ኣብዚ እዋን”ዚ ህዝቢ ኤርትራ ዘሕልፎ ዘሎ ስግኣትን ጸገምን ከምዚ ኢልካ ክትገልጾ ዘስደምም እዩ። ናይ”ዚ ጸገም ቀንዲ ጠንቂ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ስርዓት ምዃኑ ዘዳዲ ኣይኮነን። ናይዚ ጸገም መፍትሒ ኣብ ምምጻእ ሓላፍነትን ረብሓን ዘለና ወገናት ብዙሓት ኢና። ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ውድባትን ማሕበራትን ከምኡ ከኣ ናይቲ ወጽዓ ተሰካሚ ህዝቢ ኤርትራ እቶም ቀንዲ ጸገማት ኣብ ምጽብጻብ ዘይኮነ ፍታሕ ኣብ ምምጻእ ሓላፍነት ክንወስድ ዝግበኣና ኢና። ዝያዳ ኩሉ ድማ ናይ ኤርትራዊ መንእሰይ ወለዶ ትውልዳዊ ሓላፍነት ኣዝዩ ዕዙዝ እዩ።
እቲ ወጽዓ መሊኡ ካብ ዝፈስስ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ማዕረ ዕድመ ስልጣን ጉጅለ ህግደፍዩ ምባሉ’ውን ይከኣል። ኣብዚ እዋን”ዚ እቲ ኣብ ኣመዛዝና እንታይነት ጉጅለ ህግደፍን በደላቱን ዝነበረ ሓላፍዘላፍ ተወጊዱ “ኣብ ኤርትራ ክቱር ወጽዓ ኣሎ። እዚ ወጽዓ ከኣ ህዝቢ ብዘሳትፍ መንገዲ ክፍታሕ ኣለዎ። ነዚ ኣብ ግብሪ ንምውዓል ከኣ ክንቃለስ ይግበኣና” ዝብል ሓሳብ ናይ ሓባር መረዳድኢና ካብ ዝኸውን ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ኣብ”ዚ እዋን”ዚ ብዙሓት ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ሰልፍታትን ውድባትን፡ ማሕበራትን ካለኦት ናይ ሓባር መድረኻትን ምህላወን ከኣ ናይዚ ግንዛበ መርኣያ እዩ። እዚ ናይ ሓባር መረዳእታ ኣብ ሕልና ናይቲ ዘይተወደበ ኤርትራዊ እውን ዘሎ እዩ።
ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ደንበ ተቓውሞና በብግዜኡ ብዙሓት ኣኼባታት፡ ሰሚናራት፡ ዓውደ መጽናዕትታት፡ መግለጽታትን መጸዋዕታታትን ምዕዛብ ዝተለምደ እዩ። ዜና ጉባአታትን ኣዋጃትን እውን ከምኡ ልሙድን ብዙሕን ኮይኑ ኣሎ። እቲ ኣብዞም መድረኻት ዝንጸባራቕ ድሌትን ትጽቢትን ከኣ ሚእቲ ካብ ሚእቲ’ኳ እንተዘይተባህለ ኣዝዩ ዝመሳሰል እዩ። እዚ ናይ ሓሳባት ምምስሳል ኣብ ዝንጸባረቐሉ ዛዕባታት ብሓባር ተጓዒዝና ኣንጻር ወጽዓ ከነድምዕ ዘይምብቃዕና ከኣ ንኣተሃላልዋና ዘገርም ይገብሮ። እሞ ከኣ እቲ መዋጸኦ ብሓባር እምበር በበይንና ብእንኸዶ መንገዲ ከምዘይኮነ እንዳተረደኣናን እናዘምርናሉን። “መዓስ?” ክበሃል እንከሎ ግና ብዘይካ ንመጻኢ ምምልካትን ምውንዛፍን ንሎሚ ኣይንጥቀመሉን ዘለና። “ግዜ እንከለካ ግዜ ኣይትጸበ” ንዝብል ብሂል ግቡእ ትርጉም ብዘይምሃብ ከኣ ብዙሓት ዕድላትን ኣጋጣምታትን ኣሕሊፍና ኢና። እዚ ናይ ክሳብ ሕጂ ኣካይዳና ዘየሕጉስ ኮይኑ፡ ሕጂ እውን በቲ ዝሓለፈ ክንጠዓስ ዘይኮነ ንመጻኢ ከነማዕዱን ኣብ ክንዲ ጽባሕ ሎሚ ክንጅምርን ናይ ግድን እዩ።
ናይዚ ብሓባር ክንሰርሕ እንዳተገበኣና ብሓባር ዘይምውፋርና ምኽንያታት ከከም መዛኒኡ ብዙሕን በበይኑን ከም ዝኸውን ፍሉጥ እዩ። ግና ድማ ኩልና እንረዳድኣሎም ፍሩያት ምኽንያታት’ውን ኣለዉ። ማእከላይ መዕቀኒና ሰባት ዘይኮኑስ ራኢኦም ክኸው ከም ዝግበኦ ዘይምቕባል፡ ኣብ ክንዲ ንብሩህ መጻኢ ምምዕዳው ኣብ ዝሓለፈ ዘቀሓሕር ጉዳያት ምድሃብ፡ ንብዙሕነታዊ ፍልልያት ኣብ ክንዲ ኣኽቢርካ እተመሓድሮም መበኣሲ ሜዳ ክትገብሮም ምህቃን፡ ንህዝብን ንፖለቲካዊ ትካልን ዝምልከቱ ጉዳያት ፈላሊኻ ዘይምርዳእ፡ ኣብ ክንዲ ከካብ ሳንዱቕካ ወጺእካ ጉዳይ ሃገርን ህዝብን ልዕሊ ኩሉ ምስራዕ ንጸቢብ ድሌት ከተበርኽ ምፍታን ካብቶም ፍሩያት ጸገማትና እዮም ዝብል እምነት ኣለና። እቲ ኣብዚ ዝዝንጋዕ ዘሎ መሰረታዊ ጉዳይ፡ ኤርትራን ህዝባን ከየድሓንካ፡ እቲ በሪኹ ክረኣየልካ እትደልዮ፡ ብሄር፡ ሃይማኖት፡ ቋንቋ፡ ከባብን ካልእ ንኡስ ናይ መንነት መለለይን ክዕወትስ ይትረፍ ክህሉ እውን ኣጸጋሚ ምዃኑ እዩ።
ብዛዕባ ህዝብን ሃገርን ክትሓስብ እንከለኻ ብዛዕባ ቋንቋኻ፡ ብሄርካ፡ እምነትካ … ወዘተ ኣይትሓሰብን ኣይትግደስን ማለት ኣይኮነን። ብዛዕባዚ ብዙሕነታት”ዚ እትሓስቦ ግና ነቲ ቀንድን መሰረታውን ጉዳይ ሃገርን ህዝብን ብዘዘንግዕ ወይ ብዝዕብልል ኣገባብ ክኸውን ኣይግባእን ንምባል እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ኣበይን መዓስን ኣየናይ ዛዕባ ቅድሚት ይስራዕ ምስትብሃል ከኣ ካልእ ኣገዳሲ ጉዳይ እዩ። ንኣብነት ኣብዚ ቀዳማይ ምዕራፍ ቃልሲ ምውጋድ ጉጅለ ህግደፍ ነካይደሉ ዘለና መድረኽ፡ ቅድሚት ክስርዑ ዝግበኦምን ከይተዘንግዑ ዝተሓዙን ጉዳያት ምልላይ ኣገዳስን ውሕሉልን ኣካይዳ እዩ። ብዘይካዚ ኣብ ውሱን ሰልፋዊ፡ ውድባውን ማሕበራውን መድረኻትን ኣብ ናይ ሓባር ሰፊሕ ጽላላትን ክንዋሳእ እንከለና ክንሕዞም ብዛዕባ ዝግበኣና ጉዳያት ብግቡእ ምስትብሃል ካልእ ውሕልነት እዩ። ልዕሊ ኩሉ ከኣ ወትሩ ጀማሪ ምዃን ዘይኮነ፡ ኣቐዲምካ ኣብ ሕጋውን ወግዓውን መድረኻት ዝሓዝካዮ ኣቕጣጫ ምዕቃብን ምምእዛዝን ኣብ ርእሲኡ እንዳመላእካ ምጉዓዝን ካልእ ኣገዳሲ ጉዳይ እዩ። ነንዝሓለፈ ተመኩሮ ጥዕዩን ሕሙሙን ሓሓጢጥካ ምድርባይ ግና ንቕድሚት ዘሰጉም ኣይኮነን።
ኣብ ከምዚ ዘለናዮ ኣጸጋሚ መድረኽን ኣተሃላልዋን ፍታሕ ኣብ ዝናደየሉ “እዚ ናተይ እዩ” እትብሎ ሓሳብ ሒዝካ ምቕራብ ኣገዳሲ ጥራይ ዘይኮነ ናይ ግድን እዩ። ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) በቲ ሓደ ወገን እማመ ዘተ ንሕባራዊ ስራሕ ፖለቲካዊ ውድባት ኤርትራ፡ በቲ ካልእ ወገን ከኣ መደብ ምሕዳስ ሰልፊ ተሊሙ ዝንቀሳቐስ ዘሎ ከኣ ካብዚ ኣገዳስነዚ ብንቃል እዩ። እዞም መደባትን ንቕሎታትን ግና ብዘይቅርቡነት መሓዙ ውድባትን ግዱሳት ኤርትራውያን በሃግቲ ለውጥን ራህዋን ኣብ ውጽኢት ክበጽሑ ኣይክእሉን እዮም። ስለዚ ሰዲህኤ ከምቲ “ግዜ እንከለካ ግዜ ኣይትጸበ” ዝበሃል ኣብ ክንዲ ብዘባኽናዮ ግዜ ምስትንታንን ተመዓዳዲኻ ምርእኣይን በቲ ኣብ ኢድና ዘሎ ዕድልን ግዜን ክንጥቀም ከም ወትሩ መጸዋዕታኡ የቕርብ።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
“ሰሪሕናዮ ዘለና ሰልፍታት ይኹን ጽላላት ንሓባራዊ ስራሕ ደምበ ተቓውሞ ዝሕግዝ እምበር ዝዕንቅፍ ክኸውን ኣይግብኦን።”(ካብ እማመ ሓባራዊ ስራሕ ፖለቲካዊ ውድባት ሰዲህኤ ዝተወስደ)
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ኣብዚ እዋንዚ ካብ ካልእ ግዜ ብዝተፈልየ ጽዑቕ ምንቅስቓሳት የካይድ ኣሎ። እዚ ጽዑቕ ምንቅስቓስ ቀንዲ ኣካል ናይቲ ዝተጸንዐ መደባት ነዲፉ ዘካይዶ ዘሎ መደብ ምሕዳስ ሰልፊ ዘራጉድ እዩ። ኣብዚ ዝሓለፈ ወርሓት መደብ ምሕዳስ ሰልፊ ብሰልፋዊ ኣካላት ክጅምር ስለ ዝግበኦ ካብቶም ቀዳምነት ዝተዋህቦም መደባት ምሕዳስ “ብርታዐናን ድኽመትናን ምልላይን መፍትሒ ምርካብን” ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእስቲ ኣብ ኩሉ ዞባታትን ብደረጃ ዞባ ኣብ ዘይተወደበሉ ከባቢ ድማ ኣብ ጨናፍር፡ ላዕለዎት ኣካላት ሰልፊ ዝመርሕዎ ሰሚናራት ተኻይዱ። ካብዚ ኣብ መጻኢ’ውን ዝቕጽል ሰሚናራት ከኣ መጻኢ መደባት ኣብ ምሕንጻጽ ዝሕግዝ ኣገዳሲ ሓሳባት ካብ መሰረታት ሰልፊ ተሓፊሱ። እዚ ተግባር ኣብ ጉዕዞ ግሉጽነትን ምቅርራብን ኣብ ምዕኳኽ ብጽሒቱ ዕዙዝ እዩ።
ኣብዚ ዝሓለፈ መዓልታት፡ ኣብ ከተማ ለንደን “ፎሩም ኤርትራዊ ሃገራዊ ዘተን” “ማእከል ዜና ኤርትራን” ኣብ ዘዳለዉዎ ዋዕላ ሃገራዊ ዘተ፡ ብኣመንበር ሰዲህኤ ኣቶ መንግስተኣብ ኣስመሮም ዝምራሕ ልኡኽ ምስታፉ፡ ማሕበር ምትሕብባር መታሕት ኤርትራ ኣብ ከተማ ከለን ኣብ ዘዳለዎ ጽንብል 4ይ ዓመት ምምስራቱ ሓላፊት ቤት ጽሕፈት ደቂ ኣንስትዮ ወይዘሮ ኣድያም ተፈራ እትመርሖ ልእኽ ምንባሩን ብዓብይኡ ድማ ክልተ ኣባላት ማእከላይ ባይቶ ኣቶ ትኩእ ተስፋይን ወይዘሮ ፈቨን ጊደዎንን ዝርከብዎ ልኡኽ ኣብ እስራኤ ናይ ስራሕ ዑደት የካይዱ ምህላዉ ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ በብኩርናዑ ኣብ ጽዑቕ ሰልፊ ናይ ምሕዳስ ስረሓት ተዋፊሩ ምህላዉ ዘመልክትን ዝቕጽልን እዩ።
ከምቲ ኩሉ ግዜ እንገልጾ ኣብዚ እዋንዚ ሓይልታት ተቓውሞ ኤርትራ ኣብቲ ዝሰማመዓሉ ነጥብታት ሓቢሩ ዝሰርሓሉ ጽላል ምፍጣር ቅድሚት ካብ ዝስርዑ ኣብ ማህደር ምሕዳስ ሰልፊ ካብ ዝተታሕዙ ዕማማት እዩ። እዚ ድማ ሕጂ ዝጅመር ዘሎ ዘይኮነ ንነዊሕ ግዜ ክጽናዕ ምስ ጸንሐ፡ ካብ 4 ሰነ 2018 ጀሚሩ ብወግዒ ብደረጃ እማመ ሓባራዊ ስራሕ ፖለቲካዊ ውድባት ኤርትራ 4 ኣገደስቲ መሰማምዒ ነጥብታትን 3 ብሓባር ክስረሓሎም ዝኽእል መዳያትን ሒዙ ናብ ኩሎም ዝምልከቶም ኣካላትን ህዝብን ዝተዘርግሐ ሰነድ እዩ። እዚ እማመ ክሳብ ሕጂ ከም መዋጽኦ ካብዚ ተቓውሞና ኣትይዎ ዘሎ ደውታ ናይ ብዙሓት ወገናት ቀልብን ደገፍን ዝስሕብ ዘሎ እዩ። ሰዲህኤ ብወገኑ “ናተይ ጥራይ እኹል እዩ” ከይበለ፡ ኣብቲ እማመ ናይ ካለኦት ወገናት ሓሳብ ንክቕበል ሕጂ’ውን ድልዊ እዩ። በዚ መሰረት እዞም ኣቐዲሞም ዝተጠቑሱ ልኡኻት ሰልፍና ኣብቲ ዝረኸብዎ ኣጋጣምታት ነዚ እማመ እዮም ከም ሓደ ኣገዳሲ እዋናዊ ዛዕባ ከቕርብዎ ቀንዮም።
ሰዲህኤ ጉዳይ ስደት ኤርትራውያን ውጽኢት ናይቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ፖለቲካዊ ሕሰም ምዃኑ’ዩ ዝኣምን። በዚ መሰረት ስደት ደውን ንክብል እቲ መሰረታዊ ፍታሕ ነቲ ጠንቂ ስደት ዝኾነ ነፋጊ ስርዓት ንክውገድ ከም ኩሎም ኤርትራዊ ጸረ ምልኪ ሓይልታት ይቃለስ። ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ዓለም መሰሎም ንክሕሎ ከኣ ብዘይምቁራጽ እቲ ጉዳይ ናብ ዝምልከቶም ዓለም ለኻዊ ትካላትን ሃገራትን ምሕጽንታን መዘክራትን ከቕርብ ጸኒሑን ኣሎን። ብፍላይ ነቶም ኣብ እስራኤል ናይ ስደተኛ መሰላቶም ተገፊፉ፡ ናብቲ ዝራሕርሕዎ ስርዓት ናይ ምምላስ ወይ ናብ ዘይውሑስ ሳልሳይ ሃገር ናይ ምኻድ ወይ ድማ ኣብ እስራኤል ምእሳር ደበና ኣብ ልዕሊኦም ኣብ ዘንጠልጠለሉ ናይ ጸበባ ግዜ፡ ባይቶ ሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ሃገራት፡ ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ከምኡ ከኣ ኣብቲ ጉዳይ ብቐጥታ ኢደን ዘእትዋ ሃገራት፡ እስራኤል፡ ሩዋንዳን ኡጋንዳን ምሕጽንታኡ ብደረጃ መዘክራት ናብ ላዕለዎት ሓለፍተን “ዓገብ በሉ” ክብል ጸኒሑ እዩ።
እቲ ኩነታት ተወጢሩ፡ ብማዕዶ ኮይንካ መዘክራት ምልኣኽ ጥራይ እኹል ከምዘይከውን ምስተረደ ከኣ ብውሳነ መሪሕነት ነቲ ኩነታት ብኣካል ምስቶም ግዳያት ዝላዘብ መሪሕነታዊ ልኡኽ ብ31 መጋቢት 2018 ናብ እስራኤል ሰዲዱ። እዚ ዕማምዚ ንክሳለጥ ኩሎም ኣባላት ሰልፊ ዘርኣይዎ ቅሩብነት ከኣ፡ ንሓድነትን ተወፋይነትን ኣባላት ሰዲህኤ ዘመስከረ ዝነኣድን ዝድነቕን ተግባር ነይሩ። እቲ ኣብቲ ጸልማት ብርሃን ከም ዘሎ ኣሚኑ ኒሕን ጽንዓት ዓጢቑ ዝኸደ ክልተ ኣባላት ባይቶ ዝሓቘፈ ልኡኽ ሰዲህኤ ውጽኢት ዑደቱ ክሳብ ክንደይ ዕዉት ምንባሩ ኣብ ዝተፈላለዩ ሚድያታት ባዕሉ ዝዛረብ ዘሎ ስለ ዝኾነ፡ ምድግጋሙ ዘድሊ ኣይኮነን። በቲ ይኹን በዚ ግና ዕላማ እቲ ተልኦ ናይቶም ኣብቲ ስቓይ ዘለዉ ስደተኛታት ጸገም ተኻፋልነት ጥራይ ዘይኮነ ንመጻኢ እውን ሓቢርካ ንናይ ህዝብን ሃገርን ረብሓን ራህዋን ናይ ምቅላስ ባይታ ዝምድምድ ስለ ዝኾነ ዝተደራረበ መልእኽቲ ዘለዎ እዩ። ሰዲህኤ ከኣ ንመጻኢ’ውን ኣበየናይ ኩርናዕ ዓለምና ኣለዉ ብዘየገድስ ኣብ ጐኒ ስደተኛታት ኮይኑ ዓቕሙ ብዝፈቕዶ መሰላቶም ንክሕሎ ካብ ምብርካት ድሕር ከምዘይብል ዘመልክት’ውን እዩ። ምስዚ ከኣ ስደተኛታት ፖለቲካዊ ፍታሕ ዝጽበዩ ዘይኮኑስ ኣካል ናይቲ ፍታሕ ምስዝኾኑእቲስቅያትከም ዝውገድ፡ ሰልፊዲሞክራሲህዝቢኤርትራዓቢይ እምነት ኣለዎ።
እዚ ኩሉ ዘመልክቶ ሰዲህኤ ኣብ ኩሉ መዳያት እጃሙ የበርክት ከም ዘሎ እዩ። ኣብቲ እንደልዮ ራህዋ ንምብጻሕ ድማ ናይ ሓደ ሰልፊ፡ ውድብ ወይ ማሓበር ተልእኮን ሓላፍነትን ዘይኮነ፡ ብናይ ኩልና ናይ ለውጢ ሓይልታት ኣበርክቶ ዝውሰን እዩ። ስለዚ በዚ ኣጋጣሚ ኩልና በበቲ እንኽእሎ ክንወፍር እሞ ናይ ኩልና ተደሚሪ ናይ ለውጢ ሓይሊ ንክፍጠር ንጽውዕ።
“ሰዲህኤ ... ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ተሓታቲ ዝዀነ፡ ኣብዝሓ ሰልፍታትን ሰላማዊ ውድድርን ዘፍቅድ፣ ንመሰረታዊ ሰብኣውን ዲሞክራስያውን መሰላት ዜጋታት ዘኽብርን ዝጣበቕን፤ ስርዓተ-መንግስቲ ብምርጫ ህዝቢ ክውሰን ከም ዘለዎ ይኣምን።” (ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ሰዲህኤ፡ ካብቲ ንራኢኡ ዘነጽር 1ይ ዓንቀጽ ዝተወስደ)
ኣብ ዝኾነ ተበግሶ ኣብቲ ንቕሎ ከምቲ ናትካ ባህጊ ዘለዎ መጻምድቲ ምምራጽ ዝተለምደ እዩ። ኣብቲ ኣገባብ ምርጫ ከከም ስፍሓትን ዕምቆትን ናይቲ ከተዕውቶ እትደሊ ተልእኮ ክፈላለ ይኽእል። ንዋፈሮ መዳያት ፖለቲካዊ፡ ቁጠባዊ ወይ ማሕበራዊ ክኸውን እንከሎ፡ መምረጺ መለክዒና ከኣ ብኣኡ ደረጃ ክፈላለ ይኽእል። ስፍሓት ናይቲ ንዋፈረሉ መዳይ፡ ከባብያዊ ወይ ሃገራውን ህዝባውን ክኸውን እንከሎ’ውን ከምኡ ፍልልይ ይንጸባረቕ። ኣብ ኩሉ መዳያት እምበኣር መምዘኒና ኣካላዊ ወይ ደጋዊ ናይቲ ንምርጫ እንሓጽዮ ኣካል ዘይኮነ ራኢኡ ክኸውን እንከሎ እዩ ዘድምዕ።
ቅድሚ ጉዕዞኻ ምጅማር እትጐዓዘሉ ምኽንያትን መዓርፎኡን ማለት ኣንዊሑ ጠማቲ ራኢኻ ምንጻር ናይ ኩሉ ቀጺሉ ዝመጽእ ጉዕዞን ውጽኢቱን ቀንዲ መሰረት ምዃኑ ፍሉጥ እዩ። ኣብዚ መዳይዚ ዕዉት ምዃን ናብቲ ቀንዲ ዓወት ንምብጻሕ ስጉምቲ ንቕድሚት እዩ። ኣብዚ ዘይምዕዋት ከኣ ነቲ ጉዕዞ ንድሕሪት ዝመልስ ጥራይ ዘይኮነ ኣብ ዕንክሊል ዘንብር እዩ። ስለዚ ራኢኻ ኣብ ሓደ ጉዳይ ምንጻር ኣገዳሲ እዩ። ድሕሪዚ ምስ መን ኢኻ ነዚ ራእይ እዚ እተዕውቶ መላፍንቲ ክትመርጽ እንከለኻ እቲ መዕቀኒ ናይቲ እትመርጾ ኪኖ ራእይ ዘለዉ መንነታቱ ዘይኮኑ ራኢኡ እዩ ክኸውን ዝግበኦ።
እዚ ኣድላይነት ከም ኣብ ኩሉ መዳያት፡ ኣብ ፖለቲካዊ መስርሕ ኣገዳሲ ጥንቃቐ ዘድልዮ እዩ። ንሕና ኤርትራውያን፡ ብሃይማኖት፡ ብኣቀማምጣ መሬት፡ ብቋንቋ፡ ብብሄር… ወዘተ ብዙሓት ኢና። እዚ ብዙሕነትና ኣብ ቦታኡ ኮይኑ፡ ንኣሃዳውነትና ወይ ንሃገራዊነትና ዘንጸባርቑ ከኣ ኣለዉና። ልዕሊ ኩሉ ኤርትራውያን ኢና። እዚ ኣቐዲሙ ዝተገልጸ ብዙሓነት ከኣ በዚ ንኹላትና ሓደ ዝገብረና ኤርትራውነት እዩ ዘጽልል። እዚ ናይ ሓባር ጽላል ኤርትራውነት ኣብ ዘይሃለወሉ እቶም ናይ ሓድነትና መምዘኒ ዝኾኑ መለክዕታት ክሉ ድሕሪ ሃገር ስለ ዝኾነ፡ ኣብ ሓደጋ እዮም ዝወድቑ። ስለዚ ኤርትራዊ ራእይ ክዕቀብ ናይ ግድን እዩ።
ኣብ ምዕቃብን ቀጻልነትን ናጻን ልኡላዊትን ኤርትራ ዘለና ራእይ’ኳ ኣፈላላይ እንተዘየብልና፡ ኣብ ትሕቲ’ዚ ጽላል፡ ኤርትራን ህዝባን ብኸመይ ይመሓደሩ? ህዝቢ ኣብ ጉዳዩ ክህልዎ ዝግባእ ስፍሓት ክሳብ ክንደይ’ዩ? ሕቶ ዲሞክራሲ ብኸመይ ይምለስ? ኣብ ዝብሉ ዛዕባታት ግና ፍልልይ ከምዘለና ኣብ ቅድሚ ኩልና ዓይኑ ኣፍጢጡ ዘሎ ሓቂ እዩ። ጉጅለ ህግደፍ ባዕሉ ሕግን ስርዓትን ባዕሉ ህዝብን ሃገርን ኮይኑ ነዚ ዘንጸባርቕ ራእይ ኣምሪሑ ንሃገርናን ህዝባን ጀሆ ሒዙ ተኾዲጩ ኣሎ። ብኣንጻር’ዚ ንሕና ሓይልታት ተቓውሞ ከኣ፡ “ብቕዓቱን ተመኩሮኡን ከመይ እዩ ብዘየገድስ ክሉ ሰብ ትሕቲ ሕጊ እዩ” ዝብል ራእይ ኣለና። ህዝቢ ዝምረሓሉ ቅዋም ክውንን ነቲ ባዕሉ ዝሓንጸጾ ሕጊ ዘተግብረሉ ኣካል ኣብ ምሕራይ ልኡላዊ መሰል ኣለዎ ዝብል ራእይ ሒዝና ንቃለስ ኣለና። ኣብዚ እዩ እምበኣር እቲ ምስሕሓብን ቃልስን ኣብ መንጎ ሰባትን ባህሪኦምን ዘይኮነ ኣብ መንጎ ራኢኦም ምዃኑ ክንጸር ዝግበኦ። ንኣብነት ውልቀመላኺ ዲክታቶር ኢሳይያስ ኣፈወርቅ ናይቲ ኣብ ሃገርና ዘሎ ጨቋኒ ራእይ ቀንዲ ሃንዳሲ እዩ። ንሕና እንቃወሞ እምበኣር ነቲ ዲክታቶርን ደቀ መዛሙርቱን ከም ሰባት ስለ እንጸልኦም ዘይኮነ ኣንጻርቲ ራኢኦም ስለ ዝተሰለፍና ምዃኑ ፍሉጥ እዩ።
ኣብዚ እዋንዚ ጸረ ህዝቢ ተግባራት ናይቲ ኣብ ኣስመራ ዘሎ ገዛኢ ከም ዘለዎ ኮይኑ፡ ናይቶም ኣብ መስርሕ ለውጢ ተሰሊፍና ዘለና ወገናት ኣካይዳ ኣዛራቢ ብዛዕባ ምህላዉ ፍሉጥ እዩ። እቲ ኣብ ቅድሜና ዘሎ ለውጢ ናይ ምርግጋጽ ዓቐብ ብሓደ ካብቶም ብዙሓት ሰልፍታትን ውድባትን ከምዘይዕመም ንጹር እናሃለወ፡ ብሓባር ብዝተኣማምን ቀጻልነት ክንስለፍ ኣይከኣልናን። ኣብዚ መዳይ ድኽመትና ነዊሕ ዝርዝር ከም ዝህልዎ ፍሉጥ ኮይኑ፡ ኣብ እንብህጎ ዝምድና ግቡእ ናይ መምረጺ ሚዛን ዘይምሓዝና ቀንዲ ምኽንያት ከም ዝኸውን ዘጠራጥር ኣይኮነን። ምስቶም ንናይ ሓባር ዓወት ሓቢርና ክንስጉም ዝግበኣና ኣካላት ብናይ ሰባት ባህሪ ዘይምስምማዕ ክህልወና ይኽእል። ኣብቲ ቀንዲ ራእይ ስምምዕ እናሃለወና፡ ንኹሉ ክኢልናን ተጸዋዊርናን ቅድሚት ከነምጸኦ ዝግበኣና እቲ ሓደ ዝብጸሓና ኤርትራን ህዝባን ናይ ምድሓን ራእይ እዩ። ልክዕ እዩ ካብ ዙርያ እቲ ሃገራዊ ራእይ ወጺእና ኣብ ንኡሳን ጉዳያት እንእከበሉ ሃገራዊ ዛዕባ ዘይጻባእ ማሕበራዊ ጉዳያት ኣይህልወናን ማለት ኣይኮነን። ኣብዚ “ማእከላይ መምዘኒና ራእይ ይኹን” ክንብል እንከለና ኤርትራዊ ሃገራዊ ራእይ ማለትና ኢና።
ንጉዳያትን ዝምድናታትን ኣብ ክንዲ ብሰባት ወይ ጉጅለታት ብራእይ ናይ ዘይምልካዕ ድኽመትና ካብዚ ኣብ መንጎ ውድባትና ዘሎ ዘየቕስን ናይ ሓጐጽግጽ ዝምድናታት ምርዳእ ይከኣል። ዳርጋ ኩልና ከብያል ብዝኽእል ደረጃ፡ ኣብ ብዙሓት መሰረታዊ ጉዳያት ናይ ሓባር ራእይ ኣለና። ኣብ ህግደፍን ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዘውርዶ ዘሎ በደልን ዘለና ሚዛን ኣይንፈላለን። መጻኢት ኤርትራ ህዝባዊ፡ ሕገመንግስታውን፡ ኣብዘሓ ሰልፋውን ስርዓት ከምዘድልያ ኣይንፈላለን። ሎሚ ዘይኮነ ጽባሕ ክውገኑ ዝግበኦም ፍልልያት ከም ዘለዉና እውን ኣብ ቅድሚ ኩልና ብሩህ እዩ። ምስዚ ኩሉ ግና ኣብቶም እንሰማመዓሎም ኣትኪልና ናይ ምስራሕ ዕማም ከነዕውት ኣይከኣልናን። ናይዚ ቀንዲ ምኽንያት ከኣ ማእከላይ መምዘኒና ራእይ ካብ ዘይምዃኑ ዝነቅል እዩ። ኣብ ባህልና “ኣሕዋት ምስ ዝሓብሩ ጸላኢ የባርሩ” ዝብል ምሳልያዊ ኣበሃህላ ዝውቱር እዩ። ኣብዚ እቲ ዝሓብርሉ ኣብ ዙርያ ጸላኢ ናይ ምብራር ናይ ሓባር ራእይ ማለት ምዃኑ ርዱእ እዩ። እዚ ብምሳልያዊ ኣዘራርባ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብተግባር ኤርትራውያን ኣብ ግዜ ቃልስና ምእንቲ ናጽነት ነዚ ሎሚ ምኽኣል ስኢናዮ ዘለና ናይ ሓባር ራእይ ናይ ምጉላሕ ኣገዳስነት፡ ናይ ናጽነት ራእይና ብምብራኽ ኣረጋጊጽናዮ ኢና።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
“ኤርትራና ኩሕሎ” ክንብል እንከለና እቲ ዘይሓልፍ መሬታ ምስ ባሕራን ህዝባን ማለትና ምዃኑ ንጹር እዩ። እቲ ንዓኣ ከከም ግዜኡ በብዝጥዕሞ ዘመሓድር ዘሎን ዝነብረን መንግስትን ሕግታቱን ግና ሓላፊ እዩ። ብመንጽርዚ ንኤርትራን ህዝባን ኣብ ትሕቲ ዝተፈላለዩ መንግስታትን ምምሕዳራትን ክሓልፉ እንከለዉ ኤርትራን ህዝባን ግና ከም ወትሩ ህያው እዮም። ኣርዑት ጉጅለ ህግደፍ ከኣ እነሆ ታርኡ በጺሕዎ ህዝብናን ሃገርናን እኳ እንተማሰነ፡ ክሓልፍ እዩ። ጉጅለ ህግደፍን ምምሕዳሩን ከምቶም ዝሓለፉ ክሓልፉን ኤርትራን ህዝባን ግና ክቕጽሉ ውሁብ እዩ። ድሕሪ ህግደፍ ኤርትራን ህዝባን እንታይ ዓይነት ምምሕዳር ክገጥሞም እዩ? ካብዚ ሕጂ ዘሎ ዝሓሸዶ ዝገደደ? ከኣ ናይዚ ነካይዶ ዘለና ናይ ለውጢ ቃልሲ ውጽኢት ዝውስኖ እዩ። ኤርትራ ናይ ኩልና ኤርትራውያን እትኸውን ከኣ ብናይ ኩልና ቃልሲ፡ ሓልፍነትን ልቦናን ጥራይ እዩ።
መንግስታት ብባህሪኦም ኣገደድቲ እዮም። ግና ኣይከም ህግደፍን። ሃገርን ህዝብን ጐዓጺጾም ኣብ ረብሓኦም ንምውዓልን ዕድመ ስልጣኖም ንምንዋሕን ካብ ምሕላን ንድሕሪት ኣይብሉን። ነዚ ንምዕዋት ከኣ ንገዛእ ርእሶም ምስቶም ዘይሓልፉ ሃገርን ህዝብን ከም ቁርዲድ ይጣበቑ። ብኣንጻሩ እታ ሃገር’ኳ ከም ሰብ ኣፍ ኣውጺኣ እንተዘይተዛረበት፡ ህዝቢ ግና እቲ ዘመሓድሮም መንግስትን ዘመሓድረሉ ሕግን ኣንጻር ረብሓኡን መሰሎን ክኸውን እንከሎ፡ ከቶ ሓንጐፋይ ኢሎ ከምዘይቅበል ብተመኩሮታት ዝተረጋገጸ እዩ። ንተመኩሮ ህዝቢ ኤርትራ ንድሕሪት ተመሊስና ብምድህሳስ ምስዚ ሕጂ ዘሎ እንተዛመድናዮ’ውን ነዚ እዩ ዘርእየና። ህዝብና ኣይኮነንዶ ኣብዚ ሎሚ ንመሰልካን ናጽነትካን ምቅላስ ሰማዒ እዝኒ ዝረኸበሉ፡ ካብ ቅድም እውን ዓቕሚ ውሒድዎን ኢድ ሓጺርዎን እንተዘይኮይኑ ኣንጻር ብስሙ ዝምሕል ግና ድማ ንረብሓኡ ዘይሰርሕ መንግስትን ሕግታቱን ናይ ዘይምቕባል ሃብታም ተመኩሮ ኣለዎ።
ጉጅለ ህግደፍ፡ ካብ ህዝቢ ኤርትራ ነጺልካ ኣብ ዝረኣየሉ፡ ከም ዝጥቃዕ ስለ ዝርዳእ፡ ብጭረሖ ኮነ ብሜላ ካብ ህዝቢ ክፍለ ኣይደልን። “ንሕና ህዝቢ ንሕና ሃገር” ዝብል ዘይጭበጥ ጭረሖኡ ድማ ነዚ ዘመልክት እዩ። ህዝቢ ሰሚሩ “ሃገርን ህዝብን ነበርቲ እዮም፡ ስርዓታት ግና ሓለፍቲ’ዮም” ዝብል ተረድእኡ ከይዓኩኽ ከኣ ሜላ “ከፋፊልካ ግዛእ” ይጥቀም። እቲ ምክፍፋል በብግዜኡ ዝሕደስን ብብዙሕ ረቀቕቲ ኣገባባት ተቐሚሩ ዝቐርብን እዩ። እቲ ጉጅለ ከም መከፋፈሊ ካብ ዝጥቀመሎም፡ ሃይማኖት፡ ዕድመ፡ ጾታ፡ ብሄር፡ ደረጃ መነባብሮን ትምህርትን፡ መዳይ ስራሕ፡ ደረጃ ተመኩሮ ኣብ ቃልስን ከባብን ከም ኣብነት ዝጥቀሱ እዮም። እቲ ስርዓት ብግብሪ ናይ ኩሎም ኤርትራዊ ኣካላት ጸላኢ ክነሱ፡ ኣብ ዝተወሰነ መድረኽ ንሓደ ወገን የቕርብ ነቲ ካልእ ከኣ የርሕቕ። እቲ ናይ ከፋፊልካ ምጥቃዕ ከምኡ ኢሉ ይቕጽል። ንሓንሳብ ንምሁር የቕርብ ነቲ ዘይተማህረ ዝብሎ የርሕቕ። ንሓንሳብ ንገጠር ይሕለቕ ንከተመኛ የነኣእስ። ንዝተማህረን ዘይተማህረን፡ ንመንእሰይን ዓብይን፡ ንጓለንስተይትን ወዲ ተባዕታይን፡ ንሲቭልን ወተሃደርን፡ ኣብ ሃገር ንዝነብርን ኣብ ወጻኢ ዘሎን፡ ንክስታናይን ኣስላማይን፡ ንዋርሳይን ይከኣሎን፡ ንከበሳን መታሕትን… ወዘተን ከኣ ከምኡ ኤርትራ ናይ ኩሎም ምዃና ኣረሲዑ፡ እንዳናቖተ ከም መናውሒ ዕድመ ክጥቀመሎም ንዘይሰምረሉ ይፍትን።
ኣብዚ እዋንዚ ኤርትራውያን ኣብቲ ዘይሓልፍ ኤርትራውነት ሓደ ክንስና፡ ኣብቲ ዝሓልፍ ኣተሓሳስባታት ግና ፍልልያት ኣለና። ገሌና ኣንጻር ጉጅለ ህግደፍ ንመሰረታዊ ለውጢ ንቃለስ። ገሊኦም ድማ ጸረ ህዝቢ ተግባራቱ ጠፊእዎም ዘይኮነስ፡ ንዓኡ ምጽራር ንኤርትራን ህዝባን ምኽሓድ ኮይኑ እንዳተሰመዖም ምስ ጉጅለ ህግደፍ ይለሓጉ። ውሑዳት ደኣ ይኾኑ እምበር፡ በቲ ሓደ ኤርትራ ናይ ኩልና ምዃና፡ በቲ ካልእ ከኣ ናይ ህዝብን ሃገርን ነባርነትን ናይ መንግስቲ ግዝያውነትን እንዳተረድኡ፡ ኮነ ኢሎም ናይ ዘመን ህግደፍ ተጠቀምቲ ንክኾኑ ንህዝቢ በዲሎም ነቲ ጉጅለ “ምሳኻ ሞተይ” እንዳበሉ ኣብ ርእሲ ስኻሩ ዘሻህርትዎ ኤርትራዊ ወገናት ከም ዘለዉ ፍሉጥ እዩ። እዚ ጥራይ ኣይኮነን፡ ከምቲ “ኮር ተገልበጥ” ዝበሃል እቶም ንሓላፊ ዘይጥዑይ ምምሕዳር ህግደፍ ዝተቓወሙ ከም ኣንጻር ኤርትራዊ ሃገራውነትን ልዕልና ህዝብን ዝግለጽሉ፡ እቶም ናይቲ ጉጅለ ኣሳሰይቲ ድማ ቀዳማይ ቀጸላ ሓለውቲ ኤርትራውነት መሲሎም ወዛሕዛሕ ዝብልሉ ኣጋጣሚ’ውን ይረአ እዩ።
መራሒ ህግደፍ ኣቶ ኢሳይያስ ኣፈወርቅ ዳርጋ ድሕሪ ዓመት ምክያድ ረፈረንዶምን ምውሓስ ልኡላውነት ኤርትራን ኣቢሉ፡ ብጋዜጠኛ ጋዜጣ ሓዳስ ኤርትራ “ድሕሪ ናጽነት ኣብ መንጎ ውድብን ህዝቢ ኤርትራን ዘሎ ዝምድና ኣብ ከመይ ደረጃ ይርከብ?” ዝብል ሕቶ ምስ ቀረበሉ “ውድብናን ህዝቢ ኤርትራን መንዩ ክልተ ተዛመድቲ ኣካላት ገይርዎ?” ኢሉ ነቲ ሕቶ ብሕቶ ዝሃቦ መልሲ ዘገርም ነይሩ። እዚ ነቲ “ዝተወሰኑ ኣባላት ዝሓቁፍ ውድብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ክሰርዕ ዝደናደኖ ዝነበረ ዘርኢ እዩ።
ነዚ ንክጥዕሞም ድማ ከምቲ ገዛእቲ ሓይልታት ንናጽነቱን ንመሰሉን ንዝቃለስ ኤርትራዊ ዝህብዎ ዝነበሩ፡ “ናይ ዓረብ ተለኣኣኽን ናይ ፔትሮ ዶላር ሽዩጥን” ዝብሉ ደወንቲ ሓረጋት፡ ሎሚ እውን ካብዚ ናይ ግዜ መግዛእቲ ግጉይ ቅኒት ብዘይተፈልየ፡ ነቲ ንጉጅለ ህግደፍ ካብ ክብርን ቀጻልነት ኤርትራን ህዝባን ፈልዩ፡ ኣንጻሩ ዝቃለስ ናይ ለውጢ ሓይሊ፡ ዝተፈላለዩ ካብ ህዝቢ ይንጽሎ’ዩ ዝብልዎ ፈጠራዊ ቅጽላት ክህቦን ምስ ጸላእተይ ዝብሎም ከዛምዶን ምስማዕን ምንባብን ዝተለምደ እዩ። እቲ ጉጅለ ምእንቲ ኣብ እንግደዓ ህዝብና ክነብር ኩሉ የገልግለኒ ዝብሎ ኣእማን እንተፈንቀለ ትጽበዮ’ምበር ሃንደበት ኣይኮነን። ምኽንያቱ ናይ ምንባርን ዘይምንባርን ጉዳይ ስለ ዝኾኖ። እቲ ዘሕዝን ናይቶም ረብሓኦም ኣንጻር’ቲ ጉጀለ ምስ ዝግበር ቃልሲ ክነሱ፡ ናቱ ተሓዝቲ ጽላል ዝኾኑ እዩ።
በቲ ይኹን በዚ ግና እንተገደደስ ግዜ ደኣ ይወስድ እምበር፡ ጉጅለ ህግደፍ ተሳዒሩ ክሓልፍ እዩ። እቶም ዘይሓልፉ ኤርትራን ህዝባን ከኣ ንኡስ ፍልልያትና ኣብ ቦታኡ ኮይኖም፡ ናይ ኩልና ኤርትራውያን ኮይኖም ክቕጽሉ እዮም።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ብሓባር ምስራሕ ሓደ መርኣያ ናይ ጽቡቕ ዝምድና እዩ። ዝምድና ከኣ ኣብ መንጎ ካብቲ ምዝማድ ማዕረ ዝጥቀሙ ኣካላት ዝግበር ውዕል እዩ። እዚ ካብ ኣብ መንጎ ውልቀ-ሰባት ጀሚሩ ክሳብ ዓበይትን ሓያላትን ሃገራት ዝዝውተር እዩ። ብፍላይ ኣብዚ ዓለምና ብሳላ ዘመናዊ ምዕባለ ናብ ንእሽቶ ቁሸት ትልወጠሉ ዘላ ግዜ ብሓባር ምስራሕን ምዝማድን ምርጫ ዘይኮነ ግድነት ኣብ ዝኾነሉ ደረጃ ኢና እንርከብ ዘለና።
እዚ ዝምድናን ብሓባር ምስራሕን፡ ብናይ ተዛመድቲ ጽቡቕ ድሌትን ናይ ሓባር ተጠቃምነትን ዝረጋገጽ እምበር፡ እቲ ሓደ ናይቲ መዛምድቱ ኢድ ጠውዩ ዘረጋግጾ ኣይኮነን። እንተ ተፈተነ’ውን ኣይሰምርን። ናይ ሓባር ቅሩብነት ክህሉ ከኣ በቲ ብሓባር ምስራሕን ጽቡቕ ዝምድናን ኣቢልካ ዝረጋገጽ ናይ ተዛመድቲ ናይ ሓባር ተጠቃምነት ክህሉ ናይ ግድን እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ሃገርና ኤርትራ ብውሽጢ ይኹን ብደገ ኣብ ጸገም ኣላ። እቲ ጸገም ከኣ ኣብ ልዕሊ ኩልና ደለይቲ ለውጥን በሃግቲ ፍትሕን ተጻዒኑ ዘሎ ኣርዑት ሓጺን እምበር ንውሱናት ጥራይ ዝምልከት ኣይኮነን። እሞ ኩልና ዶ ነቲ ጉዳይ ብሓላፍነታዊ መንፈስ ነስተማቕሮ ኣለና? ዝብል ግና ነብሱ ዝኸኣለ ዳህሳስ ዘድልዮ እዩ። ናብቲ ራህዋ ንኽንበጽሕ ነቲ ተጻዒኑና ዘሎ ኣርዑት ሓጺን ምስባር ናይ ኩልና ድሌት ምዃኑ ዘዛርብ ኣይኮነን። እቲ ካልእ ሓቂ እቲ ተጻዒኑና ዘሎ ጸገምን ዝጽበየና ሓላፍነትን ናይ ኩልና ደለይቲ ለውጥን ፍትሕን ምዃኑ ጥራይ ዘይኮነ፡ እቲ መዋጸኦ ብናይ ኩልና ናይ ሓባር ቃልሲ ጥራይ ዝረጋገጽ ምዃኑ እውን እዩ። እቲ ሓቂ እዚ እንዳሃለወን ደኣ ስለምንታይ ብሓባር ናይ ምስራሕ መንገድና ዘይጣጠሐ? ዝብል ሕቶ ኩልና ተዓዘብቲ ዘይኮነስ ኣካል ናይቲ ጸገም ኮይና ከካብ ገዛና ብምጅማር ክንምልሶ ዝግበኣና መሰረታውን መድረኻውን ሕቶ እዩ።
ኣገዳስነት ብሓባር ምስራሕ ምስ ግዜን ኲነታትን ክብን ለጠቕን ዝብል ኮይኑ፡ ሎሚ ኣብ ደንበ ተቓውሞና ኣብቲ ዝለዓለ ጥርዙ ከም ዝርከብ በብኹርናዑ ዝቃላሕ ዘሎ ብሓባር ዘይምስራሕ ዝፈጥሮ ሻቕሎት ክንጸባረቕ እንዕዘቦ ዘለና እዩ። እዚ ሻቕሎት ሓድሽ ዝፍጠር ዘሎ ዘይኮነ ምስ ምጅማር ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ እንዳወደቐ እንዳተንሰአ ዝጐዓዝ ዘሎ ጌና ኣብ ዘተኣማምን ባይታ ክንፈትሖ ዘይከኣልና እዩ። ብሰንኪ ነዚ ዘይምብቃዕና ኣብቲ መሪር ብረታዊ ቃልስና ዘኽፈለና ዋጋ ነይሩ። ሕጂ እውን ምረቱን ኣገባቡን ደኣ ይፈላለ እምበር ዋጋ የኽፍለና ኣሎ። ካብዚ ንምውጻእ ዝግበር ቃልሲ ከኣ ጌና ካብ መእገር ኩልና ኣይወረደን።
ኣብ ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ፡ እቲ ኣብ ምትግባር ከጋጥም ዝጸንሐን ንድኽመትና ዘንጸብርቕን ዘይምዕዋቱ ኣብ ቦታኡ ኮይኑ፡ ኣድላይነት ብሓባር ምስራሕ ምርጫ ዘይኮነስ ግድነት ምዃኑ ክለሳ-ሓሳባዊ ግንዛበ ካብ ዝረክብን ናብ ተግባር ካብ ዝመጣጠርን ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ምስ ኩሉቲ ሓጐጽጐጻቱ መስርሓት ምሕዝነት ሃገራዊ ሓይልታት ኤርትራ፡ ኤርትራዊ ዲሞክራስያዊ ኪዳንን ሃገራዊ ባይቶ ንደሞክራስያዊ ለውጥን ከኣ ነዚ ዘመልክቱ ፈተነታት እዮም። ኣብዚ ዝሓለፈ ብሓባር ናይ ምስራሕ ዘይዕዉት ፈተነታት ዝተራእየ ድኽመታት ዘተሓሳስብ’ኳ እንተኾነ፡ ብእኡ ሰኪሕና “ከምቲ ሕልሚ ፈሪሕካ ከይደቀስካ ኣይሕደርን” ዝበሃል፡ ካብ ብሓባር ዘስርሕ ባይታ ናይ ምፍጣር ጻዕሪ ጠቕሊልና እንሃድመሉ ግና ኣይኮነን። ብኣንጻሩ ካብዚ ዘይዕዉት ፈተነታትን ውረድ ደይብን ተማሂርናን ኣብኡ ዝተራእዩ ሕጽረታት ብምእራምን ተተባቢዕና ኢና ክንቅጽል ዝግበኣና። ናይቲ ዘይምዕዋትና ምስጢር “መትከል ብሓባር ምስራሕ” ጌጋ ስለ ዝኾነ ዘይኮነ፡ እቶም ነቲ መትከል ከዕውቱ ዝግበኦምን ምእንታኡ ዝተሰለፉን ስለ ዘይበቕዕዎ ጥራይ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ እንቃለሰሉ ዘለና መትከል ምውጋድ ዲክታተርያውን ጸረ ኩሉ መሰላት ህዝብን ዝኮነ ስርዓት ህግደፍ፡ ብደሞክራስያዊ፡ ቅዋማውን ህዝባውን ስርዓት ምትክኡን ካብ ኮነ፡ እቲ ናብዚ ዝወስድ መንገዲ ሕጂ’ውን ብሓባር ምስራሕ ጥራይ ምዃኑ ዓይኑ ኣፍጢጡ ዝርእየና ዘሎ መተካእታ ዘየብሉ እዩ።
ብሓባር ክሰርሑ ዝግበኦም ውገናት ፍልልይ ሰለ ዘየብሎም ዘይኮነስ፡ ምእንቲ ናይ ሓባር ተጠቃምነት ንፍልልያቶም ኣፍልጦ ሂቦም ኣብቲ ዘሰማምዕሉ ጉዳያት ብምትካል ምዃኑ ብዙሕ ግዜ ዝበልናዮ ሓቂ እዩ። ናይቲ ሓደ ኣካይዳ ነቲ ካልእ ወገን ባህ ዘይብሎ ክኸውን ይኽእል። እንተኾነ ከምቲ “ተመሊስካ ንእትረድኦ ሓዲካዮ ኣይትእቶ” ዝበሃል፡ ኣብ ሕድሕድና ሓደ ነቲ ሓደ ከታትዮ እምበር ክረግሖ ናብ መዋጸኦ ዝወስድ መንገዲ ኣይኮነን። ሓሓሊፉ ከም ዝረአ ክልተ ተጻራሪ ነገራት፡ በቲ ሓደ ወገን ብሓባር ክትሰርሕ ምጭራሕ፡ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ክቱር ጽልእን ምንጽጻግን ኣየሳንዩን እዮም። እዚ ማለት ግና ኣብቲ ምሳኻ ብሓባር ክሰርሕ ዝግበኦ ሓይሊ ሃናጺ ትዕዝብትን ነቐፈታን ኣይሃልኻ ማለት ኣይኮነን።
ኣብዚ እዋንዚ ሓድሽ እዩ’ኳ እንተዘይተባህለ ተስፋ ዝህብ ብሓባር ናይ ምስራሕ ንቕሎታት ይረኣዩ ኣለዉ። ብምኽንያት 8 መጋቢት ዓለም ለኸ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ኮነ ብዝኽሪ መበል 54 ዓመት ስርሒት ተጐርባ ዝተራእዩ ምንቅስቓሳት ተስፋ ዝህቡ እዮም። በዚ ኣጋጣሚ እዞም ንቕሎታት ካብቲ ከሳቕየና ዝጸነሐ ሓደ ንቕሎ ምጅማር እምበር ዘይምቕጻል፡ ባህሊ ወጺኦም ቀጸልቲ ክኾኑ ንትስፎ። ካብዚ ፈሊኻ ዘይርአ ብፍላይ ኣብ መንጎ ሰልፍታት፡ ውድባትን ማሕበራትን ዝግበር ብሓባር ናይ ምስራሕን ፍልልያት ምጽባብን ተበግሶታት፡ ንመሰረታዊ መትከላትን ሕጋዊ ኣሰራርሓታትን ናይቲ ዝዋሳኣሉ ትካላት መመሊሱ ዘሰውድ ክኸውን ይግበኦ።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ኣብቲ ናይ 30 ዓመታት መሪር ብረታዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ብግቡእ እንተዝስነድ ነፍሲ ወከፍ ዕለት ናይ ገዛእ ርእሳ ሓለገት ኣንቢራ እያ ሓሊፋ። 1961 ምጅማር ብረታዊ ቃልስን 1991 ምርግጋጽ ናጽነት ኤርትራን ከኣ ናይቲ ኣዝዩ ብዙሕ ዝርዝር ዝሓቖፈ ንዊሕ መስርሕ ብረታዊ ቃልስና ናይ መጀመርታን መወዳእታን ዕድለኛታት ጫፋት እየን። 15 መጋቢት 1964ን ተጐርባን ከኣ ኣብቲ መስርሕ ናይ ገዛእ ርእሰን ምልከት ኣንቢረን ካብ ዝሓልፋ ዕለታትን ቦታታትን ብኣብነት ዝጥቀሳን ዝዝከራን እየን። እነሆ ከኣ ንዝሓለፈ 54 ዓመታት ንዝክረን ኣለና።
ሓይልታት መግዛእቲ ኢትዮጵያ፡ ሰውራ ኤርትራ ንምኹላፍ ብምስትነዓቕ ብሓይሊ ፖሊስ ዓባይ ጥራይ ክከላኸልዎ ዝገበርዎ ፈተነታት ውጽኢት ምስ ሰኣንሉ፡ በዚ ዝተጠቕሰ ዕለትን ቦታን ፍሉይ ሓይሊ ጦርሰራዊት ካብ ሃይኮታ ኣውፊሮም ምስቲ ልዕልና ትብዓትን ጽንዓትን እንተዘይኮይኑ፡ ኣዝዩ ውሑድ ቁጽርን ድሑር ኣጽዋርን ዝነበሮ ኣሃዱታት ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ገጢሞም። ዕላመኦም ነቲ ናይ ሰውራ ቁልዒ ንሓንሳብን ንሓዋሩን ንምጥፋእ ነይሩ። እንተኾነ ኩነታት ካብ ትጽቢቶም ወጻኢ ኮይኑ፡ ኣብዚ ናይ መጀመርያ ኣትኪልካ ፊትንፊት ግጥም 80-84 ኣባላት ጦርሰራዊ ተቐቲሎም ብዙሓት ከኣ ተወጊኦም። ሓይልታት መግዛእቲ ኣብ ልዕሊ እቲ መጀመርያ ዘውፈርዎ ኣስታት 200 ዝኸውን ሓይሊ፡ ተወሳኺ ረኣዲ ሓይልኳ እንተሰደዱ ካብ ስዕረትን ክሳራን ክድሕኑ ኣይከኣሉን። እቲ ብሓርበኛ መሓመድ ዓሊ ኢድሪስ (ኣቡ ርጃላ) ዝምራሕ ዝነበረ ሰራዊት ሓርነት ኤርትራ ኣብ ልዕሊ ጸላኢ እዚ ዝተጠቕሰ ጉድኣት ኣውሪዱን ኣሕፊሩን ነቲ ግጥም ናብ ሓድሽ ምዕራፍ ከሰጋግሮ እንከሎ፡ ብጥራዩ ዘይኮነስ ዋጋ ከፊሉ እዩ። በዚ መሰረት ኣብቲ ውግእ 9 ምዑታት ተጋደልቲ ክስዉኡ እንከለዉ 4 ከኣ ተወጊኦም።
ሓይልታት መግዛእቲ ኣደዳ ዘይተጸበይዎ ስዕረትን ክሳራን ኮይኖም ናብቲ ዝመጽዎ ሃይኮታ ምስተመልሱ ኣብቲ ጉዳይ ኢድ ዘይነበሮም 8 ሲቪል ኤርትራውያን ቀቲሎም። ህዝቢ ንምርዓድን ምስ ሰውራኡ ከይተሓባበር ንምፍርራሕን ከኣ ናይቶም ስዉኣት ተጋደልትን ኣብ ከተማ ዝተቐትሉን ሬሳታት ኣብ ከተማታት ሃይኮታ፡ ኣቑርደት፡ ባረንቱን ከረንን ንነዊሕ ሰዓታት ሰጢሐሞ። ውጽኢቱ ግና ከምቲ ዝተጸበይዎ ራዕዲ ዘይኮነ ሕራነ ኮይኑ። (እዚ ኣሃዛት ወልደየሱስ ዓማር ንዝኽሪ ኣቡ ርጃላን ብጾቱን ብ15 ለካቲት 2010 ብእንግሊዘኛ ካብ ዝጸሓፎ ዝተወስደ እዩ)
ውግእ ተጐርባ ከም ኣገዳሲ ተዘክሮ፡ ፍሉይ ጅግንነት ዝተፈጸመሉን ካብቲ ካልእ ውግኣት ኣብ ልዕሊ ጸላኢ ዝለዓለ ክሳራታት ዘውረደ ስለ ዝኾነ ዘይኮነስ፡ ነቲ ግጥም ናብ ሓድሽ ናይ ፊትንፊት ቀዋሚ ግጥም ምዕራፍ ዘሰጋገረ ስለ ዝኾነን ነቲ ኣብ ኤርትራ ካብ ምብራቕ ናብ ምዕራብ፡ ካብ ሰሜን ናብ ደቡብ ዝተፈጸመ ጅግንነት ኣፍደገ ዝኸፈተን ስለ ዝኾነ እዩ። እዚ ውግእ እቲ ወሳኒ ስንቅን ኣጽዋርን ኣብ ሕልና ሰባት ዝሰፈረ፡ ጽንዓት፡ ቅሩብነትን ተወፋይነት ምዃኑ ዘርኣአየ እዩ። ቅድሚ 54 ዓመት እዚ ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ መስተንክር ዝሰርሑ ኤርትራውያን ሓርበኛታት ምስ ምንዋሕ ግዜ፡ ሎሚ ብህይወት የለዉን ኢልካ ምድምዳም ዘጸግም ኣይኮነን። እቲ ዘንቀድሉን ዋጋ ዝኸፈልሉን ፍትሒ ናይ ምርግጋጽ ቃልሲ ግና እቲ ሓደ ካብቲ ሓደ እንዳተቐባበልና ኣብዚ ሎሚ ዘለዎ ደረጃ በጺሑ ኣሎ። እቲ ኣብ ግዜኡ ነዚ ረዚን ሓላፍነት ዝርከብ ትውልዲ ከኣ ምስ መድረኹ ዝመጣጠን ካልእ ተጐርባ ናይ ምስራሕ ሓላፍነት ኣለዎ። ነዚ ንምዝኽኻር ኢና ከኣ ንተጐርባ እንዝክራ ዘለና።
ኣብ ተጐርባ ዓወት ዝተመዝገበሉ ግዜን ኩነታትን ብብዙሕ መልክዑ ካብዚ ሕጂ ዘለናዮ ዝተፈልየ እዩ። ናይ ሓይልታት ኣሰላልፋ፡ ናይቲ ቃልሲ እስትራተጅን ስልትን፡ ናይ መራኸቢ ምዕባለ፡ ናይ ጸላኢ ባህሪ። ጠቕላላ ዓለማዊ ኩነታት … ወዘተ ዝተፈልዩ እዮም። እዚ ክበሃል እንከሎ ግና ናይ ተመኩሮ ምውርራርስን ምትእስሳርን የብሎምን ማለት ኣይኮነን። ሽዑ ኮነ ሎሚ ሕቶ ህዝቢ ቅድሚት ምስራዕ ኣብ ቦታኡ እዩ። ሽዑ ኮነ ሎሚ ወሳንነት ተሳትፎ ህዝቢ ኣብ ቦታኡ እዩ። ንትማሊ፡ ሎምን ጽባሕን ናይ ምትእስሳር ግድነት’ውን ህያው እዩ። ከምዚ ናትና ዝኣመሰለ ነዊሕን ኣብ ምዕራፍት ዝተኸፋፈለን ቃልሲ ብሓደ ውሱን ትውልዲ ዝውዳእ ዘይኮነ፡ ካብ ወለዶ ናብ ወለዶ ዝሰጋገር እዩ። ናይዚ ምስግጋር ቀንዲ ሞተር ከኣ መንእሰይ እዩ። ስለዚ እዚ ንርከበሉ ዘለና እዋን ከም ወትሩ ዝያዳ ኩሉ ክፍልታት ሕብረተሰብ ንመንእሰይ ትውልዳዊ ሓላፍነት ዘሰክም ምዃኑ በዚ ኣጋጣሚ ምዝኽኻሩ ኣገዳሲ እዩ። ሓላፍነት መንእሰይ ኩሉ ግዜ ዕዙዝ ኮይኑ፡ እቲ ሓላፍነት ግና ከከምቲ መድረኹ ከቢድን ቀሊልን ክኸውን ይኽእል። ናይ ሎሚ መንእሰይ ሓላፍነት ካብ ናይ ግዜ ተጐርባ መንእሰይ ሓላፍነት ዝተፈልየ ክኸውን ግድነት እዩ። ብመንጽር”ዚ፡ መንእሰይ ብዝመረጾ ዘይኮነ ኣብቲ ግዜኡ ብዘሎ ምዕባለ እዩ ሓላፍነት ዝስከም። በዚ ኣጋጣሚ ከኣ ናይ ሎሚ መንእሰይ ነዚ ከቢቡና ዘሎ ኤርትራዊ ኮነ ከባብያዊ ሓላፍነት ተረኪቡ፡ ምስ ትማልን ጽባሕን ኣገናዚቡ፡ ናይ ምቅላስን ምስግጋርን ንማንም ከሰክሞ ዘይክእል ጽባሕ ካብ ሎሚ ዝሓሸ ከም ዝኸውን ናይ ምኽኣል ከቢድ ሓላፍነት ከም ዘለዎ ኣብ ርእሲ ግንዛበኡ ነዘኻኽሮ።
ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ደገፍቲ ስርዓት ኢሳያስ፡ ህዝቢ ኤርትራ ዘሕልፎ ዘሎ ሓሳረ መከራ እናርኣይዎን እናፈለጥዎን፡ እንተስ ጸላእትና ከይሕጐሱ ካብ ዝብል ሕማቕ ኒሕ (ናይ ቲፎዝያ መርገጽ) ወይ ድማ ንሰላም ካብ ዘለዎም ዘይቅኑዕ ተረድኦ፡ ኤርትራ እኳ ደሴት ናይ ሰላም ኢያ ዝብል ናይ መላኺ መራሒኦም ጭርሖ ክደጋግሙ ኢዮም ዝስምዑ።
ጸላኢና ከይስሕቀና ወይ መስሓቕ ሸራፋት ከይንኸውን ካብ ዝብል ስምዒት ወይ ኣረዳድኣ፡ ንጌጋኻ ከይኣረምካን ንድኽመታትካ ሸፋፊንካን ምቕጻል ውዒሉ ሓዲሩ ናብ ውድቀት ዘምርሕ ጐደና ምዃኑ መግለጺ ዘየድልዮ ብሩህ ሓቂ ኢዩ። ብኣንጻሩ፥ ብጌጋታቱ ዝእመንን ብግሉጽነት ዝሰርሕን፡ ናይ ህዝቢ እምነትን ደገፍን ከሲቡ፡ ንዘጋጥሞ ብድሆታት ስዒሩ ንቕድሚት ኢዩ ዝስጉም። ስለ’ዚ ከኣ’ዩ “በትሪ ሓቅስ ትቐጥን እምበር ኣይትስበርን” ዝብሃል።
ኤርትራዊ ዜጋ፡ ርእይቶኡን ስምዒቱን ብናጻ ክገልጽን ክጽሕፍን፡ ንዝደልዮ መራሒ ክመርጽን ከውርድን፡ ኣብ ዝመረጾ ፖለቲካዊ ይኹን ሲቪላዊ ማሕበር ክውደብ፡ ኣብ ውሽጢ ሃገሩ ይኹን ኣብ ወጻኢ ከም ድላዩ ክንቀሳቐስ፡ ብሰላማዊ ኣገባብ ደገፉን ተቓውሞኡን ክገልጽ፡ ካብ ዝደለዮ ምንጪ (መንግስታዊ ይኹን ካልእ) ሓበሬታ ክረክብ፡ ንስራሕን ንሓላፍነትን ክወዳደር፡ “ሕረስ ሓረስታይ፡ ንገድ ነጋዳይ” ብዝብል መርሆ ክሰርሕን ክመሃርን . . . ወዘተ ኣብ ዘይፍቀደሉ ኩነታት ሰላም ነጊሱ ኣሎ ኢልካ ምዝራብ ንነብስኻ ምትላል እንተዘይኰይኑ ካልእ ፋይዳ የብሉን።
ቅዋምን ግዝኣተ-ሕግን ኣብ ዝበዀረላ፡ ፍትሒ ኣብ ዝጠፍኣላ፡ ትካላዊ ኣሰራርሓ ኣብ ዘይብላ ብድሌትን ፍቓድን ናይ ሓደ ውልቀ መራሒ ኣብ እትካየድ ሃገር ህዝባ ረድዩ ዘይኰነስ ፈሪሑ ርእሱ ኣድኒኑ እንተኸደ ሰላም ሰፊኑ ኣሎ እናበኣልካ ምምኽናይን ምጅሃርን መኽዓቢኻን መንዓቒኻን ኢዩ። ዝተደጐለ ሓዊ ዝጠፍአ ኰይኑ ዝስምዖም ሰባት ናይ ብሓቂ የውሃት ኢዮም። ዝተደጐለ ሓዊ ዘንበድብዶ ክረክብ እንከሎ ምጉሃሩን ቃልቃል ምባሉን ከምዘይተርፎ ክዝንጋዕ ኣይግባእን ኢዩ።
ህዝቢ እውን ከምኡ፡ ንዘልኣለም ተዓፊኑ ኣይነብርን ኢዩ። ጭቆና ምስ መረሮን ክጻወሮ ኣብ ዘይክእለሉ ደረጃ ምስ በጽሐን ክቃወም (ክነቱግ) ናይ ግድን ኢዩ። ናይ ተጋደልቲ ኣድማ፡ ናይ ወዲ ዓሊ፡ ጉጅለ 15ን ናይ መምህራንን ተምሃርን ቤት ትምህርቲ ድያእ ኣልእስላምያን ሰላማዊ ተቓውሞታት እንታይ ድዩ? ስእነት ግዝኣተ-ሕግን ፍትሕን ዘበገሶ ተቓውሞታት’ዶ ኣይኰነን? እትረፍዶ ሰብሲ እንስሳ እውን እንተደኣ ኣጻቢብካላ ነብሳ ንምድሓን፡ ተጻይ መልሲ ትህብ ኢያ።
ሰብ ብዘይ ፍርዲ ኣብ ዝእሰረሉ፡ ጠበቓ ቆጺሩ ክምጉት ኣብ ዘይክእለሉ፡ ቤተሰቡ ክበጽሕዎን ከዛርብዎን ኣብ ዘይክእልሉ፡ ብዘስካሕክሕ ናይ ዓዛብን (torture) ማእሰርትን ኣገባብ ክብረ-ሰብእነቱ ኣብ ዝቕንጠጠሉ፡ ምህላዉን ምሟቱን ኣብ ዘይፍለጠሉ ኩነት፡ “ሃገር ሰላም ኣሎ” ኢልካ ምዝራብ ፈጺሙ ዘይከኣል ኢዩ። ሰላም ማለት’ኮ፡ ውግእ ዘይምህላው ማለት ኣይኰነን።
እወ፡ ውግእ ዝለዓለ መግለጺ ናይ ስእነት ሰላም ምዃኑ ኩልና እንሰማምዓሉ ጉዳይ ኢዩ። ኣብከምበዓልኤርትራዝኣመሰላ፡ ሰብኣዊ መሰላት ዘይኽበረለን ሃገራት፡ ህዝቢ ፈሪሑ እንተዘይተዛረበን ሰላማዊ ሰልፊ እንተዘይገበረን፡ ፈትዩን ረድዩን ይመሓደር ኣሎ ማለት ኣይኰነን። ዝተደጐለ ሓዊ ዝጠፍአ ይመስል ተባሂሉ ጥራሕ ኢዩ ክግለጽ ዝከኣል። ዒራቕ፡ ሱርያ፡ የመን፡ ግብጺ . . .ወዘተ ትማሊ ሰላም ዝሰፈነን ሃገራት ተባሂለን ይዝረበለን ነይሩ ኢዩ። ሎሚ’ኸ ኣብ ምንታይ ኩነታት ኣለዋ?
እዚ ኩሉ ዝፈትዋ ሃገሩን ዝፈትዎም ቤተሰቡን ገዲፉ፡ ስሓራን ጥሓራን ኣቋሪጹ፡ ግዳይ ናይ ነጋዶ ደቂ ሰባትን ግዳይ ጽምእን ኣራዊትን ኰይኑ ዘሎ መንእሰይ ሰላም ጸሊኡ ድዩ ዝስደድ ዘሎ?!!!!! ካብ ግሃነም እሳት ዝዀኖ መነባብሮ ሃዲሙ፡ ሰላም ንምርካብ’ዶ ኣይኰነን እዚ ኩሉ ዋጋ ዝኸፍል ዘሎ? ኮታ ሰላም፡ ቅሳነት፥ ናጽነት፡ ዲሞክራሲ፡ ፍትሒ፡ ብልጽግና፡ ማዕርነትን ፍቕርን ኣብ ዝሰፈነሉ ቦታ ኢዩ ዝርከብ።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
8 መጋቢት ዓለም-ለኸ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ፡ ኣብ ዓለምና ብደረጃ ሕቡራት ሃገራት ኣፍልጦ ረኺበን ካብ ዝዝከራ ኣገደስቲ ዕለታት ሓንቲ እያ። እዛ ዕለት ብሕቡራት ሃገራት ብ1975 ወግዓዊ ተፈላጥነት ክሳብ እትረክብ ብዝተፈላለዩ ወረድ ደይባት እያ ተጓዒዛ። ኣገዳስነት ዝኽሪ 8 መጋቢት ኣብ ከባቢ 1909 ከም ዝተቐላቐለን ብ28 ለካቲት 1910 ኣብ ኒውዮክር ኣብ ዝተኻየደ ኮንፈረንስ ከኣ ክትጐልሕ ከም ዝጀመረት ዝተፈላለዩ መዛግብቲ ይገልጹ።
ኣብቲ መጀመርያ ግዜ ብዛዕባ ኣገዳስነት 8 መጋቢት መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ጐሊሖም ዝረኣዩ ዝነበሩ፡ ሕቶታት ኣብ መሰል ጓለንስተይቲ ማዕረ ወዲ ተባዕታይ ስራሕ ምሓዝን መሰል ምድማጽ ኣብ ምርጫታትን ዘተኩሩ ከም ዝነበሩ ይፍለጥ። ዋላኳ ኣገዳስነት መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ቀልጢፉ ተቐባልነት እንተረኸበ፡ ናብ ዓለም ለኻዊ ወግዓውነት 8 መጋቢት ንምምጻእ ግና ነብሱ ዝኸኣለ መስርሕ ነይርዎ። ኣብ መጀመርታ ግዜ ኣብ ዝተፈላለየ ከባቢ ዝርከባ ደቂ ኣንስትዮ ነዛ ዕለት ኣብ በበይኑ መዓልታት የኽብረኣ ነይረን። ን8 መጋቢት ስራሕ ናብ ዘይስረሓላ ናይ ዝኽሪ መዓልቲ ንምብጸሓ ከኣ ነብሱ ዝኸኣለ ጻዕሪ ዝሓተተ ናይ ቃልሲ መስርሕ ነይሩ። ኣብ ምኽባር እዛ መዓልቲ ዝተፈላለያ ሃገራት ነናተን መስርሕ ክነብረን እንከሎ፡ ኣብቲ መጀመርያ ግዜ ኣብተን ሶሻሊስታዊ ስርዓት ዝተኸተላ ሃገራት ዝያዳ ተቐባልነትን ክብደትን ነይርዋ። ብ1975 ብሕቡራት መንግስታት ከም ዓለምለኸ መዕልቲ ደቂ ኣንስትዮ ካብ እትምዝገብ ንድሓር ግና፡ እነሆ 8 መጋቢት ከም መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ መላእ ዓለም ትዝከር። ነዛ ዕለት ዝምልከት ኣብ ነፍሲ ወከፍ ዓመት ዓለም ለኻዊ ጭረሖ ዝቃላሕ ኮይኑ፡ ናይ ሎሚ ዓመተ- 2018 ጭረሖ 8 መጋቢት ”ሎሚ ኣብ ገጠራትን ከተማታትን ህይወት ደቂ ኣንስትዮ ናብ ዝሓሸ ደረጃ ዝሰጋገረሉ እዋን እዩ” ዝብል እዩ።
ደቂ ኣንስትዮ ናብዚ መሰለን ንክሕሎ ዘቃለሓሉ ናይ ሓባረን መድረኽ ዝበጸሓ ብቓልሰን እምበኣር ብህያብ ኣይኮነን። ጉዕዞ ቃልሲ 8 መጋቢት ሓርፋፍን ዋጋ ዘኸፈለን እምበር ልሙጽ ኣይነበረን ። ድሓር ግና ብዙሓት ቅንዕና ናይቲ ደቂ ኣንስትዮ ዘልዓለኦ ናይ መሰል ሕቶ ዝተረድኡ መራሕቲ ሃገራትን ደቂ ተባዕትዮን’ውን ስለ ዝተንጸንበርዎ እቲ ዓወት ዘተኣማምን ኮይኑ። እንተኾነ ወግዓውነት 8 መጋቢት መቃለሲ ኣጋጣሚ እምበር ናይ መወዳእታ ዓወት ደቂ ኣንስትዮ ኣይነበረን ኣይኮነን። ከምኡ ስለ ዝኾነ ከኣ እነሆ እቲ ቃልሲ ቀጻሊ ኮይኑ። ቀንዲ ትርጉም ናይቲ ቃልሲ ከኣ እቲ ንደቂ ኣንስትዮ ዝጭቁን ኣካል ኣተሓሳስባኡ ግጉይ ምዃኑ ክርዳእን ኣካል ሕቶ መሰል ደቂ ኣንስትዮ ክኸውን ምብቃዑን እዩ። ከምኡ ስለ ዝኾነ ኢና ከኣ “መሰል ደቂ ኣንስትዮ ብዘይሓቀኛ ተሳትፎ ደቂ ተባዕትዮ ኣይዕወትን እዩ” እንብል።
ደቂ ኣንስትዮ መሰለን ተሓልዩ ዕድል እንተረኺበን ኣብ ኩሉ መዳያት ማዕረ ደቂ ተባዕትዮ ከበርክታ ከምዝኽእላ ብተግባር ኣረጋጊጸን እየን። ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ከኣ ኣብዚ መዳይ ጐሊሐን ዝረኣያ ኣብነታውያን እየን። ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ከምቲ ከም ኣደ ጀጋኑ ወሊደን ዘዕብያን ኣብ ግዜ ስራሕ ተጸሚደን ዘድመዓ ምዃነን፡ ኣብቲ ናጽነት ሃገረን ንምርግጋጽ ዝተኻየደ ዘይከኣል ዝመስል ዝነበረ ዝተኻእለሉ መሪር ቃልሲ፡ ኣብ ኩሉ ጽፍሕታትን መዳያትን ኣብነት ተግበርቲ መስተንክራዊ ስረሓት ኮይነን እየን። እዚ ኣብ ብረታዊ ቃልስና ዘርኣየኦ ጀግንነት፡ ድሕሪ ናጽነት ኣብ ምህናጽ ዲሞክራስያዊት ኤርትራን ምኽሓስ ህዝቢ ኤርትራን ክደግመኦ ዝነበረ ዓብይ ትጽቢት ግና ኣይተተግበረን። ሎሚ ብተግባር ክንርእዮ እንከለና፡ ብዘገርም ኩነታት ምስቲ ዝመጸኦ በሪኽ ግደ ዘይሳነ እንተ ዘርዚርካዮ መመሊሱ ኣብ ዘቐንዙ ሕማቕ ደረጃ ይርከባ ኣለዋ። ደቂ እተን ጀጋኑ ዋዕሮታት ኣብ ዓደን ሰላምን ቅሳነትን ሓሪምወን፡ ኣብ ምድረበዳ ይሃልቃን ኣብ ዘይሕጋዊ መርከባት ይወልዳን ኣለዋ። ኣብ ደንበ ተቓውሞና ከኣ ተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ከም ቀንድን ኣሰካፍን ጸገም ኣብ ዝግለጸሉ ደረጃ በጺሕና ኣለና። ኣብ እንዳ ህግደፍ ምዝሕታል ተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ምኽንያቱ ፍሉጥ እዩ። ብመንጽር እቲ ዘብርከተኦ በቲ ጨቋኒ ስርዓት ስለ ዝተጠልማ። እንተኾነ ካብቲ ኣዝዩ ዝመረረ ጽንኩር ብረታዊ ቃልሲ’ኳ ዘየንዘልሓጣ ነቲ ዝጠለመን ጉጅለ ህግደፍ ካብ ናይ ምንብርካኽን ናይ ለውጥን ቃልሲ ክርሕቃ ኣይነበረንን።
ምስዛ ዓለም ለኻዊ መዓልቲ 8 መጋቢት፡ ደቂ ኣንስትዮ ከመይ ጸኒሕና? ናበይከ ነማዕዱ ኣለና? ኣብ ዝብል መዋጽኦ ዝድህስሳላ መድረኽ ምዃና ፍሉጥ እዩ። ብመንጽር’ዚ ነዛ ዕለት ምኽንያት ብምግባር ኣብዚ ዓመትዚ፡ ኣብ ሃገር ሆላንድ ከካይደኦ መዲበናኦ ዘለዋ ኣንጻር ህግደፍ ናይ ተቓውሞ ሰልፍን ሰሚናርን መደብ ተስፋ ዝህብ ኮይኑ፡ እቲ ተበግሶ ቀጻሊ እምበር ዓመት ተጽቢኻ ኣብ ቅነ 8 መጋቢት ጥራይ ዝለዓል ክኸውን ኣይግበኦን። እዚ ንመጀመርያ ግዜ ኩለን ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ፖለቲኣዊ ይኹን ማሕበራዊ ኩነታተን ብዘየገድስ ብሓባር ዝካይድኦ ሰልፍን ሰሚናርን ሰፊሕ ጽላል ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ናብ ምምስራት ከብጽሐን ዓብይ ትጽቢት ሰዲህኤ እዩ።
ጉዳይ ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ጉዳይ ፍርቂ ሕብረተሰብ ስለ ዝኾነ፡ ንዓኣተን ጥራይ ዝግደፍ ዘይኮነ ኩሉ ክጽዕተሉ ዝግበኦ ዕማም እዩ። ከምኡ ስለ ዝኾነ ኢና ከኣ “ብዘይተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ዝዕወት ቃልሲ ኮነ ለውጢ የለን” ኢልና እንጭርሕ። ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ካብ መሰረታዊ እምነቱ ነቒሉ፡ ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮኡ “ደቂ-ኣንስትዮ ፍርቂ ኣካል ሕብረተ-ሰብ ኢየን። መሰለን ብሕጊ ተሓልዩ፡ ብግብሪ ኣብ ኵሉ ህይወት ሕብረተ-ሰብ ኤርትራ ማዕረ ተሳትፎ ከም ዝህልወን ንምግባር፡ ሰዲህኤ ከይተሓለለ ክሰርሕ ኢዩ።” ብዝብል ኣስፊሩ፡ ንጉዳይ ደቂ ኣንስትዮ ከም ቀንዲ ጉዳዩ ወሲዱ ክቃለሰሉ ዝጸንሐን ዘሎን ንመጻኢ’ውን ዝቕጽሎ።
ሎሚ’ውን “ደቂ ኣንስትዮ ተንስኣ ተሎ ዝረኽበናዮ’ሎ ካብ ተመኩሮ” ዝብል ዜማ ተኽሊንክኤል ገብሩ ድማ ነባሪ እዩ
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
“ብዙሓት ኣይውቅዑኻ፡ ብዙሓትስ ይሃቡኻ” ከም ዝበሃል ምስላ ወራዙት፡ ናይ ካለኦት ተመኩሮ ምቕሳምን ተመኩሮኻ ንካለኦት ምክፋልን ኣብ ርእሲ ዘለካ ዓቕሚ ዝፈጥር ምዃኑ ብተግባር ዝተረጋገጸ ኣሰራርሓ እዩ። ብዛዕባ ሓደ ጉዳይ ንምውሳን ብዛዕባኡ እኹል ሓበሬታን ተመኩሮን ምርካብ ኣብ ቅቡልነት እቲ ውሳነ ወሳኒ ብጽሒት ኣለዎ። ብመንጽር እዚ እዩ ከኣ ተመኩሮ መመሃሃሪ መድረኽ’ዩ ዝበሃል። ከምዚ ዓይነት ተመኩሮ ናይ ምርካብ ኣገዳስነት ንምጥቃስ እዩ ከኣ “መለበምን ኣይግበርካ መለበምን ኣይኽላእካ” ዝበሃል
ተመኩሮ ኣብ መጻኢ ክምዕብል ዝግበኦ ቅኑዕ ፍጻመ ምቕሳም ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ መጻኢ ክድገም ብዛዕባ ዘይግበኦ ዘይቅቡል ኣሰራርሓ’ውን ዘስተምህር እዩ። በዚ መመሃሃሪ መድረኽ ኣቢልካ ድማ ምሉእ ብምሉእ’ኳ እንተዘይተባህለ ንመጻኢ ጌጋታትን ድኽመታትን ምውጋድ ከም ዝከኣል ብብዙሕ ኣብነታት ክግለጽ ዝኽእል እዩ። ንተመኩሮ ግቡእ ቦታ ዘይምሃብ ግና ወትሩ ናብ ሓድሽን ጀማርን እዩ ዘውርደካ። ኣብ ሓደ ዕማም ዝተሰለፉ እሞ ድማ ኣብ ዝተፈላለየ ኩርነዓት ዝዋስኡ ኣካላት ናይ ዕላማ ሓድነቶም ኣብ ቦታኡ ኮይኑ፡ ኣብ ከከባቢኦም ብዝረኣዩ ምዕብልናታት ስለ ዝጽለዉ ኣተገባብረኦም ዝተፈላለየ ክኸውን ይኽእል። ካብዚ ውሱንነትዚ ወጺኦም ብዛዕባቲ ዝተሰለፍሉ ዕላማን ኣተገባብርኡን ምሉእ ግንዛበ ክህልዎም ኣገዳሲ እዩ። እዚ ምሉእነት ካብ ዝረጋገጸሉ መንገድታት ምልውዋጥ ተመኩሮ ኣገዳሲ ቦታ ዝሕዝ እዩ።
ብመንጽር እዚ ዞባታት፡ ንኡስ ዞባታት፡ ጨናፍርን ኣባላትን ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ኣሜሪካ-ካናዳን ኤውሮጳን ብ24 ለካቲት 2018 “ምውርራስ መኽሰባት ተመክሮ” ኣብ ትሕቲ ዝብል መሪሕ ሓሳብ ዘካየድዎ ናይ ተመኩሮ እንካን ሃባን ኣኼባ ኣገዳሲ ኣብነት እዩ። እዚ ኣጋጣሚ ኣባላት ሰልፊ ኣብ ዝተፈላለየ ኩርነዓት ዘሎ ምዕብልናታት ሰልፊ ብኣካል ብዝቐርብ ተመኩሮ ምርድዳእን ሕድሕድ ንምልላይን ዘኽኣለ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ዕማማትን መትከላትን ሰልፊ ኣብ ምትግባር መምስ ከባቢኡ ብዝሰማማዕ ዝተሓዙ ሜላታት እንታይ ከም ዝመስሉ ዝበርህሉን ዝመላልኣሉን ኣጋጣሚ እዩ። ኣብ ርእሲ’ዚ እዚ ርክብ ኣብ ምውሓስ ሓድነት ኣባላት ሰልፊ ዓብይ ቦታ ኣለዎ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ መሪሕነት ሰልፊ ብሓፈሻ፡ ብፍላይ ከኣ ነዚ ናይ ተመኩሮ መድረኽ ዝወደቡ ኣብያተ-ጽሕፈት ጉዳያት ውድባ፡ መንእሰያትን ደቂ ኣንስትዮን ሰልፊ መጻኢ መደባቶም ኣብ ምሕንጻጽ ኣገዳሲ መበገሲ ሓሳብ ዝረኸብሉ ኣጋጣሚ እዩ። እዚ መድረኽ ኣብ መንጎ ዞባታት ጥራይ ዘይኮነ ኣብ መንጎ ዞባታትን መሪሕነት ሰልፍን ንዘሎ ስርዒታዊ ዝምድናታት ኣብ ምድልዳል’ውን ኣገዳስነቱ ኣዝዩ ዕዙዝ እዩ። እዚ መደብዚ ንመጻኢ ስሩዕ ቀዋሚ ግዜ ተታሒዝሉ ናይ ኩሉ ኣባል ሰልፊ መራኸቢ ኮይኑ ክቕጽል ምምዳቡን ዝትግበረሉ ስሩዕ ቀጥዒ ምትላሙን ከኣ ካልእ ኣገዳሲ ነጥቢ ኣብ መስርሕ ቃልሲ እዩ።
እዚ ክልተ ዞባታት ሰዲህኤ ኣሜሪካ-ከናዳን ኤውሮጳን ብዙሓት ሰብ ሃብታም ተመኩሮ ኣባላት ሰልፍን መንእሰያትን ዝርከብዎም ኣብ ትሕቲ ሓደ ሰልፋዊ ዕላማን ሸቶን ነናይ ገዛእ ርእሶም ተመኩሮ ዘለዎም እዮም። ኣብዚ ዝሓለፈ ቀረባ ግዜ ኣብ ሰዲህኤ ተፈጢሩ ዝነበረ ሓደጋ፡ ዞባ ኤውሮጳ ኣብ ሕግን ሕጋዊ ኣሰራርሓን ሰልፊ ጸኒዑን ሰጢሙን ብዘካየዶ ቃልሲ ሓድነቱ ዘውሓሰ ስለ ዝነበረ ነቲ ናብዚ ዘብቀዖ ተመኩሮ ምድህሳሱ ኣገዳሲ እዩ። ብኣንጻሩ እቲ ምንዕዓብ ጐሊሑ ኣብ ዝተራእየሉ ዞባ ኣሜሪካ-ከናዳ፡ እቶም ጽኑዓት፡ ተባዓትን ውፉያትን ኣባላት ነቲ ኣብ ልዕሊኦምን ሰልፎምን ኣንጠልጢሉ ዝነበረ ሓደጋ ኣምኪኖም፡ ሕጊ ሰልፊ ብዘፍቅዶ መሰረት ብህጹጽ ጉባአ ተጸንቢሎም ብሓፈሻ ህልውና ሰልፊ፡ ብፍላይ ድማ ድሕነትን ህልውናን ዞባኦምን ሕጋዊ መሪሕነቱን ንምርግጋጽ ዘካየድዎ መሪር ግና ድማ ዕዉት ቃልሲ ዝያዳ ነቲ መድረኽ ምልውዋጥ ተመኩሮ ዘሃብተሞ ነይሩ።
እዚ ከምዚ ዓይነት ናይ ተመኩሮ ምምቕራሕ ሓድነት ኣባላት ሰልፊ ዘደልድል ጥራይ ኣይኮነን። ደረጃ ኣፍልጦኦም ኣብ መትከላት ሰልፊ ንክመጣጠን እውን ግደኡ ዕዙዝ እዩ። ናይ ኣባላት ሓድነት ኣዳኺሞም ናቶም ጸቢብ መደባት ከዕዉቱ ዝሃልኩ ወገናት ኩሎም ካብ ሓደ ጫፍ ናብቲ ካልእ ኩርናዕ ዝነዝሕዎ ኣብ ባይታ ዘየለ ዝተሰነዐ ወረ ኣብ ምቅላዕን ንግሉጽነት ኣብ ምንጋስን ከኣ ዓብይ ግደ ኣለዎ። እዚ መድረኽ ዝሓለፈ ተመኩሮ ብምልውዋጥ ጥራይ ዝድረት ዘይኮነ ኣብ መጻኢ ከመይ ጌርካ ኣብ ሕድሕድ እንዳተናበብካ ዘስርሕ ሰልፋዊ መደብ ከም እትትልም እውን ዝሕግዝ እዩ። ብዘይካዚ ኣብዚ ናይ ለውጢ ሓይልታት ብሓባር ምስራሕ ወሳኒ ዝኾነሉ ዘሎ እዋን ብኽመይን ምስ መንን ናይ ሓባር መድረኽን ጽላልን ትፈጥር ኣብ ምድህሳስ’ውን ግደ ኣለዎ። ብዛዕባ መጻኢ ክትሓሰብ እንከለኻ ዝሓለፈ ተመኩሮ ኣብ ግምት ምእታው ብመሰረቱ ኣገዳሲ እዩ። ግምት ምሃብ ማለት ግና ነቲ ዝሓለፈ ከም ዝነበሮ ምድጋም ማለት ዘይኮነስ ነቲ ኣብ መጻኢ’ውን ከስርሕ ዝኽእል ምውሳድን ምምዕባልን ማለት እዩ። እዚ ኣገባብ ቃልስን ዓወትን ከኣ ትውልዲ ኣብ ምቕጻልን ምትኽኻእን እውን ኣገዳሲ እዩ።
ወጻዕቲ ተወጻዒ ኣብ ዘየብሉ ህልውናን ቀጻልነትን የብሎምን። ኣብ መንጎ ወጻዕትን ተወጻዕትን ዝህሉ ዝምድና ብብዙሕ መልክዓትን መዳያትን ዝግለጽ ናይ ረብሓን መሰልን ፍልልይ እዩ። ወጻዕቲ ህልውነኦም ኣብ ወጽዓ ዝተመርኮሰ ስለ ዝኾነ ነዚ ህልውነኦም ንምርግጋጽ ዝተፈላለየ መወጽዒ ሜላታት ይጥቀሙ። ዕረፍቲ ብዘየብሉ ኣገባብ ከኣ ይቕጽልዎ። ወጽዓ ንወጻዕቲ ናይ ህልውና ጉዳይ ስለ ዝኾነ በቲ ኣብ ልዕሊ ተወጻዕቲ ዘውርድዎ በደል ራህሪሆም ዝህብዎ ምሕረት የብሎምን።
ብኣንጻሩ ተወጻዕቲ ንወጽዓ ሓንጐፋይ ኢሎም ርዒሞም ክነብሩ ባህርያዊ ስለ ዘይክነ፡ ኩነታት እንተዘይደሪትዎም ኣንጻር ወጽዓ ካብ ምቅላስ ኣይበኹሩን። ምናልባት ኣብ ፍሉይ ኣጋጣሚ ወጻዕቲ ናይቲ ዝውጽዕዎ ወገን ሓለይቲ መሲሎም ክቐርቡ ስለ ዝፍትኑ በዚ ናይ ሓሶት ስብከቶም ዝተዓሸዉ ውጹዓት ካብቲ ወጻዒ ራህዋ ንክረኽቡ ዝጽበይሉ ኣጋጣሚ ሳሕቲ ይፍጠር እዩ። በዚ መንጽር ኣብ ኤርትራ ብፍላይ ኣብ ጽባሕ ናጽነት ገለ ወገናት በቲ ህግደፍ ግዜ ንምግዛእን ናይ ወጽዓ መሳርዑ ንምጥጣሕን ንምስራጽን ዝፈጥሮ ዝነበረ ሰላሕታዊ ጉዕዞ ተዓሽዮም፡ “ግዜ ንሃቦ፡ ዓዲ ባዶ እንድያ ጸኒሓቶ፡ ካብ ዝጸናሕናዮዶ ከፊኡና፡ ምርጫ ናበይ ከይከደና …. ወዘተ” ብዝብል ይከላኸልሉ ከም ዝነበሩ ዝዝከር እዩ። እዚ ጥራይ ዘይኮነ እዚ ኣብ ኤርትራ ዝውጽዕ ዘሎ ጉጅለ “ከነወግዶ ዝግበኣና ወጻዕን ጸረ-ህዝብን እዩ” ዝብል ናይ ሓባር መደምደምታ ንምብጻሕ ዝወሰዶ ግዜ’ውን ሓጺር ኣይነበረን። እዚ ዘረድኦ ከኣ ወጻዕቲ እቲ ሓቀኛ ውጻዒ ባህሪኦም ንምሕባእ ዘካይድዎ ናይ ህልውና ጻዕሪ ቀሊል ክም ዘይኮነ እዩ። ክሳብ ሕጂ ንህግደፍ ዝከላኸሉን ወጽዓ ዘወግድ ፍታሕ ካብኡ ንክመጽእ ጭልም ዝብሉን ኣዝዮም ውሑዳት ምህላዎም ከኣ ካልእ መረጋገጺ ናይ ወጻዕቲ ጥበብ ርቀት እዩ።
ከምቲ ዝተጠቕሰ ወጻዕቲ ህልውነኦም ንምቕጻል ዝጥቀምዎ ሜላታት ኣዝዩ ብዙሕን ረቀቕትን እዩ። ሃስያኡ ከኣ ኣብ ውሱን ክፍሊ ሕብረተሰብ ዝድረት ዘይኮነ ኣብ ልዕሊ ኩሉ ኣካላት ብሓፈሻ፡ ኣብ ልዕሊ እቲ ኣብ ቀጥታዊ ኣርዑቱ ዘሎ ህዝቢ ዝያዳ ኣሉታዊ ስንብራት ዝገድፍ ምዃኑ ከኣ ኣብ ጉዳይና ንርእዮ ዘለና እዩ። ብመንጽር እዚ ኣንጻር ወጽዓ ዝግበር ናይ ለውጢ ቃልሲ ንኹሉ ኣካላት ዝምልከት ኮይኑ ቀንዲ ከኣ ናይ መላእ ህዝቢ ሓላፍነት እዩ። ከም ህግደፍ ዝኣመሰሉ ወጻዕቲ ንዝምድናኦም ምስ ውጹዓት ኣጸቢቖም ስለ ዝርድእዎን ዝከታተልዎን፡ ነቲ ኣንጻሮም ዝካየድ ጸረ-ወጽዓ ቃልሲ ንምምካን ኣበይ፡ መዓስ፡ ብኸመይን ኣብ ልዕሊ መንን ከጽዕቑ ከም ዝግበኦም ተሊሞም እዮም ዝንቀሳቐሱ። ማእከላይ ስሕበቶም ከኣ ባህላዊ፡ ቁጠባዊ፡ ማሕበራውን መንነታውን ክብርታት ህዝብን ሃገርን ድሂኽካ ብስግኣት ከም ዝወሓጥን ከም ዝደሃልን ምግባር እዩ። ህዝቢ ነዚ ኣብ ልዕሊኡ ዝጻወድ ናይ ወጽዓ መፈንጠራ ኣሜን ኢሉ ከም ዘይቅበል ርዱእ ኮይኑ፡ ኣብ ነዊሕ ግዜ ዝተፋሕሰ ውዲታት ወጻዕቲ ብኽምቲ ዝደልዮ ኣገባብ ምስጓም ከም ዘየኸእሎ ግና ርዱእ እዩ። እዚ ማለት ግና ውጹዓት ወጽዓ ንምስዓር ኣይክእሉን እዮም ማለት ኣይኮነን። ሎሚ ብሰንኪ ወጻዒ ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ህዝብና ተፈጢሩ ዘሎ ናይ ሕድሕድ ዘይምትእምማንን ንናይ ሓባር ለውጢ ሓቢርካ ዘይምውፋርን ናይዚ ረቂቕ ጥበብ ወጻዕቲ መርኣያ እዩ። ኣብቲ እትውጸዖ ህዝቢ ዘይምትእምማንን ናይ ኣተሓሳስባ ምክፍፋልን ምስራጽ ከኣ ቀንዲ መሳርሒ ናይ ወጻዕቲ እዩ። ስለዚ ወጻዕቲ ኣብ ህዝብና ምክፍፋል እንተፈጠሩ ዘሕዝን እምበር ከም ዘይተጸበኻዮ ተርእዮ ሃንደበት ኣይኮነን። እቲ ተወጻዒ ኣብ ሕድሕዱ ምትእምማን ኣጥፊኡ ኣደዳ ውዲት ወጻዕቲ ክኸውን እንከሎ ግና የገርምን፡ የሕዝንን።
ኣብዚ እዋንዚ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ዓዲ ዘሎ ይኹን ኣብ ወጻኢ ብዛዕባ ወጻዒ ባህርያትን ተግባራትን ጉጅለ ህግደፍ ናይ ኩሉ ብዝበሃል ደረጃ ናይ ሓባር ሚዛን ምሓዙ ኣብ ቃልሲ ኣንጻር ወጽዓ ሓደ ስጉምቲ ንቕድሚት እዩ። ነቲ ናይ ሓባር ተረድኦ ብናይ ሓባር ጸረ-ወጽዓ ተግባር ከተሰንዮ ዘይምብቃዕ ከኣ ንውጹዓት ዘሻቕል፡ ዘሰክፍን ዘተሓሳስብን እዩ። ንወጻዕቲ ከኣ ብኽንድኡ ደረጃ ዘቕስን። ኣብዚ ሓደ ክዝንጋዕ ዘየብሉ፡ ከምቲ ብሓባር ኣንጻር ወጽዓ ክትቃለስ ምብቃዕ ንዓወት ውጹዓት ወሳኒ ዝኸወን ናይ ውጹዓት ብሓባር ዘይምውፋር ከኣ ንወጻዕቲ ብኽንድኡ ደረጃ ዘቕስን ኣጋጣሚ እዩ።
“ወጻዕቲ ኣንጻር ኩሉ መሰላትናን ናጽነታትናን ምዃኖም እንዳተረዳእናን ራህዋ እንዳተመነናን ምእንታኡ እንዳጨራሕናንስ ስለምንታይ ኢና ንኡስ ፍልልያትና ብሕጋዊ ቀጥዒ ኣከኣኢልና ኣንጻሮም ዘይንቃለስ?” ዝብል ሕቶ ኣብ ሕልና ኩልና ውጹዓት ዘሎ ምዃኑ ብዝተፈላለዩ መንገድታት ክንጸባረቕ እንዕዘቦ እዩ። ነዚ ሕቶዚ ዝተፈላለዩ መልስታት ከም ዝህልወና ርዱእ እዩ። ካብ ናይዚ መሰረታዊ ድኽመት ተሓታትነት ከም እንሃድም እውን ፍሉጥ እዩ። ናይዚ ሕቶዚ ሓቀኛ መልሲ ግና እምብዛ ምስጢርን ስዉርን ኣይመስለናን። እቲ ጠንቂ ካብቲ ዓብይ ኣብ መንጎ ወጻዕትን ውጹዓትን ዘሎ መሰረታዊ ፍልልይ ዝያዳ ነቲ ኣብ ሕድሕድ ሓይልታት ለውጢ ዘሎ ክመሓደር ዝግበኦን ዝኽእልን ዘይመሰረታዊ ፍልልያት እንዳጉላሕና፡ ነቲ ኣንጻር ወጽዓ ክቐንዕ ዝግበኦ ናይ ቃልሲ ዓቕሚ ኣብዘይቦታኡ ነባኽኖ ስለ ዘለና እዩ። እዚ ዘይውሁድ ኣካይዳ፡ ኣንጻር ወጽዓ ክውዕል ዝግበኦ ኩለመዳያዊ ዓቕሚ ኣብ ዘይለዓቱ ዘባኽን ጥራይ ዘይኮነ፡ እቲ ወጻዒ ኣብ መንጎ ውጹዓት ኣትዩ ንክዘርግ ዝሕግዞ ምዃኑ እዩ። ስለዚ ዕድል ወጻዕቲ ኣብ ኢድ ውጹዓት እምበር፡ ኣብ ኢዶም ስለ ዘይኮነ፡ በቲ ኣብ ኢድና ዘሎ ዓቕሚ፡ ዕድመ ወጽዓ ነሕጽር።
