ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ኢትዮጵያ፡ ግዳያት ዘይሕጋዊ ንግዲ ሰብ ከይኮኑ ስግኣት ኣሎ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኣብ ኢትዮጵያ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ሓድሕድ፡ ኤርትራውያን ስደተኛታት ንዘይሕጋዊ ምስግጋር ደቂ ሰብ ከቃልዖም ከም ዝኽእል ክኢላታት ውድብ ሕቡራት ሃገራት ስግኣት ከም ዝሓደሮም መርበብ ሓበሬታ ሰቲት መድያ/SEቲት MEDIA ኣቃሊዓ። እቶም ክኢላታት ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ብሰንክቲ ቅድሚ ክልተ ዓመታት ጀሚሩ ኣብ ኢትዮጵያ/ትግራይ ዝካየድ ዘሎ ውግእ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ንዝጸንሑ ህጻናት፡ ኣዴታትን ሽማግለታትን ዝርከብዎም ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣደዳ ነጋዶ ደቂ ሰባት ገይርዎም ከም ዘሎ ጠቒሶም።
ኣብዚ እዋንዚ ብሓፈሻ ጉዳይ ኣብ ኢትዮጵያ ዘለዉ ኤርትራውያን ስደተኛታት፡ ብፍላይ ከኣ ደቂ ኣንስትዮ ንጾታዊ ምዝመዛ፡ እቶም ዝተረፉ ክፍሊ ሕብረተሰብ ድማ ንዘይሕጋዊ ምስግጋር ሰባት ከይቃልዑ ዘለዎም ሻቕሎት ምግላጾም እታ መርበብ ሓቢራ። እቲ ንዘይሕጋዊ ተግብራ ምቅላዕ ብዘይ ናይ ዕድመ፡ ጾታን ብሄርን ኣፈላላይ ኣብ ልዕሊ ኩሎም ኤርትራውያን ስደተኛታት ከም ዝፍጸም እውን እቶም ሻቕሎት ዝሓደሮም ክኢላታት ሕቡራት ሃገራት ሓቢሮም። ነዚ ዘይሰብኣዊ ተግባር ንምክልኻል ካብ ዝምልከቶም ኣካላት ህጽጹ ናይ ተሓታትነት ስጉምቲ ምውሳድ ከም ዘድሊ ከኣ ጸዊዕም። ኣብ ርእሲዚ በቲ ዝተፈጥረ ሃንደበታዊ ውግእ ምስ ስድራቤቶም ዝተጣፍኡ ህጻናት ስለ ዘለዉ፡ ነቲ ጸገም ዝያዳ ከም ዘጋድዶ ኣፍለጡ።
ብትዕዝብቲ ናይቶም ክኢላታት ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ እቲ ኣብ ልዕሊ ስደተኛታት ዝፍጸም ዘሎ ዘይሰብኣዊ ተግባራት ርዱእ ኮይኑ ከብቅዕ፡ ክሳብ ሎሚ እቲ ጉዳይ ብዝምልከቶም ኣካላት ሕጋዊ ናይ ምክልኻል ስጉምቲ ይውሰድ ዘይምህላዉ ኣገንዚብም። ምስዚ ኣተሓሒዞም ድማ ነቶም ግዳያት፡ ሕክምናውን ስነኣእምሮኣውን ደገፍ ንኽገብሩ ናብ ኩሎም እቲ ጉዳይ ዝምልከቶም መሻርኽቲ ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት መጸዋዕታ ከም ዘቕረቡ እቶም ግዱሳት ክኢላታት ሓቢሮም።
ቅድሚ ሕጂ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ኢትዮጵያ፡ ኣብ ከባቢቲ ዝተዓቑብሎም ኣብ ክልላት ትግራይ፡ ኣምሓራን ዓፋርን ዝርከብ መደበራት ንመጭወይቲ፡ ጾታዊ ዓመጽ፡ ገንዘባዊ ምዝመዛ፡ ምስዋርን ሞትን ክኾኑ ከም ዝጸንሑ እውን እቲ ዜና ኣዘኻኺሩ።
ጉዕዞ ሰራዊት ኢትዮጵያ ናብ ኤርትራን ግፋ ኣብ ኤርትራን ቀጻሊ ኣሎ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ብዝሒ ዘለዎ ሰራዊት ኢትዮጵያ ብወገን ሑመራ ናብ ኤርትራ እናሰገረ፡ ብተሰነይ፡ ሃይኮታን ካለኦት ከባብታትን ኣቢሉ ናብ ዶባት ኤርትራን ትግራይን ይጽጋዕ ከምዘሎ፡ ምንጭታት ሰዲህኤ ካብ’ቲ ከባቢ ሓቢሮም። እቲ ምጉዕዓዝ ናይ ሰራዊት ብመካይን ጥራይ ዘይኮነ ብነፈርቲ እውን ከም ዘሎ እቲ ሓበሬታ የረድእ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ኣብ ዝተፈላለያ ከተማታት ኤርትራ ኣብያተ-ሕክምና ብውጉኣት ስለ ዝተታሕዘ ሲቪል ኤርትራውያን ኣገልግሎት ይረኽቡ ከም ዘየለወምን ብዘለዎ ሕጽረት መግቢ፣ ነበርቲ ናይቲ ከባቢ ነቲ ሆስፒታላት ዝኸውን መግቢ ብጉልባብ “ወፈያ” ከቕርቡ ይግደዱ ከም ዘለዉ ክፍለጥ ተኻኢሉ።
እቲ ሓበሬታ ኣብ ኣመጋግባ ናይ ሰራዊት ኢትዮጵያ ካብ ናይ ኤርትራ ዝሓሹ ምዃኖም ካብቶም ነቲ ኩነታት ብቐረባ ዝከታተልዎም ኣባላት ሰራዊት ኤርትራ ዝተረኽበ ሓበሬታ ከም ዘረድእ ኣብቲ ከባቢ ዝርከቡ ምንጭታት ሰዲህኤ ዝተረኽበ ሓበሬታ’ውን የረድእ።እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ብስግረ-ዶብን ካልእ ምኽንያታትን ተኣሲሮም ዝነበሩ ኤርትራውያን፡ ወተሃደራት ዝነበሩን ተገዲዶም ካብቲ ዝተኣስርዎ ወጺኦም ብቐጥታ ናብተን ናይ ቅድም ኣሃዱታቶም ከም ዝውሰዱን እቶም ወተሃደራት ዘይነበሩ ድማ፡ ናብ ናይ ሰሙናት ወተሃደራዊ ታዕሊም ይውሰዱ ከም ዘለዉ እዞም ምንጭታት ብተወሳኺ ጠቒሶም።
ብኻልእ ወገን ድማ፡ ቅድሚ ሕጂ ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ብኣፍልጦ መንግስቲ ካብ ውትህድርና ተሰናቢቶም ዝነበሩ፡ ናይ ቀደም መዛግቦም እናተገንጸለ፣ ብግዲ ናብ ሰራዊት ይውሰዱ ከም ዘለዉን ኣብ ልዕሊ ፈቓደኛታት ዘይኮኑ ድማ ዝተፈላለዩ ስጉምትታት ከም ዝውሰዱን ካብቲ ዝበጻሓና ሓበሬታ ምርዳእ ተኻኢሉ። ካብቲ እቲ ስርዓት ኣብ ልዕሊ ዜጋታት ዝወስዶ ዘሎ ኣገራሚ ስጉምታታት ድማ፣ ናይቶም ዘይተረኽቡ ኮነ ናይ ቤተሰቦም ንብረት ዝኾና እንስሳ ዘቤት እንዳዘመተ፡ ቀለብ ሰራዊት ይኾና ምህላወን እቲ ሓበሬታ ኣቃሊዑ።
ኣንበሳድር ኣሜሪካ ኣብ ሱዳን ጆን ጎድፍረይ ምስ ጋዜጣ ቲያር Tayyar newspaper/ኣብ ዝገበርዎ ቃለ-መጠይቕ፡ ሱዳን ንሩስያ ኣብ ቀይሕ ባሕሪ መደበር ክትምስርት እንተ ፈቒዳትላ ሳዕቤኑ ሓደገኛ ከም ዝኸውን ከም ዘጠንቀቑ እታ ጋዜጣ ካብ ካርቱም ሓቢራ።
እቶም ኣንበሳደር ኣሜሪካ ኣብቲ ምስታ ጋዜጣ ዘካየድዎ ቃለ መጠይቕ፡ ሩሲያ ነቲ ብ2017 ምስቲ ካብ ስልጣኑ ብ2019 ዝተወገደ ዑመር ኣልበሽን ዝተፈራረመቶ ስምምዕ ኣብ ግብሪ ከተውዕሎ ትንቀሳቐስ ከም ዘላ ዝሕብሩ ጸብጻባት ከም ዘለዉ ጠቒሶም። ምስዚ ኣተሓሒዞም ከኣ ከምዚ ዝኣመስለ ምንቅስቓስ ንሱዳን ካብ ሕብረተሰብ ዓለም ከም ዝንጽላን ክትረኽቦ ዝግበኣ ረብሓ ከም ዘስእናን ገሊጾም። ኣንበሳደር ጎድፍረይ ዝኾነት ሃገር ምስ ካልእ ሃገር ናይ ምዝማድ ልኡላዊ መሰልኳ እንተለዋ፡ ከምዚ ዝኣመሰለ ስጉምቲ ግና ሳዕቤን ዘኸትል እዩ ኢሎም።
ኣንበሳደር ጆን ጎድፍረይ ኣሜሪካ ሓቀኛ መሓዛ ሱዳን ክትከውን ከም እትኽእል ጠቒሶም፡ እዚ ዝኸውን ግና ሱዳን ብምምስራት ሲቪላዊ መንግስቲ ኣቢላ፡ ናብ ዲሞክራሲ ምስ እተምርሕ ጥራይ ምዃኑ ሓቢሮም።
ናይዞም ኣንበሳደር ቃለ-መጠይቕ ተኸቲሎም፡ ሓለቓ ስታፍ ሓይልታት ሱዳን ሌተናል ጀነራል መሓመድ ዑስማን ኣል ሓሰን ብወገኖም መግለጺ ሂቦም። እቶም ጀነራል ኣብቲ መግለጺኦም ብዛዕባ ምምስራት መደበር ኣብ ቀይሕ ባሕሪ ምስ ሩሲያ ውዱእ ስምምዕ ከምዘይተበጽሐ ጠቒሶም፡ ወተሃደራዊ ምትሕግጋዝ ክልቲአን ሃገራት ግና ቀጻሊ ከምዘሎ ገሊጾም።
ሩስያ ቱደይ/ Russia Today ብወግና ፕርሲደንት ፑቲን ብ16 ሕዳር 2020 ነቲ ንምምስራት መደበር ሩሲያ ኣብ ቀይሕ ባሕሪ ዝምልከት ስምምዕ ከም ዘጽደቕዎ ሓቢራ።
ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ኣብ ርእሲቲ ዘለዎ ውግኣትን ቅልውላዋትን እዚ ክውሰኾ እንከሎ መሊሱ ከም ዝገድድ ናይ ብዙሓት ግዱሳት ወገናት ስግኣት እዩ።
ኮሚሽነር ቅልውላዋት ሕብረት ኤውሮጳ ጃነዝ ሌናርቺክ፡ ብ1 ጥቅምቲ 2022 ኣብ ዝሃብዎ መግለጺ፡ ኣብ ትግራይ ብሰንኪ ውግእ ሰብኣዊ ቅልውላው እናገደደ ምኻዱ ኣዝዩ ከም ዘሻቕሎም ገሊጾም። ንሶም ብስንክቲ ከም ሓድሽ ዝተጀመረ ውግእ ኣብ ልዕሊ ህይወት ሰባት ህልቂትን ምምዝባልን ከምኡ’ውን ዕንወት ንብረትን ትሕተ-ቅርጽን ምኽታሉ ኣዝዩ ከም ዘሕዝኖም ጠቒሶም። እቲ ተስፋ ተነቢርሉ ዝነበረ ምቕራብ ሰብኣዊ ረዲኤት ምቁራጹ ነቲ ዝጸንሐ ቅልውላው ስለ ዘጋድዶ ከም ዘተሓሳስቦም ከኣ ሓቢሮም።
ኮሚሽነር ጃነዝ ሌናርቺክ፡ ኣብቲ ዳርጋ ክልተ ዓመቱ ኣቚጺሩ ዘሎ ውግእ ኢትዮጵያ ዝተፈጥረ ሰብኣዊ ግህሰታት፡ ሕብረት ኤውሮጳ ብመንጽር ዓለም ለኻዊ ሕግታት ከም ዝኹንኖ ኣስፊሮም። ኣተሓሒዞም ድማ ሎሚ እውን ኩሎም ኣብቲ ውግእ ተጸሚዶም ዘለዉ ወገናት፡ ናብቲ ዘይሩ-ዘይሩ ዘይተርፍ ተዂሲ ጠጠው ምባልን ሰላማዊ ዘተን ንክኣትዉ ሕብረቶም ከም ዘተባብዕ ኣፍሊጦም።
ኣብ ምቕራብ ሰብኣዊ ረዲኤት ዝዋፈሩ ሲቪል ኣካላት ናይ ድሕንነቶም ውሕስነት ምእንቲ ንክረኽቡ እቶም ኮሚሽነር ናብ ኩሎም ተዋጋእቲ ኣካላት መጸዋዕታ ኣቕሪቦም።
ብኻልእ ወገን ድማ ቤት ጽሕፈት ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ብ28 መስከረም 2022 መግለጺ ኣብ ኢትዮጵያ/ትግራይ ውግእ ዳግማይ ንክባራዕ ኤርትራ ወሳኒ ግደ ከም ዝነበራ ጠቒሱ፡ ሓይልታታ ብህጹጽ ካብ ትግራይ ኣውጺኣ ናብ ዶባ ክትስሕብ ብትሪ ከም ዘዘኻኸረ፡ ዜና-24/NEWS-24 ዝተባህለት ማዕከን ሓቢራ። ናይ ኣሜሪካ ወጻኢ ጉዳያት ቤት ጽሕፈት ወሃብ ቃል ኔድ ፕራይስ ብዛዕባ ግደ ኤርትራ ኣብቲ ውግእ ብጋዜጠኛታት ንዝቐረበሎም ሕቶ ኣብ ዝሃብዎ መልሲ “ኣሜሪካ ብንጹር ቃላት ኤርትራ ሰራዊታ ናብ ዶባታ ንክትስሕብ ደጋጊማ ክትነግር ጸኒሓ እያ ” ከም ዝበሉ እቲ ካብ ዜና 24/NEWS-24 ዝተረኽበ ሓበሬታ ኣረጋጊጹ።
ጉጅለ ህግደፍ እቲ ኣብ ገጠራት ኤርትራ ዝጀመሮ ካብ ናይ ቅድሚ ሕጂ ብዝኸፈአ ኣገባብ ዝካየድ ግፋ፡ ኣብ ከተማታት እውን ይቕጽሎ ከም ዘሎ ናይ ዓይኒ መሰኻኽር ይገልጹ ኣለዉ። ናይዚ እዋንዚ ግፋ ካብቲ ናይ ቅድሚ ሎሚ ዝኸፈአ ዝግበሮ ደቅኹም ኣይተረኽቡን ኣብ ልዕሊ ዝተባህሉ ስድራቤታትን ንብረቶም ዝውሰድ ዘይሰብኣዊ ተግባር እዩ።
ንኣስመራ ወሲኽካ ኣብ ከተማታት ኤርትራ ክሳብ 30 መስከረም 2022 ዝተሓበ ውላዶም ከቕርብዎ ዝተሓተቱ ውለዲ እንተዘይተግቢሮም ዝጽበዮም ከቢድ መቕጻዕቲ ከም ዘሎ ተነጊርዎም እዩ። ወለዲ ጥራይ ዘይኮኑ ወነንቲ ትካላት እውን ንግዱድ ውትድርና ዝህደን ሰብ ከስርሑ እንተተራኺቦም፡ ቅድም 30 ሺሕ ናቕፋ ክቕጽዑ ድሕሪኡ ድማ ትካሎም ክዕጸው ምዃኑ ተነጊርዎም ኣሎ።
ካብ ኣስመራ ይኹን ካብ ዝተፈላለዩ ከባብታ ዝተረኽበ ሓበሬታ ከም ዝገልጾ፡ ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ምስ ስድራኦም ዝጸንሑ እሞ ብናይ ጉልበት ዕለታዊ ስራሕ ደቆም ከዕንግሉ ዝጸንሑ፡ ኣብዚ እዋንዚ ተገዲዶም ናብ ውግእ ስለ ዝተወስዱ፡ ስድረኦም ኣብ ኣዝዩ ቁጠባውን ሰብኣውን ጸገማት ወዲቖም ምህላዎም ናይ ዓይኒ መሰኻኽር ይገልጹ ኣለዉ።
እቶም ተገዲዶም ናብ ውግእ ትግራይ ዝውሰዱ ዘለዉ ኤርትራውያን ኣብ ውትህድርና ዝጥቀምሉ ከም ኣንሶላን መግብን ዝኣመሰለ መሰረታዊ ነገራት ካብ ገዞም ክሰንቁ ዝግደዱ ምዃኖም ነቲ ናይ ሎሚ ግፋ ካብቲ ናይ ቅድሚ ሕጂ ፍሉይ ከም ዝገብሩ እቶም ግዳያት ይገልጹ ኣለዉ። ብዝዕባቲ ንዕድመኦምን ናብ ውግእ ተገዲዶም ዝኣተውሉ ኣገባብ እንተኾይኑ ድሮ ኣብቲ ትርጉሙን ሳዕቤኑን ከይተረድእዎ ውግእ ዝተማረኹ ዝርዝር መንነቶም ከባቢኦምን ጠቒሶም ዝህብዎ ዘለዉ ሓበሬታ ምርዳእ ዝከኣል እዩ።
እቶም ናይ ዓይኒ መሰኻኽር ካብ ከተማ ኣስመራ ከም ዝጠቕስዎ፡ ካብ ወጻኢ ናብ ኤርትራ ዝገሹ ኤርትራዊ ዝመበቆሎም እውን ግዳይ ናይቲ ክተት ናይ ምዃን ሓደጋ ከጋጥሞም ይኽእል እዩ። ነዚ ከም ኣብነት ክጠቕሱ እንከለዉ፡ ሓደ ካብ ካናዳ ናብ ኣስመራ ዝገሸ በቶም ዝገፉ ወተሃደራት ምስ ተታሕዘ፡ ፓስፖርቱ ኣርእዩ “ኣነ ካናዳዊ እየ’ሞ ኣይምልከተንን እዩ” ምስ በሎም፡ “ዝተገርነበ ካናዳዊ የለን” ተባሂሉ ከም ዝተወስደ ምስክርነቶም ሂቦም።
እዚ ምስ ሓይልታት ኤርትራ ናብ ትግራይ ምእታዉ ተኸቲሉ፡ ዝካየድ ዘሎ ግፋ ተተሓሒዙ ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ኤርትራ ክረአ ጸኒሑ እዩ። ነዚ ዘይምኽኑይን ዘይሰብኣውን ግፋ ዝተቓወሙ ኤርትራውያን ስድራቤታት ገለን ገዛውቶም ተዓሽጉ ንብረቶም ተወሪሱ ፈቐዶ በረኻ ክነብሩ ክግደዱ እነከለዉ፡ ካለኦት ከኣ ኣብ ኣብያተ-ማእሰርቲ ክዳጐኑ ምጽንሖም ዝዝከር እዩ።
እዚ ካብቲ ኣብ ትግራይ ዝፍጸም ዘሎ ቀጻሊ ደብዳባት ነፍርቲ ሓደ ናይ ዓዲ ዳዕሮ
ድሕርቲ ኣብ ትግራይ ዳግማይ ውግእ ምብርዑ ዝተኻየደ ቀጻሊ ደብዳባት ነፈርቲ፡ ብ28 መስከረም 2022 እቲ ኣብ ከተማ ዓዲ ዳዕሮ ዝተፈጸም ኣዝዩ ዘስካሕክሕን ዓብይ ዕንወት ዘስዓበን ምንባሩ ዝተፈላለያ ማዕከናት ዜና ይሕብራ ኣለዋ።
እተን ኣብ ዓዲ ዳዕሮ ዝደብደባ ነፈርቲ ናይ ኢትዮጵያ ዘይኮናስ፡ ናይ ኤርትራ እየን ዝብል ሓበሬታኳ እንተሎ፡ ናይ መነኦም ምዃነን ብዘየገድስ እቲ ተግባርን ዘስዓቦ ህልቂትን ግን ኩኑን እዩ። ሬድዮ ኤረና ኣብ ኤርትራ ዘለዉ ምንጭታታ ብምጥቃስ፡ ቅድሚ ሕጂ ካብ ኤርትራ ዝነቐላ ነፈርቲ ውግእ 4ተ ግዜ ኣብ ዝተፈላለዩ ከባብታት ትግራይ ከም ዝደብደባ ሓቢራ’ላ።
በዚ ብኣህጉራዊ ትካላት ከይተረፈ ዝተኾነነ ደብዳብ ኣብ ዓዲ ዳዕሮን ካለኦት ከተማታት ትግራይን ኣብ ዝተፈላለየ ደረጃ ዕድመ ዝርከቡ፡ ብሰንክቲ ውግእ ካብ ኣባይቶም ተመዛቢሎም ኣብ ግዝያዊ መዕቆብታት ኣጽሊሎም ዘለዉ ከይተረፉ፡ ብዙሓት ሰባት ከም ዝሞቱን ከም ዝሰንከሉን ክፍለጥ እንከሎ፡ መንበሪ ኣባይትን ወሃብቲ ኣገልግሎት ትካላትን ይዓንዉ ኣለዉ።
ህግደፍ እውን ብወግዒ ብምሉእ ዓቕሙ ዝተሳተፎ ውግእ መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን ብ25 ነሃሰ 2022 ዳግማይ ካብ ዝጅመር ንደሓር፡ ኣብ ትግራይ ከተማታት፡ መቐለ፡ ሽረ፡ ኣላማጣ፡ መኾኒ፡ ዋጃ፡ ሸራሮ፡ ማይጸብሪ፡ ዓድዋ፡ ውቕሮን ኣጉላዕን ወሲኽካ ኣብ ዝተፈላለዩ ከባብታት ብተደጋጋሚ ብነፈርትን ድሮናትን ይድብድባ ኣለዋ። ከተማ ዓዲ ግራት ድማ ብወገን ኤርትራ ብዝድርበ ከቢድ ብረት ግዳይ ኮይና ጸኒሓ። በዚ ደብዳባት ነፈርትን ከበድቲ ብረትን ዝሞቱ ሰባት ምስቲ ውግእ ምትእስሳር ዘየብሎም ሲቪል ምዃኖም ብዝተፈላለያ ማዕከናት ዜና ክግለጽ ዝጸንሐ እዩ። ኣብ ርእሲዚ እቲ ቀንዲ ታርጌት ኮይኑ ዝዓኑ ዘሎ ትካላት፡ ትምህርቲ፡ ሕክምና፡ ማእከላት መዕደሊ ረዲአትን ወሃብቲ ኣገልግሎታትን እዩ። ብዘይካዚ ዝተፈላለዩ ትካላት ኣብያተ-እምነት’ውን ግዳያት ኮይኖም ኣለዉ።
እዚ ካብቲ ውግእ ዝካየደሉ ቦታታት ወጻኢ፡ ወተሃደራዊ ኣብ ዘይኮኑ ዕላማታት ዘተኮረ ደብዳባት ነፈርቲ፡ ድሮናትን ከበድቲ ብረትን፡ ኣብ ልዕሊቲ ናይ መጀመርያ ረዲአት ሕክምናኳ ክረክብ ዘይክእል ህዝቢ ዝፍጸም ዘሎ ብምዃኑ ክኹነን ዝግበኦ ሰብኣዊ ህልቂትን ትካላቱን እዩ።
ኣብ ከተማ ኣስመራ ብሰንኪ ተኸታታሊ ምቁራጽ ሓይሊ መበራህቲ ጸልማት ስለ ዝወረሳ ብስዉር ዝካየድ ዘሎ ስርቅን ዝምታን ይገድድ ከም ዘሎ ሬድዮ ኤረና/ Radio Erena ምንጭታታ ብምጥቃስ ኣብ ናይ 26 መስከረም 2022 ዜናኣ ኣቃሊዓ። እቲ ክትራን ቀንዲ ኣብ ደገ ኣብ ጽምዋ ቦታታት ዝፈጸም ኮይኑ፡ ብፍላይ ካብዚ ቀረባ ግዜ ጀሚሩ ለይቲለቲ ሰረቕቲ ናይ ገዛውቲ መዓጹ እንዳሰበሩ ንብረት ይዘምቱ ከም ዘለዉ እቲ ዜና ብተወሳኺ ገሊጹ።
ዝተፈጸመ ገበናት ካብ ምምዝጋብን ምጽብጻብን ሓሊፉ ናይ ምክልኻሉ ዘይከኣለ ፖሊስ ከተማ ኣስመራ ህዝቢ በብከባቢኡ ንገዛእ ርእሱ ንክሕሉ ተደጋጋሚ መጸዋዕታታት የቕርብሉ ኣለዉ። እንተኾነ ዝተዓጥቁ ኣባላት ፖሊስ ዘይተቖጻጸሮም ሰረቕቲ ዕድመ ዝደፍኡ ሽማግለታት ክከላኸልዎም ዝከኣል ኣይኮነን።
ኣደዳ ሕጽረት ዝስተ ማይ፡ ኤለክትሪክን ካለኦት መሰረታዊ ቀረባትን ካብ ዝኸውን ነዊሕ ግዜ ዘሕለፈ ህዝቢ ከተማ ኣስመራ፡ ኣብዚ እዋንዚ ድማ ንህላውናኡ ዘስግኦ ዝርቅን ዝምታን ተወሲኽዎ ኣብ ዝለዓለ ሻቕሎት ከም ዝርከብ ካብቲ ዜና ክፍለጥ ተኻኢሉ።
እቶም ምንጭታት ሬድዮ ኤረና፡ ኣብ ከምዚ ሎሚ መንእሰያታ ገለን ብግዱድ ውትህድርና ገለን ድማ ብስደት ተፍልዮማ ዋና ኣብ ዝሰኣነት ውቅብቲ ከተማ ኣስመራ፡ ክትራንን ዝተፈላለዩ ገበናትን ተወሲኽዎ ክጋደድ ግድን ምዃኑ’ውን ጠቒሶም። ኢጣልያዊ ናይ ህንጻ ጥበብ ዝረኣየላ ዝነበረት “ኣስመራ ጻዕዳ” ሎሚ ሰኣን ዋና ትዓኑ ምህላዋ ከይኣኽላ ኣደዳ ገበንን ንናይ ግዳም ሓይልታት ናይ ውግእ መዋፈሪት ትኸውን ምህላዋ ኣዝዩ ከም ዘሕዝን እቶም ምንጭታት ዓሚቕ ስኽፍታኦም ኣስፊሮም።
ብተኸታታሊ ሰለስተ መዓልታት ክካየድ ዝቐነየ ሰሚናር መላእ ኣባላት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ተዛዚሙ። እቲ ሰሚናር ኣብቲ ዝተኸፍተሉ ዕለት 23 መስከረም 2022 ብዛዕባ ሰልፋዊ ዕቤትን ምድልዳል ሓድነትን እዩ ተመያይጡ። ቀጺሉ ድማ በቲ ተታሒዙ ዝነበረ መደብ መሰረት ኣብተን ቀጸልቲ ክልተ መዓልታት ብዛዕባ፡ “ፖሊሲ ኣህጉራዊ ዝምድናታት ሰዲህኤን ሓድነትን ሓባራዊ ዕዮን ደምበ ተቓውሞ ኤርትራን” ብሰፊሑ ተመያይጡ።
ሰሚናር ንፖሊሲ ኣህጉራዊ ዝምድናታት ሰዲህኤ ዝምልከት፡ በቲ ኣቐዲሙ ዝቐረብ ጽሑፍ ብ24 መስከረም 2022 ብሰፊሑ ተዛትይሉ። ቅድሚ ናብቲ ዝርዝር ምይይጥ ምእታዉ ብዛዕባ’ቲ መመያየጢ ሰነድ ዝተዳለወሉ ኣገባብን ኣብኡ ዝሰፈሩ ቀንዲ ቀንዲ ነጥብታትን፡ ብጠርናፊ ናይታ ነቲ ሰነድ ዘዳለወት ሽማግለ ብጻይ ብርሃነ ደበሱ ሓላፊ ወጻኢ ጉዳያት ሰልፊ፡ መበገሲ ሓሳብ ቀሪቡ። እቲ ሰነድ ብመንጽርቲ ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮን ቅዋምን ሰዲህኤ ሰፊሩ ዘሎ መትከላት ዝተቓነዩ ጉዳያት ዝሓዘ እዩ። ካብቶም ኣብቲ ሰነድ ዝሰፈሩ ቀንዲ ነጥብታት፡ ናይ ወጻኢ ዝምድና፡ ኣህጉራዊ ዝምድና፡ ህዝባዊ ዲፕሎማስን ዝግበር ዝምድና ዝምስረተሉ መትከላትን ዝብሉ ይርከብዎም።
ተሳተፍቲ ሰሚናር ኣብቲ ሰነድ ዝሰፈሩ ሓሳባት መሰረት ብምግባር፡ ዝተፈላለዩ ሕቶታት ኣልዒሎም’ ነቲ ሰነድ ዘህብትሙ ሓሳባት’ውን ኣቕሪቦም። ዝሓለፈ ተመኩሮታት ብምዝካር ኣብ መስርሕ ዝምድና ፍሉይ ጥንቃቐን ቆላሕታን የድልዮም ዝበልዎም ሓሳባት’ውን ኣዘኻኺሮም። ብሓፈሻ ምስ ኩሎም ወገናት ብፍላይ ድማ ምስ ጐረባብትና ዝግበር ዝምድናታት ኣብ ከመይ ደረጃ ከም ዝርከብን ብኸመይ ክቕጽል ከም ዝግበኦን ኣብ ዝምልከት ድማ ተሳተፍቲ ዝተፈላለዩ ርኢቶታት ኣቕሪቦም።
ህልዊ ኩነታት ከባብና መሰረት ብምግባር ኣብ ዝገበሮ ዳህሳስ፡ ሰሚናር ኣተሓሕዛ ሰልፍና ንዝምድና ምስቲ ኣብ ትግራይ ዝካየድ ዘሎ ቃልሲ ዝምልከት ሰፊሕ ግዜ ዝወሰደ ዝርርብ ኣካይዱ። ኣብዚ እዋናውን ተሃዋስን ዛዕባዚ መሰረታዊ ፖሊሲ ዝምድና ሰዲህኤን ብትካላቱ ክውሰኑ ዝጸንሑ ውሳነታትን ዘይጻረሩ ዝተፈላለዩ ናይ ኣተሓሕዛ ሓሳባት ቀሪቦም። እዚ ጉዳይዚ ናይ ትግራይ ወይ ናይ ኢትዮጵያ እዩ ኢልካ ዝሕለፍ ታራ ናይ ጉርብትና ኣጀንዳ ዘይኮነ፡ ሳዕቤኑ ንኤርትራን ህዝባን ሓደገኛ ስለ ዝኾነን ኣብቲ ዝካየድ ዘሎ ውግእ መንእሰያት ኤርትራ ይቕዘፉን ንብረት ኤርትራ ይዓኑን ስለ ዘሎ፡ ኤርትራዊ ረብሓን ልኡላውነትን ብዘማእከለን ንፖሊሲ ኣህጉራዊ ዝምድናኡ ብዝዓቀበን፡ ኣብቲ ህግደፍ ንምስዓር ዝግበር ቃልሲ ግደ ሰዲህኤ ክረጋገጽ ከም ዝግበኦ ተንጸባሪቑ።
ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ኣብዚ እዋንዚ ብኣሸሓት ዝግመት ሰራዊት ኢትዮጵያ ናብ ኤርትራ ዝኣትወሉ ዘሎ ምኽንያት፡ ብወገን ኤርትራ ኣቢሉ ምስ ህግደፍ ሓቢሩ ሓይልታት ትግራይ ንምውጋእ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንልኡላውነት ኤርትራ እውን ኣስጋኢ ምዃኑ ኣብ ግምት ብምእታው፡ ተሳተፍቲ ሰሚናር ነቲ ተግባር ኮኒነምዎ። እቲ ኣብ ዝሓለፈ ኣርባዕተ ዓመታት ጉጅለ ህግደፍ ምስ ኢትዮጵያዊ ሰልፊ ብልጽግና ከካይዶ ዝጸንሐ ዘይግሉጽን ዘይትካላውን ኣካይዳ ምስዚ ኣብዚ እዋንዚ ዝረአ ዘሎ ምዕባለ ነቲ ኩነታት ብመንጽር ኤርትራዊ ልኡላውነት ዝያዳ ኣስጋእን ሓደገኛን ከም ዝገብሮ’ውን ሰሚናር ስኽፍታኡ ኣቃሊሑ። ሰሚናር ኣባላት ሰዲህኤ፡ ኣብ መወዳእታ መዓልቲ 25 መስከረም 2022 ድማ “ሓድነትን ሓባራዊ ዕዮን ደምበ ተቓውሞ ኤርትራን” ኣብ ዝብል ናይ መወዳእታ ሰነድ ተመያይጡ። ቅድሚ ናብቲ ዝርዝር ምይይጥ ምእታው ናይታ ነቲ ሰነድ ዘዳለወ ሽማግለ ጠርናፊ፡ ኣቦመንበር ተስፋይ ወልደሚካኤል (ደጊጋ)፡ ኣብቲ ሰነድ ንዝሰፈሩ ኣገዳስቲ ነጥብታት፡ ብጽሒት ሰዲህኤ ኣብ መስርሕ ሓድነትን ኣድላይነት ሓባራዊ ዕዮን ብምጉላሕ መእተዊ ሓሳብ ኣቕሪቡ። ኣብ መብርሂኡ ሓባራዊ ዕዮ ንሰዲህኤ መሰረታዊ ብምዃኑ ከከም ምስ ውድባት ዘለዎ ናይ ኣረኣእያ ቅርበት ብደረጃታት ከም ዝሰርዖ ኣብሪሁ።
ተሳተፍቲ ሰሚናር ሰዲህኤ ክሳብ ሕጂ ብዛዕባ ዝገበሮም ናይ ሓድነት ጻዕርታት ዘኪሮም፡ እንተኾነ ብመንጽርቲ ዝተኻየደ ጻዕርን ዝወሰዶ ግዜን ክሳብ ሕጂ ዘዕግብ ውጽኢት ስለ ዘይተረኽቦ፡ ኣብ መጻኢ ዝግበር ሓድነታዊ ጻዕሪ ነዚ ዝሓለፈ ተመኩሮ ኣብ ግምት ዘእተወ ክኸውን መዚኖም። በብግዜኡ ይምስረታ ምስ ዘለዋ ሓደስቲ ኣንጻር ህግደፍ ዝስለፋ፡ ኤርትራዊ ውዳበታትን ምንቅስቓሳትን’ውን ዝተጸንዐን ጥንቁቕን ርክባት ክግበር ሰሚናር ካብ ዝተገደሰሎም ዛዕባታት ሓደ እዩ።
ኣብ ምዝዛም ሰሚናር፡ ተሳተፍቲ ናብ መሪሕነት ዝተፈላለዩ ለበዋታት ኣቕሪቦም። ኣቦመንበር ሰዲህኤ ብጻይ ተስፋይ ወልደሚካኤል ድማ፡ “ኣብ ቅድሜና ዘለዉ ብድሆታት ንምስዓር፡ ሰልፋዊ ሓድነት መተካእታ ዘየብሉ ናይ ዓወት ምስጢርና ብምዃኑ፡ ሓሳባካ ናይ ምግላጽ ናጽነትና ህያው ኮይኑ፡ ንሓድነትና ከም ናይ ዓይንና ብሌን ክንሕልዋ ግድን እዩ” ኢሉ። ተሳተፍቲ ሰሚናር ንዘርኣይዎ ተሳትፎን ምክትታልን ከኣ ንኢዱ።
መሰረታትን መሪሕነትን ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ዝተሳተፍዎ ሰሚናር ብ23 መስከረም 2022 ተጀሚሩ። ኣብ መኽፈቲ እቲ ሰሚናር ብጻይ ተስፋይ ወልደሚካኤ (ደጊጋ) መሰረታት ሰዲህኤ ከም መቐጸልታ ናይቲ ዘይስልኪ ተወፉይነቶም፡ መጸዋዕታ ኣኽቢሮም ኣብዚ ሰሚናር ምስታፎም ኣመስጊኑ። ናይቲ ብኣካልን ብዙምን ዝካየድ ሰሚናር ኣቕጣጫ፡ ኣድህቦን መድረኻዊ ኣገዳስነትን እንታይ ምዃኡ ኣብሪሁ። ኣስዒቡ ድማ ነቶም ሰሚናር ዝዛረበሎም ዛዕባታት ዘርዚሩ።
እዚ ሰሚናር ንሰለስተ ተኸታተልቲ መዓልታት ዝካየድ ኮይኑ፡ ኣብቲ መስርሕ፡ ሰለስተ ኣቐዲሞም ብሽማግለታት ተጸኒዖም ዝተዳለዉ፡ ሰለስተ ሰነዳት ክቐርቡ እዮም። እቶም ሰነዳት፡ “ሰልፋዊ ዕቤትን ምድልዳል ሓድነትን፡ ፖሊሲ ወጻኢ ዝምድናታት ሰዲህኤን ኣገዳስነት ሓድነት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራን” ዝብሉ እዮም።
እዚ ሰሚናር ኣብ ዝተኸፍተሉ እሞ ዝያዳ 7 ሰዓታት ዝቐጸለሉ ናይ ቀዳማይ መዓልቲ መደብ ብዛዕባ’ቲ “ሰልፋዊ ዕቤትን ምድልዳል ሓድነትን፡” ዝብል ጽሑፍ ምይይጥ ተኻይዱ። ኣብዚ ናይ 23 መስከረም 2022 ክፋል ሰሚናር፡ ናይታ ነቲ ሰነድ ኣጽኒዓ ዘቕረበት ሽማግለ ኣቦመንበር ብጻይ ፍሰሃየ ሓጐስ፡ ብዛዕባቲ ኣቐዲሙ ንኣባላት ተዘርጊሑ ዝጸንሐ መጽናዕታዊ ጽሑፍ ናይ ምይይጥ መበገሲ መብርሂ ሂቡ።
ኣብዚ ናይ ቀዳማይ መዓልቲ ርክብ ኣብ ዝተኻየደ ምይይጥ ተሳተፍቲ ሰሚናር፡ ንሓያልን ድኹምን ጐድንታት ሰልፊ፡ ኣብ መጻኢ ብሰልፊ ክዕመሙ ዝግበኦም፡ ምድልዳል ሓድነት ሰልፍን ብሰልፊ ዝወሃብ ኩለ-መዳያዊ ኣገልግሎትን ኣብ ዝብሉ ኣገደስቲ ዛዕባታት ሰፊሕን ዝርዝራውን ምይይጥ ተኻይዱ።
ክልል ትግራይ፡ ብኤርትራን ኢትዮጵያን ሓድሽ ውግእ ከም ዝተኸፍታ ከሲሳ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ክልላዊ መንግስቲ ትግራይ ናብ 20 መስከረም 2022 ኣብ ዘውግሕ፡ ብሓይልታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ሓድሽ ውግእ ከም ዝተኸፍተ ከሲሱ። በቲ ዝወጸ ሓበሬታ መሰረት እቲ ውግእ ዝተኸፍተሉ ከባቢ ካብ ሩባ ተከዘ ክሳብ ወረዳ ኢሮብ ኣብ ዘሎ ዶባት ኤርትራን ትግራይ ኮይኑ፡ ማይ ኩሕሊ፡ ዝባን ገደና፡ ዓዲ ኣውዓላ፡ ራማ፡ ጸሮናን ዛላንበሳን ድማ ብፍላይ ተጠቒሶን።
ኣብዚ ሓድሽ ውግእ፡ ናይ ኢትዮጵያ ክልተ እዝታትን ሰለስተ ናይ ኮማንዶ ክፍለ ሰራዊታትን ፍሉይ ሓይልን ፋኖን ክልል ኣምሓራን ምስ ሓይልታት ኤርትራ ተሰሊፎም ከም ዘለዉ ተጠቒሱ። ኤርትራ ኣቐዲማ ዑቑር ሰራዊታ ንክኸትት ጸዊዓ እያ። ኣብ ዝሓለፉ መዓልታት ሰራዊት ኢትዮጵያ ብብዝሒ ናብ ኤርትራ ከም ዝተጓዕዘ ብዝተፈላለያ ማዕከናት ዜና ክግለጽ ጸኒሑ እዩ። ብወገን ኤርትራን ኢትዮጵያን ነቲ ብክልል ትግራይ ዝቐረበ ክሲ ብዝምልከት ብወግዒ ዝተባህለ የለን።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ፍሉይ ልኡኽ ቀርኒ ኣፍሪቃ ሕቡራት መንግስታት ኣሚሪካ፡ ማይክ ሃመር ኣብ ኢትዮጵያ ናይ ሰላም ጻዕሪ ክገብሩ ጸኒሖም ናብ ሃገሮም ምስተመለሱ ጋዜጣዊ መግለጺ ሂቦም። ኣብ መግለጺኦም ሰራዊት ኤርትራ ዶብ ሰጊሩ ናብ ትግራይ ከም ዝኣተወ ክከታተልዎ ከም ዝጸንሑ ሓቢሮም። ነቲ ተግባር ከም ዝዀነንዎ ምግላጾም ድማ ሮይተርስ ሓቢራ። ኩሎም ኣብ ውግእ ኢትዮጵያ ተዋሳእቲ ናይ ወጻኢ ሓይልታት፡ ሓድነት ኢትዮጵያ ከኽብሩን ኩነታት ካብ ምግዳድ ክቑጠቡን ይግበኦም ከም ዝበሉ እውን ሮይተርስ ጠቒሱ።
More...
ካናዳን ብሪታንያን፡ ዜጋታተን ኣብ ኤርትራ ምንቅስቓሶም ክድርቱ ኣጠንቂቐን
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ካናዳን ብሪታንያን ኣብ ኤርትራ ዘለዉ ዜጋታተን ብጸጥታዊ ምኽንያት ምንቅስቓሳቶም ክድርቱን ግቡእ ጥንቃቐ ክገብሩን ከም ከም ዝመዓዳ ካብ ሮይተርን ኤ ኤፍ ፒን ካብ ዝተረኽበ ሓበሬታ ተፈሊጡ። እዘን ሃገራት ናብዚ ስጉምቲ ዘብጸሓ እቲ ቅድሚ ሕጂ ንናይ ብዙሓት ዜጋታት ምምዝባልን ሞትን ጠንቂ ዝኾነ ውግእ ኣብ መንጎ መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን ዳግማይ ምብርዑን ኤርትራ ድማ ዜጋታታ ናብ ዓውዲ ውግእ ንክኸቱ ኣጥቢቓ ተገድድ ምህላዋ ምዃኑ እቲ ዜና ሓቢሩ።
እቲ ካብ መንግስቲ ካናዳ ብ15 መስከረም 2022 ዝወጸ ምኽርን መጠንቀቕታን ኣብ ኤርትራ ዝርከቡ ዜጋታቱ፡ ኣብ ርእሲ ምንቅስቓሳቶም ምድራት ብመራኸብቲ ብዙሃን ዝወሃብ ሓበሬታ ብቐጻሊ ክከታተሉ ኣዘኻኺርዎም።
ምስዚ ብዝተተሓሓዘ፡ ኣብ ኣስመራ ኣብ ሓለዋ ኣብያተ-ጽሕፈት ሕቡራት ሃገራትን ኤምባሲታትን ተቖጺሮም ዝሰርሑ ዘለዉ ኤርትራውያን፡ በቲ ወጺኡ ዘሎ ክተት ካብ ዝረሖም ወጺኦም ናብ ዓውዲ ውግእ ከይውሰዱ ስግኣት ከም ዘለዎም፡ ሓደ ስሞም ዘይተጠቕሰ ዲፕሎማት ቀርኒ ኣፍሪቃ ከም ዝገለጽሉ ሮይተርስ ሓቢሩ። ሮይተርስ ኣስዒቡ ሓደ ኣብ ወጻኢ ዝነብር ኤርትራዊ፡ ክልተ ኣብ ኤርትራ ዝርከቡ ኣዝማዱ ናብ ውግእ ንክኸቱ ከም ዝተጸውዑን እንተዘይከቲቶም ግና ኣባይቶም ክውረስ ከም ዝኽእልን ከም ዝተሓበረ ጠቒሱሉ።
እቲ ካብ ብሪታንያ ዝተዘርሐ ተመሳሳሊ መጠንቀቕታ ብ14 መስከረም 2022 ዝወጸ ምዃኑ እቲ ማዕከናት ዜና ኣፍሊጠን። ክልቲአን ሃገራት ኣድላይ ኣብ ዝኾነሉ፡ ተወሰኽቲ ሓጸርቲ ናይ ጥንቃቐ መልእኽቲ ከስዕባ ከም ዝኽእላ ነንዜጋታተን ኣብፍሊጠን።
ኤርትራ ሓንቲ ካብተን ተሪር ናይ ሓባሬታ ዕጽዋ ዝካየደን ሃገራት ብምዃና ነዚ ብዝምልከት ድምጻ ከም ዘይተሰምዐ ኤ ኤፍ ፒ ኣቃሊዑ።
ኤርትራ ኣብቲ መጀመርታኳ ብተደጋጋሚ ትኽሕድ እንተነበረት፡ ካብ ወርሒ ሕዳር 2020 ጀሚራ፡ ኣብ ጐኒ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ብምስላፍ ናብቲ ኣብ ኢትዮጵያ ዝካየደ ዘሎ ኣዕናዊ ውግእ ሓይልታታ ከም ዘሰለፈት ክልቲኦም ማዕከናት ዜና ጠቒሶም።
ፕረሲደንት ሶማልያ ሓሰን ሼኽ ማሕሙድ፡ ወተሃደራቶም ካብ ኤርትራ ንምምላስ ሕቡራት መንግስታት ኣሚሪካ ክትሕግዞም ከም ዝሓተቱ ጋረው ኦንላይን/ GAROWM.ONLINE ዝተባህለት መርበብ ሓበሬታ ብ15 መስከረም 2022 ኣብ ዘውጸኣቶ ዜና ሓቢራ። እቶም ሶማሊያዊ ፕረሲደንት ነዚ ሕቶ ናብ ላዕለዎት ሓለፍቲ ዘቕረቡ ኣብ ኣሜሪካ ናይ ስራሕ ምብጻሕ ኣብ ዘካየድሉ እዩ። እቲ ዜና ከም ዝገለጾ እዞም 5 ሺሕ ሶማላውያን ወተሃደራት ናብ ኤርትራ ብምስጢር ዝተላእኩ ፕረሲደንት ማሕሙድ ፋርማጆ ኣብ ስልጣን ኣብ ዝነበርሉ ብ2019 እዩ።
እቲ ዜና ከም ዝጠቐሶ እዞም ወተሃደራት ኣብ ኤርትራ ኣብ ዝጸንሑ፡ ብግቡእ ዝተዓለሙ ጥራይ ዘይኮኑ፡ ኣንጻር ፈጣሪ ራዕዲ ጉጅለ ኣልሸባብ ናይ ምቅላስ ሓያል ፍናንን ቅሩብነትን ዘለዎም ምዃኑ በቲ ዜና ተገሊጹ። ኣብቲ ዝተላእክሉ ግዜ እዞም ናይ ሎሚ ፕረሲደንት ሶማልያ ሓሰን ሼኽ ማሕሙድ ወሲኽካ፡ ኣብቲ ግዜቲ ፕረሲደንት ሶማልያ ንዝነበሩ ማሕሙድ ፎርማጆ ነቶም መንእሰያት ናብ ኤርትራ ብምልኣኾም ይቃወምዎም ነይሮም። ኢሳያስ ኣፈወርቂ ነዞም ወተሃደራት ክመልሶምኳ ቃል ኣትዩ እንተነበረ፡ ሓድሽ መንግስቲ ሶማልያ ኣንጻር ፈጣር ራዕዲ ጉጅለ ኣልሸባብ ሓያል ቃልሲ ናይ ምክያድ መደብ ከም ዘለዎ ምስ ኣረጋገጸ ግና ሓሳቡ ቀይሩ ከም ዝሓንገደ እቲ ዜና ሓቢሩ።
እቲ ዜና ኢሳያስ ኣፈወርቂ ካሳብዚ ቀረባ ግዜ ምስ ፈጣሪ ራዕዲ ጉጅለ ኣልሸባብ ይተሓጋገዝ ከም ዝነበረ ተቒሱ፡ ኣብዚ እዋንዚ መንግስቲ ሶማሊያ ነቶም ኣብ ቃልሲ ኣንጻር ኣልሸባብ ክሕግዝዎ ዝኽእሉ ወተሃደራት ንምምላስ ሓያል ጻዕሪ ይገብር ከም ዘሎን ናይ ኣሚሪካ ሓገዝ እንተተወሲኽዎ ክዕወት ተስፋ ከም ዘለዎን ገልጹ። ሰብ መዚ ኣሚሪካ እውን ነቶም ወተሃደራት ናብ ሃገሮም ንምላስ ክተሓጋገዘ ቅሩባት ምዃኖም ከም ዘረጋግጹ ኣፍሊጡ።
ፕረሲደንት ሓሰን ሸኽ ማሕሙድ ምስተመረጹ ናብ ኤርትራ ከይዶም፡ ምስቶም ኣብ ዝተፈላለዩ ወተሃደራዊ መደበራት ኤርትራ ጅሆ ተታሒዞም ዘለዉ ሶማላውያን ከም ዝረኸብዎም እቲ ዜና ተጠቒሱ። እቶም ፕረሲደንት ናብ ሃገሮም ክምለሱ እዮም ዝበል ተስፋ ስለ ዝነበሮም፡ ነቶም ቅድሚ ምርጫ ደቆም ክምለስሎም ዝሓቱ ዝነበሩ ቤተሰብ እቶም ወተሃደራት ምስ ደቆም ከም ዝራኸቡን ክሳብ ሽዑ ናይ ተለፎን ርክብ መስመር ከም ዝኸፍትሎምን ቃል ኣትየምሎም ከም ዝነበሩ፡ እንተኾነ ብሰንኪ ናይ ኢሳያስ እምቢታ ክዕወት ከይዘይከኣለን ሓቢሩ።
እዞም ሶማላውያን ወተሃደራት ኣብቲ መጀመርያ ብምስጢር ናብ ኳታር ኢኹም ተባሂሎም ካብ ሃገሮም ከም ዝተወስዱን ብዘይፈልጥዎ መንገዲ ናብ ኤርትራ ከም ዝተወሰዱን ኣቐዲሙ ክሕበር ጸኒሑ እዩ። ብባይቶ ሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ሃገራት ተመዚዞም ጉዳይ ሰብኣዊ መሰል ኤርትራ ዝከታተሉ ዘለዉ ሱዳናዊ ኮሚሽነር፡ ኣብ ሓደ ኣጋጣሚ እዞም ሶማላውያን ኣብ ውግእ ትግራይ ተሳቲፎም ነይሮም ዝብል ጸብጻብ ከም ዘቕረቡ ዝዝከር እዩ።
ኣብዚ እዋንዚ ዓመጸኛ ምምሕዳር ህግደፍ፡ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ ኢዱ ኣእትዩ ይዋጋእ ኣሎ። ኣብ ጉዳይ ምብራቕ ሱዳን ኢዱ ከእቱ ብዙሕ ፈተነታት ከካይድ ጸኒሑን ኣሎን። እነሆ ኣብዚ ሶማልያ ምስ ኣሚሪካ ተሰማሚዓ ኣንጻር ፈጣሪ ራዕዲ ጉጅለ ኣልሸባብ ቃልሲ ኣብ እተካይደሉ መድረኽ ከኣ ሰራዊታ ጀሆ ሒዙ ህውከት ይጽሕትር ኣሎ።
ስርዓት ህግደፍ ኩሎም “ዑቑር ሰራዊት” ዝብሎም ክሳብ 55 ዓመት ዝዕድሚኦም ኣባላት ክኸቱ ብመንገዲ ምምሕዳራዊ መሓውሩ ከም ዝጸውዖም ማዕከን ዜና ቢቢሲ ኣብ ከተማ ኣስመራ ዘለዉ ምንጭታታ ብምጥቃስ ሓቢራ። በቲ ዜና መሰረት እቲ መጸዋዕታ ካብ 14 መስከረም 2022 ከም ዝተተግበረ ክፍለጥ እንከሎ፡ ኣቐዲሞም ብዘይእዉጅ ናብ ግንባራት ዝተወስዱ ከም ዘለዉ’ውን ተፈሊጡ። ኣባልነት ዕቑር ሰራዊት ክሳብ 70 ዓመት ዝዕድሚኦም ወተሃደራዊ ተመኩሮ ንዘለዎም ዘጠቓልል እዩ።
ምስዚ ብዝተተሓሓዘ፡ ኣብ ኤርትራ ሓድሽኳ እንተዘይኮነ፡ ብፍላይ ኣብ ከተማ ኣስመራ ሰፊሕ ግፋ ይካየድ ብምህላዉን ዜጋታት ኣብ ጐደናታት ከይተረፈ ናይ መንነት ወረቐት ከርእዩ ይድገዱ ስለ ዘለዉን ኣብ ህዝቢ ዓቢይ ሻቕሎትን ስግኣትን ኣሕዲሩ ከም ዘሎ እቲ ዜና ብተወሳኺ ኣፍሊጡ። እዚ ኣገዳዲ መጸዋዕታ ነቶም ኣባላት ዕቑራት ሰራዊት ኮይኖም ኣብ ግላዊ ጉዳዮም ዝጸንሑ ዝምልከት ኮይኑ፡ እቶም ኣብ መንግስታዊ ኣካላት ዘለዉ ግና “ትሑዛት እዮም” ብዝብል ኣብዚ ናይ ሕጂ ዙርያ ከምዘይተጸውዑ እቲ ካብ ቢቢሲ ዝተረኽበ ሓበሬታ የረድእ።
እዚ ኣገዳዲ መጸዋዕታ ነቲ ኣብ ኢትዮጵያ ዝካየደ ዘሎ እሞ ምምሕዳር ህግደፍ ብዘይኣፍልጦ ህዝቢ ኤርትራ ብምሉእ ዓቕሙ ዝሳተፈሉ ዘሎ ውግእ ተኸቲሉ ዝመጽእ ዘሎ እዩ። ኣብዚ ጉዳይዚ ኤርትራ ኢድ ምእታዋ ጥራይ ዘይኮነ ገዚፍ ሰራዊትን ኣጽዋርን ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ብባሕርን ብኣየርን ብቐጻሊ ናብ ኤርትራ ይጐዓዝ ከም ዘሎ እውን ንህዝቢ ኤርትራ ኣሻቒልዎ ዘሎ ኩነታት እዩ’።
ኣብዚ እዋንዚ ዝተፈላለያ ኣህጉራውን ዓለምለኻው ኣካላት፡ ግደ ኤርትራ ኣብ ውግእ ኢትዮጵያ ነቲ ኩነታት ምግዳዱ ስለ ዝኾነ፡ ሰራዊታ ካብ ውግእ ኢትዮጵያ ከተውጽእ ይጽውዓን የጠንቅቓን ኣለዋ። ብዙሓት ኢትዮጵያውያን ፖለቲከኛታት ደማ ጉዳዮም ብሰላማዊ መንገዲ ከይፈትሑ ይዕንቅፍዎም ካብ ዘለዉ ምኽንያታት ሓደ፡ ናይ ኤርትራ ኢድ ኣእታውነት ምዃኑ ብምግላጽ ህግደፍ ኢዱን እግሩን ክእክበሎም ይምሕጸኑ ኣለዉ። ምምሕዳር ህግደፍ ግና ነቲ ደቁ ኣብ መሬት ትግራይ ዝሃልቁ ዘለዉ ህዝቢ ኤርትራኳ ብዛዕባዚ ጉዳይዚ ዝሃቦ ወግዓዊ ሓበሬታ የለን።
ኤርትራዊት ኣትሌት ራሄል ዳኔል፡ ብ11 መስከረም 2022 ኣብ ኮሎምቢያ ከተማ ካሊ ኣብ ዝተኻየደ ውድድር ጉያ 10 ሺሕ ሜትሮ ቀዳመይቲ ብምውጻእ ከም ዝተዓወተት ሬድዮ ኤረና ሓቢራ።
ራሄል ዳኔል ነዚ ናይ 10 ሺሕ ሜትሮ ርሕቀት ወዲኣ ቀዳመይቲ ክትከውን ዝወሰደላ ግዜ 23 ደቓይቕን 23 ካለኢትን ምዃኑን ካለኣይትን ሳልሰይትን ኮነን ዝኣተዋ ኬንያውያን ተወዳደርታ ከኣ ሞኒካ ንጊገን ቬረኒካ ንያሩዋን ምዃነን ተፈሊጡ።
ጓል 20 ዓመት መንእሰይ ኣትሌት ራሄል ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ሰነ 2022 እውን፡ ኣብ ኔዘር ላንድስ ኣብዚ ናይ 10 ሺሕ ሜትሮ ርሕቀት ብኤርትራዊት ኣትሌት ወይኒ ቀላቲ ተታሒዙ ዝነበረ ክብረ-ወሰን ኣመሓይሻ ብ30 ደቓይቕ 39 ካልኢት ብምእታው ሃገራዊ ክብረ-ወሰን ከም ዝዓተረት እቲ ዜና ስፖርት ሓቢሩ።
