http://ascenteq.com/project/epdp

ህዝቢ ኤርትራ ምእንቲ መሰሉ ቃልሲ ካብ ዝጅምር ነዊሕ ኮይንዎ። ኣብዚ ነዊሕ ናይ ቃልሱ ጉዕዞ ከኣ ብብዙሓት ናይ ኣወዳድባ ውረድ ደይብ እዩ ሓሊፉ። ኣብቲ “ተወዲብካ ንመሰልካ ምቅላስ” ዝብል ተረድኦኳ ፍልልይ እንተዘይነበሮ፡ “ብኸመይ እሞ ንወደብ?” ኣብ ዝብል ግና ብሰንኪ ዝተፈላለዩ ስምዒታት እንዳገንፈሉ ምውጸኦም ብዙሕ ዋጋን ግዜን ከፊሉ እዩ።  ነቲ ዝኸፍሎ ዝነበረ ዋጋን ግዜን ዝያዳ ዘኽበሮን ነቲ መስርሕ ቃልሲ ዝኽብዶን ከኣ ናይቶም ኣብ ምውዳብን ሓድነትን ህዝቢ ኤርትራ ረብሓ ዘይነበሮም ሓይልታት መግዛእቲ እኩይን ፈላላይን ኢድ ይኣትዎ ስለ ዝነበረ እዩ።

ህዝቢ ኤርትራ ድሕሪ ፖለቲካዊ ውረድ ደይብ፡ እቲ ምርጫ ንሱ ጥራይ ኮይኑ ስለ ዝረኸቦ ከኣ ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ተኣትዩ። ኣብቲ ብረታዊ ቃልሲ ነቲ ዝነበረ ዕንቅፋታት ከይዘንጋዕካ፡ ዝሓሸ ንህዝቢ ኤርትራ ኣብ ትሕቲ ጽላል “ኩለንተናይ ንናጽነት ሃገረይ” ዘሰለፈ ኣወዳድባ ተራእዩ።  እቲ ናይ ሽዑ ኣወዳድባ ምስ ኩሉቲ ዝነበሮ ሕጽረታትን ልቢንልቢ ዘይምውህሃብን ናጽነት ኤርትራ ኣውሒሱ። ህዝቢ ኤርትራ በቲ  ብውዱብ ቃልሱ ዘረጋገጾ ናጽነት ተተባቢዑ ኣብ ረፈረንዶም እውን ንዓለም ብዘገረመ ዳርጋ 100% ብዝብሃል ድምጹ ልኡላውነቱ ኣውሒሱ። ከምቲ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ቃልሲ ብምጅማራ እትሕበን ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ ከኣ ናጻ ኤርትራ ክትርከብ ዝተዓደለ ውድብ ኮነት። ድሕሪ ናጽነት፡ ህዝባዊ ግንባር ኣብ ቅድሚኣ ግዜ ዘይህቡ ሓላፍነታት ነይረምዋ። ካብኣቶም ኣብ ግዜ ብረታዊ ቃልስን ቅድሚኡን ኣብ ሕድሕድ ኤርትራውያን ዝሓደረ ስንብራት ናይ ምፍዋስ፡  ኤርትራውያን ብዘይ ኣፈላላይ ተሳትፎኦም ኣብ ምህናጽ ሓዳስ ሃገሮም ምውሓስን   ልኡላዊት ሃገሮም ዝሕልዉሉን ምዕራፍ ምኽፋትን ንኣብነት ዝጥቀሱ እዮም። እንተኾነ ኢስያስ ንሓደ ካብቲ ኣገደስቲ ዕማማት፡ ድሕሪ ናጽነት ወርሒ ኣብ ዘይመልአ ግዜ “ድሕሪ ሕጂ ናይ ውድባት ሓሸውየ የለን” ብዝብል ኣሰንባዲ መደረ ኣምኪንዎ። እዚ ሽዑ ዝተዕጽወ ኣፍደገ እነሆ ክሳብ ሕጂ ሓደ ካብ ቀንዲ ጠንቂ  ናይ ኩሉ ጸገማትና ኮይኑ ቀጺሉ።

ጉጅለ ህግደፍ፡ ንጸጋታት ህዝባዊ ግንባር ብዝሓሸ መንገዲ ንምቕጻሉ ብዝመስል ተመስሪቱ። እንተኾነ ካብቲ እምነት ዝተነብረሉ ወጺኡ እኳደኣ ኣዝዩ ኣርሒቑ  ክኸይድ ተራእዩ። ክሳብ ሕጂ እውን ብኣብኡ ይቕጽል ኣሎ። ብሓፈሻ ህዝቢ ኤርትራ ብፍላይ ከኣ ነባራት ተገዳልቲ “ዓገብ መንገድና ነዕሪ” ዝብል ድምጾም ከስምዑ ጀሚሮም። ተበግሶ በርሊን ማኒፈስቶን ንቕሎ ጉጅለ-15ን ከኣ ናይዚ ኣብነት እዮም። እንተኾነ እቲ ንህዝቢ ኤርትራ በቲ ዝጀመሮ ንሓዋሩ ከይጠልሞ ዝፍራሕ ዝነበረ፡ ኢሳያስን ጉጅለኡን ቅድም ንህዝባዊ ግንባር ደሓር ከኣ ንህግዲፍ እውን ጠሊመምዎ ኣብ ጐልጐል ዝወገሖ ዝብኢ ኮይኑ እነሆ። ካብቲ እዋንቲ ንደሓር ከኣ ህዝቢ ኤርትራን ህግደፍን ዝኾነ ይኹን ዘተኣሳስሮም ሕጋውን ትካላውን ሰንሰለት ዘየብሎም ሕቖን ከብድን ምዃኖም ብግብሪ ተራእዩ። ህግደፍ ከኣ መርሆ “ሓይሊ ሕጊ እዩ” ተኸቲሉ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ እዚ ኢልካ ምጽብጻቡ ዘጸግም በደላት የውርድ ኣሎ።

ኩሉ ሕሳባት ህግደፍ ማእከሉ ህዝቢ ኮነ ሃገር ምዕባይ ዘይኮነ፡ “ዝሓዝካ ሒዝካ፡ ዝሃብካ ሂብካ፡ ምስ ዝኾነ ተመሓዚኻ” ኣብ ስልጣን ምቕጻል ጥራይ ምዃኑ ብግብሪ ንርእዮ ዘለና እዩ። ነቲ ብጉልባብ ምምዕባል ሃገር ዘውጸኦ ዝነበረ ኢደ-ወነናዊ ፖሊሲታት ከኣ ናብዚ ጸቢብ ረብሓ ከውዕሎ ብግብሪ ሰሪሑሉ። ምስ ዝኾነ ናይ ግዳም ኣካል ዝገብሮ ዝምድና እውን ነዚ ጸቢብ ጉጅላዊ ድሌቱ ብዘራጉድ ኣገባብ እዩ  ክቓንዮ ጸኒሑ። ኩሉ ተግባራቱ ካብ ንቡር ህዝቢ ናይ ምምራሕ ኣገባብ ወጻኢ ኮይኑ፡ ኩሉ ”ደሓን ኣይትእቶ” ምስ በሎ ከኣ ክሳብቲ ምስ መራሒ ኢትዮጵያ ምትዕርራኹ ንሓያሎ ዓመታት ተሓቢኡ ጸኒሑ።

ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ስልጣን ንክቕጽል ንኹሉ ኤርትራዊ ኣካላት ኣርሒቑ ካብ ዝመረጾም ትካላት ሓይልታት ምክልኻል ብቐዳምነት ዝስራዕ እዩ። እታ ዝርካባ ዩኒቨርስትን ኩለን ካለኣይ ደርጃ ኣብያተ-ትምህርቲ ኤርትራን ዓጽዩ “ኩሉ ናብ ሳዋ” ምባሉ ናይዚ መርኣያ እዩ። ሓደ ክንርሰዖ ዘይግበኣና ኣብ ኤርትራ ትሕዝቶኡ ብዝየገድስ፡ ዝተተግበረ ሕገ-መንግስቲ ክሳብ ሎሚ የለን። እቲ ናይ ኩሉ ሕግታት ላዕለዋይ ሕጊ ዝኾነ ሕገመንግስቲ፡ ኣብ ዝበኾረሉ ዝወጹ ካለኦት ሕግታት  ናይ ህዝቢ ዝኾንሉ ተኽእሎ የለን። ብመንጽርዚ ዩኒቨርስቲ ዝተዓጽወሉ፡ ካለይ ደረጃ ኣብያተ-ትምህርቲ ዝበኾረሉ፡ መደበር ታዕሊም ሳዋ ዝተኸፍተሉን ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ዝተሃንጸሉን ኣዋጃት ናይ ኣዋጅኦም እምበር ናይ ህዝቢ ኤርትራ ኣይኮኑን። ካብዚ ኩነታት ነቒሎም ንሰራዊት ኤርትራ “ናይ ህግደፍ ሰራዊት እዩ” ዝብሉ ወገናት ክንሰምዕ እንጽበዮ  እምበር ሃንደበት ኣይኮነን። ኣብዚ እቲ ሰራዊት ካብ ኣብራኽ ህዝቢ ኤርትራ ዝወጸ ምዃኑ ርዱእ እዩ። እንተኾነ “ናይ ህዝቢ እዩ” ንክበሃል ካብ ኣብራኽ ህዝቢ ምውጽኡ ጥራይ እኹል ኣይኮነን።  በዚ መለክዒ እንተኬድናዮ’ሞ ኢሳያስን ኣባላት ጉጅለኡን እውን እኮ  ካብ ኣብራኽ ህዝቢ ኤርትራ እምበር ካብ ባዕዲ ኣይመጹን። ስለዚ እቲ ሰራዊት ናይ ህዝቢ ኤርትራ ንክበሃል፡ ናይ ህዝቢ ብዘብሎ ተግባር ከመስክር ናይ ግድን እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ንስዉኣቱ ክብሪ ዝህቦምን ካብ ሕልናኡ ዘየውጸኦምኮ፡ ደቁ ስለ ዝኾኑ ጥራይ ዘይኮነ፡ ክቡር ህይወት ከፊሎም ናጽነቱ ስለ ዘሕቆፍዎ እዩ።

ሎሚ እውን ትጽቢት ህዝቢ ኤርትራ፡ እዚ ሰራዊት ኣብዚ ኣንጻር ወጽዓ ህግደፍ ዝካየዶ ዘሎ ቃልሲ፡ “ኣለኹ ምሳኻ” ንክብሎ እዩ። ድሕሪ ውድቀት እዚ ጉጅለ ከኣ ካብቲ ኣብ ካለኦት ሃገራት ዘጋጥም ናይ ድሕሪ ውድቀት መለኽቲ ዕግርግር ኣድሒኑ ከተሃደድኦ ይጽበዮ እዩ። እንተኾነ ከምቲ “ተጽግበኒ ቅጫስ ኣብ መቑሎኣ እንከላ ይፈልጣ” ዝበሃል፡ ህዝቢ ኤርትራ ሎሚ ኣብ ግዜ ጸገሙን ጨንቁን ኣብ ጐኑ ንዘይተሰለፈ ሰራዊት ብዛዕባ ጽባሕ እምነት ከንብረሉ ከም ዝጽገም ከስተውዕል ይግበኦ። ምስዚ ኩነታትና ሎሚ ሰራዊት ኤርትራ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራን ጉጅለ ህግደፍን ማዕረ ተቐባልነት ክረክብ ክሓስቦ’ውን ኣይግበኦን።   ወገን ህዝቢ ኤርትራ ምዃኑ ንምምስካር ከኣ ኪኖ’ቲ ውላዱ ምዃኑ፡ ካብዚ ዘለዎ ጸገም ከናግፎ ክኽእል ኣለዎ። ምንጋፍ ተሪፉ ምስቲ ጉጅለ ኮይኑ ክዘርዮ እንከሎ ግና ዘገርም እዩ። እዚ እዩ ከኣ፡ “ህዝቢ ኤርትራ፡ ጉጅለ ህግደፍን ሓይልታት ምክልኻልን እንታይ ምንታይ እዮም?” ኢልካ ክትሓትት ዘገድደካ።

ኤርትራውያን ኣንጻር ወጽዓ ጉጅለ ህግደፍ ናይ መሰረታዊ ለውጢ ቃልሲ ነካይድ ከም ዘለና ብሩህን እዉጅን እዩ። እዚ ነዓና ጥራይ ዘይኮነ ንሕብረትሰብ ዓለም እውን ርኡይ እዩ። እንተኾነ ሕማቕ ኣጋጣሚ ኮይኑ፡ ነቲ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዝወርድ ዘሎ በደልን ንናትና ተወፋይነትን ሕብረተሰብ ዓለም ክህቦ ዝጸንሐ ግምት ካብቲ ክኾኖ ዝነበሮም ኣዝዩ ንታሕቲ እዩ። ብወገና እውን ቃልስና ብመንጽርቲ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዝወርድ ዘሎ ወጽዓን ሕብረተሰብ ዓለም ካባና ዝጽበዮን፥ ውጽኢቱ ትሑት እዩ። ናይዚ ጠንቂ ከኣ ካብ ናትና ድኽመት ሓሊፉ ካልእ ክኸውን ከምዘይክእል ክንእመነሉ ይግበና።

“ስለምንታይ እዩ ውጽኢት ቃልስና ትሕቲ ትጽቢት ህዝብና ኮነ፥ ትሕቲ ግምት ሕብረተሰ ዓለም ኮይኑ ቆላሕታ ዝስእን?” ዝብል  ግቡእ ግዜን ኣድህቦን ሂብካ ክምዘን ዝግበኦ ሕቶ እዩ። ሓደ ካብቲ ምኽንያታት ኣብ መንጐ ድሌትናን ዓቕምናን ዘሎ ፍልልይ ምዃኑ ርዱእ እዩ። ናይ ድሌትን ዓቕምን ዘይምምጥጣን  ባህሪ ቃልሲ እምበር፡ ኣባና ጥራይ ዘጋጥም ኣይኮነን። እቲ ካልእ ኣብ ናይ ካለኦት ናይ ኣተሓሳስባ ብዙሕነት ዘተኣናገዱ ወገናት ተመኩሮ ዝመሓደር፡ ኣባና  ሳዕሪሩ ዘሎ ከኣ፤ ነቲ ዝርካቡ ዝተበተነ ዓቕምና ኣቀራሪብናን ኣወሃሂድናን ክንጥቀመሉ ዘይምብቃዕና እዩ። ብዛዕባ ኣብቲ ዘሰማመዓካ ተኸኣኢልካን  ተላፊንካን ምቅላስ፡ መፈላለይኻ መሰረታዊ እንተዝየኮይኑ ከኣ ሓደ ሰልፊ ወይ ውድብ ምዃን  እንዳተኽእለ ብግብሪ ክንበቕዖ ዘይምኽኣልና እውን ቆላሕታ ክንህቦ ዝግበኣና እዩ። ኣብ መስርሕ ቃልሲ ንድሕሪት ተመሊስካ መፈላለይ ነጥብታት ምትዕብባይን ናይ ዝሓለፈ ተመኩሮ እሱር ምዃንን ሃናጺ ኣይኮነን። ኣብ ክንዳኡ ንቕድሚት እንዳማዕደኻ ዋላ ንእሽቶይ ይኹን ነቲ ዘሰማምዓካ ከተዕኩኾ ምጽዓር ተመራጺ እዩ። ብሓባር ክንሰርሕ ዘኽእለና ህልዊ ኮነ መጻኢ ዋኒንን ዕድልን ስለ ዘየብልና ኣይኮነን። እንታይ ደኣ ነቲ ናይ ሓባር መንገዲ ብዕቱብ ሒዝና ከነሰስኖ ብዘይምኽኣልና እዩ። እቲ ቀንዲ ከኣ እንተዘይሓቢርና እቲ ዝተበተነ ጻዕርና ትርጉም ከም ዘየብሉ ብግቡእ ክንርዳእ ዘይምብቃዕና እዩ። እዚ ዘይብቕዓት ብፍላይ ኣብዚ እዋንዚ ናይ ኩሉ ጸገማትና መሰረታዊ ጠንቂ እዩ።

ኣብዚ እዋንዚ ምውጋድ ጉጅለ ህግደፍ ብዙሓት እንጭረሓሉ ሓብራዊ ዕማምና እዩ። ግና ኣብኡ እውን ብሓባር ኣትኪልና ክንሰርሕ ኣይከኣልናን። “እሞ ስለምንታይ?” እዚ እውን ቅድሚ ኩሉ ክምለስ ዝግበኦ መሰረታዊ ሕቶ እዩ። ዘይሩዘይሩ ኣብ ምምላስ እዚ ሕቶዚ ድኽመትና፡ ሕመቕናን ዘይተጸዋርነትናን  ቅድሚት ዝስራዕ ውሽጣዊ ጠንቂ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ እዚ ሕጽረትዚ ዝከኣል ክነሱ ዘይምኽኣልና ዘመልክት እዩ። በቲ ኮነ በዚ ናይዚ እዋንዚ ዓብይ ብደሆና ኣብ ክንዲ ብሓባር ንሰርሕ፡ በበይኖም “ሩባ ኣብ ዘየሳግሩ” ነናትና ናይ ኣተሓሳስባ ኩርቢታት ተኾይጥና ኢና “ያላኻ”  ንበሃሃል ዘለና። ንፍቶ ንጽላእ ኣብዚ መስርሕዚ “ናይ መን ኣተሓሳስባ ሰዓረ” ኒሕን ዘይውሕሉል ውድድርን ይጻወተልና ምህላዉ ክንእመነሉ ይግባበኣና። ከምቲ “ውሕጅ ከይመጸ መንገዲ ውሕጅ ጽረግ”  ዝበሃል፡ ስጉምትታትና ብሎሚ ጥራይ ተለኪዖም ዝስፈዩ ዘይኮኑ፡ ንጽባሕ እውን ኣብ ግምት ዘእተዉ ክኾኑ ይግበኦም።

ኣብ ኤርትራ ዘሎ ፖለቲካዊ ኩነታት ከምዚ ዘለዎ ነባሪ ኣይኮነን። “መዓስ?” ዝብል እኳ ሕጂ ክንምልሶ እንኽእል ሕቶ እንተዘይኮነ ክቕየር እዩ። መዓስን ብምንታይ ካልእ ጉዳይ ኮይኑ፡ ጉጅለ ህግደፍን  መራሒኡ ኢሳያስ ኣፈወርቅን ምስቲ ዝዓሰወ ኣተሓሳሳባኦም ክውገዱ እዮም። “መን ምስ ነበረ ከደኣ ክነብሩ”  ከም ዝበሃል ምኻዶም ከም ዘይተርፍ ንኹላትና ብሩህ እዩ። ከምቲ “ክሳብ ዝሓልፍሲ ትንፋስ የሕልፍ” ዝበሃል ግና ኢሳያስን ኣሰነይቱን ክሳብ ዘለዉ፡ ንህዝብና ደም ከም ዘንብዕዎ ንዕዘቦ ዘለና እዩ። ናትና ብሓባር ኣንጻር ህግደፍ  ምቅላስ፡ ኣበርክቶኡ ነቲ ዘይተርፍ ውድቀቱ ምቅልጣፍ እዩ። ድኽመትና ከኣ ንህግደፍ ዘለኣለማዊ ዝገብሮ’ኳ እንተዘይኮነ፡ ዕድመኡ ግና ከናወሓሉ ይኽእል። ዕድመ ህግደፍ ምንዋሕ ማለት ከኣ፡ ወጽዓ ህዝብና ምግዳድ ማለት እዩ። ስለዚ ናይቲ ዝባኽን ዘሎ ግዜ ትርጉም ክስቆረና ይግበኦ።

ሎሚ ብሓባር ክንሰርሕ ምብቃዕና ኣድማዕነቱ ኣብ ምውጋድ ጉጅለ ህግደፍ ጥራይ ዝድረት ኣይኮነን። ነቲ ድሕሪ ውድቀት እቲ ጉጅለ ዝጽበየና ሓድሽ መድረኽ እውን ባይታ ዝምድምድ እዩ። ሎሚ ሱር ዝሰደደ ብሓባር ዘሰልፍ ርኢቶ እንተዘይኣጥሪና፣ ጽባሕና ካብ ሎሚና ዝኸፈአ ከይከውን ውሕስነት የብልናን። ቀንዲ እነትክለሉ ንናይ ሎሚ ህጹጽ ዕማምናኳ እንተኾነ፡ ቃልስና ብዛዕባ ጽባሕ ዘይእምት “ካብ ኢድ ናብ ኣፍ” ከይከውን ክንጥንቀቕ ይግበኣና። ስለዚ ሎሚ ነቲ ጉጅለ ደፊኡ ዘውድቕ ናይ ሓባር ኣተሓሳስባ ዘይምሓዝና፡ ሳዕቤኑ ኣብ ሎሚ ዝድረት ዘይኮነስ፡ ጠንቁ ናይ ጽባሕ ዘይርግኣት ዘኸትል ከይከውን ግቡእ መንገዲ ምትሓዙ ከድልየና እይ። 

ኣብቶም ክፈላልዩና ዘይግበኦም ብዙሓት ጉዳያት ኣተሓሳስባና ከነስጥም ዘይምኽኣልና፡ መርኣያ ድኽመትና ምዃኑ ክንእመን ይግበና። ምእማን ጥራይ ኣይኮነ፡ ነቲ ዝተኣመናሉ ድኽመት ከነወግድ ግብራዊ ስጉምቲ ክንወስድ ግድን’ዩ። ብኣራሚ ስጉምቲ እንዘይተሰንዩ ደጋጊምካ ድኽመትካ ምእማን  ፋይዳ የብሉን። ብዙሓት ብመጽናዕቶም ከም ዘረጋገጽዎ፡ ኤርትራዊ ሓይልታት ለውጢ ካብ ዝፈላልዩና ዘሰማምዑና ይበዝሑ። እቲ ሓቂ ከምዚ እንዳሃለወ ግና፡ ኣብ ክንዲ ነቲ ጉሊሁ ዝረአ ዘሰማመዓና  ተኸናኺንና ኣጽኒዕና እንሕዞ፡ በቲ ንኡስ ዝፈላልየና ንኹለፍን ንድሕሪት ንምለስን። እቲ ጸገም ኣብ ክንዲ ንኹልና ዘረዳድእ ቋንቋን ሓቛፊ ኣተሓሳስባን ክንረክብ ኣብ ማእከል ተራኺብና እሂንምሂን ነቐድም፡ ነናብ ናትና ንስሕብ።  እቲ መዋጸኦ ተኸኣኢልካን ተጻዋዊርካን ብሓባር ምቅላስ ምዃኑ ምስተፈለጠ፡ ነዚ ዝተፈልጠ መድሃኒት ኣብ ምቕራብ  ንጽገም ምህላውና ከኣ ዘየገርም ኣይኮነን።

ኤርትራውያን በብእዋኑ ንሰማመዓሎም ኮነ፡ ንፈላለየሎም ዛዕባታት ከከም መድረኹ ይቀያየሩ እዮም። ኣብዚ እዋንዚ ከኣ እቲ መፈላለይ ዛዕባ ኮይኑ፡ ንኤርትራውያን ኣብ ገሊኡስ ዘናቑተና ዘሎ፡ እቲ ኣብ ትግራይ ዝካየድ ዘሎ ውግእ እዩ። ኣብቲ ኤርትራዊ ጉዳያትና እነርእዮ ምትህልላኽ ከይኣክል፡ ኣብ ጉዳይ ጐረቤት ክሳብ ክንዲዚ ምንህሃርን ምትህልላኽን ንብዙሓት ዘገርም ኮይኑ ኣሎ። ክሳብ ክንድዚ ኣብ ዘይቀዳምነትካ ዓሚቕካ ምእታው ኣዛራቢ ኮይኑ ኣሎ።  ከም ኣባና’ውን ጽልዋ ዘሕድር ናይ ጐረቤት ኩነታት ቆላሕታ ምሃብና ግና ንቡር እዩ።  በዚ ኮነ በቲ፡ “ሳዕስዕ’ሞ ሳዕስዕ ሓዳርካ ኣይትረስዕ” እንድዩ፡   ናብቲ ቀንዲ ጉዳይና እንተዘይተመሊስና  ጽባሕ’ውን ዋጋ ከኽፍለና እዩ።

ንሎሚ ብሓጺሩ ናይ ኣፍሪቃ ሃገራት ከመይ ኢለን ዶባተን ተሓንጺጹ፤ ከመይከ ሃገራት ኮይነን ኣብ ዝብል ክትንክፍ እፈቱ፤ ምናልባሽ ንገለ ዘይኣድላዪ ሕሉፍን ዘየቃዱ ስምዒታት ንምዕጋት ይሕግዝ ድማ ይኸውን እብል።

ኣውሮጳውያን ርእሰማሎም ካዕቢቱን ሃብቲሞምን ከብቅዑ፤ ርእሰማሎም ካብ ሃገሩ ሓሊፉ ናብ ካልኦት ሃገራት ከስፋሕፍሕ ኣብዝጀመረሉ፤ እቲ መድረኽ ናይ ካብ ሃገርካ ሓሊፍካ እንተ ብቁጠባዊ መዳይ እንተ ብወረራ ናይ ካልኦት ሃብትን ጸጋታትን ክትመጺ ኣብ ዝጅመረሉ መድረኽ ኢዩ ሃጸይነት ዝበሃል።

ቅድሚኡ ዝነበረ ግን ሃብትኻ ንምኽዕባት ዝሰፍሐ መሬትን ህዝብን ብምሓዝ ስለዝነበረ፤ ንመግዛእቲ ኢዩ ነይሩ። እቲ ዝገዝእ ሃገሩ ጥራይ ክገዝእ እንከሎ፤ ንጉስ ኢዩ ዝበሃል ዝነበረ (ኪንግ)። ካብ ሃገሩ ወጺኡ ንካልእ ንጉስ ወይ ካልኦት ነገስታት ስዒሩ መግዛእቱ ዘስፋሕፍሔ ንጉስ ድማ ካብ ንጉስ ናብ ሃጸይ ወይ ድማ ንጉሰ ነገስት/ታት (ኤምፐሮር) ይሰጋገር። ስለዚ ኣብ ታሪኽ ሃጸይ ዝብል ክንሰምዕን ክነንብብን ከለና፤ ካብ ሓንቲ ሃገር ንላዕሊ ዝገዝእ ምዃኑ ምልክት ኢዩ። ኣብ ቀረባ ንታሪኽ ናይ ጎረበትና ኢትዮጵያ ምስ እነስተብህል፤ ስም ነጋውስን ሃጸያትን ንሰምዕ ኢና። ኣብዚ ቀረባ ኣማእታት ብዘበነ ነገስታት ዝፍለጥ መድረኽ፥ ኣብዛ ሰሜናዊት ኢትዮጵያ (ሸነኽ ዓፋርን ሶማልን ኦሮሞን ገዲፍና፤ ኣርባዕተ ንግስነታት ነበራ፤ ኣብ ትግራይ፤ ኣብ በጌምድር (ጎንደር) ኣብ ወሎ፤ ኣብ ሸዋ። ኣብ መፋርቕ 1800ግን፥ ካሳ ዝተባህለ ኣዲኡ ብድኽነት ዘዕበየቶ ጎንደሬ ክሳብ ኣብ ናይ ንግስነት ደረጃ በጺሑስ፤ ነቶም ዝተረፉ ሰለስተ ነገስታት ብውግእ ስዒሩ ንኣቢሲን ያ (ኢትዮጵያ)ሓንቲ ብምግባር ክነግስ እንከሎ፤ ስሙ ናብ ቴድሮስ፤ ስልጣኑ ድማ ካብ ንጉስ፤ ናብ ሃጸይ (ንጉሰ ነገስት) ኢዩ ተሰጋጊሩ። ካብ ራስ ካሳ፤ ናብ ንጉስ ጎንደር፥ ካብኡ ድማ ናብ ሃጸይ ተድሮስ ተሰጋገረ። ድሒሩ ኣብ ጊዜ ሃጸይ ምኒሊክ ድማ፤ ናይ ደቡብን: ደቡባዊ ምዕራብን ምብራቅን ሸነኻት ዝሓወሰ ስፍሓት ዝሓዘት ብሃጸይ እትምራሕ ኢትዮጵያ ኮነት፤ እቲ ሃጸይ ዝብል ስም ድማ ክሳብ ሃጸይ ሃይለሰላሴ ቀጸለ።

ሃገርና ኤሪትራ ኣብ ታሪኽ ኢትዮጵያ ብኩሉ ሸነኻታ ክትተነኻኸፍ ዝጸንሐት ኮይና፤ ጥልያን ምስ ሓዛ ድማ ዶባታ ንጹር ዝኾነት ሃገር ኮነትን ኣብ ዓለም ተለለየትን። እቲ ክጠቕሶ ዝደለኹ እውን ኢዚ መስርሕ ኣብ ኤሪትራ ጥራይ ዘይኮነስ፤ ኣብ ምሉእ ኣፍሪቃን ካልኦት ናይ ስሉስ ዓለም ሃገራትን ዘጋጠመ ኢዩ። ብሓጺሩ ኩሉ ኣፍሪቃውያን ሃገርና ወይ ዶብና ዝብልኦ፥ ዶባቱ በቶም ንቁጠባዊ ምስፍሕፋሕ ክብሉ ምንጪ ሃብትታቶም ንምውሓስ ብእካል መጺኦም ዝወረርወንን ዝገዝእወንን ሃገራት ዝተሓንጸጸ ኢዩ። ኣሓትን ኣሕዋትን፤ ኣኮታትን ሓውቦታትን ኣሞታትን፤ ኣብ ክልተ ወይ ካብኡ ንላዕሊ ውን ዝፈላለየ ምዃኑ ዘየጠራጥር ኢዩ፤ እቲምንታይሲ፤ ገዛእቲ ነንሕድሕዶም ኣብ ዝተሰማምዑሉ ዝተሞርኮሰ ምድዋብ ደኣምበር፤ ብድልየት ነበርቲ ዝተወሰነ ስለዘይምንባሩ።

ሎሚ ኣብ ኤሪትራ ምስ ኣብ ዶባትና ዝርከቡ ኣህዛብ ዘለና ዝምድና ጥራይ ዘይኮነስ፤ ኣረኣእያታትና ሓንሳብ ከሰማምዓና ሓንሳብ ክፈላልየና ንዕዘብ ኢና። እቲ ሃገራት ዝርከበላ ኣቀማምጣ ይኹን ሒዘንኦ ዝርከባ ህዝቢ፤ ሓሓንሳብ ከም እዝጊ ዝፈጠሮ ጌርካ ብምርኣይ፤ ኣብ መንጎ ኣህዛቡ ከይተረፈ ዝተጋነነ ፍልልያት ከምዘሎ ጌርካ ዝቐርብ ክዕዘብ እንከሎኹ ኣብ ሓንጎለይ ወትሩ ዝመጽእ ሕቶ ኣሎ። እዚ ድማ፤ ንኣብነት ኣብ ኤሪትራ ጥልያን እንተ ከምቲ ኣብ ውጫለ ዝተሰማምዖ፤ እንተ ብሓይሉ፤ እንተ ምስ ከም እንግሊዝን ፈረንሳይ ተሰማሚዑ፥ ገለ ክፋል ናይ ትግራይ፥ ወይ ናይ ዓፋር ወይ ናይ ሱዳን ኣብዛ ሕጂ ዘላ ኤሪትራ ሓዊስዋ ነይሩ እንተዝኸውንሲ፤ ነዞም ዝተወሰኹ (ኩላትናውን ተወሲኽና እንዲና) ከምዚ ሕጂ ብዛዕበኦም ዘለና ኣረኣእያ መሕደርናዶ፧ ወይሲ ልክዕ ከምዛ ሕጂ ነንሕድሕድና ዘለና ሕውነትን ሓድነትን ምኾኑ? ህዝቢ ዓጋሜ፤ ኣብ ጂቡቲ ዘለዉ ዓፋርን ዒሳን፤ ከምኡውን ናይ ሱዳን ሃደንድዋ ካብ ቅድሙ ኣካል ኤርትራ ነይሮም እንተዝኾኑ፤ ከም ኤሪትራውያን ምተኸብሩን ምተፈትዉን ጥራይ ዘይኮነስ ካብ ዝኾነ ኣብ ልዕሊኦም ኰርድ ዝኽእል ውን ክንከላኸለሎም ባህርያዊ ምኾነ።

እሞ እዚ ኣኽእሎታትውን ነይሩ ክነሱ፤ ስለምንታይ ኢና ገሌና ንጎረባብትና ካብ ግቡእ ንላዕሊ ከነጓንን፤ ከነካፍእን ክሳብ ክንፍንፍንን ንርአ። ታሪኽ እንተዘይፈላልየና፤ ብባህርያዊ መስርሕ ምዕባለ (በሰላም ይኹን ብውግእ)ዝተበጽሐ ዝለመድናዮን ዝተቐብልናዮን ሃገራውነት ነይሩ እንተዝኸውን ካብዚ ሎሚ እንርከበሉ ዝተፈልየ ጥራይ ዘይኮነስ፤ ምናልባት እውን ኣዝዩ ዝተፈልየ ክኸውን ይኽእል ነይሩ እኳ ኢዩ።

ነዚ ክጽሕፍ ዝደፋፍኣኒ፤ እዚ ብሰንኪ ኣብ ኢትዮጵያ ተረኺቡ ዘሎ ኣሰካፊ ኩነታትን፤ ኢድ ምትእትታው  ናይ ምልካዊ ስርዓት ኤሪትራን፤ ኣብ ህዝቢ ኤሪትራ፤ ብፍላይ ድማ ኣብቲ ኣብ ስደት ዝርከብ ኤሪትራውን፤ ዝረአ ዘሎ ፍልልያት ስለዘገረመኒ ኢየ። ፖለቲካዊ ሚዛናትን ፍልልያትን ንቡር ኮይኑ፤ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዝወርድ ግፍዒ ግን ንበይኑ ኣርእስቲ ኢዩ። እዚ ጥርይ ዘይኮነ፤ ነቲ ዝግፋዕን ዝጸንትን ዘሎ ህዝቢ ብዘይምልከቶ፤ ብቅርሕንቲ እንቋዕ ደኣ! ዘስምዕ መደረታትን ትንተናን፥ ንህዝቢ ትግራይ ከምዘይጎረበትካን ምናልባትውን ዘመድካን ወይ ዘመድ ወዲ ሃገርካን ምዃኑ ኣብ ግምት ከየእቶኻ ዝመጽእ ርእይቶ፤ ካልእ ይትረፍ ብስም ሰብኣውነትኳ ኩኑን ኢዩ። ከምቲ ኣቐዲመ ዝጠቐስኩዎ፤ እዚ ህዝቢዚ ወይ ኣካልና፤ ወይ ኣካሉ ክንከውን ንኽእል ዝነበርና ምዃኑ ምዝካር የድሊ፤ እቲ ምኽንያት ድማ ብሰንኪ ወረርቲ ኣብ ዝተወሰነልና ዶባት ንነብር ብምህላውና።

እቲ ካብ ኩሉ ሓደጋዊ ዝገብሮ ድማ፥ ኣብ ኤሪትራ ዘሎ ስርዓት፥ ነቲ ምስ ድልየትን ሃንቀውታን ኤሪትራውያን ዘይሳነ ናይ ርሑቕ ምስጢራዊ ዕላምኡ ንምምላእ ዘካይዶ ዘሎ ኣዕናዊ ምድላዋትን ተግባራትን መናፍሓትን፤ ኣብቶም ኮነ ኢሉ ሓንጎሎም ዝሓጸምቦን፤ ኣፈራሪሑ ሓራይ ዘበሎምን፥ ሓደጋ ዘይትንክፎም ኣብ ወጻኢ ዝነብሩ ኣጣቓዕቲ ሰብ ውልቃዊ ጥቕምታትን ሒዙ፤ ውዒሉ ሓዲሩ ንሃገርናን ህዝብናን ኣብ ሓደጋ ዘእቱ ስጉምትታት ምውሳዱ ኢዩ። ካብ ዕለተ ናጽነት ኣትሒዝና ሰላም ዘይረኸብና፤ ብስደት ዝተፈለጥና፤ ሃገርና ንድሕሪት ዝተደቑሰትና፤ ናይ ዓለም ፍልጠትን ጸጋታትን ዝተሓረሞ ህዝቢ ዘለና፤ ካብቲ ንናጽነት ዝኸፈልናዮ መስዋእቲ ዘይውሕድ ንኸፍል ዘለና፥ ኣብነት ናይ ዝኸፍአ መላኺ ዝመርሓንና ብምዃን እንፍለጥ ወዘተ ኰንና እነሀ። ነዚ ጉዕዞ ዚ ጊዜ ከይሃብና እንተዘየበርዓንናዮ ግን፤ ንመጻኢ ወለዶታት ንገድፈሎም ጸገም ቀሊል ኣይክኸውንን ኢዩ።

ብካልእ ሸነኽ ድማ እቶም ንኩሉ ተረዲኦምን፤ ብፍላይ ድማ፤ ካልእ ይትረፍ ነቲ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዝወርድ ዘሎ ሃንደበታዊ መቕዘፍቲ፤ ብዓይኒ ሰብኣዊ ርህራሄን ድንጋጼን፥ ኣብ ልዕሊ ህዝበይውን ከምዚ ዝበለ መከራ እንተዝወርድከ? ካብ ዝብልውን ተበጊሶም ነቲ ተግባር ዝኹንኑን ኣንጻሩ ዘቃልሑን ሞጎስ ይብጽሓዮም ከይበልኩ ክሓልፍ ኣይደልን። ውሑዳትውን ኣይኮንናን። እዚ ድማ ናብ ዘሎ ጊዝያዊ ኩነታት ዘተኮረ ኳ እንተኾነ፤ ውዒሉ ሓዲሩ ንኤሪትራውያን ዘኹርዕን ብህዝቢ ትግራይ ጥራይ ዘይኮነስ ብህዝቢ ኩለን ጎረባብትና ሞጎስን ክብርን ምትእምማንን ዝፈጥር ከምዝኾነ ርዱእ ኢዩ። ቃንዛ ዝኾነ ህዝቢ፤ ቃንዛና እንተዘይኮይኑ፤ ንገዛእ ርእስና እንገብሮን እንምስርቶ ስርዓትውን ሰብኣውነት ዝለበሰ እንተዘይኮይኑ፤ ህዝብና ንዘሕለፎ ስቓይን መሪር መስዋእትን ዝዘንግዔ ኢዩ ዝኸውን። ናይ ባዕልና ቅኑዕ ውሳነ ኣብ ምውሳን እውን ኣሰሩ ክገድፍ ኢዩ። መዘዝ ፖለቲካ ብስም ህዝቢ ዝስራሕኳ እንተኾነ፤ ሓሓንሳብ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዘስዕቦ ሳዕቤን ከቢድ ክኸውን እንከሎ፤ ንክልቲኣቶም ፈላሊኻ ምርኣይ ልቦና ኢዩ።

ሰላምን ራህዋን ንህዝቢ

ነብስሄር ወይዘሮ ጽገ ክፍለ ምሖስ፤ ካብ ኣቦኣ ኣቶ ክፍለ ምሖስን ካብ ኣዲኣ ወይዘሮ ክብራ ጋሻዝጊን ብ1949 ዓ.ም ኣብ ገዛ-ላምዛ፣ ከተማ ድባርዋ ወረዳ ጽልማ፣ ኣውራጃ ሰራየ ተወሊዳ። ኣብቲ ተወሊዳ ዝዓበየትሉ ከተማ፣ ካብ ቀዳማይ ክሳብ ሻምናይ ክፍሊ ኣብ ቤት ትምህርቲ ድባርዋ ፈጺማ፡ ካልኣይ ደረጃ ድማ ኣብ ኣስመራ ናይ ተለኮሙኒከሽን ሞያዊ ስልጠና ፈጺማ።

ኣብ ከተማ ዓሰብ ኣብ ተለኮሙኒከሽን እንዳሰርሐት ከላ ምስ በዓል ቤታ ነብስሀር ኣስጎዶም ገብረመድህን (ወዲ ባሻይ) ሓዳር መስሪቶም ብሓንሳብ ይነብሩ ነይሮም። ኣብቲ እዋን’ቲ ውሽጣዊ ስሩዓት ናይ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ኰይኖም ናብርኦም እንዳመርሑ ከለዉ፡ ኣብ መላእ ሃገርና ዝኽሰት ዝነበረ መሪር መግዛእታዊ ግፍዕታትን ንሱ ዝፈጠሮ ዘይንቡር ኵነታትን ተቓዊሞም ንሃገራዊ ናጽነት ኤርትራ ክጋደሉ ናብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ብ1975 ዓ.ም. ተጸንበሩ።

ወይዘሮ ጽገ ንወለዳ ምእዝዝትን ኣፍቃሪትን፡ ብኣሕዋታን መላእ ቤተሰቦምን ፍትውቲ፣ ሓላይትን ኣካቢትን ስለዝነበረት፣ “ዳዕሮ ገዛ” ዝብል ቅጽል ስም ከምዝነበራ ኣሕዋታ ይዝክሩ። ተቓላሲት ጽገ ሓብቲ ክልተ ስዉኣት ኣሕዋታ፣ ስዉእ እስቲፋኖስ ክፍለ ኣባል ህዝባዊ ግንባር፣ ስዉእ ሃይለ ክፍለ ኣባል ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ እያ። ኣሕዋታ ርግኣት፣ ሂወትን ገነትን ብህይወት ኣለዋ።

ወይዘሮ ጽገ ምስ በዓል ቤታ ወዲ ባሻይ ኣብ ኣመሪካ 1981 ዓ.ም. ኣትዮም ኣብ ከተማ ኦክላንድ እንዳሰርሑን ደቆም እንዳዕበዩን ምዉቕ ናብራ ይመርሑ ነይሮም። ብህይወት ኣብ ዝነበርሉ እዋን ሰላምን ፍትሕን ኣብ ኤርትራ ንምንጋስ ምስ ብጾቶም ኣባላት ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራን ኵሎም ደለይቲ ፍትሕን ዘይሕለል ቃልሲ የካይዱ ብምንባሮም፤ ብብጾቶም ፍቱዋትን ክቡራትን እዮም።

ወይዘሮ ጽገ ብዝሓደራ ሕማም ኣብ ሆስፒታል ክትእለ ድሕሪ ምጽናሕ ኣብ ገዝኣ ተመሊሳ፣ ክንክንን ምክትታልን ደቃ ከይተፈልያ ጸኒሓ ብ9 መጋቢት 2021 ዓ.ም. ብሰላም ዓሪፋ።

ወይዘሮ ጽገ ኣደ ሰለስተ ደቃ፡ ኪኮ፣ ራህዋን ቤትኤልን እያ።

ወይዘሮ ጽገ ን19 መጋቢት 2021 ዓ.ም. ኣብ ጎድኒ ነብስሀር በዓልቤታ ኣስገዶም ኣብ መቓብር ፕየድሞንት፣ ከተማ ኦክላንድ ካሊፎርንያ ሓመድ ኣዳም ክትለብስ እያ።

መላእ ማሕበረሰብ ኤርትራውያን ተቐማጦ ኦክላንድን በይ-ኤርያን ከምኡ’ውን ካብ ርሑቕን ቀረባን ብሞት ክብርቲ ወይዘሮ ጽገ ዝተሰምዖም ዝተሰምዐንን መሪር ሓዘን ንምግላጽን ንቤተስብ ንምጽንናዕን ብስልክን ኢመይልን መልእኽታትኩም ዝሰደድኩም ፈተውትን መቓልስታን ምስጋና ይብጻሕኩም፡ ሕሰም ድማ ኣይትርከቡ። ንሓብትን ኣደን ጽገ እዝጊኣብሄር ኣብ መንግስተ ሰማያቱ ይቀበላ። ንቤተ ሰባን ብጾታን ጽንዓት ይሃቦም ጠሊ ድማ ይሕደገሎም።

ቤተሰብ

ሓሙሻይ ክፋል

እዚ ኣብ ከባቢና ተፈጢሩ ዘሎ ኩነታት ንሎሚ ይኹን ንመጻኢ ህይወት ህዝቢ ኤርትራ ዝትንክፍ ብምዃኑ ብትዂረት ክንሪኦ ዘሎና ኢዩ። ንልዑላውነት ሃገር ዝፈታተኑ ሓያለ ምልክታታት ይርኣዩ ኣለዉ። ብቐንዱ ከኣ እቲ ንኤርትራ ዝመርሕ ዘሎ ዲክታቶርያዊ ስርዓት ቅድም ብቐጻሊ መግለጺታቱ፡ ሎሚ ከኣ ብተግባር ንልዕላውነት ሃገር ኣብ ሓደጋ ኣእትይዎ ይርከብ። እዚ ድማ ነቲ ኩሉ ግዜ ካብ ደቡብ ንኤርትራ ዝመጻ ስግኣታት ዝፈጥር ወስታታት ዝያዳ ኣራጒድዎ ምህላዉ ኢዩ ዘመልክት።

ኢትዮጵያውያን ደረጃታቱ ድኣ ክፈላለ ይኽእል'ምበር ናጽነት ናይ ኤርትራ ብዘይ ኣፍደገ ባሕሪ ዘትረፎም ስለዝኾነ ኣይወሓጠሎምን ኢዩ። ነዚኦም ኣብ ክልተ ደረጃ መቒልና ክንሪኦም ንኽእል ኢና። እዚ ድማ በቲ ኣብ ሃገሮም ኢትዮጵያ ክትከል ዝድለ ስርዓት ብዝህልዎም ኣረኣእያን ብዘለዎም ኣናብባ ኣብ ታሪኽን ዝውሰን ኢዩ። ኣብ ኢትዮጵያ ኣብ ኢትኒካዊ ፖለቲካ ዝተመስረተ ፈደራላዊ ስርዓት ክትከል ዝደልዩን ነዚ ዝጻረሩን ኢዮም። እቶም ኢትኒካዊ ፖለቲካ ዝኽተሉ፡ ብመሰል ርእሰ ውሳኔ ብሔራት ዝኣምኑ፡ ኣብ ሰሜንን ደቡብን ኢትዮጵያ ዝርከቡ ሓይልታት ኮይኖም ብመትከል፡ ንናጽነት ኤርትራ ዝጻረሩ ኣይኮኑን። ንናጽነት ኤርትራ ምጽራር ማለት ነቲ ዝኣምንሉ መትከል “ርእሰ ውሳኔ ብሄራት ክሳብ ምግንጻል” ዝብል ምጽራር ማለት ስለዝኸውን። ካብዚኦም ብቀንዱ ብምሳሌነት ክጥቀሱ ዝኽእሉ ካብ ሰሜን፡ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ካብ ደቡብ ኢትዮጵያ ድማ ናይ ኦሮሞ ናጽነት ግምባር ኢዮም። እዚ ማለት ግን ኣብ ኣተሓሕዛ ጉዳያት ክልተ ሃገራት ብመንግስታት ዝፍጸም ጌጋታት ከጋጥም ምስ ዝኽእል፡ ወይ ውን  ምትሕልላይ ምስ ዝጠፍእ ነቲ መትከላዊ መርገጻት ሰንከልከል ከብሎ ኣይክእልን ማለት ኣይኮነን። ኣብ ውሽጢ ህወሓት ናይ ዝነበሩ ገለ መራሕቲ ኣብዚ ሕቶዚ ዝተራእየ ናይ መርገጽ ምቕያር ከም ኣብነት ናይዚ ሰንከልከላት ክጥቀስ ይከኣል ኢዩ።

እቶም ንናጽነት ኤርትራ ዘይቅበሉ ኣብ ማእከል ኢትዮጵያ ዝርከቡ፡ ህዝቢ ኣምሓራ ዝማእከሎም ኢዮም። እዚኦም ኢትዮጵያ ከምቲ ኣብ እዋን ኣመራርሓ ንጉስ ሃይለስላሰ፡ ወይ እዋን ደርግ ኣሃዳዊ ስርዓት ዝተኸለት ክትከውን ይደልዩ። ኣብ ናይ ጥንቲ ታሪኽ ብምምርኳስ ውን ንኤርትራ ከም ኣካል ኢትዮጵያ'ምበር ከም ናጻ ሃገር ኣይፈልጥዋን። እዞም ሓይልታት'ዚኦም ደርግ ምስተሳዕረ ኣብ እዋን ኢህወድግ መእተዊ ጠፊእዎም ዝነበሩ፡ ዉልቀ መላኺ ስርዓት ኢሰያስ ኣብ ኣስመራ ተቐቢሉ ህይወት ሰዂዑ ዘዕበዮም፡ ግንቦት ሰባትን ኣርበኞች ግምባርን ዝተባህሉ ውድባት ኢዮም። ሎሚ ብስም ውድብ “ኢዜማ” ኣብ ፖለቲካ ብስፍሓቶም ድሕሪ ብልጽግና ፓርቲ ብካልኣይ ደረጃ ዝስርዑ ንምርጫ ዝንቀስቐሱ ዘለዉ ኢዮም። ቀዳማይ ሚኒስተር ኣቢይ ዝመርሖ ሰልፊ ብልጽግና፡ ንኣምሓራ ዝትንክፍ ብዝገብሮም ጌጋታት ብዙሕ ሕጉሳት  እንተ ዘይኮኑ፡ ምስ ብልጽግና ኮይኖም ፖለቲካ ኢትዮጵያ ክቆጻጸሩ ወሲኖም ዝነጥፉ ዘለዉ ኢዮም።

ኣሰላልፋ ሓይልታት ኢትዮጵያ ነዚ ካብ መሰለ፡ ብዝምድናዊ ኣዘራርባ ኣየኖት ሓይልታት ኢዮም ንልዑላውነት ኤርትራ ተፈታተንቲ ዝኾኑ ኢልና ክንሓትት ግቡእ ይመስለኒ። እቶም ኣብ መሰል ርእሰ ውሳኔ ብሔራት ብመትከል ዝኣምኑ’ዶ ወይስ እቶም ነዚ ዝጻረሩ ሓይልታት? ከም ኤርትራውያን ነዚ ሕቶ’ዚ ብቅኑዕ ክንምልሶ የገድሰና ኢዩ።

ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ እቲ ኣብ ምምራሕ ኢትዮጵያ ዝተኸተሎ ዝነበረ ዘይምዕሩይን ገባትን ኣመሓዳድራ ምስ ህዝቢ ዘጻልኦ ንጎኒ ገዲፍና፡ እቲ ካልእ ቀንዲ ዝጽለኣሉ ዝነበረ ምኽኒያታት ኣብ ኢትዮጵያ ብክልተ ጉዳያት ነይሩ። እቲ ሓደ ንናይ ኤርትራ ሃገራዊ ናጽነት ኣፍልጦ ምሃቡ፡ እቲ ካልኣይ ድማ ኣብ ብሄራት ዝተሞርኮሰ ፈደራላዊ ስርዓት ስለዝተኸለን ኢዩ። ዘይከሓድ ኣብ ጉዳይ ሃገራዊ ናጽነት ኤርትራ ብዝሓዞ መርገጽ ፖለቲካዊ ዋጋ ከፊሉ ኢዩ። ብኣስፋፋሕቲ ኣምሓራ ካብ ፖለቲካዊ ገጽ ኢትዮጵያ ክሕከኽ ካብ ዝተደልየለኡ ምኽንያታት ሓደ  እዚ ኢዩ። ብዝተረፈ ወያነ ዝመርሖ ኢህወደግ ኣብ ምምዕባል ኢትዮጵያ ብጠቕላላኡ ክረአ ከሎ  ርኡይ ለውጥታት ኣምጺኡ ኢዩ።

ኣብ ቅድሚ ናይ ሰለስተ ሓይልታት ምሕዝነት፡ ናይ ኣብይ፡ ኢሰያስን ሓይልታት ኣምሓራን ከም ቀዳማይ ዕማም ዝተወስደ ንህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ምድምሳስ ኢዩ። በዚ ኣቢሉ ከኣ ኣብይ ነቲ ቀንዲ ዕንቅፋት ኣብ ስልጣኑ ኮይንዎ ንዘሎ የልግስ።ኣምሓራ ብትግራይ ዝተወስዶም መሬት ወልቃይትን ራያን የምልሱን ንሓደ ካብ ጸላእቶም የልግሱን ኣለዉ። ኢሰያስ ሕነኡ ዝፈደየ ኮይኑ ይስመዖ፡ ናብቲ ካልኣይ መደቡ መስገሪ ባይታ የጣጥሕ ኣሎ ማለት ኢዩ። እቲ ድሕሪ'ዚ ዝመጽእ እዞም ሰለስተ ሓይልታት ከመይ ክቕጽሉ ኢዮም ዝብል ኢዩ። ኣብይን ኣምሓራን ብዙሕ ዘየረዳድኦም ጉዳያት ኣሎ። ናይ ኣብይ መሰረታዊ ደገፍ ካብ ኦሮሞ ኢዩ። ኣብ ኦሮሞ እቲ ህዝባዊ ኣረኣእያ፡ ዘሎ ሕገ መንግስቲ ቀጻሊ ክኸውን ኢዩ። እዚ ልክዕ ከም ናይ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ኣተሓሳስባ ኢዩ። ምስ ናይ ኣምሓራ ድማ ተጻራሪ ኢዩ። ናይ ኣምሓራ ከኣ ምስ ናይ ኢሳያስ ኣረኣእያ ዝጣበቕ ኢዩ።ኣብ ሓደ ክመጹ እንተኾይኖም ናይ ኦሮሞ ወይ ናይ ኣምሓራ ሓሳብ ተሳዒሩ ክኸዱ ኣለዎም። እዚ ከኣ ዘይመስል ኢዩ። ኣብ ጉዳይ ኣዲስ ኣበባን፡ ኣብ ኣናብባ ታሪኽ ኢትዮጵያን ዘለዎም ፍልልይ ካብቲ ነፍሲ ወከፎም ምስ ትግራይ ዘለዎ ዝገፍሕ ኢዩ። ኣብ ኣናብባ ታሪኽ ኢትዮጵያ ኣምሓራን ትግራይን ዝያዳ ይቀራረቡ። ኦሮሞ ንታሪኽ ኢትይጵያ ዝግደስሉ ኣይኮኑን ሓወልቲ ሃጸይ ምኒሊክ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ክፈርስ ሕኒን ምስ በሉ ኢዮም።

ሓይልታት ኣምሓራ ንወያነ ምስዓር ከም ሓደ ስጉምቲ ንኤርትራ ናብ ሕቕፊ ኢትዮጵያ ምምጻእ ገይሮም ይቖጽሩ። ብኢስያስ ኣቢሎም እንተረኺቦማ ከኣ ኣሰናይ ኢዩ ንዕኦም። እንተዘይኮነ ግን ደቂሶም ዘይሓድርሉ ኢዩ። ኣቶ ኢሳያስ ኣብ ክልል ኣምሓራ ከይዱ ኣብ ዝተዛረቦ፡ ንዝተረፋ ህይወቱ ንኢትዮጵያ ኣብ ከዕውት ዝኽእል ስራሓት ከወፊ ምዃኑ ገሊጹ ነይሩ። ምስቲ ኤርትራን ኢትዮጵያን ሓደ ህዝቢ ኢዩ ዝብሎ ተደማሚሩ፡ ከመይ ክዝርዘር ኢዩ ኣብ መጻኢ ንርእዮ። ከቕስነና ዝኽእል ጉዳይ ግን ኣይኮነን።

ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ክሳብ ሕጂ ብመምርሒ ናይ ኣቶ ኢሰያስ ክኸይድ ጸኒሑ። ኣብ ከመይ ዝበለ ዘይውጻእ ጸድፊ ኣእትይዎ ከምዘሎ ከኣ ዘይርዳእ ኣይመስለንን። እቲ ምስ ኢስያስ ኮይኑ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ክመርሕ ዝነበሮ ሕልሚ ዝተሓምሸሸ ይመስል።  ሎሚ ምስ ኢሳያስ ኮይኑ ነዚ ኣትይዎ ዘሎ ጸድፊ ክወጾ ከቢድ ክኾኖ ከም ዝኽእል ንምግማት ኣየሸግርን ኢዩ። ካብ ኢስያስ ብዝቕበሎ መምርሒ ዓዲ ልዕሊ ሚእቲ ሚልዮን ሃገር ክመርሓ ኣይክእልን ኢዩ። ኢሳያስ ምስዚ ኩነታትዚ ተጠዓዒሙ ዘኽይድ ባህርያት ከምዘይብሉ ከኣ እንፈልጦ ኢዩ። ኣብ ልዕሊ ወያነ ሕነኡ ምፍዳይ ልዕሊ ኩሉ ነገር ስለዝሰርዖ ግና ንኣቢይ “ንስኻ ኢኻ ትመርሓና” ኢልዎ ስለዝነበረ ገለ  ኤርትራን ኢትዮጵያን ዘራኽብ ቅርጻታት  ኣውጺኦም፡ እታ መፍትሕ ናይ ምምራሕ ንኣብይ መን ይፈልጥ ይህቦ ውን  ይኸውን። እዚ ኩሉ ግን ካብዚ ኣብ ትግራይ ብዝፍጽምዎ ገበናት ኣትየሞ ዘለዉ መንቀራቑሮ ክወጹ ምስዝኽእሉ ኢዩ።

ስርዓት ውልቀ መላኺ ኢሳያስ ንምውዳቕ፡ ልኡላውነት ሃገርና ክሕሎ ፍትሕን ሰላምን ክነንግስ እንቃለስ ዘለና ኤርትራውያን፡ ንረብሓ ሃገርናን ህዝብናን ኣብ ዘይኮነ ግጥም ኢሳያስ ስዒሩ ክወጽእ ከሎ ናትና ዓወት ከምዘይከውን ክንፈልጥ ይህልወና። እቲ ክንከዶ ዘለና ኢሳያስ ኣብ ዝኸዶን ዝኣተዎን ጸረ ህዝቢ ተግባራት ተሳዒሩ ከምዝወጽእ ምግባር ኢዩ። ብውሑዱ ድማ ነዚአን ከነዐዉት ንቃለስ።

ኣብ ትግራይ ኣትይዎ ካብ ዘሎ ውግእ ክወጽእ፡

ሰብኣውን ነገራውን ዓቕሚታት ሃገርና ዘማስን ዘሎ  ውግእ ጠጠው ክብል፡

ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ብዝፈጸሞን ዶብ ሰጊሩ ኣብ ትግራይ ይፍጽሞ ብዘሎን ገበናት ኣብ ሕጊ ክቐርብ ክንጽውዕ ይግባኣና።

ራብዓይ ክፋል

ከም ኤርትራውያን እቲ ርእሲ ኩሉ ዘገድሰና፡ ጉዳይ ሃገርናን ህዝብናን ኢዩ። ህዝብና እቲ ዝግብኦ ክብሪ ረኺቡ፡ ብፍትሒ ኣብ ሰላምን ብልጽግናን ክነብር  ንደሊ ንምትግባሩ ድማ ንቃለስ። ኣብ ህዝብናን ሃገርናን  ክወርድ ዘይንደልዮ በደል  ኣብ ልዕሊ ካልኦት ህዝብታትን ሃገራትን ብኣና ይኹን ብካልኦት ክፍጸም’ውን ዘይንደልዮ ኢዩ። ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ኩሉ ጉዳይ ሃገሩ ውሳኒ ተራ ንክህልዎ ኢዩ ተቓሊሱ። ንገድሊ መሪሖም ናጽነት ዘዕቆቡ ተጋደልቲ እቲ ኩሉ ዝተሰዉእዎን ዝሰንከልዎን ሰላም፡ ብልጽግናን ፍትሕን ዝሰፈና ሃገር ንምምስራት ኢዩ ነይሩ። ሕማቕ ኣጋጣሚ ኮይኑ ግን፡ ፍረ ቃልሲ  ህዝብና  ብሓደ ጉጅለ ተጨውዩ ሃገር ክትምዕብለሉ እትኽእል ዝነበረት መኣዝን  ተሳሒቱ።

ኤርትራ ከም ሃገር ኣብ ምብጋሳ ክትገብሮም ዝነበርዋ ብዙሓት ኢዮም ነይሮም። ብቐንዱ ግን ሃገር ዝምርሓሉ ሕጊ ከተጽድቕ በዚ መሰረት ድማ መንግስታ ከተቕውም፡ ንኹሉ ኤርትራዊ ዓቕሚ ዘዋስእ ስርዓት ክትተክል፡ ምስ ዓለምናን ዞባናን ዘዋስእ ቅኑዕ ፖሊሲ ዝምድና ክትሕንጽጽ ኢዩ  ዝግባእ ነይሩ። ኣብ ክንድኡ ግን ብናይ ሓደ ሰብኣይ ኣመራርሓ ተተኪኡ፡ ፊን ከምዝበሎ ድማ ሃገር እናሓመሰ ይነብር ኣሎ። ውልቀ መላኺ ኢሰያስ ኣብ ናይ 30 ዓመታት ኣመራርሕኡ ቀንዲ ጸላኢ ምዕባለን ሓድነትን ህዝቢ ኤርትራ ምዃኑ ኣረጋጊጹ ኢዩ። ብሰንኪ ተናኻሲ ጠባያቱን ጸሕታሪ ውግእ ዝኾነ ተግባራቱን ዝፈጠሮም ጸላእቲ፡ ናይ ህዝቢ ኤርትራ ጸላእቲ ክኾኑ ግድን ኣይኮነን። ህዝቢ ኤርትራ ኢሰያስ ንዝጸልኦ ክጸልእ ንዝፈተዎ ክፈቱ እንተኾይኑ፡ ነቲ ንሃገርና ናብ ገደል ዝወስድ ኣመራርሕኡ ኣሜን ኢልካ ምቕባል ጥራይ ኢዩ ዝኸውን። ዲክታቶር ኢሰያስ ዝኣተዎምን ዘላዓሎምን ኣዕነውቲ ውግኣት ብሰላም ክፍትሑ ዝኽእሉ ዝነበሩ  ኢዮም። ኣብ ጉዳይ ደሴታት ሕነሽ ምስ የመን፡ ኣብ ጉዳይ ዶብ ምስ ኢትዮጵያን ጅቡትን  ዝተገብሩ ውግኣት ኩሎም ትርጉም ዘይነበሮም ካብ ዋግኦም ንላዕሊ ዋጋ ዘኽፈሉ ኢዮም ነይሮም። ኣብቲ እዋንቲ ዋና ጸሓፊ ናይ ውድብ ሕቡራት መንግስታት ዝነበረ፡ መንግስተ ሰማያት የዋርሶ፡ ኮፊ ኣናን ንናይ ባድመ ውግእ “ትርጉም ዘይብሉ ውግእ” ኢሉ ኢዩ ገሊጽዎ። በዚ ትርጉም ዘይብሉ ውግእ ዝመጸ ሳዕቢናት፡ ሞት፡ ዕንወት፡ ምምዝባልን ጽልእን ተመሊስና ነቲ ጠንቅታቱ ክንፍትሾን ነቲ ቅኑዕ፡ ቅኑዕ፡ ነቲ ጌጋ ድማ ጌጋ ክንብሎን ክንመሃረሉን እንተዘይኪልና፡ ግጉይ ኣመራርሓ  ውልቀ መላኺ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ሎሚ ውን ኣብ ጸድፊ ከእትወናን ንስቅያትና ከናውሖን ኢዩ።

ብጉጅለ ኢሳያስ ዝምራሕ ስርዓት ኤርትራ ኣብ ጠቕሚ ህዝቢ ዝተመስረተ ናይ ወጻኢ ፖሊሲ የብሉን። በዚ ከኣ ኤርትራ ፈታዊ ዘይብላ ካብ ዓለም ኣብ ተነጽሎ እትነብር ኢያ። ምስ ጎረባብታ ናይ ሓቢርካ እናተሓጋገዝካ ብሰላም ምንባር ፖለቲካ እትኽተል ኣይኮነትን።  ኣብ ሶማል ዝተኸተለቶ ግልብጥብጥ፡ ኣብ ሃገራት ወሽመጥ ቀጠርን ኢማራትን ቀዋምነት ዘይብሉ ነቲ ሓደ ከተርሕቕ ምስቲ ካልእ ኣሻሩ ካብ ዝብል ግዚያዊ ጠቕሚ ዝነቅል መርገጻት፡ ነቲ ኣብ እዋን ቃልሲ ንናጽነት ቀንዲ መዕቆቢን ደጋፍን ዝነበረ ህዝቢ ሱዳን፡ ብጉጅለ ህግድፍ ናይ ኢዶም ዘይምርካብ መግለጺ ናይ ዝሓዞ ዘይጥዑይ ፖሊሲ ወጻኢ ዝምድናታት ኢዮም።  ንኢትዮጵያ ኣብ ውሽጣዊ ጉዳያታ ኣትዩ ብቐጻልነት ኣብ ምሕማሳ ይርከብ። ኢሳያስ ኣፈወርቂ እቲ ኣብ ውሽጢ ኢትዮጵያ ዝገብሮ ምትእትታው ንጠቕሚ ህዝቢታት  ኤርትራን ኢትዮጵያን ነይሩ እንተዝኸውን'ኳ  ኣይምሓሰመን። ግን ንማንም ዘርብሕ ኣይኮነን።

ኣቶ ኢሰያስ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ዝትከል መንግስቲ ኣብ ብሔራት መሰረት ዝገበረ ፖለቲካ ክኸውን ከምዘይብሉ፡ ከምዝመኸረ ደጊሙ ደጋጊሙ ብኹርዓት ክገልጽ ተሰሚዑ ኢዩ። እቲ ብሸነኹ ዝግበር ዝነበረ ግን፡ ንብሄራዊ ፖለቲካ ዘሰጉማ ውድባት እትዮጵያ፡ ናይ ኦሮሞ ናጽነት ግምባር፡ ናይ ኦጋዴን ናጽነት ግምባርን ካልኦትን ንክዕወታ፡ ንህዝቢ ኢርትራ ድራሩ ኣሕዲጉ፡ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ሓቚፉ ይሕግዘን ነይሩ ኢዩ። በቲ ካልእ ሸነኽ ድማ ንናጽነት ኤርትራ ዘይቅበሉ ሓይልታት ኢትዮጵያ፡ እንተተዓወቱ ድማ ተመሊሶም ንኤርትራ ክጎብጡ ድሕር ዘይብሉ፡ ከም ጉንቦት ሸውዓተን የኣርበኞች ግንባርን  ዝተባህሉ ይሕግዝ ነይሩ። መራሕቲ  ጉጅለ ህግድፍ ካበየናይ ስነ-መጎት ነቒሎም ኢዮም ነዞም ኣብ ኢትዮጵያ ተጻራሪ ዕላማታት ዘለዎም ሓይልታት  ዝሕግዝዎም ነይሮም? ኢሰያስ ነዞም ተጻረርቲ ልኡላውነት ኤርትራ ዝኾኑ ሓይልታት ኢትዮጵያ ክሕግዝ ከሎ፡ ኣብ ኤርትራዊ ጉዳይ ዘለዎ ክሕደት ኢዩ ብዝያዳ ኣመስኪሩ። እዚ ዘይሃገራዊ መርገጽዚ ዝያዳ ይጎድኣና ኣሎ። እዚ ሕጂ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ ብምእታው ኣብ ልዕሊ ጎረቤት ህዝቢ ትግራይ ዝፍጸም ዘሎ በደል ብዋጋ ህዝቢ ኤርትራ ኢዩ። ህዝቢ ኤርትራ ደቁ፡ ገንዘቡ፡ ግዜኡን ጥዑይ ናይ ጎረባብቲ ዝምድናን ይኸስር ኣሎ።

ኤርትራ ብጅግንነት ደቃ ናጻ ሃገር ኮይና፡ ናጽነት ብዘምጽኡላ ከኣ፡ ብኣምራርሓ ኢሳያስ እናተበደለት ትርከብ። ናተይ እትብሎ ህዝባዊ መንግስቲ ክሳብ ሕጂ ኣይተተኽለን። ኣብ ረብሓታት ሃገር ዘይተሰረተ፡ ኢሰያስ ፊን ብዝበሎ ኣብ ዝመርሓላ ዘሎ ሃገር፡ ናቱ ፈተውቲ፡ ከም ፈተውቲ ህዝብና ጸላእቱ ውን ከም ጸላእቲ ህዝብና ክንቆጽሮም ዘይከኣል ኢዩ። በየናይ ኣብ ሃገራዊ ረብሓ ዝተመስረተ ናይ ወጻኢ ዝምድናታት ፖሊሲ ኢዩ ንህዝቢ ኤርትራ ”እዚኦም'ዮም ፈተውትኻን ጸላእትኻን” ክብሎ ዝኽእል። ኢሰያስ ዝፈጥሮም ጸላእቲ ናይ ባዕሉ ጸላእቲ ጥራይ ኢዮም ክኾኑ ዝኽእሉ። ንኣመራርሓ ኢሰያስ ዝጸልአን ዝተቓወመን ኤርትራዊ ይኹን ወጻእተኛ ከም ጸላኢ ህዝብን ሃገርን ጌርካ ምልጣፍ ናይ ህግደፍ ስራሕ ኢዩ። እዚ ከኣ ነቲ ኣብ መንጎ ሃገርን መራሕን ዘሎ ፍልልይ ምኽሓድ ማለት ኢዩ።

ንሕና ምስ ሃገራት ክንፈጥሮ ዝግባኣና ዝምድና ኣብ ናይ ሓባር ረብሓታት ዝተሞርኮሰ ኢድ ምትእትታው ዘየፍቅድ ናይ ሓድሕድ ናጽነት ዘኽብር ክኸውን ኣለዎ ኢልና ንኣምን። ዉልቀ መላኺ ኢሰያስ ብዝተኸተሎ ግጉይ ኣመራርሓን ኣፈታትሓ ግርጭታትን ዝወረደ ጉድኣትን ጽልእን ኣብ ምእራሙ ክንከይድ ከምዘሎና'ምበር ናይዚ ኣሉታዊ ውርሻ ቀጸልቲ ክንከውን ኣይግባኣናን። ኢሰያስ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ትግራይ ዘለዎ ጽልኢ ብተግባር ኣመስኪሩ ኢዩ። ንሕና ግን  ነዚ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ንዓመታት ከካይዶ ዝጸንሐ ኮይኑ ስለዝስመዓና፡ ኣብ ህዝቢ ትግራይ ዝቕጽሎ ዘሎ ገበን ብዕጽፊ ንኹንኖ። ኣብዚ ኣብ ትግራይ ኣጒድዎ ዘሎ ሓዊ ተቓጺሉ ዕድሚኡ ክሓጽርን ህዝብና ራህዋ ክረክብን ድማ ዝከኣለና ንገብር።

ይቕጽል

ጉጅለ ህግደፍ “ሌባሌባ እንተበልዋስ፡ ሉዋሉዋ ዝበልዋ ይመስላ”  ከም ዝበሃል፡ እነሆ በቲ ሓንሳብ ዝመረጾ ዘይጥዑይ መንገዲ ይቕጽል ኣሎ። እቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ በብዓይነቱ ገበናት ዝፍጽመሉ ሜዳ ጸቢብዎስ ካብ ኤርትራ ወጻኢ ከስፍሖ ብዙሕ ግዜ ብብዙሕ ኣገባባት ፈቲኑ። ሎሚ ከኣ ከም መቐጸልታ ናይዚ ግጉይ ኣተሓሳስባ ናይ ምስፋሕ ተግባራቱ፡ ኣብቲ ዓይኒ መፍተሉ ዘይፍለጥ ህልዊ ኩነታት ኢትዮጵያ ከም ዝኣተወ ጸሓይ ዝወቐዖ ሓቂ ኮይኑ ኣሉ።

ህግደፍ ካብ ኤርትራ ናብ ደገ ዘመዓዱ ጥዑይ ንምዝራእ ዘይኮነ፡ እቲ ኣብ ኤርትራ ክፍጽሞ ዝጸንሐን ዘሎን ገበናት  ንምስፍሕፋሕ እዩ። እንተኾነ ብብዙሓት ወገናት እዚ ስግረ-ዶባዊ ምህዞኡ ከም ትጽቢቱ ተቐባልነት ኣይረኸበን። እዚ እከይ ሓሳቡ ከምቲ ዝተመነዮ ተቐባልነት ዘይረኽበሉን ቀንዲ ምኽንያት ከኣ እቶም ሓሳቡ ክሸይጥ ዝኸዶም ኣካላት ስለ ዘይገዝእሉ እዩ። ናይ ዘይምግዘኦም ምኽንያት ከኣ ኣተሓሳስባ ኢሳያስ ንህዝቢ ኤርትራ ዘይኮነስ ንኻልእ ከምዘይበቅዕ ስለ ዝግንዘቡ እዮም። ኣብዚ እዋንዚ ግና “እንተስ ብገርሂ እንተስ ብጉርሒ” ጸረ ህዝቢ ተግባር ኢሳያስ ኣብቲ ብብልጽግና ዝምራሕ መንግስቲ ኢትዮጵያ ዕዳጋ ረኺቡ። ኣተሓሳስባ ኢሳያስ ኣብ ኢትዮጵያ ዕዳጋ ምርካቡ ከኣ ኣብ ኢትዮጵያውያን ኣዛራቢ ኮይኑ ኣሎ። እንተኾነ ናይቶም “ብሰንኪ ኣብ ዓዱ ዝመኸነን ዝተፈንፈነን ኣተሓሳስባ ኢሳያስ ምቕባልና ኣብ ውሽጢ ሃገር ኮነ ዲፕሎማስያዊ መድረኻት ዋጋ የኽፍለና ኣሎ” ዝብሉ ኢትዮጵያውያን ቁጽሪ ይበዝሕ ከም ዘሎ ንዕዘቦ ዘለና እዩ።

ናይ ጉጅለ ኢሳያስ ኣብ ዘይንጹርን ዘይብሩህን ኩነታት ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ምዝማድ፡ ኣብቲ እዋኑ ኣዝዩ ኣዛራቢ ነይሩ። ኣዛራብነቱ ኣብ ኤርትራውያንን ኢትዮጵያውናንን ጥራይ ከይተደረተ ናይ ግዳም ሓይልታት ኣጀንዳ  እውን ኮይኑ ነይሩ። ዝያዳ ኣዛራቢ ዝኾነ ከኣ ድሕሪ ናይ 20 ዓመታት ናይ “ኣይሰላም ኣይውግእ” ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ብሃንደበት ዝመጸ ስለ ዝነበረ እዩ። ይኹን እምበር በቶም ኣብ ኤርትራ ዝነበሩ ከም በዓል ጉንበት 7 ዝኣመሰሉ፡ ተቓወምቲ ውድባት ኢትዮጵያ  ብውሽጢ ውሽጢ ይስራሓሉ ምጽንሑ በዓል ኣንዳርጋቸው ጽጌ ኣቃሊዐምዎ እዮም። ንሕና እዚ ብብዙሕ ተንኮላትን ውዲታትን ዝተላዕጠጠ ዝምድና እንታይ ከም ዝወልድ ኣብ ምግማት፡ ከምዚ ንርእዮ ዘለና ከም ዝኸውን ናይ ምርዳእ ጸገም ኣይነበረናን። መረጋገጺና ከኣ ጨካንን ደረቐኛን ኣተሓሳስባ ኢሳያስ ንኤርትራን ህዝባን ዘይኮነ ንኢትዮጵያ’ውን ከምዘይጠቅም ስለ እንርዳእ እዩ። ምስዚ ኩሉ ግና በቶም ብጉጅለ ኢሳያስ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ይፍጸም ዝነበረ በደል ብግቡእ ዘይተረድኡ ወይ ከኣ ተረዲእዎም ክኑሱ ዘይተገደስሉ ኣካላት፡ እዚ ዝምድና እዞም መራሕቲ ናብ ራህዋ ናይ ክልቲኡ ህዝብታት ይወስድ ይኸውን ዝብል እምነት ኣንቢረምሉ ነይሮም። እቲ ብግብሪ ዝኸውን ዘሎ ግና እቲ ንሕና እቶም ነቲ ጉዳይ ብደቂቕ ክንከታተሎ ዝጸናሕና ዝገመትናዮ  እዩ።

ሎሚ ሰራዊት ኤርትራ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ ኣትዩ ኣብ ትግራይ ይዋጋእ ከም  ዘሎ ድሕሪ ክንደይ  ናይ ሓሳባት ሓጐጽጐጽን ኣተሓባባእን ተረጋጊጹ እዩ። መራሕቲ ህግደፍን ብልጽግናን’ውን “ሓቢእካዮ ዘይሕባእ” ምስ ኮኖም ብዘይተወደን ብሓላፍዘላፍ ኣገባብን ክእመንሉ ተገዲዶም እዮም። “እቲ ሰራዊት ኣብኡ ኣትዩኸ እንታይ ይገብር ኣሎ?” ዝብል ከኣ ውዑይ ኣዘራራቢ ኮይኑ ኣሎ። ኤርትራውያን ብዛዕባ ምእታው ሰራዊት ኤርትራ ናብ ትግራይ፡ ነቲ ዋና ኣሳሳይ ኢሳያስን ጉጅለኡን ገዲፍካ፡ እቶም ዝተረፍና እውን ኣብ ሓደ ዕቱብ ናይ ሓባር ሚዛን የለናን። ካብቲ ነዚ ተርእዮ መሚና ኣብ ናይ ሓባር ሚዛን ከይንበጽሕ ኣጸጊሙና ዘሎ ምኽንያታት ሓደ ንኤርትራን ህዝባን በቲ ሓደ ወገን፡ ንኢሳያስን ጉጅለኡን ከኣ በቲ ካልእ ወገን ዝተፈላለዩ ምዃኖም ኣብ ክንዲ ምርኣይ ደዋዊስካ ምርኣዮም እዩ። እዚ ከኣ ንኢሳያስ ሕቶ ህዝቢ ኤርትራ ይምልስ ከም ዘሎ መሲሉ ገበናት ክፍጽም ዕድል ዝህቦ ዘሎ ናይ ሓሳብ በዓቲ እዩ።

ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ትግራይ ዘሎ ሰራዊት ኤርትራ ብዙሓት ወገናት ቦታታት እንዳጠቐሱ፡ ገበን ከም ዝፈጸመ ይኸስዎ ኣለዉ። ኣብ ኣብያተ-ክርስትያን ማርያም ኣኽሱምን ድንገላን ዝተፈጸመ ቅትለት ከኣ ንኣብነት ዝጥቀሳ እዩ። ካብዚ ነቒሎም ኢሳያስ ኣብ ቅድሚ  ዓለም ለኻዊ ቤት ፍርዲ ገበነኛታት ቀሪቡ ክኽሰስ ዝጽውዑ ኣለዉ። “ሰራዊት ኤርትራ ነዚ ገበናትዚ ውዒልዎ ድዩ ኣይወዓሎን?” ኣብ መስርሕ ምጽራይ ስለ ዘሎ ውጽኢቱ  ክንርኣዮ ኢና። ናብቲ ሓቂ ክንመጽእ እንተኮይና ግና፡ ኢሳያስ ንክኽሰሲ ናብዚ ኣብ ትግራይ ፈጺምዎ ዝበሃል ዘሎ ጥራሕ ከይተቛመትካ እቲ ኣብ ኤርትራ፡ “ብዘይሕገመንግስቲ ዝመርሕ። ንዜጋታት መወዳእታኡ ኣብ ዘይፍለጥ ወትሃደራዊ ባርነት ዝጸምድ፡ ዜጋታት ንክስደዱ ምኽንያታት ፈጢሩ ዝደፋፍእ፡ መሰል ምእማን፡ ምዝራብ፡ ምውዳብ፡ ምጽሓፍን ምንቅስቓስን ዜጋታት ዝኸልእ፡ ብዘይ ፍርዲ ዝኣስር፡ ዝስውርን ዝቐትልን ……ወዘተ” እንዳበልካ ዘርዚርካ ዘይውዳእ ገበናቱኸ ኣየኽስሶን ማለት ድዩ። ዘኽስስን ዘፍርድን ስለዝኮነ ኢና  ከኣ፡ “ገበናት ህግደፍ ኣብ ኤርትራ፡ ከይዝንጋዕ” ንብል ዘለና።

ህዝቢ ኤርትራ ከምቲ ኣብ ልዕሊኡ ዝፍጸም ንዘሎ ገበናት ህግደፍ ዝኹንኖ፡ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ትግራይ ንዝፍጸም በደላት እውን ከምዘይድግፎን ከምይዘይሕተተሉን ፍሉጥ እዩ። ኣብዚ እቶም ንጉጅለ ኢሳያስ ዝረግሙን ዝኸሱን ሓይልታትን ህዝብን ትግራይ እውን ንህዝቢ ኤርትራ ብዘይወዓሎ ከይልክምዎ ከስተብህሉ  ይግበኦም። ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ሃገሩ ዓቕምን ዕድልን እንተዝረክብ ነቲ ኢድ ኣእታውነት ጉጅለ ህግዲፍ ዓው ኢሉ ከምዝኹንኖ ዘጠራጥር ኣይኮነን።

ሰራዊት ኤርትራ ዝተወደበን ነብሱ ዝከላኸለሉን ኣድላይ እንተኮይኑ ከኣ ዘጥቀዓሉ መሳርሒ ዝወነነ ካብቲ ህዝቢ ዝሓሸ ነቲ ዘይከውን “ኣይከውንን እዩ” ናይ ምባል ተኽእሎ  ነይርዎ። እንተኾነ ዋልታን ኲናትን ኮይኑ ብቐዳምነት ህዝቡ መድሓነ። ካብኡ ሓሊፉ ንገዛእ ርእሱ “ወራርን ሰራቕን” ካብ ዘብል ተግባር ናጻ ክኸውን መተገብኦ። ነቲ “ሰራዊት ኤርትራ ብጉጅለ ህግዲፍ ዝውጻዕ ዘሎ ቀንዲ ክፋል ሕብረተሰብ ኤርትራ እዩ። ህልውና ሃገር ናይ ምውሕስ ሓላፍነት ኣለዎ። ኣብ ኣብ ኤርትራ ድሕሪ ኢሳያስ ሰላም ናይ ምውሓስ ሓላፍነት ክስከም’ዩ።”  ዝበሃሎ  ዝምጥን ስጉምቲ ክወስድ ካብ ሎሚ ዝጥዕም ግዜ ኣይነበሮን። ብኣንጻሩ ንብዓት ህዝቢ ኤርትራ ዘይሓበሰ ሰራዊት፡ ስለምንታይ ናብ ትግራይ ከም ዝኸይድ ንህዝቢ ብሩህ ኣይኮነን። “ከይፈተወ ብህግደፍ ስለ ዝተገደድ እዩ” ዝብል ኣበሃህላ ከኣ ፈጺሙ ምኽኑይ ኣይኮነን።

ሕብረተሰብ ዓለም ንኢሳያስን ጉጅለኡን ክምርቕ ኮነ ክረግም እንከሎ፡ መበገሲኡ ህልዊ ኰነታት ኤርትራ ክኸውን ይግበኦ። ቅድሚ ሕጂ ኣብ ልዕሊ ጉጅለ ህግደፍ እገዳ ክውሰን እንከሎ፡ እቲ ኣብ ግምት ዝኣተወ ርክቡ ምስ ኣልሸባብ እምበር፡ ዘቤታዊ ጉዳይ ኤርትራውን ኣይነበረን። ሎሚ ከኣ እዚ ኣብ ልዕሊ ህግደፍ  ዝወጣወጥ ዘሎ መቕጻዕቲ  ንገበናት ህግደፍ ኣብ ኤርትራ፡ ከይዝንግዕ ነዘኻኽር።