ኣብ እንዳ ጉጅለ ህግደፍ ዘይተነግረ’ምበር ዘይተፈጸመ ግህሰት ከምዘየለ ኩልና እንረዳደኣሉ እዩ። እንሆ ድማ ኣብ ቀጻልነት ናይቲ ስርዓት ረብሓ ዘየብሎም ወተሃደራቱ ኣብ ቀንዲ ጐደናታት ኣስመራ ኣንጻር ሰላማውያን ሰባትን ህጻናትን ብግህዶ ወጽዓን በደልን ፈጺሞም ክሳብ ሕጂ ዝርዝሩ ዘይተፈልጠ ጉድኣት ኣውሪዶም። እዚ ናይቲ ስርዓት ተግባራት ሓድሽ ኣይኮነን። ናይቲ ህዝቢ ቅሉዕ ተቓውሞ ግና ብትሕዝቶኡ ዘይኮነ ብኣገባቡ ሓድሽ እዩ። ናይዚ ናዕቢ ቀንዲ መልዓሊ ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ “ቤት ትምህርቲ ድያእ ኣልእስላምያ” ዘርኣዮ ኢድ ኣእታውነት እዩ። እንተኾነ እዚ ኢድ ኣእታውነትን ግህሰት ናይ እምነት መሰልን ነዊሕ ግዜ ዝገበረን ኣብ ኩሉ እምነታትን ሃይማኖታዊ ትካላትን ኤርትራ ዝበጸሐ ምዃኑ ከኣ ክዝንጋዕ ኣይግበኦን። ምዕጻው ቤት ትምህርቲ ካቶሊካዊ ዘርኣ ክህነት ከረንን ምእሳር መምህራኑን ከም ናይዚ ቀረባ ሰሙናት ናይ ግህሰት ተዘክሮ ክጥቀስ ዝከኣል እዩ።
ኣገባቡን ግዜኡን ደኣ ይፈላለ እምበር መራሕትን ሰዓብትን ዝተፈላለያ እምነታት ኤርትራ እውን ኣንጻርቲ ስርዓት ብዝተፈላለዩ መልከዓት ተቓውምኦም ከርእዩ ጸኒሖም እዮም። ንፓትርያርክ ኦርቶደኩሳዊት ቤተክርስያን ወሲኽካ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን መራሕቲ ሃይማኖት ክውሰድ ዝጸንሐን ዘሎን ስጉምትታት ከም ኣብነት ዝጥቀስ እዩ። መራሕቲ ካቶሊካዊት ቤተክርስትያን ኤርትራ ድሕሪቲ ንዓለም ዘደንጸወ ተረኽቦ ደሴት ላምፓዱሳ ዘመሓላለፍዎ “ሓውኻ ኣበይ ኣሎ?” ዝብል መልሲ ዝደሊ ሕቶ ከኣ ዕምቆት ናይቲ መራሕትን ሰዓብትን ዝተፈላለያ ሃይማኖታት ኤርትራ ከካይድዎ ዝጸንሑ ናይ እምነት መሰል ምርግጋጽ ቃልሲ ዘርኢ እዩ። እዚ ናይ 31 ጥቅምቲ 2017 ተረኽቦ ኣስመራ ከባቢ ኣኽርያ ከኣ፡ እቲ ግህሰት መሰል እንዳገደደ ክኸይድ እንከሎ እቲ ምእንቲ መሰል ዝግበር ቃልሲ ከኣ ማዕሪኡ እንዳዓረገ ከም ዝኸይድ ዘረድእ እዩ።
ስርዓት ህግደፍ ከም መርኣያ ናይቲ ንህዝቢ ከፋፊልካ ኣብ ስልጣን ናይ ምንባር ሕልሙን ሜላኡን ነዚ መላሲ ዘይብሉ ተቓውሞ ከም ንቕሎ ሰዓብቲ ውሱን እምነት ኣምሲሉ ከቕርቦ ከም ዝፍትን ካብ ናይ ቅድሚ ሕጂ ተመኩሮኡ ኣብ ግዜ ምንቅስቓስ በዓል ወዲ ዓሊ ምግንዛብ ይከኣል። እንተኾነ ህዝቢ እንዳተዓሸወ ክነብር ባህርያዊ ሰለ ዘይኮነ፡ ውዲቱ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራ ተቐባልነት ኣይክረክብን እዩ። ብእንጻሩ ህዝቢ ኤርትራ እዚ ኣብ ኣኽርያ ዝተወስደ ስጉምቲ፡ ኣብ ልዕሊ መላእ ህዝቢ ኤርትራን መሰላቱን ከም ዝተወስደ ገይሩ ከም ዝርደኦ ዘማትእ ኣይኮነን። ነዚ ፈኸም ክብል ጸኒሑ ሃልሃል ክብል ጀሚሩ ዘሎ ተቓውሞ ብሓባር ከም ዘባረዖ ከኣ ፍሉጥ እዩ።
እዚ እምብዛ ዝመረረ ግህሰት መሰል ዝወለዶ ተቓውሞ፡ ክንደይ ሰባት ተሳቲፈምዎን እንታይ ጉድኣት ኣስዒቡን ብዘየገድስ ናብ ዝተፈላለዩ ወገናት ዘመሓላልፎ ውዑይ መልእኽቲ ኣለዎ። እዚ ተረኽቦ፡ ናብ ናይ ኩሉ እምነታት ሰዓብትን ደለይቲ ፍትሕን መሰልን ኤርትራውያን፡ ናብ ኩሎም ሓይልታት ተቓውሞ ኤርትራ፡ ናብቲ ኣንጻር ረብሓኡ ክነሱ ዕድመ ናይቲ ዓመጸኛ ጉጅለ ኣብ ምንዋሕ ዝሰርሕ ዘሎ ወተሃደራውን ጸጥታውን ትካላት ኤርትራን ናብ ሕብረተሰብ ዓለምን ዘመሓላልፎ መልእኽቲ ኣለዎ።
ርግጽ እቲ ጉዳይ ጉዳይና ስለ ዝኾነ፡ ኣብ ደገ ይኹን ኣብ ውሽጢ እንነብር’ሞ ድሕሪ ወድቀት ጉጅለ ህግደፍ ብዝገሃድ ራህዋ እንጥቀምን ንምርግጋጹ እንጽዕትን ኤርትራውያን ወገናት፡ እቲ እንብህጎ ለውጢ ኣብ ምምጻእ ቀንዲ ሰብ ዋኒን ስለ ዝኾና ቅድሚት ክንስራዕ ይገበኣና። ቅድሚት ክንስራዕ ኣለና ማለት ቅድም ነቲ ስርዓት ምውጋድ፡ ደሓር ድማ ብደሞክራስያዊ ስርዓት ኣብ ምትክኡ ኣብ ዘሎ መስርሕ ሓርነታዊ ቃልሲ ተጊህናን “ንዓይ” ዘይኮነ “ንዓና” እንዳጉላሕና ፡ “ንሕናን ንሳቶምን” እንዳተበሃሃልና ዘይኮነ “ንሕና” እንዳበልና ስንና ነኺስና ንቃለስ ማለት እዩ። እዚ ናይ ትማሊ ናይ ኣስመራ ተቓውሞ ድማ እቲ ዘይከኣል ዝመስል ምውጋድ ጉጅለ ህግደፍ ከም ዝከኣል ዘመላኽት እዩ። ከም ህግደፍ ዝኣመሰለ ፍትሒ ዘይኮነስ፡ ምግዳድን ዓመጽን ዝመሰረቱ ጉጅለ ኣብ ቅድሚ ሓይሊ ህዝቢ ፈራህ እዩ እሞ ክንደፍሮ እምበር ክንፈርሖ ኣይግበኣናን። ከምቲ ብዙሓት ወገናት ዝርድእዎ፡ ትንፋስ ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ሓይልን ግፍዕን እያ ተሰዂዓ ዘላ። ነዚ ኣብ ምትግባር ኣብ ቅድሚት ኣሰሊፍዎም ዘሎ ከኣ ናይ ጽጥታ ትካላቱ እዮም። ስለዚ ሓይልታት ጸጥታን ምክልኻልን ኤርትራ ዳሕራይ ጉዳያት ካብ ኢዶም ምስ ወጹ ኣብ ክንዲ ምጠዓስ ሕጂ ከሎ ጌና ህዝባዊ ወገናውነቶም ብተግባር ከርእዩ ይግበኦም።
ከባብያውን ዓለም ለኻውን ትካላትን ምእንቲ ኩሉ መሰላት ወዲሰብ ዝሕለቑ ማሕበራትን፡ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ይፍጸም ንዘሎ ግህሰት መሰል ርእዮም ከምዘይረኣዩ ብምሕላፍ፡ ገለን ናይ ስቕ ገለን ድማ ነቲ ስርዓት ናይ ምሕጋዝ ዝንባለታት ከርእዩ ንዕዘብ ኣለና። እዞም ወገናት ቀዳምነት ዝህብዎ ንነናቶም ረብሓ ምዃኑኳ እንተዘተኻሕደ፡ እዚ ግን ብዋጋ ግህሰት መሰል ህዝቢ ኤርትራ ክኸውን እንከሎ ዓገብ ክበሃል ዝግበኦ እዩ። በዚ ኣጋጣሚ ነዚ ኣብ ኤርትራ መሊኡ ዝፈስስ ዘሎ ግህሰት መሰል ከቕልብሉ እዋኑ እዩ። እዚ ብእምኒ ወንጭፍ ዘይትግበር ናይ ካብ ክሳድ ንላዕሊ ማዕቀብ ብምእዋጅ ጥራይ ዝረጋገጽ ዘይኮነ፡ ሳዕቤኑ ንህዝቢ ኤርትራ ብዘይጐድእ ኣገባብ ዘተግብር ስጉምትታት ንክውሰድ በዚ ኣጋጣሚ ምዝኽኻሩ ኣገዳስን እዋናውን እዩ ንብል።
ርእሰ-ዓንቀጽ
ብዙሕነት ከከም ኣተሓሕዛኡ ጠቓምን ጐዳእን ከም ዝኸውን ርዱእ እዩ። ብዙሕነት ብግቡእ ክመሓደር እንከሎ ናይ ሓባር መልክዕን ሓይልን ከም ዝኸውን ብተመኩሮታት ዝተረጋገጸ እዩ። ብኣንጻሩ ብግቡእ እንተዘይተመሓዲሩ ጠንቂ ምስሕሓብን ምድኻምን፡ ምናልባት እውን ካብኡ ንላዕሊ ኣሉታዊ ሳዕቤን ዘኸትል ከም ዝኸውን ፍሉጥ እዩ። ቃልስና ኣብዚ መዳይዚ እምበኣር ብዙሕነትና ስኒት፡ ዓቕምን ጽባቐን ዝድርዕ ከም ዝኸውን ንምግባሩ እዩ። ብዙሕነት ካብ ዝግለጸሉ መለክዕታት፡ እምነት፡ ቋንቋ፡ ባህልን ጀኦግራፊያዊ ኣቀማምጣን ቅድሚት ዝስርዑ እዮም። እዚኦም ኣብ ኤርትራና ጐሊሖም ዝረኣዩ ናይ ብዙሕነት መግለጺ ክኾኑ እንከለዉ እቲ ካብዚኣቶም ዝምንጩ ናይ ኣተሓሳስባ ብዙሕነት ከኣ ጸላዊ ቦታ ኣለዎ።
ካብዞም ዝተጠቕሱ ናይ ብዙሕነት መምዘንታት ከከም ኩነታቱ ሓደ ካብኦም ዝያዳ ገኒኑ ተወዲቡ ዝቐርበሉ ተመኩሮ ኣሎ። ብጠቕላላ ዓለም-ለኸ ኮይኖም ዝቐርቡ ብዙሕነታት’ውን ኣለዉ። ንኣብነት ናይ ጠቕሚ ብዙሕነት ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ብቐጻሊ ክንጸባረቕ ዝጸንሐን ዘሎን ኮይኑ፡ ፖለቲካዊ ክብ ለጠቕ ዘስዕብን እዩ። እዚ ክብ ለጠቕ ብግቡእ ሚዛኑ ሓልዩ እንተዘይተታሒዙ ሳዕቤኑ ሓደገኛ ከም ዝኸውን ፍሉጥ እዩ። ሰባት ካብቲ ናይ ብዙሕነት መለለይታት ነናቶም ከዕብዩ ክደልዩን ክጽዕሩን ባህርያዊ እዩ። ምኽንያቱ ከምኡ እንተዘይገይሮም ካብቲ ባህሊ ድዩ ሃይማኖት ኣየንኡ ናቶም ምዃኑ ዝገልጽሉ መንግዲ የብሎምን። እዚ ነናብ ናትካ ባህሊ ድዩ እምነት ምድላው፡ ካብቲ ግቡእ መስመሩ ወጺኡ ናብ ናይ ካለኦት መሰል ምጉዕጻጽ ክድይብ እንከሎ ግና ውጽኢቱ በኣሓትን ዘየቀራርብን እዩ ዝኸውን። እቲ ብዙሕነት ኣብ ክንዲ ናይ ሓባር ዓቕምን ጽባቐን ዝድርዕ፡ ድኻምን ምብትታንን ዘኸትል ዝኸውን ከኣ ኣብ ከምዚ ህሞት እዩ። ናይ ኣተሓሳስባ ብዙሕነት ኣመሓዳድራ እውን ካብዚ ዝተፈልየ ዕድል የብሉን።
ብዙሕነት ብግቡእ ምምሕዳርን ዘይምሕዳርን ናይ ፖለቲካ መራሕቲ ካብ ዝፍተንሉ ኣገደስቲ ጉዳያት ሓደ እዩ። እንተኾነ እዚ ብጽቡቕ ድሌት ናይቶም ዘመሓድሩ ጥራይ ዝውሰን ዘይኮነ፡ ሰፊሕ ኣረኣእያ፡ ንቕሓትን ቅሩብነትን ናይቲ ዝመሓደር ህዝቢ እውን ኣገዳሲ እዩ። ስለዚ ግቡእን ዘተኣማምንን ምምሕዳር ብዙሕነት፡ ኣብ ሓፈሻዊ ንቕሓትን ናይ ኣተሓሳስባ ለውጥን ሕብረሰብ ዝምርኮስ እዩ። እዚ ኣገዳስነትን ጸላዊ ግደን ምምሕዳር ብዙሕነት ኣብ ከምዚ ንሕና ንርከበሉ ዘለና ፖለቲካዊ ህይወት ጥራይ ዘይኮነ፡ ካብ ኩሉ ህይወት ሰባት ፈሊኻ ዝረአ ኣይኮነን። ሰባት ካብ ሓደ ንላዕሊ ብሓባር ኣብ ዝሰርሕሉን ዝነብርሉን ኣጋጣሚ፡ ኣብ መንጎኦም ናይ ኣተሓሳስባ ብዙሕነት ክንጸባራቕ ባህርያዊ እዩ። ነዚ ብዙሕነትዚ ንኹሎም ብዘርብሖም መልክዕ እንተዘየመሓዲረምዎ ከኣ ውጽኢቱ ጽቡቕ ክኸውን ከም ዘይክእል ሃብታም ተመኩሮ ኣለና። ኣብዚ ክዝንጋዕ ዘየብሉ ጉዳይ ምምሕዳርን ኣተሓሕዛን ብዙሕነት ኣብ ጽቡቕ ድሌት ሰባት ጥራይ ተንተልጢሉ ዝተርፍ ዘይኮነስ ቅዋማዊ ቦታ ክወሃቦ ዘለዎ እዩ።
ብዙሕነት መሰረት ዓቕምን ሓድነትን ከም ዝኸውን ንምኽኣል፡ ኣብ ዝኾነ ብሓባር ዝዕመም መዝነትን ሓላፍነትን ሰባት ካብ ኩሉ ናይ ብዙሕነት መግለጽታት ኣምጺእካ ብማዕረ ብምስላፍ ወይ ብምስራዕ ጥራይ ዝረጋገጽ ኣይኮነን። እቲ ቀንዲ እቲ ሜዳ ብማዕረ ናይ ኩልኻ እምበር፡ መለክዒኡ ብዘየገድስ ናይ ውሱን ዝንባለ ጥራይ ከም ዘይኮነ ዝቕበል ኣተሓሳስባን ሓላፍነታዊ ባይታን ከተጣጥሕ ብምብቃዕ እዩ። ከምቲ ንስኻ ንኣብነት ንሃይማኖትካ ኣዚኻ እትግደሰሉን ሕግታቱ እተኽብርን፡ እቶም ካለኦት’ውን ነቲ ናቶም ከማኻ ከም ዝግደስሉ ብልቢ ኣሚንካ ምቕባል የድሊ። ብዘይካዚ ከምቲ ካለኦት ንናትካ ናይ መንነት መግለጺ ከኽብርዎ እትጽበዮም፡ ንስኻ’ውን ነቲ ናቶም ግቡእ ክብሪ ክትህቦ ከም ዘለካ ኣሚንካ ምቕባል፡ ካልእ መርኣያ ንምብዙሕነት ናብ ረብሓ ኩልኻ ምውዓሉ እዩ።
ኣብዚ እዋንዚ ኣኤርትራውያን ናይ ለውጢ ሓይልታት፡ ዝያዳ ኩሉ ግዜ ነቲ ክሳብ ሕጂ ዓንቂጹና ዝጸንሐ ዕንቅፋታት ወጊንና ብሓባር ኢደይ-ኢድካ ክንበሃሃል የድልየና ኣሎ። እዚ ማለት ኣብ ክንዲ ዓንቃጺ ኣሰጓሚ፡ ኣተሓሳስባ ከነጥሪ ኣለና ኢና ንብል ዘለና። እቲ ዘቀራርብ ይኹን ዝፈላሊ ኣተሓሳስባ ምስ ናይ ብዙሕነት መለለይና ብግቡእ ኣገናዚብና ከነመሓድር ምኽኣልን ዘይምኽኣልን ርክብ ከም ዘለዎ ብሩህ እዩ። ብዙሕነትና ሓይልን ጽባቐን ከም ዝኸወን ጌርና እንተመሓዲርናዮም ምስኡ ዘሳኒ ኣተሓሳስባ ከም እነጥሪ ርዱእ እዩ። ኣብ ኣተሓሕዛ ብዙሕነትና እንተዘይ በቒዕና ግና ዘተሓቛቝፍ ኣተሓሳስባ ኣይክንሕዝን ኢና።
እዞም ናይ ብዙሕነት መግለጺ ዝበልናዮም ረቛሕቲ በበይኖም ፈላሊኻ ዝተሓዙ ዘይኮኑ ኣብ ሕድሕዶም ዝጸላለዉ እዮም። ንኣብነት ንሓደ ወገን ሃይማኖቱ ኣኽቢርካ ንባህሉ ግቡእ ክብሪ እንተዘይሂብካ ናይቲ ካብ ግቡእ ኣተሓሕዛ ብዙሕነት ዝርከብ ጸጋ ተጠቃሚ ክትከውን ኣይትኽእልን። በቲ እንዳሃነጽካ በቲ ከም ምፍራስ’ዩ ዝቑጸር። ነቲ ናይ ገዛእ ርእስኻ ንናይ ካለኦት መሰል ብዘይሃሲ ምትግባርን፡ ነቲ ናይ ካሎት እንዳኽበርካን ምኻድ ከኣ ኣብ ምምሕዳር ብዙሕነት በብመልክዑ ወሳኒ እዩ።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ኣብ ኤርትራ ብሰንኪ ዘይቅርዑይ ምምሕዳር ጉጅለ ህግደፍ፡ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ዝወርድ ዘሎ በደላት ክሳብ ክንደይ ከቢድ ምዃኑ ኣይኮነንዶ ንዓና ኤርትራውያን ንዝኾነ ምእንቲ ፍትሕን መሰልን ዝግደስ ኣካል ብሩህ ስለ ዝኾነ ብዛዕብኡ ምዝንታው ኣድላይ ካብ ዘይከውን ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ነዚ ዓማጺ ጉጅለ ኣወጊድካ ህዝብን ሃገርን ዝማእከሉ ቅዋማዊ ስርዓት ምትካል መተካእታ ዘይብሉ ካብ ዝኸውን እውን ከምኡ ነባር ግንዛበ እዩ። መሰረታዊ ዕማም ናይዚ በብደረጃኡ ተወዲቡ ዝቃለስ ዘሎ ኤርትራዊ ናይ ለውጢ ሓይልታት ከኣ ንሱ እዩ። እንተኾነ ክሳብ ሕጂ ኣይተዓወተን።
ናይ ዘይምዕዋቱ ምኽንያትን ድኽመትን ምስጢር ኣይኮነን። ምናልባት’ውን ዝርዝሩ ብዙሕ ይኸውን። እቲ ኩልና ናይ ለውጢ ሓይልታትን ንራህዋ ህዝብና ዝግደሱ ወገናትን እንረዳደኣሉ በሪኽ ምኽንያት ግና ድሌትና፡ ትጽቢትናን ዕላማናን ሓደ ክነሱ ንናይ ሓባር ዓወት ብሓባር ክንሰርሕ ዘይምብቃዕና እዩ። ኮታ ብልቢ “እቲ ደርፊ ሓደ ክነሱ፡ ኣብ በበይኑ ጓይላ ምስዕሳዕ የብቅዕ” ኢልና ስለ ዘይወፈርና። ድሌትናን ዕላማናን ሓደ ክነሱ ብሓባር ክንሰርሕ ናይ ዘይምኽኣልና ምኽንያት ብሩህን ንካልእ ዘይነላግበሉ በዓል ቤታዊ ድኽመትና ምዃኑ ወትሩ እንብሎ ሓቂ እዩ። ድሌትናን ባህግናን ከምኡ ምዃኑ እውን ኩልና ኣብ ዝተፈላለዩ መድረኽ ናይ ውድባት፡ ሰልፍታትን ማሕበራት እንእውጆ እዩ። እንተኾነ እንብሎን እንትግብሮን ዝተረሓሓቐ ምዃኑ ብንጹር ይረአ ኣሎ’ሞ ካብዚ ክንወጽእ ናይ ግድን ከድልየና እዩ።
ናይ ሓባር ድሌትን ዕማምን ኣለና ማለት ፍልልይ የብልናን ማለት ከምዘይኮነ ንጹር እዩ። እንተኾነ ዝፈላሊ እንዳሃለወካ ኣብቲ ዘሰማመዓካ ብሓባር እንዳሰራሕካ ኣብ ዓወት ከም ዝብጻሕ ሕጂ ኣባና ዝጅመር ዘሎ ተመኩሮ ዘይኮነስ፡ ብዙሓት ብመስርሕ ብዙሕነታዊ ሓድነት ሓሊፎም ግብራውነቱ ዘረጋገጽዎ ኣገባብ እዩ። ሓደ ጉዳይ ኣብ ዝተወሰነ መድረኽ ዝያዳ ኣድላይነቱ ሰማይ ከም ዝዓርግ፡ ኣብዚ እዋንዚ ጉዳይ ብሓባር ምስራሕ ዝያዳ ደፊኡ ይመጽእ ከም ዘሎ እዚ ኣብ ዝተፈላለዩ ከባቢታት ዝድመጽ ዘሎ ናይ ርክብ ዜናታትን ናይ ህዝብና ተደጋጋሚ መጸዋዕታታትን ሓባሪ እዩ። ቅድሚ ኣዋርሕ ብሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ቀሪቡ ኣብ መስርሕ ዘሎ እማመ ዘተ ብዛዕባ ብሓባር ዘስርሕ ሰፊሕ ጽላል ምፍጣር እውን ምስዚ ደሚርካ ዝረአ እዩ። ጉጅለ ህግደፍ ናይ ተቓወምቱ ብሓባር ምስራሕ ዕድመኡ ከም ዘሕጽሮ ኣዳዕዲዑ ስለ ዝፈልጥ ኣንጻሩ ክወፍርን ክጣራዕን ናይ ግድነት እዩ። ምልክታት እውን የርኢ ኣሎ።
ብሓባር ምስራሕ ኣብዚ እዋንዚ ኣንጻር ጉጅለ ህግደፍ ናይ ምዕዋትን ዘይምዕዋት ጥራይ ዘይኮነ ናይ ህዝብናን ሃገርናን ናይ ምህላውን ዘይምህላውን ጉዳይ እዩ። ንሕና ናይ ለውጢ ሓይልታት ከኣ ካብ ህዝብና ዝተፈልየ ህልውና የብልናን። ብሓባር ክትሰርሕ ምኽኣልን ዘይምኽኣልን ክንድቲ ኣድላይነቱ ዕዙዝ ምዃኑ፡ ምርግጋጹ’ውን ዋጋ ዘኽፍል እዩ። ብሓንሳብ ብጣማጣማ ዝረጋገጽ ዘይኮነስ ኣብ ርእሲ’ቲ ዝፈጠርካዮ ህዱእ መንፈስን ምድልላይን እንዳመላእካሉ ዝዓቢ መስርሕ እዩ። ናብዚ ክትበቅዕ ዝኽፈል ዋጋ፡ ብዙሕ መልክዕ ዘለዎ ኮይኑ፡ ብሓፈሻ ግና፡ ኣቐዲምካ ዝተሰማማዕካሉ ምዕቃብ፡ ናትካ ኣተሓሳስባ ጥራይ ኣግኒንካ ኣብ ልዕሊ ካለኦት ክትጽዕን ካብ ምሕላን ምዕቃብ፡ ካብ ኣተሓሳስባ ናይቲ እትዋሰኣሉ ውዳበ ወጺእካ ናይ ሓባር ኣተሓሳስባ ምጥራይ፡ ልዕሊ ኩሉ ድማ ቀዳምነታት ኣብ ምስራዕ ወሓለ ምዃን ዘጠቓልል ዋጋ እዩ። “ዝበልኩኹም እንተዘይሰማዕኩም ወይለኹም” ብዝብል በትሪ ምልዓል ግና ኣብ ናይ ውልቂ ኮነ ናይ ሓባር ቃልሲ ዓዲ ዘእቱ ኣይኮነን።
ኣብዚ መዳይዚ ዘባኸናዮ ግዜ ከምዘሎ ፍሉጥ እዩ። እንተኾነ ሕጂ’ውን ግዜና ኣብ ጣዕሳን ናይ ዝሓለፈ እሱር ብምዃንን ከነባኽን ኣይግበኣናን። ከምቲ “ኣይትድገመኒ ዝተረፈ፡ ይኣኽለኒ ዝሓለፈ” ዝበሃል፡ ነቲ ዘባኸናዮ ግዜ ክንጠዓሰሉ ጥራይ ዘይኮነ ክንመሃረሉ እዩ ዝግበና። ብመንጽርዚ ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ንጉዳይ ምፍጣር ብሓባር ዘስርሕ ሰፊሕ ጽላል እማመ ብምውጻእ ጥራይ ዘይኮነ፡ ነቲ እማመ ሒዙ፡ ካብኡ ዝተፈልየ ሓሳብ ክቐርብ እንከሎ ክሰምዕ ቅሩብ ኮይኑ፡ ማዕረማዕረ ሰልፋዊ ዕማሙ ይሰርሓሉ ኣሎ። ብኣኡ ከኣ ክቕጽል እዩ። እዚ ዕማም ናይ ሓባር ስለ ዝኾነ ናይ ካለኦት ኣሓት ምጥርናፋት፡ ውድባት፡ ሰልፍታትን ማሕበራትን ቅሩብነት ማዕረዚ ክኸውን እሞ፡ ደጊም “ደርፍኻ ሓደ ክንሱ ኣብ በበይኑ ጓይላ ምስዕሳዕ ከብቅዕ” ሰልፍና በዓል ምሉእ ተስፋ እዩ
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝዝቢ ኤርትራ፡ ኣብ ኤርትራ ዝኸይድ ዘሎ ናይ ለውጢ ቃልሲ ብሓደ ውድብ ወይ ሰልፊ ጥራይ ይዕመምዩ ዝብል እምነት ኣይጸነሖን ንመጻኢ’ውን ኣይህልዎን እዩ። ከም መተካእታ ድማ ኣብ ለውጢ ረብሓ ዘለዎን ኣንጻር ዲክታቶርያዊ ጉጅለ ህግደፍ ዝተሰለፉን ሓይልታት ብሓባር ዝሰርሕሉ መድረኽ ምፍጣር ካብ ቅድም ዝሓዞ ምዃኑ ናይቶም ንሰዲህኤ ዘቖሙ ውድባት ተመኩሮ ኣብዚ መዳይዚ ዝምስክሮ እዩ። ቅድሚ ኮነ ድሕሪ ምምስራት ሰዲህኤ ዝነበረ ተመኩሮ ክንድህስስ እንከለና፡ ንዝምድና ፖለቲካዊ ውድባት ኤርትራ ብዝምልከት፡ ተመሳሳሊ ርኢቶ አለዎም ሓይልታት ክሳብ ምትሕንፋጽ ዝበጽሕ ስምረት ክገብሩ፡ ዝተወሰነ ፍልልያት ዘለዎም ከኣ ኣብቲ ዝሰማምዕሉ ነጥብታት ብሓባር እንዳሰርሑ ነቲ ፍልልያት ይጽብብዎ ኣብ ዝብል ዝተሰረተ እዩ። ኣብዚ ቀረባ ግዜ ዝወጸ እማመ ብሓባር ምስራሕ ሰዲህኤ እውን ነዚ እዩ ዘጉልሕ።
ናይዚ እምንቶዚ መሰረታዊ ትሕዝቶ ውድባትና ኣብ ኣድላይነት ምውጋድ ጉጅለ ህግደፍ ንኡስ ናይ ኣተገባብራ ሜላታት እንተዘይኮይኑ መሰረታዊ ፍልልይ ስለ ዘየብለን ብውሑዱ ኣብዚ ብሓባር ክሰርሓ ክበቕዓ ኣለወን ማለት እዩ። ካብዚ ሓሊፉ እቲ ዝርዝር ናይ ዝፈላለያሉ ሕጂ ከወግድኦ ስለ ዘይክእላ፡ ብዘይዕንቅፍ ኣገባብ ከም ፍልልይ ንሓዞ ዝብል ቃና ዘለዎ እዩ። ሰዲህኤ ክሳብ ሕጂ በዚ ተቐይዱ ዝኸይድን ካብዚ ወጻኢ ንካለኦት ግነዖት ዘይገብርን ካለኦት ግነዖት ክገብርሉ ዘይጽበን እዩ።
ኩልና ከምዘይንስሕቶ ኣብዚ ዓለምና ናብ ንእሽቶ ቁሸት ዝተቀይረትሉ መዋእል፡ ኣይኮነንዶ ንሕና ውሱን ዝዓቕምናን ተሰማዕነትናን ካለኦት ኣካላት እውን ብዘይምትሕግጋዝ ኣይነብሩን እዮም። እቲ ዝምድናን ምትሕግጋዝን ግና ከምቲ ኩሉ መዳያት ቃልሲ ብግቡእ ተቐሪጹ ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ወይ ቅዋም ክሰፍር ናይ ግድነት እዩ። በዚ መንጽር ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ሰዲህኤ፡ ካብቲ ነዚ ዝምልከት ሰፊሕ ዝርዝር፡ “9.1.3 ምስ ኵለን ሃገራት፡ ኣብ ሕድሕድ ረብሓታት፡ ምክብባርን ጣልቃ ዘይምትእትታውን፡ ዓለም-ለኻዊ ውዕላት ምኽባርን ዝተሰረተ ዝምድናታት ምፍጣር፤”ዝብል ምሉእ ሓሳብ ሰፊሩ ንረክብ። ሃገራት ብተፈላለዩ መንቀልታት ኣብ ጉዳይ ሓደ ሃገር ዝተፈላለየ ጽልዋ ክህልወን ናይ ግድን እዩ። ንኣብነት ብጉርብትና። እንተኾነ እቲ ሕመረት ዝምድና ሰዲህኤ ምስ ርሑቕ ይኹን ምስ ቀረባ ካብዚ ኣቐዲሙ ዝተጠቐሰ ዝወጽእ ኣይኮነን። ካብቶም ነዚ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ ፍሉይ ዝግብርዎ ረቛሕታት ኣብ ሃገርና ፍሉይ ርኢቶና ዓቂብና ተወዲብና ክንቃለስ ዘይምኽኣልና እዩ። ናይዚ ቀንዲ ጠንቂ ድማ እቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ጉጅለ ነዚ ስለ ዘይጸውር እዩ። ስለዚ እቲ ቃልሲ ግድን ካብ ኮነ እሞ ኣብ ሃገርና ናይ ምውዳብ መሰል ካብ እተሓረመና ካብ ኤርትራ ወጻኢ ተወዲብና ክንቃለስ ግድን እዩ። ከምኡ ከኣ ንገብር ኣለና። ኣበይ ኮይና ንቃለስ ብናትና ድሌት ጥራይ ዝውሰን ዘይኮነ ጽቡቕ ድሌት ናይተን ዝመረጽናየን ሃገራት’ውን እንተተሓዊስዎ እዩ። እተን ሃገራት እውን ነቲ ህላወና ኣብኣተን ብመንጽር ሃገራዊ ረብሓአን ክርእየኦ ናይ ግድን እዩ። ይኹን እምበር እቲ ናተን ረብሓ ብዋጋ ናትና ክብርን ረብሓን ኣብ ክንዲ ዝኸውን ንረብሓ ኩልና ዝረብሕ ምግባሩ፡ ናይ ቃልሲ ጉዳይ እዩ። ካብቲ እንካን ሃባን ምህዳም ግና መፍትሒኣይኮነን።
ናብቲ ወርትግ ኣዛራቢ ዝኸውን ጉዳይ ዝምድናና ምስ ጐረባብትና ክንመጽእ እንከለና፡ ሱዳንን ኢትዮጵያን ከም ኣብነት ክንወስደን ንኽእል። ኣብዚ እዋንዚ መንግስቲ ሱዳን ንሰዲህኤ ወሲኽካ ተቓወምቲ ውድባት ኤርትራ ኣብ ሃገሩ ብወግዒ ክንቀሳቐሳ ኣይፈቐደን። እዚ ካብ ድሌትና ወጻኢ ብመንጽር ሃገራዊ ረብሓ ሱዳን ዝተቓነየ እዩ። ስለዚ ኣተሃላልዋና ኣብ ሱዳን ከምቲ ንደልዮ ዘይኮነስ ከምቲ ኩነታት ዝፈቐዶ ኮይኑ ኣሎ። ኣብ ኢትዮጵያ ንዓና ወሲኽካ ዳርጋ ኩለን ተቓወምቲ ውድባት ኤርትራ ይንቀሳቐሳ እየን። ውድባት ጥራይ ዘይኮና ስደተኛታትና’ውን ብጻዕቂ ዝንቀሳቐስሉን ዝተዓቑብሉን ከባቢ እዩ። ውድባት ኣብ ኢትዮጵያ ምውሳእ ዝጀመራሉ ግዜ ከከም ኣመጻጽእአን ይፈላለ እዩ። ደሓር ናብ ሓደ ካብ መስረቲ ውድባት ሰዲህኤ፡ ሰልፊ ህዝቢ ኤርትራ ዝማዕበለ ሰውራዊ ባይቶ ድሕሪ ውድቀት ደርጊ ጀሚሩ ኣብ ኢትዮጵያ ምህላው ኣድላይነቱ ርእዩ ኣብኡ ክህሉ ዝወሰነ እዩ። ዝያዳ ንምብራህ ከምቲ “ሰብኣይን ሰበይትን ዝተበኣስሉ መኣዲ ይሃበኒ” ዝበሃል ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን 1998-2000 ኣንሳሕኺኹ ዘይኮነስ፡ ህግደፍ ኣብ ኢትዮጵያ ህዝቢ ኤርትራ ብዘይፈልጦን ዘይርበሓሉን ዝምድና “ዓለም ኣይትጹሩኒ” ክብል እንከሎ እውን ኣብዚ ነይሩ እዩ። ሽዑ እንተኾነ እውን ንመንፈስዚ ኣብ ላዕሊ ተጠቒሱ ዘሎ ሕመረት ዝምድና ኣጽኒዑ ብምሓዝ የማነ-ጸጋም ኣይበለን። ዋጋ ጽንዓቱ ከኣ ከፊሉ እዩ። ክልተ ዙራት ምስጓግ(ምጥራዝ) ኣባላቱ ካብ ኢትዮጵያ ከኣ ከም ኣብነት ዝጥቀስ እዩ።
ኣብ መንጎ ክልተ ወገናት ኣብ ዝግበር ርክብ ኩሎም ወገናት ከካብ ነናቶም ረብሓን ልዑላውነትን ስለ ዝሓስቡ ክብ ለጠቕ ከጋጥም ባህርያዊ እዩ። ሰዲህኤ ምስ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብ ዝጸንሕዎ ርክባት እውን ዘየሰማምዑ ጉዳያት ኣይተኸስቱን ማለት ኣይኮነን። እንተኾነ እዚኣቶም ካብ መፈላለይ ነጥቢ ምዃን ሓሊፎም መበኣሲ ኣይኮኑን። እዚ ከኣ ውጽኢት ውሕሉል ኣተሓሕዛ ጉዳያት መሪሕነት ሰዲህኤ እዩ። መንግስቲ ኢትዮጵያ እውን ንሰዲህኤ ኢዱ “ጠውዩ ከምዚ እንተዘይገብርካ” ኣይበሎን። ምናልባት እንተዝብሎ እውን መልሱ ኣብዚ ኣብ ላዕሊ ተጠቒሱሱ ዘሎ ሕመረት ፖሊሲ ዝምድና ከም ዝምስረት ዘጠራጥር ኣይኮነን። ክሳብ ሕጂ ብወግዒ ምስ መንግስቲ ኢትዮጵያ ክራኸቡ ዝጸንሑ ኣካላት ሰዲህኤ እውን ካብዚ መትከሎም ፈልከት ኣይበሉን። ንደንበ ተቓውሞን ንነባሪ ዝምድና ክልቲኡ ህዝብታትን ካብ ዝምልከት ኣጀንዳ ወጻኢ’ውን ኣየልዓሉን። ኣብ ኢትዮጵያ ንምህላው ግና ከም ቁርን ኣስሓይታን ኣይፈርሕዎን።
መሰረታዊ ድሌት ጻላኢ ህዝቢ ኤርትራ ህግደፍ ንተቓወምቱ መቃለሲ ባይታ ከስእ ስለ ዝኾነ፡ ነተን ዘለናየን ሃገራት በብሓደ እዩ ዘነውረን። ንኣብነት ኣብ ኢትዮጵያ እንተለኻ ወያነ ይብለካ። ኤርትራውያን ብድሌቶም ግና ኣብ መሬት ኢትዮጵያ ንዝወሰንዎ ውሳነ ከኣ ውሳነ ወያነ ይብሎ። እዚ ምኽኑይ ክመስለሉ ንህላወና ኣብ ኢትዮጵያ ይቃልሖ’ሎ እምበር፡ ከም ድሌቱ ኣብዛ ንነብረላ ዘለና ዓለም ክንህሉ ኣይደሌናን እዩ። ደሓር ኢትዮጵያ ንህግደፍ ሓላል ንተቓወምቲ ከኣ ሓራም ዝኾነሉ ምኽንያት እንታይ እዩ። ጉጅለ ህግደፍ ዘዝፈተዎ ክንፈቱ ዘዝጸሎ ክንጸልእከ በየናይ መምዘኒ እዩ። እንተቲ ኣብ ኢትዮጵያ እንተሃሊኻን ናቡኡ እንተገሽካ፡ “ናይ ኢትዮጵያ ትኸውን” ዝዓይነቱ ስኽፍታ ኮይኑ፡ እቲ ድሌት እንተልዩ ኣብ ኩሉ ኩርናዕ ዓለም ኮይንካ’ውን ናይ ኢትዮጵያ ምዃን ኣየጸግምን እዩ። ስለዚ ዝተባህለ እንተተባህለ “ምስ መንን ብኸመይን ንሰርሕን ንዛመድን መርገጽና ንጹር እዩ።”ብኣኡ ከኣ ክንቅጽል ኢና።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ሎሚ ብዛዕባ ፖለቲካዊ ሃለዋት ኤርትራን ህዝባን ከነልዕል እንከለና ስርዓት ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዘውርዶ ዘሎ በደል “ኢዚ ይሓይሽ” ዘይትብለሉ ኣዝዩ ነዊሕ ዝርዝር ዘለዎ ሕማቕ ኩነታት እዩ። እዚ ኩነታት ኣይኮነንዶ ንዓና ነቶም ግዳይ ንኸውን ዘለና ኤርትራውያን ኣብ ቅድሚ መድረኻትን ኣደባባያትን ዓለም እውን ኣሻቓልን ኣዛራብን ኮይኑ ዘሎ እዩ። ኤርትራ ኣብ ሐሕማቑ ቅድሚት ክትስራዕ እንከላ ከኣ የሕዝን። ናብቲ ነዚ ኣቐዲሙ ዝተገልጸ ሕማቕ ኩነታት ቀይሩ ብዝሓሽ ንምትካእ ዝቃለስ ዘሎ ኤርትራዊ ደንበ እንተመጻእና እውን ዘየሻቕል ኣይኮነን። እዚ ደንበ’ዚ ኣይኮነንዶ ኣብ ልዕሊ ስርዓት ህግደፍን ናይ ጭቆና መሳርዑን ተጽዕኖ ክፈጥርን ከድምዕን ንገዛእ ርእሱ ግቡእ ተቓዋሚ መልክዕ ክሕዝ ዘይከኣለን ኣብ ሰንከልከል ዘሎ እዩ። ናብ ብቕዓት ንምምጻእ ካብ ምጽዓት ግና ዓዲ ኣይወዓለን። ክሳብ ሕጂ ስለ ዘየድመዐ ንመጻኢ’ውን ኣይከድምዕን እዩ ኢልካ ምድምዳም ግና ናይ ተቓለስቲ ቋንቋ ክኸውን የብሉን። እቲ ጻዕርን ቃልስን ከኣ ሕጂ’ውን ክቕጽል እዩ።
እዚ ኩነታት ኣብ ኤርትራውያን ሻቕሎት ካብ ዘሕድር ነዊሕ ግዜ ኮይኑ ኣሎ። ካብ ምሽቓል ሓሊፎም ኤርትራውያን ካብዚ ዘለናዮ ዘይስጉም ኩነታት ኣብ ምውጻእ ይሕግዝ’ዩ ዝበልዎ መፍትሒ ሃሰው ካብ ምባል እውን ዓዲ ኣይወዓሉን። ገሊኦም ኣባላት ፖለቲካዊ ውድባትን ሰልፍታትን ኮይኖም እቲ ውዳበታት ዝፈላልይዎ ኣወንዚፉ ኣብቲ ዘሰማምዕዎ ኣትኪሉን ቀዳምነት ሂቡን ክሰርሓሉ ዝኽእል ኩነታት ንምፍጣር ሃሰው ይብሉ ኣለዉ። እንተኾነ ካብቲ ከም ሓቢርካ መቃለሲ ዝቐርብ እማመታት ኣብ ሓዲኡ ንምርዓም ዘብጽሕ ምትእምማን ስለ ዘይበጽሑ ክሳብ ሕጂ ኣየድመዐን። እቲ ፈተነ ግና በቲ ክሳብ ሕጂ ዘይምዕዋት ከይተኾልፈ ተስፋ ብዘይምቑራጽ ይቕጽል ኣሎ። ወጽዓ ክሳብ ዘሎ ቀጻሊ ክኸውን ከኣ ናይ ግድን እዩ። ድሕሪ ምውዳቕን ምትንሳእን ቀጥ ኢልካ ምቛም ከም ዝመጽእ ከኣ ናይ ግድን እዩ። እዚ ክበሃል እንከሎ ግና ዝረአ ዘሎ ዘይምኽኑይ ምድንጓያት ኣሉታዊ ሳዕቤን የብሉን ማለት ኣይኮነን።
ካብዚ ሓሊፎም ንዓኣቶም ንሱ ቅኑዕ ኮይኑ ስለ ዝተራእዮም፡ ንፖለቲካዊ ውድባትን ሰልፍታትን ከም ሕሱም እንዳነቐፉን ህላወአን እንዳኸሓዱን ብሰንኪ ኣብ ልዕሊአን ዘሕደርዎ ጽልኢ ነቲ “ብዘይውዳበ ሓይሊ የለን” ዝብል ዘንጊዕም ክሳብ “ውድባት ኣየድልያን እየን” ናብ ምባል ተገማጊሞም ብዘይ ውዳበ ንተኣኻኸብ ኣብ ምባል ዝበጽሑ ኣለዉ። እቲ ዝጠልብዎ ዘለዉ ምትእኽኻብ ንገዛእ ርእሱ ውዳበ ምዃኑ ብዘይምስትብሃል። ንዝኾነ ኣካል ኣገባብ ውዳበን ቃልስን ዝመርጸሉ ባዕሉ’ምበር ካልእ ኣይኮነን ዝብል’ኳ ብዓይኒ መሰል ምውዳብን ሓሳባካ ምግላጽን እንተዘይተጻረርናዮ ኣብቲ መስርሕ ኣብ ግምት ክኣትዉ ዝግበኦም ግና ኣለዉ። ብዛዕባ ኤርትራን ህዝባን ንጭነቕን ንቃለስን ስለ ዘለና፡ ከም መማረጺ ኮንደኾን ለውጢ የምጽእ ኢልና እንሕዞ መንገዲ ነቲ ናይ ኩሉ ዓቕምናን ህልውናናን መሰረት ዝኾነ ሓድነት ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ክንህድዶ ዘይኮነስ ኣጽኒዕና ክንሕዞ ንምርጫ ዝቐርብ ዘይኮነስ ግድነት እዩ።
ንኤርትራ ካብዚ ዘላቶ ዓዘቕቲ ከውጸኣ ዝቐርብ ሓሳብ፡ ንናይ ክሳብ ሕጂ ዝተዋህለለ ዓወትን ህልውነኣን ዝያዳ ዝድርዕ እምበር፡ ተመሊሱ ንቑልቁል ዝነቁትን ነካይዶ ንዘለና ቃልሲ መሊሱ ዝሓላልኽን ክኸውን ይግባእን። ኤርትራ ቅድሚ ኩሉ ብኩለ-መዳያዊ ብዝሑነታ ዝወቀበትን ሳላኡ ህልውነኣ ዘረጋገጽትን ሃገር እያ። ናይ ክሳብ ሕጂ ዓወታ ከኣ ውጽኢት ውህደት ናይዚ ብዙሕነታ እዩ። ሎሚ ኣብኣ ዘሎ ሕሰምን ንመጻኢ እንጽበዮ ራህዋን ንኹልና ደቃ ብማዕረ ዝብጸሓና እዩ። እቲ ወጽዓ ኣብ ልዕሊ ኩሎም ደቃ ወሪዱ ዘሎ ብምዃኑ፡ እቲ ራህዋ ከኣ ብናይ ኩሎም ደቃ ጻዕሪ፡ ረብሓ ኩሎም ብዘንጸባርቕ ቃልሲ እዩ ዝረጋገጽ። ዝተወሰና ካብ ህዝባ ሸሊግና እንኸዶ መንገዲ ብቓጥታ ንሓድነታ ብኣሉታ ዝጸሉ ምዃኑ ከነስተብህል ይግበኣና። ሓደ ኣካል ካብዚ ናይ ሓባር ጉዕዞ ክወጽእ ክህቅን እንከሎ ከኣ ንዓኡ ኢና ናብቲ ግቡእ መስመር ንክምለስ፡ ክንምዕዶን ክንሕግዞን ዝገበኣና እምበር ሕነ መፍዳይ ብዝመስል መልክዕ ካልእ ናይ ንበይነይ ኣቕጣጫ መሪጽና ከነሰንዮ ኣይግበኣናን። ኣብዚ እዋንዚ ካብ “ኣግእዝያን” ጀሚርካ ክሳብ “መዝሙር ሰላም ኤርትራን ኢትዮጵያን” ዝነጥፉ ዘለዉ ኤርትራውያን ኣካላት ከኣ ምርጨኦም ብመንጽርዚ ክቓንይዎ ነዘኻኽሮም። ኮታ ካብ “ከኸስብ’የ በሃላይ ከሳሪ” ምዃን ክዕቀቡ ከም ዝግበኦም ኣብ ርእሲ ልቦም ክንውስኸሎም ንደሊ። ካብቲ ክሳብ ሕጂ ኣየድመዐን እትብሎ መንገዲ ክትሃድም ክትብል፡ ናብ ካብኡ ዝያዳ ዝኸፈአ ሰልሚ ከይትሽከል ምጥንቃቕ ውሕልነት እዩ። እቲ ህቡብ ኤርትራዊ ደራፊ ነፍሰሄር ኣብርሃም ኣፈወርቂ “ ነቲ ሕማቕ ዝሓመቐ ኣለዎ” ዝበሎ ምስትብሃል እዋኑ እዩ።
ካብዚ መንገዲ’ዚ እንተወጺእና ካብ ዘጋጥሙ ጸገማት ሓደ ሓድነትና ምድኻም እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ኣብቲ ክብሎ ዝደሊ ናይ ምባል ዕድል ኣብ ዝረኸበሉ እዋን “ወጊድ ንዝፈላልየኒ” ከም ዝብል ከኣ ዘይምዝንጋዕ። ሓድነትና ምድኻሙ ናይ ለውጢ ዓቕምና መሊሱ ዘልምስን ግዳይ ናይቲ እንቃለሶ ዘለና ብምድኻምና ዝዓኩኽ ስርዓት ኢና እንኸውን። ዝጨራሕና እንተጨራሕና ከኣ ኣብ ራህዋ ንምብጻሕ ብዘይካ ብመንገዲ ምውጋድ ህግደፍ ካልእ መንገዲ የለን። ስለዚ እንሕዞ መንገዲ ኣብ ውሽጡ ንምውዳቕ ህግደፍ ዝዕንቅፍ ኣበር ከይህልዎ ብኹሉ ኣቕጣጫ ክንመምዮ ይግበኣና።
ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ማእከላይ ባይቶ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) 8ይ ምዱብ ዓመታዊ ኣኼባኡ ኣካይዱ ብዙሓት ጉዳያት ዳህሲሱ፡ ኣገደስቲ መድረኻውያን ውሳነታት ከም ዝወሰነ ኣብ ዘውጸኦ ደምዳሚ መግለጺኡ ኣነጺሩ ኣሎ። እዚ ምዱብ ኣኼባ ባይቶ ዝተኻየደሉ ግዜ ብዙሓት ግዜ ዘይህቡ ውሽጣውን ግዳማውን ምዕባለታት ኣብ ዝተራእይሉ ግዜ እዩ። ማእከላይ ባይቶ ኣብዚ ኣኼባኡ ኣብ ሰልፊ ካብ ነዊሕ ግዜ ክቕልቀሉን ክሕቆኑን ዝጸንሑ’ሞ በቲ ክግበረሎም ዝጸንሐ ሓላፍነታዊ መሪሕነታዊ ኣተሓሕዛ ከምቲ ዝድለ ዘይሓወዩ ጉዳያት ነይረምዎ። እቲ ቀንዲ ከኣ ኣብ ዞባ ሰሜን ኣሜሪካ ክረአ ዝጸንሐ ምዕብልና እዩ። እዚ ጉዳይዚ ኣብቲ ኣኼባ ብኣዝዩ ዓሚቕን ሓላፍነታውን ኣተሓሕዛ ምስተገምገመ፡ ደጊም ከም መቐጸልታ ናይቲ ብህድኣት ንምእላዩ ብመሪሕነት ክዝውተር ዝጸንሐ ኣተሓሕዛን ጻዕርን ብመሪሕነታዊ ውሳነታት ተዛዚሙ እዩ።
እዚ ብኣኼባ ባይቶ ተወሲዱ ዘሎ ውሳነ ሓደ ስጉምቲ ንቕድሚት ኮይኑ፡ እቲ ቁስሊ መሊኡ ክሓውን ጉዳያት ግቡእ መስርሑ ሒዙ ክቕጽልን ግና ናይ ኩሉ ኣባል ሰልፍን፡ ንልዕልና ሕግን ሕጋዊ ኣሰራርሓን ዝሕለቑ ወገናትን ቀጻሊ ጻዕሪ ዝሓትት ምዃኑ ብሩህ እዩ። ሓደ ካብቲ ኣብ ቅድሜና ዘሎ’ሞ ከነዕውቶ ዝግበኣና ዕማም ህጹጽ ጉባአ ዞባ ሰሜን ኣሜሪካ እዩ። እዚ ብቐንዱ ኣብ ሰሜን ኣሜሪካን ከናዳን ናይ ዘለዉ ኣብ ጐኒ ሰልፋዊ ቅዋሞምን ሕጋዊ ትካላቱን ቀጥ ዝበሉ ዝምልከት ኮይኑ፡ ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ዝርከብ ኣካላት ሰልፊ’ውን ምእንቲዚ ክጽዕት ግድን እዩ። ኣብ ጐኒ ቅዋም ሰልፊ ቀጥ ምባልን ሓቀኛ ሓይሊ ሓድነት ምዃንን፡ ዘዘድልየካ ዓንቀጻት እንዳቖንጠርካ ብምጉላህ፡ ነቲ ባህ ዘይብለካ እንዳሰገርካ ሚዛንካ ምዝንባዕ ኣይኮነን። ብኣንጻሩ ንብምልኡ እቲ ኣብ ሕጋዊ መድረኽ ዝጸደቐ ሕጋዊ ሰነድ፡ እንተላይ ነቲ ምስ ውልቃዊ ድሌትካ ዘይቃዶ ዓንቀጻት ኣኽቢርካን ተማእዚዝካን ምቕባል ምልክት ምልክን ተንበርካኽነትን ዘይኮነ፡ ሓደ ካብቶም ዲሞክራሲ ዝሰርሓሎም ኣዕኑድ እዩ።
ካብቲ ዝጸናሕናዮ ቀጨውጨው ወጺእና ንቕድሚት ክንስጉም ቅሩበነትናን ተወፋይነትናን መተካእታ ዘይበሉ ኮይኑ፡ ነዚ ዝምጥን ንህልዊ ኩነታት ኣብ ግምት ዘእቱ ንቕድሚት ጠማቲ ኣሰራርሓ ምትእትታው ከኣ ኣገዳሲ እዩ። ኣኼባ ባይቶ ነዚ ኣብ ግምት ኣእትዩ መስርሕ ምሕዳስ ሰልፊ ዝእምት ኣቐዲሙ ሽማግለ መዚዙ ከጽነዖ ንዝጸንሐ ሰነድ ኣጽዲቑ፡ ንኣፈጻጽምኡ ዝምልከት ኣካል መዚዙ፡ መተግበሪ ሜላታት ቀይሱ ብስሩዕ ኣገባብ ክከታተሎ ከኣ ወሲኑ ኣሎ። እዚ መስርሕ ምሕዳስ ንውሽጣዊ ሰልፋዊ ሃለዋት ጥራይ ዘይኮነ ነቲ ምስ ካልኦት ውድባት ዘስረሓና ሰፊሕ ጽላል ንምፍጣር ናብ ዘኽእል ዘተ ዝእምት እማመና’ውን ሓይልን ጉልበትን ዝህቦ እዩ።
ኩልና ከምዘይንዝገዖ ኣብ ደንበ ተቓውሞ ካብ ዘሎ ዓንቃፊ ጸገማት፡ እቲ ቀንዲ ፋሕ ዝበለ ኩለ-መዳያዊ ዓቕምና ኣወሃሂድና ኣብቲ ዘሰማምዓና ብሓባር ክንሰርሕ ዘይምኽኣልና ምዃኑ ተደጋጊሙ ዝተገልጸን ኩልና እናምነሉን እዩ። ማእከላይ ባይቶ ሰልፍና ነዚ ተገንዚቡ ኣቐዲሙ እማመ ሓባራዊ ስራሕ ፖለቲካዊ ቃልሲ ኣውጺኡ እዩ። ኣብዚ 8ይ ኣኼባኡ እውን ካብቶም መጸዋዕታ ዝተገብረሎም ወገናት ንዝተረኽበ ግብረ-መልሲ ዘተባብዕ ምዃኑ ምስ መዘነ፡ ካብዚ ንድሕሪ ነዚ ዛዕባዚ ኣብ ዝምልከት ክኽተሎ ዝግበኦ መንገድን ዝጽበዮ ቀጻሊ ርክባትን ዝምልከት ተሊሙ ኣሎ። ገለ ወገናት ንውሻጣዊ ሰልፋዊ ጉዳያት ካብ ምስ ካለኦት ወገናት ሓቢርካ ምስራሕ ነጺሎም ብምርኣይ፡ ኣብቲ ውሽጣዊ ጉዳይና ጥራይ ተኣሲርና ካብ ጉዳይ ሓድነት ውድባት ክንበኩር ዘይቅዱስ ነቐፈታ ከቕርቡ ጸኒሖም እዮም። እንተኾነ ዝያዳ ኣቓልቦ ሂብካ ምውጋን ውሽጣዊ ጉዳያትን ንሓባራዊ ስራሕ ቆላሕታ ምሃብን ነናይ ገዛእ ርእሶም ባህሪ ዘለዎም፡ ዝጸላለዉን ሓቢሮም ዝዕመሙን እዮም። እቲ ውሽጣዊ ሓድነት ንምድልዳል ዝግበር ቃልሲ ነቲ ምስ ካለኦት እትሰርሖ ዘሕይሎ እምበር፡ ዝጻበኦ ኣይኮነን። እቲ ሓባራዊ ስራሕ እውን ነቲ ውሽጣዊ ሓድነት ከምኡ። ሰለ’ዚ ከምቲ ኣብቲ መግለጺ ባይቶ ተጠቒሱ ዘሎ ኣካላት ደንበ ተቕውሞና ካብ ናይ ቅድሚ ሕጂ ተበታቲንካ ናይ ምውፋር ኣሉታዊ ተመኩሮ ተማሂርና ብሓባር ንምስራሕ ክንግደሰሉ ይግበኣና።
ስርዓት ህግደፍ ኣብዚ እዋንዚ ዕድመ ስልጣኑ ናይ ምንዋሕ መደብ ሰሪዑ፡ ነዚ ንምትግባር ይሕግዘኒ ዝበሎ ኢደወነናዊ ስጉምትታት ይወስድ ምህላዉ ንልኡላውነት ሃገርን ህዝብን ጥራይ ዘይኮነ ንህልውናኦም’ውን ኣብ ሓደጋ ዘእቱ ምዃኑ ኣኼባ ባይቶ ዝመዘኖ ካልእ ዕዙዝ ጉዳይ እዩ። ነዚ ከይሲ መደባቱ ንምዕዋት ንምድኻምን ምፍራስን ሓይሊ ተቓውሞ ከም ዝጽዕትን ነዚ ንምትግባር ቆርበት በጊዕ ዝተኸድኑ ተዃሉ ከዋፍርን ከኣ ናይ ግድን እዩ። ነዚ ሓደገኛ ጉዕዞ ህግደፍ ናይ ምዕጋት ሓላፍነት ናብ ሓደ ውድብ ወይ ማሕበር ዝግደፍ ዘይኮነ፡ ናይ ኩሉ ህልውናን ቀጻልነትን ኤርትራን ህዝባን ዘገድሶ ኣካል ሓላፍነት እዩ። ኣኼባ ባይቶ “ሓቢርና ንስራሕ ከነድምዕ፡ ሓቢርና ነድምጽ ከነስምዕ!” ዝብል ጭረሖ ከጉልሕ እንከሎ ከኣ ሓቢርካ ምስራሕ ድሕነት ሃገር ኣብ ምርግጋጽ ዘለዎ እጃም ንምብራኽ እዩ። ብኣንጻሩ ኣብዚ ሓቢርካ ምስራሕ ወሳኒ ዝኾነሉ ግዜ ጸቢብ ውልቃውን ጉጅላውን ስምዒት ቅድሚት ሰሪዕካ ቀይዲበተኻዊ መንገዲ ምምራጽ ክሳብ ክንደይ ግዳይ ህግደፍ ንምዃን ዘቃልዕ ምዃኑ ክዝንጋዕ ዘይግበኦን እዩ። ካብዚ ንምድሓን ከኣ “ከይንምናዕ ንጽናዕ።”
ርእሰ-ዓንቀጽ፡ ሰዲህኤ
እቲ ነዊሕ ተጓዒዙ ቀዳማይ ዕማሙ ነጻነት ዘረጋገጸን ጌና ሕጂ እውን ቀጻሊ ዕማሙ ንምርግጋጽ ኣብ ጉዕዞ ዘሎ ብረታዊ ቃልሲ ህዝቢ ካብ ዝጅመር እነሆ መበል 56 ዓመት ኣብ ምዝካር በጺሕና። ቃልስና ክጅምር እንከሎ ዝነበሮ ዕማምን ክሳብ ሕጂ ዘሎ ኩነታትን ስለ ዘየሳኒ’ኳ ቅር ዘብል እንተኾነ፡ እቲ ኣመዝጊብናዮ ዘለና ነጻነት፡ ቀጻሊ ዓወት ንምምዝጋብ መሰረት ስለ ዝኾነ፡ ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ኮይንካ እንኳዕ ኣብጸሓኩም ኣብጸሓና ምብህሃል ዘምሕረልና እምበር ዘኽፈኣልና ኣይኮነን። ስለዚ እንኳዕ ናብ መበል 56 ዓመት ዝኽሪ ባሕቲ መስከረም ባሕቲ ቃልሲ ኣብጸሓኩም ንብል።
እዚ ብባሕቲ መስከረም 1961 ብመሪሕነት ጅግና ሓምድ እድሪስ ዓዋተ ዝተጀመረ ብረታዊ ቃልስና ነዊሕ ተጓዒዙ፡ ብዙሕ ማሕለኻታት ሰጊሩን ክቡር ዋጋ ከፊሉን ኣብ ነጽነት ዝበጸሐ ስለ ዝኾነ፡ ብብዙሕ መሰጥቲ ሓረጋት ዝነኣድ እዩ እሞ “ዝከኣል ዘይመስል ዝነበረ ኣኽኢሉ፡ ንብዙሓት ምእንቲ ነጻነትን መሰልን ዝቃለሱ ወገናት ሓድሽ ምዕራፍ ዝኸፈተ ተመኩሮ ነይሩን እዩን” እንተበልናዮ ተዘይንኢስዎ ኣይዓብዮን እዩ። ነቲ ቃልሲ ዘይከኣል ዘምስሎ ዝነበረ ናይ ሓይሊ ዓይነትን ዓቐንን ዘይምምጥጣን ጥራይ ዘይኮነ፡ እንተላይ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ ዓለም ዝነበሮ ተፈልጥነትን ተቐባልነትን ድሩት እዩ ነይሩ። እንተኾነ እቲ ንቕሎ ቅኑዕን ፍትሓውን ስለ ዝነበረ፡ ከምቲ “በትሪ ሓቅስ ትቐጥን እምበር ኣይትስበርን” ዝበሃል፡ ኩሉቲ ኣብ ሰውራ ኤርትራ ዝነበረ ሕጽረታት ብኤርትራዊ ኒሕን ጽንዓትን ተመክቱ ብዓወት ከኣ ተደምዲሙ።
እዚ ቅድሚ 56 ዓመታት ዝጀመረ ገድሊ፡ ኣብቲ ናይ መወዳእታ ሸቶኡ ንምብጻሕ ዝቕጽል ዘሎ ዘይዛረየ ናይ ቃልሲ ዋሕዚ፡ ኣብ ኤርትራ ነጻነት ጥራይ ኣይኮነን ኣውሒሱ። ምትራር ኤርትራዊ ሃገርንትን ሓድነትን ከምኡ እውን ህዝባዊ ሓድነትን ምክብባርን ውጽኢት ናይ ክሳብ ሕጂ ቃልሲ እዮም። ስለዚ ናይ ክሳብ ሕጂ ውጽኢት ናይቲ ባሕቲ መስከረም ዝጀመረ ቃልሲ “ናጽነት እዩ” ኢልካዮ ዝሕለፍ ጥራይ ዘይኮነ ነዊሕ ግዜ ወሲዱ፡ መስዋእቲ ኣእላፍ ኤርትራውያን ዝተኸፍለሉ ኩለ መዳያዊ ዓሚቝን ረቂቕን ትርጉም ዘለዎ መስተንክር ቅያ እዩ። እቲ ጉዕዙ ብግዳማውን ውሽጣውን ቅልውላዋትን ነውጽታትን ክሓልፍ ዝጸንሐ መረርቲ ምዕራፍት ዝነበርዎ ምዃኑ ምስትብሃል ናይ ግድን እዩ። ስለምንታይ ናይቲ ምረት ሃፈጽታ ሕጂ’ውን መሊኡ ዘይሓወየ በሰላ ስለ ዝኾነ።
“ነጻነት ኤርትራ መንዩ ኣምጺእዎ?” ዝብል ሕቶ መልሱ “መላእ ህዝቢኤርትራ’ዩ” ዝብል ክነሱ፡ ነቲ ዝተኸፍለ ዋጋ እንተኽኢሎም ናቶም ጥራይ ክገብርዎ፡ እንተዘየለ ከኣ ኣብቲ መስርሕ ሰብ ፍሉይ እጃም ምንባርም ንምርኣይ ዝደናደኑ ወገናት ብዙሓት እዮም። እዚ ጥራይ ኣይኮነን፡ ንቕድሚት ምምዕዳው ስኢኖም፡ የማነጸጋም ቀልባዕባዕ ዝብሉን ንጉዕዞ ቃልሲ ነጻነትን ተዋሳእቱን ከራኽሱ ውጥም ቅልቅል ዝብሉን ወገናት’ውን ንዕዘብ ኣለና። ኣብዚ ታሪኽ ጠምዚዝካ ናይ ምዕማጽ ተግባር ጉጅለ ህግደፍ ቅድሚት ከም ዝስራዕ ህልዊ ኩነታት ሃገርናን ህዝባን ከይሓተትካዮ ባዕሉ ዝምልስ እዩ። ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ዝያዳ ንምብርሁ ህዝቢ ኤርትራ ፍረ’ቲ ዝኸፈሎ ክቡር ዋጋ ብህግደፍ ተጠሊሙ እዩ። እንተኾነ ህዝቢ ኤርትራ ከምቲ ቅድም ምስ ተጠለመ፡ ኣብ ባሕቲ መስከረም ብዝወለዖ ባሕቲ ቃልሲ ዝተዓወተ፡ ሎሚ እውን ኩሉ ዝተገፈ መሰላቱ ንምምላስ ነቲ ኣንጻር ህግደፍ ዘካይዶ ዘሎ ቃልሲ ካብ ምቕጻል ካልእ መተካእታ የብሉን። ከምኡ ከኣ ይገብር ኣሎ። እዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ባሕቲ መስከረም ዝጀምርናዮ ቃልሲ ምእንቲ ሓርነትን ኩሉ መሰላትን ከነሕይል ቃል ንኣትወሉ ክኸውን ይግበኦ። ኣብዚ ነቲ “ከይረገምካዮ ዝተረግመ” ጉጅለ ህግደፍ መመሊስካ ምርጋም ጥራይ ዘይኮነ፡ ኩልና ኣብቲ ንብህጎ ለውጢ ረብሓ ዘለና ናይ ለውጢ ሓይልታት ነነብስና መርሚርና ንቕድሚት እንዳማዕደና ንቃልሲ ቃል ንኣትወሉ እምበር፡ ንድሕሪት እንዳተመለስና፡ ብዝሓለፈ ነስተንትነሉን ንካሰሰሉን ክኸውን ኣይግበኦን።
ዓመት፡ መጸት ባሕቲ መስከረም፡ ባሕቲ ቃልሲ ክንዝክር እንከለና ኣብ ክሊ በብዓይነቶም ምዕብልናታት ኮይና ኢና። ኣብዚ እዋንዚ ብመሰረቱ ኣብ ደንበ ህግደፍ ኮነ ኣብ ደንበ ናይ ለውጢ ሓይልታት ምስ ናይ ዓሚ ክወዳደር እንከሎ መሰረታዊ ለውጢ የብሉን። ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዝፍጽሞ ጭቆና ኣብ ቦታኡ ኣሎ። ንሕና ደለይቲ ለውጢ እውን ዝሓዝናዮ ዕማምን ኣቕጣጫን ህዝባዊ፡ ወድዓውን ርትዓውን ክነሱ፡ ብሰንኪ ጉዳይና ብግቡእ ከነመሓደርን ፋሕ ዝበለ ዓቕምና ክንእክብን ዘይምብቃዕና ብመንጽር ትጽቢትና ንቕድሚት ክንስጉም ኣብ ዘይክኣልናሉ ህሞት ኢና ዘለና። ነዚ ንዝክሮ ዘለና ኣጋጣሚ ከኣ ካብ ደውታ ንምውጻእ ከም መንጠሪ ክንጥቀመሉ ይግበኣና። ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ቅድሚ ሒደት ኣዋርሕ ሓቢርካ ንምስራሕ መዋጸኦ ይኸውን ዝበሎ፡ ዝሓለፈ ተመኩሮና ኣብዚ መዳይዚ ኣብ ግምት ዘእተወ እማመ ንሓባራዊ ዕዮ ፖለቲካዊ ውድባት ኤርትራ ኣውጺኡ ኣሎ። ናይ ክሳብ ሕጂ ነቲ እማመ ዝትዋህበ ግብረመልሲ ዘተባብዕ ኮይኑ፡ ኣብ ውጽኢት ንክበጽሕ ብሓድሽ ኣተሓሳስባ ሓቢርካ ስራሕ ከም ዘድልዮ ዘመልክት እዩ። በዚ ኣጋጣሚ ከኣ ሰዲህኤ ምስ ኩሎም ኣሓት ውድባት ኮይኑ ኣብ ውጽኢት ክሳብ ዝበጽሕ እጃሙ ከበርክት ምዃኑ በዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ቃል ይኣቱ።
ክብሪ ንባሕቲ መስከረምን ሰማእታት ኤርትራን
1 መስከረም 2017
ሰባት ብውልቂ ይኹን ብጉጅለ ንገዛእ ርእሶም ከላልዩ እንከለዉ “ከምዚ እየ” ክብሉ ልሙድ እዩ። እዚ ንገዛእ ርእስኻ ናይ ምልላይ ተግባር ምስ ዕድመ፡ ደረጃ ትምህርቲ፡ ስራሕ፡ ደረጃ ሓላፍነት፡ መርገጺኻ ኣብ ሓደ ጉዳይ … ወዘተ ዘጋጥም እዩ። እቲ እንታይነትካ ንምግላጽ “ከምዚ እየ” እትብሎ፡ ብርግጽ ከምኡ ዲኻ ኣይኮንካን ንምውሳን ብዓሚቕ ምርግጋጽን ምርኣይን ዘድልዮ’እምበር ስለ ዝበልካዮ ጥራይ ከም ቅቡል ክውሰደልካ ኣጸጋሚ እዩ። ምኽንያቱ ኣብቲ “ከምዚ እየ” ምባልን ከምኡ ክትከውን ምብቃዕን ፍልልይ ስለ ዘጋጥም። ነቲ “እየ እምበር” ዝብል ስለ ዝተባህለ ጥራይ ብተግባር ከየጥለልካ ምቕባል ከኣ ናብ ሓደጋ ዘውድቕ እዩ።
ነቲ “ከምዚ እየ” ዝብል ንምርግጋጽ፥ እቲ መዕቀንታት ከከም ደረጃኦም ብዙሓት እዮም። ንዕድመ፡ ደረጃ ትምህርቲ፡ ዓይነትን ደረጃን ስራሕ ዝምልከት መረጋገጺ ሰነድ ዝወሃብ ከኣ ካብዚ ኣገዳስነት ብምንቃል እዩ። ብዛዕባ ሓደ “እየ” እትብሎ ሰነዳዊ መረጋገጺ ምሓዝ ሓደ ስጉምቲ ኮይኑ፡ እቲ ቀንዲ ግና ነቲ ሰነዳዊ መረጋገጺ ብተግባር ክተሰንዮ ምብቃዕን ዘይምብቃዕን እዩ። ንኣብነት ናይ ሓደ ኩባንያ፡ ማሕበር ወይ ፖለቲካዊ ውድብ ኣባል ምዃንካ ዘረጋግጽ ምስክር ወረቐት ምሓዝ ሓደ ጉዳይ ኮይኑ፡ እቲ ቀንድን መሰረታውን ግና “እየ” ክትብል ዘብቅዕ እዞም ኣካሎም’የ እትብሎም ውዳበታት ወይ ኩባንያታት ዝመሓደርሉ ሕግታትን ናይ ኣሰራርሓ ስርዓትን ከተኽብር ምኽኣልን ዘይምኽኣልን እዩ። ካብዞም ዝተጠቕሱ ውዳበታት እትጽበዮ መሰል ኣሎ። ናይቲ መሰላት ጸጋ ተጠቃሚ ክትከውን ግና ናይቲ “ኣካሉ’የ” እትብሎን መሰልካ እትሓቶን ኣካል መትከላት ከተኽብር ጥራይ ዘይኮነ፡ ብኻልኦት ከይድፈር እውን ክትሕልው ናይ ግድን እዩ። ካብዚ ሓሊፉ በቲ ሕግታትን ስነስርዓትን ዘይምእዙዝ ክንስኻ “ከምዚ ዓይነት መሰል ጐዲሉኒ” እንተበልካ ኪኖ “ጭጉራፍስ ባዕላ ወቒዓ ባዕላ ተእዊ” ካልእ ክኸውን ኣይክእልን እዩ።
ተበዲለን መሰለይ ተነፊገን ኢልካ፡ ኣውያት ምስማዕን “ዓገብ በሉለይ” ምባልን ነውሪ ኣይኮነን። እንተኾነ ናትካ ጥሕሰታት ሓቢእካ ሓቂ ዝመስል ዕምቡረ ፈጢርካ ክስማዕ እየ ምባል መወዳእትኡ ፍሽለት እዩ። ምኽንያቱ እቲ ኣውያትካ ዝሰመዐ፡ ምእንቲ ፍትሓዊ ብይን ክህብን ርትዓዊ መርገጽ ክሕዝን ንድሕሪት ተመሊሱ ነቲ ክትሓብኦ እትፍትን ኣበርካ ከጻሪ ግድን ስለ ዝኾነ። ነዚ ዘንጊዕካ “ኣነ ነንዝበልኩዎ ከይመመዩ ከም ሓቂ ክወስዱለይ እዮም” ኢልካ ምግማት ግና ጌጋ እዩ። ደጊም “ካብ ጸጊበን ዝዕንድራስ፡ ክዕንድራ ርእየን ዝዕንድራ ይበዝሓ” ዝበሃል ምስላ ኣብዚ ሎሚ እዋን ኣብ ባይታ ኣይሰርሕን እዩ።
ስለዚ ሓደ ትካል ወይ ውድብ ዝምረሓሉ ኩለ-መዳያዊ ሕጉን ኣሰራርሓኡን እንዳ ጠሓስካን ኣጸለምካን “ሎሚ ኮነ ጽባሕ ኣካሉ እየ” ምባል፡ ኣብዚ ንርከበሉ ዘሎና ዘመናዊ ፖለቲካዊ ኣሰራርሓ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ባህልና እውን ሳዕቤኑ ቀሊል ኣይኮነን። ንኣብነት ኣብ መብዛሕትኡ ቁሸታትና፡ ነቲ ሃገር እትምረሓሉ ሓፈሻዊ ሕግታት ብዘይጻረር፡ ህዝቢ ዝመሓደረሎም ሕግታትን ስድብታትን (ሕጊ ደቂ ዓዲ) ኣለዉ። እዞም ስድብታት ዘተኩሩሎም ዛዕባታት፡ መርዓን ሓዘንን፡ ዘርዓ፡ ኣተዓዳድላ ጢሳ፡ ሓለዋ ተፈጥሮኣዊ ሃብትን ኣቀባብላ ጋሻን ዝኣመሰሉ እዮም። እዚ ስድቢ ነፍሲ ወከፍ ወዲ ዓዲ ክቕየደሉ ዝግበኦ ዓንቀጻትን ንጥሕሰታቱ ዝምጥን መቕጻዕትን ኣለዎ። ሓደ ኣካል ነዚ ሕግታት እንዳጠሓሰን ነዚ ሕጊ ክተግብሩ ብደቂ ዓዲ ቆጽሊ ዝወደቖም ፈጸምቲ ሽማግለታት እንዳነጸገን “ወዲ ዓዲ እገለ እየ” እንተበለ፡ እቶም ነቲ ሕጊ ዘኽብሩ ደቂ ዓዲ ዝረኽብዎ መሰል ኣይረክብን እዩ። “ወዲ ዓዲ እገለ እየ” እንተበለ እውን ሰማዒ እዝኒ ኣይረክብን። ምኽንያቱ ቀሊል እዩ። ከምቲ “እየ” ዝብሎ ክኸውን ስለ ዘይበቐዐ። ኣብ ከምዚ ኩነታት ካብ ደቂ ዓዲ ዝጽበዮ ጥቕሚ ምኽላእ ጥራይ ኣይኮነን። ስድቢ ዓዲ ስለ ዝጠሓሰ መቕጻዕትን ውግዘትን እውን ይጽበዮ። ኣብ ከምዚ ኩነታት፡ ሃብታም’የ፡ ክኢላ’የ፡ ወዲ እገለ‘የ … ወዘተ ዝብሉ ናይ ትዕቢት ስምዒታት ከቶ ልዕሊ ስድቢ ዓዲ ኣይስርዑን እዮም።
እቲ ከምኡ ዘይኮነ ክነሱ ከምዚ እየ፡ ዝብል ካብ ዝተፈላለዩ ኩርነዓት ክነቅል ይኽእል። ገለን ሰኣን ፍላጥ ጽቡቕ ዘሎ እንዳመሰሎ። ገለን ድማ እንዳፈለጠ ብትዕቢት ተሰንዲሑ፡ ሓቀኛ ድሌቱ ሓቢኡ፡ ንብዓት ሓርገጽ እንዳነበዐ ከዕሹ ዝደሊ ክኸውን ይኽእል። ኣብዚ ነቲ ሰኣን ፍላጥ፡ ዘይበቕዖ ክነሱ “እየ” ንዝብል፡ ኣብቲ ቅኑዕ መንገዲ ንክምለስ ምሕጋዙን ናብቲ ንቡር መንገዲ ንክምለስ ግዜ ምሃቡን ናይቲ ሒዝዎ ዘሎ መርገጺ ሓደገኛ ሳዕቤን ከተርእዮን ንቡር እዩ። ካብኡ ሓሊፉ ነቲ ፈሊሑ ዝገረረሉን ኣጸቡቑ ዝርድኦን ኣሰራርሓ ጓዕጺጹን ባዕሉ ንዘጽደቖ ሕግታት ጥሒሱን “ግድን ኣነ ዝበልኩዎ ተዘይኮነ” ንዝብል ግና ከምቲ “ፈሊጡ ንዝደቀሰስ ሓራሚ ነይንቕንቖ” ዝበሃል ኮነ ኢሉ ስለ ዘጽቀጠ፡ ዘየድሊ ግዜን ጉልበትን ከየባኸንካ ሕጋውን ስርዒታውን መእረምታ ምግባር ናይ ግድን እዩ። ምኽንያቱ ሕጊ ንመልክዕ ዘይኮነ ንከምዚ ዓይነት ኩነታት መዕገሲ እዩ ዝወጽእ። ከምቲ “ዓይኒ ከዳዕ ነባዕ” ዝበሃል መርዛም ኣጀንዳኣኡ ሓቢኡ ብዘስመዖ ቁዝማን ዘብለጭልጭ ሓረጋትን ዘይምድንጋር ከኣ መሰረታዊ እዩ። ኣብዚ ንርከብሉ ዘለና እዋን ዳርጋ ኩልና ብሕግን ስነስርዓትን ዘይምኻድ ዘምጽኦ መዘዝ ከቢድ ምዃኑ ነቃልሕን ንሰብኽን ኢና። እቶም ጎደና ዓወት ንኸይንስሕት ብሕጊ ተቐይድና ክንጎዓዝ እንበቅዕከ ክንደይ ኢና ግና ኣዘራራቢ እዩ። ሎሚ ናይ “ከምዚ እየ “ ምባል ዘይኮነ፡ ክምቲ “እየ” እትብሎ ክትከውን ናይ ምብቃዕ መድረኽ እዩ::
ኣቦ-መንበር ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ኣቶ መንግስተኣብ ኣስመሮም ካብ መፋርቕ ወርሒ ሰነ 2017 ጀሚሩ ኣብ ዝተፈላለዩ ከባቢታት ስሜን ኣሜሪካን ካናዳን ዑደት የካይድ ምህላዉ ክግለጽ ዝጸንሐ እዩ። ኣብ ምጅማር ዑደቱ ብወግዒ ከም ዝተሓበረ ዕላማ መገሻኡ፡ በቲ ሓደ ወገን፡ ምስ ግዱሳት ኤርትራውያን ተራኺቡ፡ ብዛዕባ ህልዊ ኩነታት ኤርትራን፥ ወጽዓ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራን፥ ብሰዲህኤ ከም መዋጸኦ ቀሪቡ ዘሎ እማመ ሓባራዊ ስረሓት ፖለቲካዊ ውድባት ምብራህን እዩ። ብዘይካዚ ምስ ጨናፍር ሰዲህኤ ርክባት ምግባርን ኣገዳሲ ሰልፋዊ መምርሒታት ምሃብን እዩ። በዚ መሰረት ክሳብ ሕጂ ኣብ ኦክላንድ፡ ሳንድያጎ፡ ቺካጎ፡ ስያትል ዋሽንግተን ዲሲን ከተማዊኒፐግ፡ካናዳን ኣብ ዘካየዶ ኣኼባታት ነዞም ክልተ መደባቱ ኣዐዊትዎም ኣሎ። መጻኢ መደባቱ ዕዉት ከም ዝኸውን ከኣ ክሳብ ሕጂ ዘሎ ውጽኢት ሓባሪ እዩ።
ኣቦ-መንበር ሰልፊ፡ ሓው መንግስተኣብ ኣስመሮም፡ ኣብዚ ኣኼባታት ብመሰረት ዝሃቦ መብርሂታት፡ ካብ ተሳተፍቲ፡ ነኣድትን ምስዚ ሰልፊ ክቃለሱ ቅሩባት ዝኾኑን፥ ካብ ነቐፍቲ ምናልባት እውን ካብ ተቓወምቲ ሓሳባት ክቐርብሉ ጸኒሖም እዮም። ብመሰረቱ እውን ናይ ከምዚ ዓይነት ርክብ ዕላማ፡ ሰዲህኤ ክርእዮም ዘይከኣለ ንምርኣይን ኣብ መጻኢ መደባት ኣብ ግምት ንምእታዎምን ዝሕግዝ ሓሳባት ምምእራር ስለ ዝነበረ፡ እቲ ኣኼባታት ኣዝዩ ሃናጺ እዩ ነይሩ።
ኣብቲ ንሰልፊፍና ብዝምልከት ዛዕባ ከኣ ኣብ ርእሲ እቲ ምስ ጨናፍር ከካይዶ ዝጸንሐ ርክባት ዓሚቝ ልዝባትን ብ9 ሓምለ 2017 ናይ መላእ ኣባላት ሰልፊ ሰሜን ኣሜሪካን ካናዳን ናይ ተለ ኮንፈረንስ ኣኼባ ኣካይዱ ነይሩ። ኣብዚ ኣኼባዚ ካብ ዝተንጸባረቑ ቀንዲ ጉዳያት ከኣ ምቛም ህጹጽ ጉባአ ዞባ ሰሜን ኣሜሪካ እተዳሉ 7 ቀወምትን 2 ተጣባበቕትን ዝኣባላታ ኣሰናዳኢት ሽማገለ እዩ። እታ ሽማግለ ብሕጊ ድሕሪ ምቛማ ቀልጢፋ ነብሳ ኣብ ንኡሳት ናይ ስራሕ ሽማግለታት ምክፍፋል ምግባራን ንጥፈታታ ምጅማራን ከኣ ኣባላት ሰልፊ ክሳብ ክንደይ ህልውና፡ ቀጻልነትን ሓያልነትን ሰልፎም ብጭረሖ ዘይኮነ ብተግባር ንምዕቃብ ቅሩባት ምህላዎም ዘርኢ እዩ። ኣቦ-መንበር ሰልፊ ነዚ ስጉምትታት ዝወሰደ ብሕግን ቅዋማዊ ኣሰራርሓን እምበር ብውልቃዊ ብዊንታ ከምዘይኮነ ክንጸር ዝግበኦ እዩ። ናይዚ ስጉምታቱ መሰረት ከኣ፡ እቲ ፈጻሚት ሽማግለ ሰልፊ ብ7-8 ጉንበት 2017 ኣብ ዘካየዶ ስሩዕ ኣኼባኡ ናይ ዞባ ሰሜን ኣሜሪካን ካናዳን ህጹጽ ጉባአ ክካየድ ዝወሰኖ ውሳነ እዩ። ብዘይካዚ መሪሕነት ዞባ ነዚ ሕጋውን ቅዋማውን ዝኾነ ናይ ፈጻሚት ሽማግለ ውሳኔ ክምእዘዝ ቅሩብ ከም ዘይኮነ ብምዕዛብ ፈጻሚት ሽማግለ ብ22 ሰነ 2017 ኣብ ዘካየዶ ፍሉይ ኣኼባ እዚ ኣብ ታሕቲ ዘሎ ውሳኔታት ምውሳዱ ከኣ፡ ካልእ ኣቦ-መንበር ሰልፊ፡ ኣሰናዳኢት ህጹጽ ጉባአ ዞባ ሰሜን ኣሜሪካን ካናዳን ክመዝዝ ዝኸኣለሉ ሕጋዊ መሰረት እዩ።
1. ፈጻሚ ሽማግለ ሰዲህኤ፡ ዞባ ሽማግለ ሰሜን ኣመሪካ ከም ትካል ፈሪሳ ብህጹጽ ጕባኤ ኣቢላ ክትካእ፤
2. ጨናፍር ዞባ ሰሜን ኣመሪካ፡ ክሳብ ህጹጽ ጕባኤ ዝካየድ ብግዝያውነት ርክበን ብቕጥታ ምስ ቤት ጽሕፈት ውደባን ወኪል ቤት ጽሕፈት ኣቦ መንበርን ክኸውን፤
3. ኣባላት ሽማግለ ዞባ ነበር፡ ከም ውልቀ ሰባት ኣባላት ጨናፍሮም ኰይኖም ክቕጽሉ፤
4. ህጹጽ ጕባኤ ዞባ ሰሜን ኣመሪካ ብቤት ጽሕፈት ውደባን ቤት ጽሕፈት ኣቦ መንበርን ክዳሎ ወሲኑ።
ብመንጽርቲ ኣብ ጉባአ ዝጸደቐ ቅዋም ሰዲህኤ እዚ ኣቦመንበር ዝወሰዶ ስጉምቲ ብቅንዕና ንዝመዝን ሕጋውን እዋናውን እዩ። እዚ ስጉምትታት ኣቦመንበር ባህ ዘይብሎም ኣይሰኣኑን እዮም። ስለዝኾነ ድማ፡ ብርእይቶና ሰባት ቅኑዕ ኢሎም ዝኣመንሉ ሓሳባት ከቕርቡ፡ መሪሕነቶም ንዝወሰኖ ውሳነ “ኣይፋሉን ግጉይ እዩ’ሞ ይተኣረም” ዝብል ሓሳብ ወይ ለበዋ ከቕርቡ መሰሎም እዩ። መሪሕነት ከኣ ካብዚ ብዘይፍለ ነቲ ብመሰረታት ዝቐርበሉ ርእይቶታት ብምሉእ ኮነ ብኸፊል ክቕበልን ክነጽግን ሓላፍነቱ ምዃኑ ዘይስገር ኣሰራርሓ ምዃኑ ክፍለጥ ዘለዎ ነጥቢ እዩ። ካብዚ ወጻኢ መሰረት ብታሕቲ ኮይኑ ንመሪሕነት ምግዳድ ዘይኮነ፡ ዘይዕግበቱ እናገለጸ ንውሳኔታት ላዕለዎት ኣካላት ግን ክፍጽም መተካእታ ዘይብሉ ዲሞክራስያዊ ኣካይዳ እዩ። እቲ ካብዚ ወጻኢ ዝተሓዝ ንሕጋዊ ኣሰራርሓ ብድሌትካ ናይ ምቕናይ ተግባር “ልጓም ሰዲድካ ቶሽቶሽ ወይ ዋሕስ ዘይብሉ ነገር ጥፉእ ማሕለኻ ዘየብሉ ጸባ ድፉእ” ናብ ዝብል ኣበሃህላ እዩ ዝወስድ። እቲ ልጓም፡ ማሕለኻን ዋሕስን ንብሎ ዘለና፡ ነቲ “ውሑዳት ብርኢቶ ብዙሓት፡ ታሕተዎት ከኣ ብርኢቶ ላዕለዎት ይምእዘዙ” ዝብል ደሞክራስያዊ ኣዕኑድ ወሲኽካ ንቕዋምን ሕግን ዝውክል እዩ። እዚ ማለት ግና በቲ ሓደ ወገን ውሑዳትን ታሕተዎትን ዝተሳዕረ ሓሳባቶም ንክስመዓሎም ከቃልሑን መሰረት መሪሕነቱ ብመንጽርቲ ዕቃበ ኣንቢርሉ ዝጸንሐ ሓሳብ ኣይቆጻጸርን ማለት ኣይኮነን። እዚ ምጽብጻብ ግና ኣብ ክሳድ መንገዲ ጸኒሕካ “ከምዚ ተዘይገበርካ” ዝብል ኣጓጣጥ ዘይኮነስ፡ ቅዋም ኣብ ዝፈቕዶ ሕጋዊ መድረኽ ጥራይ”ዩ ዝትግበር።
ኣብ ኣሰራርሓ ሰልፍና ዝተፈላለዩ ነናቶም ናይ ሓላፍነት ደረት ዘለዎም ትካላት ኣለዉ። መሪሕነት ዞባ ሓደ ካብኣቶም እዩ። ቅድሚ ኩሉ መሪሕነት ዞባ ኣብ ትሕቲ መሪሕነት ሰልፊ ኣብቲ ዝዋሰኣሉ ክሊ ዝመርሕ እምበር መወዳድርቲ’ቲ ንመላእ ሰልፊ ዝውክል መሪሕነት ከምዘይኮነ ብንጹር ክተሓዝ ይግበኦ። ዞባ ሰሜን ኣሜሪካ ከኣ ኣብ ትሕቲ ጽላል ሰልፊ እትነጥፍ እምበር ውሽጣዊ ምምሕዳር ዝኣወጀት ናጻ ትካል ኣይኮነትን።
ንዓንቀጻት ቅዋም ሰደህኤ ዝትርጕም ማእከላይ ባይቶ ወይ ጕባኤ ደኣ’ምበር ውልቀ ኣባላት ወይ ጨናፍር ኣይኰናን። ነቲ ኣብ ግጉይ መንገዲ ዘሎ ኣካል ዓገብ ከይበልካ ኣብ ክሳድ እቲ ኣራማይ መሪሕነት መስገደል ክትቆርን ምድንዳን ብውሕዱ ፍትሓዊ ኣይኮነን። ንጉዳያት ብልዙብን ኩሉ ወገናት ተዓዋቲ ብዝኾነሉን ኣገባብ ንምፍታሕ ኣብ ዘይተኻእለሉ እዋን መሪሕነት ኢዱ ኣጣሚሩ ዝዕዘብ ዘይኮነስ፡ ሕጊ ንዝጠሓሱ ኣካላት ዝእርመሉ ብቕዋም ዝተዋህቦ ሓላፍነት እውን ኣለዎ ኢዩ። ነዚ ብዝምልከት ኣብቲ ቅዋምና ካብ 4.7.1 ክሳብ 4.7.5 ምውካስ ይከኣል። ብመንጽር እዚ ኣቦ-መንበር ኩነታት ሰልፊ ኣብ ሰሜን ኣሜሪካን ከናዳን ግቡእ መንገዱ ንምትሓዝ ዝወሰዶም ኩሎም ስጉምትታት ብመሰረት ኣብ ጉባአ ዝጸደቑ ዓንቀጻትን ውሽጣዊ ሕግታት ማእከላይ ባይቶን ሕጋውን ቅዋማውን እዮም።
ህይወት ሰባት ሓባራዊ እዩ። እዚ ሓባራውነት ኣብ ኩሉ መዳያት ማለት ኣብ ስራሕ፡ ንግዲ፡ ቃልስ ሓጐስን ሓዘንን ኮታ ኩሉ ዕለታዊ ምንቅስቓስን ዝንጸባረቕ እዩ። ሓባራውነት ኣብ ናይ ሓባር ተረባሕነት ዘተኩር ክኸውን እንከሎ፥ ኣብ መንጎ ሰባት ዘሎ ናይ ሓሳባት ምጽልላውን ምድግጋፍን እውን ዘንጸባርቕ እዩ። ሰባት ነዚ ዘይተርፍ ምጽልላው ክገልጹ እንከለዉ “ንሰብ መድሃኒቱ ሰብ እዩ” ብዝብል ይገልጽዎ። እዚ ሓባራውነትን ምጽልላውን ብምትእምማን ክስነይ እንከሎ ዝያዳ ጠቓሚ ይኸውን። ኣብ ሚዛኑ ዘይሓለወ ምክሕሓድ፡ ምንዕዓቕን ምጥርጣርን ዝሰረተ እንተኾይኑ ግና ውጽኢቱ ሃናጺ ኣይከውንን እዩ። እዚ ሓባራዊ ምጽልላው ብምትሕልላይ ጥራይ ዘይኮነ ብሕጊ ዝሕለወሉ ኩነታት እውን ኣሎ።
ሓባራውነት ኣብ ሕድሕዶም ዝጻረሩ ግና ድማ ተኸኣኢሎም ዝኸዱ ስምዒታት እዩ ዝነብር። ናይ ዕድመ፡ ናይ ጾታ፡ ትምህርቲ፡ ሃብትን ሓላፍነትን ፍልልያት ነቲ ተጻራርነት ካብ ዝወልዱ መዕቀንታት እዮም። እቲ ተጻራርነት ብብዙሕ መልክዑ ዝግለጽ ኮይኑ ብቐንዱ ኣብ ሓደ ዛዕባ ብዝፍጠር ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ እዩ ዝቃነ። ሰባት ካብ ግዜ ናብ ግዜ ኣተሓሳስባኦም ብዛዕባ ሓደ ጉዳይ ሓንሳብ ምስ ተታሕዘ ኣብኡ ዝነብር ዘይኮነ ኣብ ማዕባሊ መስርሕ እዩ ዝነብር። ናይ ሰባት ኣተሓሳስባ ብከባብያዊ ጽልዋ ኮነ ኣብቲ ሰብ ብዝፍጠር ውሽጣዊ ምቅይያራት ዝምዕብል እዩ። ንኣብነት ዕድመ፡ ትምህርትን ተመኩሮን እንዳደልብካ ምስ እትኸይድ ኣብ ሓደ ጉዳይ ዝነበረካ ኣረዳድኣ ናበየናይ ኣቕጣጫ ይኹን ይቕየር እዩ። ከም ውጽኢት ናይዚ ማዕባሊ መስርሕ ከኣ ትኣምኖ ዝነበርካ ክትጥርጥሮ፡ ትፈትዎ ዝነበርካ ክትጸልኦ፡ ትቕበሎ ዝነበርካ ክትነጽጎ ….. ወዘተ ንቡር እዩ። እዚ ለውጥታት ኣዚ ደረጃታቱ ደኣ ይፈላለ እምበር ኣብ ኩሎም ሰባት እዩ ዝረአ። ስለዚ ኣብ ሓደ ጉዳይ ናይ ኣረኣእያ ለውጢ ከተሕድር እንከለኻ እቲ ካልእ ወገን እውን ብናቱ መንገዲ ዝምዕብል እምበር፡ ናትካ ኣተሓሳስባ ተጸባዪ ጌርካ ምርኣዩ ጌጋ እዩ። ኣብ ሓደ እዋን ብልቢ ዝኣምነካን ንኹሉ ኣተሓሳስባኻ ዝቕበልን ዝነበረ ኣብ ካልእ መድረኽ፡ ዝመረጽካዮ መንገዲ ግጉይ ኮይኑ እንተተራእይዎ፡ “ደጊም እዚ ምርጫኻ ምርጫይ ኣይኮነን” ክብለካ ምዃኑ ከሎ ጌና ምርዳእ ልቦና እዩ።
ገለ ሰባት ቀደም ኣብ ስራሕ፡ ኣብ ትምህርቲ፡ ኣብ ቃልስን ካልእ ኣጋጣምን ዝተላለይዎን ዝተዓራረኽዎን ኣካል፡ ድሕሪ ነዊሕ ግዜ ብኣተሓሳስባ ደረጃ ከምቲ ቀደም ዝኣምኖምን ዘዝበልዎ ዝገብርን እናመሰሎም ተሰካሚ ሓሳቦም ገይሮም ከጋልብዎ ይደልዩ። ከምቲ “ከም ቀደም ይመስለክን ውሕጅ ይወስደን” ዝበሃል ከኣ ተቓውሞ ክገጥሞም እንከሎ ይስንብዱ። ብኣንጻሩ እቲ ብኽምዚ ዝተጠቕሰ ዝገመትዎ እሞ ካብ ግምቶም ወጻኢ ዝጸንሐ ኣካል፡ ናቱ ኣተሓሳስባ ኣማዕቢሉ “የለን ንስኻ ኢኻ ግጉይ ዘለኻ እሞ እንተኾነ ናብ ልብኻ ተመለስ እንተዘየል ሓሳብካ ቅቡል ኣይኮነን“ ክብሎም እንከሎ ተኣምራት ከም ዝተፈጥረ ይሰንብዱ። ብፍላይ ምስ ጉዳይ ሃገር፡ ህዝብን ፖለቲካዊ ውዳበን ዝተኣሳሰሩ መርገጻትን ውሳነታትን ንኽብሪ ናይ ቀደም ዕርክነትን ምቅርራብን ወይ ካልእ ግዝያዊ ጠቕሚ ኢልካ ዘይኮነ፡ ሕግን ስርዓትን እንዳተወከስካ ብናይ ገዛእ ርእስኻ እምነትን ሓቅን ዝተሓዝ መርገጽ እዩ። ነዚ ናይ ሰባት ናይ ገዛእ ርእሶም ሓቅን ሚዛንን ኣነኣኢስካ፡ ናትካ ኣተሓሳስባ ተሰከምቲ ክኾኑ ክትደፋፍእ ወይ ከተመንግግ ምድንዳን ግና ቅቡል ኣይኮነን ጥራይ ዘይኮነ ናይ ሰባት መሰል ምግሃስ’ውን እዩ።
ቅኑዕ ኮይኑ ዝተራእካ ሓሳብ ምንጽብራቕ ሓጥያት ኣይኮነን ጥራይ ዘይኮነ መሰል እውን እዩ። እንተኾነ ነቲ ንስኻ ቅኑዕ እትብሎ ኣተሓሳስባ ብዛዕባ ሓደ ተረኽቦ ሒዝካ ናብ መቀራረቢ ሓሳብ ምስጓም እምበር ካልኦት ናብቲ ናትካ ክርዕሙ ሓደ ኩርናዕ ሒዝካ ምጽባይ እሞ ድማ ምስ ሕጋዊ ኣሰራርሓ ክራጸም እንከሎ ሃናጺ ኣይኮነን ጥራይ ዘይኮነ ግጉይ እዩ። ከምቲ ንስኻ ነቲ ናትካ ሓሳብ ናይ ምክልኻልን ምዕጋብን መሰል ዘለካ፡ ካለኦት እውን ካብቲ ናትካ ሓሳብ ዝተፈልየ ምናልባት’ውን ዝጻረር ሒዞም ከዕግቡኻን ክጸልዉኻን መሰል ከም ዘለዎ ብጭረሖን መደረን ዘይኮነ ብግብሪ ቅሩብ ምዃን የድሊ። ብኣንጻር እዚ ክትቅበል ቅሩብ ዘይኮንካ ክንስኻ፡ ካለኦት ክቕበሉኻ ምምህላል ውጽኢት ኣይህልዎን። ከምዚ ገለ ወገናት ንሳቶም ሕግን ስርዓትን እንዳጠሓሱ ንኻለኦት ብጥሕሰት ዝኸስሉ ዘይቅርዑይ ኣካይዳ። ብሓጺሩ እቲ ካለኦት ክትግብርዎ እትደልዮ፡ ኣቐዲምካ ናይ ምትግባር ኣርኣያ ክትከውን ግድን እዩ። ካብቲ ካለኦት ክገብርዎ ዘይትደልዮ ድማ ቅድም ንስኻ ተዓቀብ።
