኣሰራርሓ ዘይምትዕርራይ ዘጋጠመ እምበር፡ ናይ ወጻኢ መጥቃዕቲ ከም ዘይኮነ ጠቒሱ። ናይቶም ኣብቲ ባንክ ገንዘቦም ዘቐመጡ ዓማዊሉ ሕሳብ በቲ ዘጋጠመ ኩነታት ከምዘይትንከፍ ከኣ ኣረጋጊጹ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ እተን ዩኒቨርሲታት ናይ ኤቲኤም ቁጽሮም እናረኣያ፡ ተመሃሮ ዝወሰድዎ ገንዘብ ከም ዝመልሱ ይገብራ ኣለዋ። ካለኦት ባንክታት ድማ ኣብተን እተወሰና 6 ሰዓታት ካብ ንግዳዊ ባንኪ ናብኣተን ዝተመሓላለፈ ገንዘብ ከይንቀሳቐስ ከም ዝኣገዳ ተፈሊጡ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ገለ ናይቲ ባንኪ ሰራሕተኛታት ይእሰሩ ከምዘለዉ’ውን ተፈሊጡ።
