http://ascenteq.com/project/epdp

ህዝቢ ኤርትራ ምእንቲ ናጽነቱ ንሰላሳ ዓመታት፡ ብቐጻሊ፡ ኣንጻር ሓይልታት መግዛእቲ ትንፋስ ዘይህብ ወተሃደራዊ ግጥማት ኣካይዱ። ህዝብና ኣብዚ ክትኣምኖ ዘጸግም ነዊሕ ጉዕዞ ውግእ ዝተጸምደ ከምቲ ጸላእቲ ኣብቲ  እዋን ቃልሲ ዝብልዎ ዝነበሩ፡ ናይ ውግእ ህርፋንን ትምክሕትን ዝደፍኦ ወይ ናይ ካለኦት ልኡኽ   ስለ ዝነበረ  ዘይኮነ፡ ናጽነቱ ብቓልሱ ካብ ምጭባጥ ሓሊፉ፡  ካልእ መተካእታ ስለ ዘይነበሮ እዩ። ዘካየዶ ቀጻሊ ውግኣት ፍትሓዊ ስለ ዝነበረ ከኣ ዝወሰዶ ግዜ ወሲዱ ክቡር ዋጋ ምስተኸፍሎ ተዓዊቱ። ምሳልያዊ ኣበሃህላ፡ “በትሪ ሓቅስ ትቐጥን እምበር  ኣይትስበርን”  ከኣ ብግብሪ ኣመስኪራ። ኣብቲ ነዊሕን መሪርን መስርሕ ዝተኸፍለ ዋጋን ዝተራእየ ጽንዓትን፡ ከምቲ ገለ ወገናት “ኣብ ሽፍትነት ዘጋጠመ ሞት” ገይሮም ክገልጽዎ ዝፍትኑ ዘይኮነ፡ እቲ መስርሕ ሓርበኝነት እቲ  ዋጋ ከኣ ክቡር መስዋእትነት ምንባሩ ኣብ ቅድሚ ዋናኡ ህዝቢ ኤርትራ  ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ኣእምሮ ብዙሓት ብኽብሪ ሰሪጹ፡ ናይ ብዙሓት ተቓለስቲ መወከሲ ኮይኑ ተመዝጊቡ ዘሎ እዩ።

ህዝቢ ኤርትራ ድሕሪ ናጽነት፡ ናብ ውግእ ክኣቱ ዘገድዶ ኩነታት ክፍጠር እዩ ዝብል ትጽቢቱ ኣይነበረን። ብግብሪ እውን ኣየጋጠመን። እቲ ዘሕዝን ግና ክሳብ ሕጂ’ውን ህዝቢ ኤርትራ ዋጋ ውግእ ካብ ምኽፋል ዓዲ ዘይምውዓሉ እዩ።  ዋጋ ምኽፋሉ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ተመኩሮ ቃልሱ ኣሉታዊ ኮይኑ ተመዝጊቡ ምህላዉ  እዩ።  እቲ ውግእ ኣንጻር  ኣብ ግዜ ቃልስና ምእንቲ ናጽነትና ዝከኣለን ዝገበራን ሰውራናን ህዝቡን ዘዕቆባን ጐረባብትና ሃገራት ዘድሃበ  ምንባሩ ከኣ ዝያዳ የሕዝን። ኣብዚ ንውረድ ደይብ ተመኩሮ ዝምድና ኤርትራ ምስ ሱዳንን የመንን ድሕሪ ናጽነት ከም ኣብነት ዝውሰድ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ኣብዚ ጉጅለ ህግደፍ እንተዘየሳውሮ ከጋጥም ናይ ግድን ዘይነበረ ውግኣት ኣንጻር ጐረባብቲ ዝኸፈሎ ዋጋ፡ ካብቲ ኣብ ቃልሲ ምእንቲ ናጽነት ዝኸፈሎ እንተዘይበዚሑ ዝውሕድ ኣይኮነን። እቲ ነዚ ዳሕረዋይ ዋጋ  ዝያዳ ዝመረረ ዝገበሮ ድማ ብሰንኩ መጻኢ ዕድል ኤርትራን ህዝባን ጌና ኣሰካፊ መልክዕ ሒዙ ምህላዉ እዩ።

ህዝቢ ኤርትራ ድሕሪ ናጽነት፡ እቲ ናጽነት ዘግሃደ ነድሩ፡ ትብዓቱን ተወፋይነቱን ዝሒሉ ደሃይ ኣጥፊኡ “ስቕታ ስለ ዝመረጸ”፡ ገሪምዎም ብዙሓት ናይ ቅድም ትብዓቱን ጽንዓቱን ዝፈልጡ ወገናት፡ “እዚ ንሓይልታት መግዛእቲ ዘይተጻዕደ ህዝቢ እንታይ እዩ ዓዚምዎ?” ክብሉ ዝጸንሑን ዘለዉን ብዙሓት እዮም። ህዝቢ ኤርትራ፡ ህግደፍ ካብቲ ኣብ ቅድሚ ዓይኑ ብናቱ ዋጋ ዝተኻየደ ቀዳማይ ውግእ ኣንጻር ጐረባብትና ሃገራት ኣብ ክንዲ ዝመሃር፡ ሓሓሊፉ ዳግማይ ኣንጻር ጐረባብቲ ሃገራት ክወፍር እንከሎ፡ ስርዓት ህግደፍ ስለምንታይ ከምኡ ከም ዝገብር ስለ ዝርድኡ፡ ዝተፈላለዩ ወገናት ኣጻብዖም ናብ ህዝቢ ኤርትራ እዮም ከመልክቱ ጸኒሖም። ገለ ወገናት ህዝቢ ኤርትራ ብቕሉዕ፡ “ኣይፋል ንሓሓሊፍካ ውግእ”  ዘይምባሉ፡  ነቲ ናይ ጉጅለ ህግደፍ ምትንኳሕ ከም ዝደገፎ ገይሮም ክርድእዎ እንከለዉ፡ ዘየግሃዶ  ምኽንያት ደኣ ይህልዎ እምበር፡ ወዮ “ብዛዕባ ውግእን ክሳርኡን ኣዝዩ ዓሚቕ ተመኩሮ ዘለዎ ህዝቢ ኤርትራስ ውግእ ክድግፍ ዘይመስልዩ” ዝብሉ ወገናት እውን ኣለዉ። እቲ ምስጢር ስቕታኡ ከኣ ብሓባር ኣንጻር ህግደፍ ዓው ኢሉ ኩነኔኡ ዘይምስምዑ እዩ።

ህግደፍ ኣንጻር ጐረባብቲ ንዝኣጐዶ ውግኣት ዓው ኢሎም  ዝድግፉ ዝነበሩ ኤርትራዊ ወገናት፡ በብግዜኡ ካብታ ጃልባ ክወርዱ ከም ዝጸንሑ ዝተዓዘብናዮ እዩ። እዚ ብፍላይ ድሕሪ 2001 ጐሊሑ ዝተራእየ ነይሩ።  እንተኾነ ክሳብ ሎሚ ኣንጻር ሓቀኛ ረብሓ ህዝብና ተሰሊፎም፡ “ናብ ውግእ ንኺድ ጥራይ” ዝብልዎ ዘይሓላፍነታውያን ኣይተንጸንቀቑን። እዞም ወገናት፡ ሎሚ’ውን ካብቲ ብተኸታታሊ፡ ኣንጻር ሱዳን፡ የመን፡ ጅቡትን ዝተፈላለዩ ዙራት ኣንጻር ኢትዮጵያን ካብ ዝተኻየደን በብዓይነቱ ክሳራታት ዘኸተለን ውግኣት ተመኲሮም ኢደ-እግሮም ዘይምእካቦም ናይ ጥዕና ከምዘይኮነ ብሩህ እዩ። እዞም ወገናት ኣብ ኣእምሮኦም ሓይልን ዓመጽን ከም ናይ ብቕዓትን ብልጫን መመዘኒ ኮይኑ ዝሰረጾም እዮም። እዚ ስምዒት እዚ ኣብ ኤርትራዊ ደንበ ለውጢ እውን ሓሓሊፉ ይንጸባረቕ እዩ።  ጠንቁን ሳዕቤኑን ከይመርመርካን ምስ ህልዊ ኩነታት ከየመዛዘንካን ኣብ ኤርትራ ለውጢ ንምርግጋጽ፡ ዝያዳ ናብ ሓይሊ ዘዘንበለ ምርጫ ጥራይ እንተዘይተኸተልና፡ ንዝብሉ ዝያዳ ኣጉሊሕካ ንምቕራብ ዝረአ ኣድህቦ ናይዚ ስምዒት መግለጺ እዩ። ስለዚ እቲ ኣብ ክንዲ ንናይ ኣተሓሳስባ ብስለት፡ ውድዕነትን ቀጻልነትን ምግንዛብ፡ ኣብ ሓይሊ ምምላኽ ምስ ህግደፍ ጥራይ ተሓጺሩ ዝተርፍ ዘይኮነ፡ ግጉይ ኤርትራዊ ባይታ ዘለዎ ምዃኑ’ውን ምግንዛብ የድሊ። ንምርጫ ህግደፍ ምርጫኻ ናይ ምግባሩ ዝንባለ ዘለዎ’ውን ይመስል።

ብሰንኪ መንገዲ ሰላምን ርጉእ ጉርብትናን ጓስዩ፡ ዘይሓላፍነታዊ ውግእን ዕንደራን ዝመረጸ  ህግደፍ፡ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ሞት፡ ምምዝባል፡ ስደትን ዕንወትን ከጋጥም ጸኒሑ እዩ ጌና’ውን ቀጻሊ ኣሎ። ነዞም በብግዜኡ ዘጋጠሙ ዕንወታት ከም ሳዕቤን ኣጉሊሕካ ምቕራቦም ጥራይ ዘይኮነ፡ ከም ጠንቂ መን ከም ዝሕተተሎም ኣዕሚቕካ ምግንዛብ ናይ ግድን እዩ። ህግደፍ ግና ናቱ ጠንቅነት ንምሕባእ፡ ነቲ ሳዕቤን ኣጉሊሑ ነቲ ተሓታትነት ካብኡ ንምርሓቕ እዩ ዝጽዕር። ብሰንኪቲ ኣብ 1998-2000 ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝተኻየደን ጌና ደበናኡ መሊኡ ዘይተቐንጠጠን መንቀሊኡ ካልእ ክነሱ፡ “ናይ ባድመ”  እናተባህለ ዝጽዋዕ ውግእ፡ ብዙሓት ኤርትራውያን  ካብ ኢትዮጵያ ዝተሰጐጉሉ ጠንቅን ሳዕቤኑን ካብኡ ንምርሓቕ ህግደፍ ዝገብሮ ጻዕርን፡ ዝጻሕተሮ ጽልእን ከም ሜላ መናውሒ ዕድመ ኣብ ስልጣን ዝተጠቕመሉ ንኣብነት ዝጥቀስ እዩ። ብዘይካቲ ህግደፍ ሓሓሊፉ ዝኣጐዶ  ውግኣት ዝጠፈአ ኤርትራዊ ህይወትን ዝዓነወ ንዋትን፡ ንሓፈሻዊ ዕቤት ኤርትራ ድሕሪ ናጽነት፡ ከኣ ንድሕሪት መሊስዎ ኢልካ ኣብ ዝግለጸሉ ደረጃ እዩ ዘሎ። እዚ መራሒ ህግደፍ እውን በብግዜኡ ተጠሊዑ ዝተኣመነሉ እዩ።  ድሌት ህዝብና ግና ቅድም፡ ሎሚ ኮነ ኣብ ንመጻኢ፡  ድሕሪ ናጽነት ሰላም ሰፊኑ ዕቤት ክብርኸሉ እዩ።  ካብዚ ብምንቃል ኢና እምበኣር “ምርጫ ህዝብና፡ ወትሩ ሰላምን ዕቤት’ዩ”  ኢልና እንጭርሕ።

ህዝቢ ኤርትራ፡ ነቲ ነዊሕን  መሪርን  ዝኾነ ጉዕዞ ሰውራ ኤርትራ ስጊሩ ሓንቲ ነጻ ( ልዕላዊት) ሃገር ክምስርት ከሎ፡ እቲ ዝበዝሐ ደጋፍን፡ ተደናጋጽን ህዝባዊ ግንባር፣ እቲ ኣባል መሪሕነቱ ፡ ብፍላይ ኢሰያስ ዝመርሖ ጉጅለ ከም'ዚ ኢሉ ክጠልሞ እዩ ነዚ ህዝቢ ዝብል እምነት ኣይነበረን።

 እቲ ኣብ ሜዳ ኤርትራ ብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራን ደጋፊ ህዝባን ግን ዋል እኳ ካብ መሬት ኤርትራ ኣብ 81 እንተወጸት፡ ከም ኣካል ህዝቢ መጠን ነቲ ትማሊ "ጀብሃ ክትሓቅቅ እያ" ዝበሎ ሎሚ " ገይም  ኦቨር" ጸወታ ተወዲኡ ዝበሎ መሪሕነት  ኢሰያስ ብህይወት ኣለናን ንቃልሰ ኣለናን፡ ነዚ ደንበ ተቋውሞ ክሳብ ሎሚ ሰሰይ ኣቢሎም ዘጽነሕዎ፡ እቲ  መሪሕነት ኣስመራ እንተ ኣትዩ፡ ህዝብና ብሽግርን ምሕደራ ናብ ምልኪ ክሳጣሕ እዩ ዝበሎ፡ ከም'ኡ ድማ ኮይኑ።

ልክዕ'ዩ ህዝቢ ኤርትራ ብፍላይ እቲ ኣብ ከተማ ነባሪ ነቲ ናይ ተሓኤ ታሪኽን ጉዕዞን ኣጸቢቁ ኣይፈልጦን'ዩ፡ ብፍላይ እቲ መንእሰይ ወለዶ ትሕቲ 40 ዓመት ዘለዉ ሓንቲ ኣፍልጦ ብዛዕባ ጀብሃ የብሎምን፡ ብጀካ እተን ግናይ ፖለቲካ ህግደፍ ዝመሃሮምን ምስ ወጹ ድማ ጥምዙዝ ፖለቲካ  ዝሓዙ ዝነዝሕዎ ናይ ጽልኢ ፖለቲካ እንተ ዘይኮይኑ።

 እተን ናይ መጀመሪያ ሸውዓተ ዓመት መገዲ ብተዛማዲ ሰላም ዝነበረላ ህዝቢ፡ ዝበሃል እንተነበረ፡ እቲ ዝተራእየ ውግእ ኢትዮ- ኤርትራ  ብዙሕ መንእሰይ ኤርትራ ህይወት ዝተኸፍሎን፡ ህዝብና  ድማ ዝተዛናበለሉ እዩ ነይሩ። ህዝቢ ኤርትራ ነቲ ውግእ ከም ናይ ወያነ ወራር ኢሉ ብስርዓት ኢሰያስ ከም መጻልኢ ክጥቀመሉ ዝጀመረ ኣብ'ቲ እዋን  እዩ። ስለ ሓቂ ድማ እቲ ኣካል ህዝብና ኣብ ኢትዮጵያ ዝቅመጥ ዝነበረን፡ ብሰንኪ እቲ ውግእ ዝገበሮም  ነገር ዘይብሉ ንብረቱን ገንዘቡን ራሕሪሑ ብመንግስቲ ኢትዮጵያ ህወሓት ዝመርሖ ተጠሪዙ  ናብ ኤርትራ ዝኸደሉ ብምንባሩ፡ እቲ ኣካል ህዝቢ እቲ ነቲ ኣብ ልዕሊኡ ዝተፈጸመ ቅሬታኡን ቂሙን ሒዙ፡ ሎሚ እቶም ነኣሽቱ ቆልዑ ዝነበሩ  ዓብዮም እቶም ኣብ ልዕሊ ወያነ (መንግስቲ) ኢትዮጵያ ቀንዲ ደገፍቲ እዚ ስርዓት ንኽኾኑ ኣኽኢሉ ምዃኑ እዩ።

ምልስ ኢልና ነዚ ስርዓት ኣስመራ ዘማሓድር ዘሎን መንግስቲ ትግራይ ( ህውሓት) ኣብ መቀለ ዘሎን ቅድምን ድሕሪ ነጻነት ኤርትራ ጽቡቅ ዝምንድናታት ብምንባሩ ህውሓት መንግስቲ ኣብ ኢትዮጵያ ምስ ሓዙ ነቲ ከጋጥም ዝኽእል ሽግራት ኣብ ምውሳን መጻኢ ዕድል ኤርትራ ክሽፈን ተኻኢሉ እዩ። እቲ ኣብ ኣስመራ ዝኣተወ ህግ ድማ ንህወሓት ይኹን ኢህወደግ ፖለቲካዊ ስልጣኑ ኣብ ኢትዮጵያ ንኽጭብጥ ዓቢ ኣበርክቶ ከም ዝገበረ ነቲ ሰውራ ኤርትራ ዝፈልጥን ዝተዓዘበ ዘሸግር ኣይነበረን።

እቲ ዝምድናታት እንበኣር እናኸፍኤ ብምኻዱ፡ እሞ እቲ ምስምስ ጉዳይ ዶብ ብናይ ዶብ ኮሚሽን መወዳእታን ቀያድን ዝብል ስምምዕ ኣብ ባይታ ክትግበር ኣይተኻእለን፡ ኣብ'ዚ ክልቲኡ ህዝቢ እኳ እንተኾነ፡ ብዝያዳ መንእሰይ ኤርትራ ተጎዳኢ ናይ'ዚ ዘይተቀባልነትን ዘይምትግባርን እዩ ኮይኑ፡ ገደብ ዘይብሉ ኣገልግሎት ኣብ ልዕሊኡ ተሸኪሙ ክኸይድ ተገይሩ። እቲ ውሳኔ መንግስቲ ኢትዮጵያ ብዘይ ቅድመ ኩነት ክቅበልዎ ነይርዎም፡ እቲ ብወገን ኤርትራ መንግስቲ እውን፡ እታ ውሳኔ ንኤርትራ ዝሕግዝ ብምንባሩ ጸገም ኣይነበረን ኮፍ ኢሎም ነእሽቱ ሽግራት ክፈትሑ። እዚ ዝኾነሉ ብኽልቲኦም ወገናት ካብ ዘይምትግባሩ ተረባሕቲ ነይሮም። እቲ ስርዓት ኣስመራ ብኣካይዳ እቲ ውግእን ሕቶ ቅዋምን ፡ስልጣንን ሓላፍነትን ህግደፍ ንምምይያጥ ዝጥለብ ዝነበረ ብላዕለዎት መራሕቲ  ጉጅለ 15 ዝፍለጡን፡ ጽዑቅ ጎስጓሳትን ቃለ - መሕትትን ናይ ብሕቲ ጋዜጠኛታት ፖለቲካዊ ግጥምያ ነቲ ስርዓት የንቀጥቅጥ ብምንባሩ፡ ኣቅልቦ ህዝቢ ኣብ ውሽጢ ጉዳይ ሃገሩ ከይሳተፍ ህዝቢ ናብ ጸላእቱ ናይ ግዳም ( ወያነ) ኮተኩር ገይርዎ። እቲ መንግስቲ ኢትዮጵያ'ውን ዋል እኳ ናይ ወተሃደራዊ ጸብለልትነት ኣብ ዶብ ምስጋር እንተኣርኣዩ፡ ነቲ ውሳኔ ምቅባል ኣብ ውሽጢ ፖለቲካ ህወሓት ( ትግራይ) ሽግር ፈጢሩ ብምንባሩ፡ በቶም ካልኦት ሓይልታት ኢትዮጵያ ፡ሕጂ'ውን ንኤርትራ ዘርብሕ ስምምዕ ፈሪሞም ከይበሃሉ፡ ዝያዳ ኢትዮጵያውያን ክመስሉ ነቲ ስምምዕ ተግራዊ ክኸውን ዝዓንቀጹ ንሶም እዮም ነይሮም።

    ደንበ ተቓውሞ

እዚ ሓይሊ'ዚ  ኣብ ሓንቲ ኤርትራ ዝኣምን፣ ብዙሕነት ህዝባ ዝኣምን ኮይኑ ንምልካዊ ስርዓት ኣልዩ ሓደ ንኹላትና ከም ህዝቢ እንቅየደሉ ቅዋማዊ ምሕደራ ዝነግሰሉ፣ ኣብ ትሕቲ ቅዋም ድማ ኤርትራዊ ዜጋ ነጻ ባእታ ንምርግጋጽ ፣ ፍትሕን ዲሞክራስን መበገሲ ከም መትከል፡ ህዝቢ ኤርትራ ናይ ባዕሉ መንግስቲ ክመርጽ፣ ኣብዝሐ- ሰልፍታት ዘእንግድ፥ ስልጣን ብሰላማዊ መንገዲ ምቅብባል ዝብሉ ከም ሓፈሻዊ ዕላማ ዝሰማማዕ እዩ።

ደለይቲ ለውጢ ይኹን ደለይቲ ፍትሒ ነቲ ስርዓት ምልኪ ንምውዳቅ እንተዘይኮይኑ ኣንጻር ሰባት፣ ጉጅለ፣ ሃይማኖት፣ ብሄር  ኣይኮነን፡ ወይ ድማ ኣንጻር ታሪኽ ህዝቢ ኤርትራን፣ ሰውራ ኤርትራን፡ ህላወን ቀጻልነትን ኤርትራ ከም ሃገርን ህዝብን ኣይኮነን። እቶም ዝብህጎም ሰላም፣ ምዕብልና፣ ቅሳነት፣ ዕቤት፣ ኣብ ውሽጢ ሃገር ውግእን ወረ ውግእን ኣጥፊኡ ፡ምስ ኩሎም ጎረባብቱ ኣብ  ሰናይ ጉርብትና ዝተመርኮሰ ዝፈጥር፡ ህዝቢ ኤርትራ ድማ ከም ታሪኽን ዘሎን ብተግባር ጻዕራም፣ ንስድራ-ቤቱ  ሓላይ ኣብ ዝኸዶ ቦታን ሃገር  ዓቢ ጽልዋ ዝገድፍ ብምዃኑ ኣብ ከባቢኡ ምስ ዝቅመጡ እንበኣር   እናተወዳደረ ናብርኡ ከማሓይሽ ከም ዝኽእል ተስፋ ዝቅመጦ ህዝቢ እዩ።

ናብኡ ንምብጻሕ እንበኣር ደንበ ተቋውሞ ሽግራቱ እናኣለየ፡ ብዝያዳ ሎሚ ኩላትና እቲ ውድቀት ናይ'ዛ ሃገርና ኤርትራ ብጀካ እዚ ሓይሊ ደንበ ናይ ለውጢ ካልእ፡ ከም ስርዓት ምልኪ ይኹን ካልእ ናይ ግዳም ሓይልታትን ተሓባበርቶም ደቂ እዛ ሃገር  ከድሕንዎ ክከላኸልሉ ኣይክእሉን። ስለዚ እዚ ደንበ'ዚ ብዙሕ ዝንቀፈሉ ጉዳይ ከም ዘለው ኩላትና እንረዳድኣሉ ነገር እዩ። እንተኾነ ኣብ'ቲ ዕላማ ስለዘይፈላለ ዝተወደበን ዘይተወደበን ብሃገራዊ ሓላፍነት ተደሪኽና፡ ነቶም ዘይገበርናዮም ዝምድናታት ሓልይታት ለውጢ ከነሐይሎም፡ እቶም ክሳብ ሎሚ  ሒዝናዮም ዘሎና ኣብ እምነት ህዝብናን ሃገርናን ክንቅጽሎ እዩ  ጻውዒት።

    ህወሓት ኣብ 4 ኪሎ

ከም ዝፍለጥ እቲ ድሕሪ ውግእ ኢትዮ- ኤርትራ መንግስቲ ኢሰያስ ነቶም ናይ ኢትዮጵያ ተቋወምቲ ናብ ኣስመራ ዓዲሙ ንኽንቀሳቀሱ ክገብር እንከሎ፡ መንግስቲ ኢህወደግ ( ህወሓት) ዝመርሖ ነቶም ኣቀዲሙ ምስ ህግደፍ ኮይኑ ዝኽልክሎምን ኣብ ሓደጋ ዘሳጥሖም ዝነበሩ ደንበ ተቋውሞ ናብ  ኢትዮጵያ ዓዲሞም ዝኣክል ሓገዛት ክገብርሎም ዝጀመሩሉ እዋን እዩ ነይሩ ኣብ'ቲ 2000 ዓ ፈ። እቲ ብኣወንታዊ ዝግለጽ  ኣበርክቶ ዝገበርዎ ከም መንግስቲ፡ ነቲ ስደተኛ መንእሰይ ኤርትራ ናይ ምቅባል ዘርኣይዎን፡ ብዝያዳ ድማ ህዝቢ ትግራይ ከም ኣካሉ ርእዩ ንኸይጋየሽ ኣኽኢሉዎ እዩ። ነተን ውድባት ኤርትራ ብላዕሊ ላዕሊ ክትርእዮ ከለኻ ንኽንቀሳቐሱን ናይ ሓገዝ  (ገንዘብ ) ይገብርሎም ከም ዝነበሩ ዝፍለጥ እዩ።

ኣብ ምምስራት ምሕዝነት ሓይልታት ኤርትራ  ጅምር ከየበለ ኣብ ውሽጣዊ ጉዳይ ብቅሉዕ ኢዶም ከእትዉ ብምጅማሮም ደንበ ተቋውሞ ስኽፍታ ከልዕል ጀሚሮም። ብዝለዓለ ድማ ነተን ዝነበራ ውድባት ፡በቲ ንሶም ዝርእይዎ ፖለቲካዊ  ርእይቶ ናይ ኤትኒክ ፈደራሊዝም  ከስርጹን፣ ክጸልዉን፣ ሓለፋ ክህቡን፡ ነተን ዘይተመስረታ ብሄራት ድማ እናኣተባብዑ ካብ ንቅድሚት ንድሕሪት መሊሲሞ። እቲ ዝኸፍኤ ድማ ብጀኻ ነታ ናጽነት ኤርትራ ምእማን ኣብ 91 ዘርኣይዎ ፡ ኣብ ኤርትራ ድሕሪ ህግደፍ  ቅዋማዊ ምሕደራ ዘለዋ ይትረፍ ሓንቲ ድኽምቲ ሃገር ንኽትህሉ ንሶም ድማ ብነጻ ንኢትዮጵያ ክገዝኡ ዝጽዕሩ እዮም ዝነበሩ፡ ክሳብ ሎሚ'ውን እቲ ሓሳብ ዝቀየርዎ ኣይመስለንን። እዚ ክበሃል ከሎ ድኽመት ኣይነበሮምን እተን ውድባት ማለት ኣይኮነን። ንሱ ድማ ብዙሕ ተዘሪብሉ ስለዝኾነ፡ ነቲ ደንበ ተቛውሞ ሓድሽ ነገር ኣይኮነን። ብሕጽር ዝበለ ህወሓት ዝመርሖ ኢትዮጵያ ንደለይቲ ለውጢ ኤርትራ ኣሉታዊ ግደ እዮም ተጻዊቶም እቲ መደምደምታ።

ናይ ቀረባ ኣብነት ፡እዚ ዘስካሕክሕ ወራር ብህግደፍ ዝተኣወጀ ንህወሓት ረኸብኩ ኢሉ ዝፈጸሞ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ትግራይ፡ ብጀካ ውሑዳት መሳርሕቲ ህግደፍ ህዝቢ ኤርትራ ቅሬታኡ ኣርእዩ፣ ደገፉ ለጊሱ፡ እቲ ዝተረፈ ዕንወትን በደልን ዝተፈጸመ  ኣብ ናይ ዓለም ሕጊ ቀሪቡ መዕጸዊ ይገበረሉ። እዚ ከይወርዶ ህዝቢ ትግራይ ብመጀመርያ ንህዝቡ ክከላኸል ኣየኽኣሎን፡ ነቶም ነቲ ስርዓት ክቅይሮ ዋናኡ ዝኾነ ህዝቢ ኤርትራ ውድባት ኤርትራ ኣብ ሓንቲ ልዕላዊት ሃገር ኣሚኑ ፡እሞ ንሳ እታ ኤርትራ ኣብ ሰናይ ጉርብትና ዝምርኮስ ንህዝቢ ትግራይ ብስትራተጂ ዓይኒ ኣወንታ ኢሎም ሓገዝ ኣብ ክንዲ ምሃብ፡ ምምቅቃል ንሶምን ህዝቢ ትግራይ ምደሓነ፣ እቲ ዝወረረ ድማ ካብ ስልጣኑ ብህዝቢ ኤርትራ ተኣልዩ ምነበረ። ሕጂ መንግስቲ ትግራይ ወይ ህወሓት ተማሂርኩም ዶ ትኾኑ? ዝብል ንዓኹም ይገድፎ።

  ሓይልታት ፈልሲ

ኣዚ ዝተራእየ ወራር ብፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ዕድመ ህግደፍ ዝሓወሰ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ትግራይን መሬት ትግራይን ንኹሉ ዘቆጠዕን ዘሎ ዝበሃል ተቋውሞ ምስ ህዝቢ ትግራይ ኮይኑ ሕልና ዘለዎ ኤርትራዊ ኣብ'ቲ ሓዘኑ ተሳቲፉ እዩ። እቲ ዝስዕብ ብልክዕ ከም'ዚ ክኸውን እዩ ንኽትብሎ ዘጸግም እንተኾነ መንገዲ ትግራይ ናበይ እዩ ዝብል ኣብ ዝበዝሐ ኤርትራዊ ነይሩን ኣሎን። እቲ ኣብ ቅድሚኡ ዘሎ ምርጫ ህወሓት ወይ መንግስቲ ትግራይ ንህዝቢ ትግራይ፡ ክክሕሶ እንተ ኾይኑ ሓንቲ ልዕልዊት ዝኾነት ሃገር ትግራይ ምምስራት ዝብል ርእይቶ ኣሎ። ህዝቢ ትግራይ መኪቱ ብመሪሕነት ህወሓት ናብ መቀለ ምስ ተመልሰ፡ እሞ ናብ ደቡብ ገጹ ክኸይድ ምስ ተራእየ፡ ስጊንጢር ፖለቲካ ገል ኤርትራውያን ሓ. ም. ት. TDF  ንሕና ንጸልኦ ንሶም ንህግደፍ ይጸልእዎ፡ ስለዚ ንኤርትራ ይውረርዋ ኢልካ ዘረባታት እታ ትግራይ ትዕወት ናብ ትግራይ ትውረር ዝብል ሰጊራ ፡እቲ ደንበ ተቋውሞ ኣጥርይዎ ዝነበረ ናይ ህዝቢ ደገፍ ፡ ኣብ ሓጺር ኣዋርሕ ከሲርዎ። ኣብ ዝሓለፈ 10 ዓመት ብፍላይ ዝተራእየ ጎስጓስን ጽልዋ ሓደሓደ ካድረታት ህወሓትን ተቀበልቶምን ንታሪኽ ሰውራ ምቁሻሽ ዝጀመርሉ፣ ኣብ ክንዲ ንህግደፍ ክጸልእ ምግባር ንሃገር ዝጸልእን ዘቋሽሹ፡ እታ ሽፍታ ገድሊ'ውን ኣብ'ታ ትግራይ እያ ጀሚራ፡ ፈላስፋታቱ ከኣ ርእይና ኢና።

ነቲ ንሶም ይጸልእዎ፡ ንሕና’ውን ንጸሎ ንህግደፍ፣ ምስ ህዝቢ ትግራይ ( ህወሓት) ብሓባር ኮይና ንእለዮ ዝበሃል፡ መን ብዘየገድስ ምስ ናይ ግዳም ሓይሊ ንልዕላውነት ሃገር (ኤርትራ) ምድፋር፡ ጥራሕ ዘይኮነስ ምኽሓድ እዩ ዘስምዕ።

እሞ እዞም የሕዋትና ፈልሲ ፖለቲካ ገዲፎም ኣብ ኤርትራ ከም ሃገር ክኣምኑ፣ እቲ ኩሉ ቃልሲ ድማ ንህዝቢ ኤርትራ ራህዋን ቅሳነትን ምምጻእ ስለዝኾነ፡ ብዝተፈላየ ምኽንያት ብዘየገድስ ምስ'ዚ ሓይልታት ፈልሲ ፍታሕ ክመጽእ ይትረፍ ንሶም ፡እቶም ዝጽበዩዎም ዘለዉ ክረድእዎም  ይትረፍ ዓብይ ጉዳይ ህዝቢ ትግራይ ኣለዎም። በዚ ምኽንያት ናብ'ቲ ዝነበርኩሞ ደንበ ተቋውሞ ተመለሱ እሞ ጉዳይ ገዛና ባዕልና ናይ ኤርትራውያን ይኹን።

5 ሓምለ2022

ዝምድና ኢሳያስ ኣፍወርቅን ኣብይ ኣሕመድን ዕድሚኣ ትሓጽር ዘላ ትመስል። ዕድመ ዝሃቦ ዝርእዮን ዝስምዖን ኣለዎ። እቲ ጸወታ ተወዲኡ ብምባል ንመንግስቲ ትግራይ ክትጥሕን ንህዝቢ ትግራይ ኣንጽፎ ዝብል ፋሽሽታዊ ወራር ኢሳያስን ንንዊሕ ግዜ ተጠጅኡ ዝጸንሐ ወራር ኣብ ልዕሊ ህዝብን መንግስትን ትግራይ ቅድሚ 19 ወርሓት ከም ዝተጸምቆ ንሕና ኤርትራውያንን ዓለምን በብተመስጠኦም መስክሮም ኢዮም። እቲ ነቲ ብሰሜንን ደቡብን ዝወፈረ ቀዛፊ መዓት ንምክልኻል ናይ ሞትን ህይወትን ምርጫ ዝነበሮ መሪሒነት መንግስቲ ትግራይ: ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) ምስቲ ህንዱድ ሓይሊ መልኣከ ሞት ኣብ ከተማታት ትግራይ ኮይኑ ክካላኸል ኣይመረጸን። ንኽተማታት ገዲፉ ናብቲ ሓርነት  ብረታዊ ቃልሲ ኣብ ሰብዓታት ዝጀመረሉ በረኻታት ዳግማይ ክወፍር ተፈሪዱስ: መሬትን ህዝብን ትግራይ መሰረት ገይሩ ነብሱ ተኻላኺሉ። ነቲ ንዘለእለም ክድምሰስ ፈሪድዎ ዝነበረ  ናይ ጸልማት ሓይልታት ንተግባሩ ዝገለጸ ጀነራል ታደስ ወረደ (ወዲ ወረደ) ”ሓመድ ኣልሑሶምና ግን ተሲእና” ኢሉ ዝመስከረላ ናይ ጸበባ ግዜ ብብዙሓት ተደጋጊማ እትስማዕ ነቲ ታርኽ ሞትን ህይወትን ብሓጸርቲ ቃላት እትገልጽ ኣብ ሓወልቲ ሰላም እትውቀጥ ኮይና ኢያ። ንሕና ኤርትራውያን ነዛ መጥሓን ህግደፍን መራሒኡን ኣቐዲምና ዝተመከርናያ ሰይጣናዊት መስርሕ ናብ ህዝቢ ትግራይ ዶብ ሰጊራ: ግፍዕታት ቅጥቀጣ ሰላማዊ ህዝቢ: ባህላዊ ክብርታት ኣዕንያ: ደቀ-ንስትዮ ብኣላማማ ክድፈራ በቲ ውልቀ መልኣከ ሞት መራሒ ዝተዋህበ መምርሒ ነውሪ ክፍጸሙ ሰሚዕና።

ነዚ ዝተዓዘበን ዝመርመረን ህቡብ ጀነራል መስፍን ሓጎስ: ምስ ኢሳያስ ኣፍወርቂ ዝተዕጓዞ ናይ ቃልሲ ዘመን ኣብ ልቡ ኣዋህሊሉ ድሕሪ ምጽናሕ: እዚ ናይ ህዝቢ ትግራይ ዓመጽን ገበንን ምስ ተፈጸመ: ቀንዲ ጸላኢ ህዝቢ ኢሳያስ ኣፈወርቅን መሓውራቱን ምዃኖም ዓው ኢሉ ገሊጹ። ሰድህአ ነዚ ጸላእ ህዝቢ ኤርትራ ብፍላይ ድሕሪ ፍጻመ ወራር ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ትግራይን መንግስቱን ንገበን ምልካውነት ኤርትራ ካብ ምጅማር እቲ ወራር ኣትሒዙ መግለጺ ኣውጺኡ ኢዩ። እቲ መግለጺታት ማእከላይ ባይቶን ፈጻሚ ኣካሉን በብግዚኡ ዘውጽኦ መግለጺታት ታሪኽ ሰኒድዎ ኣሎ።

ፈጻሚ ሽማገለ ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ዕለት 3 ሓምለ 2021 ከምዚ ክብል መግለጺ ኣውጺኡ ነይሩ። ”ስርዓት ኢሳያስ መቐጸልታ ናይቲ ኣብ ኤርትራ ዝፍጽሞ ዘሎ በደላትን ንሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ኣብ ዘይምልከቶ ኣዕናዊ ውግእ ኣእትዩ ምስ ሓውና ህዝቢ ትግራይ ኣብ ክንዲ ሰናይ ጒርብትናን ምትሕብባርን ብሰላም ንነብር ብዘይ ድልየትናን ባህግናን ንኽልትኡ ህዝቢ ኣብ ዘይረብሕኡ ጽልኢ ከእትዎ ዝከኣሎ ኲሉ ገይሩ ኢዩ። እንተኾነ ስርዓት ህግደፍ ንህዝቢ ኤርትራ ከምይዘውክልን ህዝቢ ኤርትራ ብገበናት ናይ ጒጅለ ህግደፍ ከምዘይሕተትን ግንዛበ ክርክብ ዝግባእ ኢዩ። ክልቲኦም ህዝብታት ንሓድሕዶም ክትፋነኑ ዘይኮነስ ኣንጻር ናይ ሓባር ጸላኢኦም ህግደፍ ዝግበር ቃልሲ ክደጋገፉ እዋኑ ሕጂ ኢዩ”። ብምባል ንነባሪ ሕውነትን ጒርብትናን ህዝቢ ኤርትራን ህዝቢ ትግራይን ኣጒሊሑ ኣቐሚጥዎ ኣሎ። እዚ መገልጺ´ዚ ኣብቲ ምሉእ ትሕዝትኡ ሒዚዎ ዘሎ ውግእን ወረ ውግእን ኣብ መወዳእታ ብመሰረታዊ ፍታሕ ሽግራት ዘተ ተቓናቐንቲ ሓይልታ ዝመጽእ´ዩ ክብል ንፍልስፍና ሰላም ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ መሪሒነቱ ማእከላይ ባይቶ ገሊጽዎ ኣሎ።

እቲ ብደቡብ ኣካል ህዝቢ ኢትዮጵያ ዝኾነ ህዝቢ ትግራይ ከጽንት ዝወፈረ ተግባር ቅድሚኡ ዝዓረፈ ፋሽታትዊ ወታሃደራዊ ስርዓት ደርግ ዝደገመ ነቲ ሓመድ ልሒሱ ዝተሰአ ናይ ሃለዋት ቃልሲ ህዝቢ ትግራይ: ”ከም ሓርጭ ዝተበተነ`ዩ” ክብል እቲ ኣብ ሓጺር ግዜ ተቐልቂሉ ክሳብ ናይ ሰላም ሽልማት ኖቤል ዝተቐበለ ስነ-ጥበባዊ ሓሶት ኣብይ ኣሕመድ: ሎሚ ድሕሪ ናይ 19 ወርሓት መኣዝን ብምቕያር ነታ ኣብ ስልጣን ዝመጸላ ሙዚቃ ሽሕጣን ”ፍቕሪ ያሸንፋል” ብሓድሽ ቅዲ ሰኒዑ. ምስ ህወሓት ዘተ ክገብር ብምክትሉ ደመቀ መኮነን ዝምራሕ ኮሚቲ ኣቚመ ኣለኹ ኢሉ ኣሎ። ህወሓት እውን ነዚ ብ መንጎኝነት ከንያ ዝግበር ዘተ ፖለቲካዊ ፍታሕ ናይቲ ጸበባ ተቐቢሉዎ ምህላው መግለጺ ኣውጺኡ ኣሎ። ህወሓት ንኣብይ ኣሕመድ ካልኣይ ከየጋግዮ ክጥንቀቐሉ ዘለዎ ሰብ`ዩ። ስለምንታይሲ: እዚ ሕጂ ኮሚቲ ዘተ ኣውጺአ ኣለኹ ዝብሎ ዘሎ መግለጺ ከቢድ ዋጋ ድሕሪ ምኽፋል ዝመጽእ ዘሎ ቃና´ዩ። ኣብቲ ሜዳ ጥምጥም ኣብ ምንጎ ህዝባዊ ናይ ምህላውን ሞትን ዝተኻየደ ጉዕዞ በቲ ሓደ: ብኻልእ ወገኑ ድማ ሽርክነት ኢሳያስ ዝመርሖ ሕሱም ወፍሪ እቲ ኣይብርከኽን ዝበለ መኸተ ህዝባዊ ማዕበል ዝፈጠሮ ናይ ምህላው ውጽኢት ዘምጽኦ መቐይሮ ቃናን: ድሕሪ ረድኤት ናብ ውጹዕ ህዝቢ ትግራይ ከይኣቱ ዝተገብረ ጨካን ክባን ዝፈጠሩ ናይ ዘመንና ሕሱማት ሓይልታት ገና ብህይወቶም ከም ዘለው ትኩር ጠመተ ዘድልዮ ኢዩ። እቶም ኢዶም ኣእትዮም ዘለው ናይ ደገ ሓይልታትውን እንተኾነ የርብሓና ዝብልዎ ስልቲ ተዓጢቖም ምህዎም ግንዛበ ዘድልዮ ኢዩ። ናይ ኢሳያስ ምስ ወራሪ ህዝቢ ኡክረይን ዝኾነ መንግስቲ ፑቲን ምውጋኑ እውን: ህዝቢ ኤርትራን ህዝቢ ትግራይን ክካታተሎ ዘለዎ ከቢድ መድረኽ ኣትዩ ምህላውን ህዝብታት ቀርኒ ኣፍሪቃ ኣብ ኣህጉራዊ ሓድሽ ተርእዮ ቅጥታን ውግእ ዝሑል ኲናትን ተጻጢሑ ምህላው ተረዲኡ፣ ፈትዩ ጸሊኡ ክመርጾ ዘለዎ ቀጽሪ ተፈጢሩ ኣሎ።     

እቲ ኣብይ ኣሕመድ ዕላምኡ ንምውቃዕ ዝጥቀመሉ ደፋር ጥበብ ሓሶት እውን እናሻዕ ክዝከር ዘለዎ ኢዩ። ብዛዕባ ህዝቢ ኤርትራን መግስቲ ኤርትራን ዝበሎ ገሊጹ ዘርኢ መግለጺ። ነቲ ዓለም ብምልኡ ዝኾኖኖ ስርዓት ጒጅለ ህግደፍ ኣብ 27 ሓምለ 2020 ዝኾሓሓሎ ንዝክሮ ኢና። ” ሓቂ ንምዝራብ ኣብዚ እዋን`ዚ እዚ መንግስቲ ኤርትራ: ናይ ሰላም ሓይሊ ምዃኑ ኢትዮጵያ ጥራይ ዘይኮነስ ምሉእ ዓለም ዝፈልጦን ዝኣምነሉን ጉዳይ ኢዩ” ክብል ኢሳያስ ኣፈወርቂ ንህዝቢ ኤርትራ ሓመድ ኣስሒንዎ ክነሱ: ከይሓፈረን ታሪኽከ ከመይ ክርእየኒ`ዩ ከይበለን ዝሃቦ ዘስደምም ናይ ሓሶት ምስክርነት ንህዝቢ ኤርትራ ብሕሰም ክግዛእ ዝፈርድ ቃላት ኣስሚዑና´ዩ። ብሓቂ ብጥንቃቐ ክተሓዝ ዘለዎ ሰብ ኢዩ፣ ኣብይ ኣሕመድን ተጋላባጢ ፖለቲካዊ ባህርያቱን። ብቐንዱ ግን ምስቲ ንኺዳናት ጥፍኣት ኢሳያስን ኣብይን ኣፍሺሉን ንሃለዋቱ ኣመስኪሩን ኣብ መቐለ መደበሩ ገይሩ ዘሎ መሪሕ ሓይልን ህዝብን ቆዋሚ ኣብ ምክብባር ህዝብታትን ዝተሰረተ ምሕዝነት ንምዕማቚ ብኹሉ ወገናት ክስርሓሉ ኣለዎ።

ረዘነ ተስፋጽዮን-ሽወደን

ሎሚ ብዛዕባ ኤርትራን ፖለቲካዊ ሃለዋታን ክለዓል እንከሎ ብዙሓት ኣዛረብቲ ዛዕባታት ኣለዉ። በቲ ሓደ ወገን ኤርትራን ህዝባን በቲ ካልእ ወገን ከኣ ጉጅለ ህግደፍን ውሑዳት ካብ ህዝቢ ዝተነጸሉ ደገፍቱን ዘለዎም ዝምድና ኣዛራቢ ጉዳይ እዩ። ብፍላይ ኣብዚ እዋንዚ ገበናትን ዓንዳርነትን ጉጅለ ህግደፍ ካብ  ኤርትራ ሓሊፉ ብደረጃ ዞባን ካብኡ ንላዕልን ይቃላዕን ናይ ብዙሓት ጠመተ ይረክብን ስለ ዘሎ፡  ህግደፍ ነዚ ንምሽፋን ከምቲ “ጽድቁ ንበይነይ ሓጥያቱ ግና ንኹልና”  ዝበሃል፡ ነቲ ክጥዕሞ እንከሎ “ኣበይ ኣለኻ” ዘይብሎ ህዝቢ ኤርትራ እውን ተሓታትን ከፋል ዕዳን ንክገብሮ ደቁ ይገፍፍን የሸብሮን ኣሎ።

ጉጅለ ህግደፍ በቲ ሓደ ወገን ድልዱል መሕብኢ ገበናቱ ንምርካብ፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ዝተደወነ ምስሉ ንምጽብባቕን ህዝባዊ ንምምሳልን  “ህዝቢ፡ መንግስትን ሰራዊትን ኤርትራ ፈጺሞም ዘይፈላለዩ እዮም” ኣብ ዝብል ሸፈጥ ይዋፈር። እንተኾነ ሃገረ ኤርትራን ህዝባን ቅድሚ ህግደፍ ዝነበሩ፡ ሎሚ ዘለዉን ጽባሕ ድሕሪኡ’ውን ዝህልዉን እዮም። መንግስታዊ ምምሕዳራት ግና፡ ምስቲ ዝመርሕዎ ህዝቢ ዝተፈራረምዎ ውዕል ይሃልዎም ኣይሃልዎም “ትማሊ ኣይነበሩን፡ ሎሚ ኣለዉ፡ ጽባሕ ግና ዘይህልዉ እዮም።” መጻኢ ዕድል ጉጅለ ህግደፍ ከኣ ካብዚ ፈሊኻ  ዝረአ ኣይኮነን፡

 እዚ ሓቂ እዚ ብፍላይ ንህግደፍ ኣብ ዝምልከት፡ ወዮ ደኣ ብጉልበት ከጐልብቦ ጸኒሑ እምበር፡ ኣብ ስልጣን ኣለኹ ዝብለሉ ዘሎ ናይ ድሕሪ ናጽነት እዋን፡ ብኣተሓሳስባ ምስ ህዝቢ ኤርትራ የለን። ምኽንያቱ ህዝቢ ቆጽሊ ከም ዘውደቐሉ ዝሕብር  ዝኾነ ምልክት ስለ ዘየብሉ። እቲ ብግብሪ ኣብ ባይታ ዝረአ እውን፡ ንሱ ናይ ህዝቢ፡ ህዝቢ እውን ናቱ ዘይምዃኖም እዩ ዘመልክት።  ህግደፍ ኣብ ስልጣን ናይ ምቕጻሉ መርተዖ ገይሩ ክቕርቦ ዝፍትን፡ “ንናጽነት ኤርትራ በይነይ ስለ ዘምጻእኩዋ፡ ናይ ድሕሪ ናጽነት ገዛኢ ከኣ ኣነ  በይነይ እየ” ዝብልን “ኣበይ ዝነበረ ህዝቢ እዩ?” ብዝብል ብደዐ ዝዓበደ፡ ሕጋውን ፖለቲካውን መወከሲ  ዘየብሉ ዓመጽ እዩ። ነቶም ዓይኖምን ልቦምን ዝተደፍነ ብህግደፋዊ ስብከት ዝተሰነፉ፡ ዝረአ ከይርእዩ ቀልቦም ንዝተሰወረ፡ ውሑዳት “ምሳይ ኣለዉ” እንተበሎም ግና ሓቂ ክኸውን ይኽእል። ስለዚ ህግደፍ ምናልባት ምስ ቁንጣሮ ዕዉራት ልቦና እምበር፡ ኣብ ልቦና ሓፋሽ ህዝቢ ኤርትራስ ቦታ የብሉን።

ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ጉዳዩ ቀንዲ ተዋሳኣይን ተሰላፋይን እዩ። ኣብዚ ወሳኒ እዋን ብገዛእ ጉዳዩ  ንሱ ብኾፉ ኣብ ክንድኡ ህግደፍ ኮነ ካልኦት ክዛረብሉን ክወራዘይሉን ከፍቅድ ኣይግበኦን። ኣዝዮም ውሑዳት መጣቓዕቲ ብዘይሃቦም ውክልና “ንሕና ምስቲ ምዝርዛሩ ዘጸገም በደል ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዝፈጸመ ጉጅለ ኣለና” እናበሉ ከዳኽሩን ከደናግሩን ፈጺሙ ከፍቅደሎም የብሉን። ብጉዳይካ እንዳተዘርበ ስቕ ምባል፡ ነቲ ዝበሃለካ ከም ምቕባል  ስለ ዝውሰድ ድማ ከስተውዕለሉ ይግበኦ። ነቲ ኩነታት ተኸታቲሎም ካብቲ ስቕታኡ ነቒሎም “ህዝቢ ኤርትራ ነቲ ኣብ ወጽዓን ባርነትን ምንባር ርዒምዎስ ሓንጐፋይ ኢሉ ተቐቢልዎ እዩ”  እንተበልዎ፡ ምስቲ  ኣበሃህላኦም ዘይኮነ፡ ምስ ገዛእ ርእሱ እዩ ክተሓሳሰብ ዝግበኦ። ህዝቢ ኤርትራ ድሕሪ ሕጂ፡ ንገዛእ ርእሱ ካብ ባርነት ናጻ ዝወጸሉ ኒሕ እምበር፡ ናይቲ ጉጅለ ገበን ተሓታትን  ከፋሊ ዕዳን ጽልእን ዝኾነሉ ትዕግስቲ ክህልዎ ኣይግባእን። ብፍላይ ከኣ እቲ ኣብ ዲያስፖራ ዝነብር ኤርትራዊ ሓሳብካ ናይ ምግላጽ ዕድልን መሰልን እናሃለዎን፡ ኣብቲ ዘዝነብረሉ ሃገር ዘሎ ልዕልናን ወሳኒ ግደን ህዝቢ ብዓይኑ እናረኣየን ብእዝኑ እናሰምዐን ድምጺ ህዝቡ እንተዘይኮይኑ፡  ስቕታኡ ንህግደፍ ካብ ምድጋፍ ስለ ዘይፍለ፡ ጽባሕ ህዝብን ታሪኽን ክሓትዎ እዮም።

ህዝቢ ኤርትራ ተመኩሮኡ ኣብ ትሕቲ ምምሕዳር መግዛእቲ እንከሎ ኮነ ድሕሪኡ እንተዘኪሩ፡ ርሑቕ ከይከደ፡ ኣብ ኢትዮጵያ፡ ስርዓታት ሃጸይ ሃይለስላሰ፡ ደርግን ኢህወደግን ብኸመይ ከም ዝሓለፉ ይፈልጥ እዩ። ዕድል ህግደፍ ኣብ ኤርትራ እውን ግዜ ይንዋሕ ይሕጸር ካብዚ ወጻኢ ክኸውን ኣይክእልን እዩ። ህግደፍ ክሓልፍዩ ክንብል እንከለና’፡ ከምቲ ደገፍቲ ህግደፍ ከፈራርሕሉ ዝፍትኑ፡ ኤርትራ ዘመሓድራ ዘይብላ ባዶ ክትተርፍ እያ፡ ወይ ክትድፈር’ያ ማለት ኣይኮነን። “ቃልስና ንለውጢ እዩ” ክንብል እንከለናኮ ንህግደፍ ኣብ ምውጋድ ጥራይ ዝዕገት ኣይኮነን። እኳደኣ እቲ ቀንዲ ሕመረቱ  ካብ ህግደፍ ብዝሓሸ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብመሰረቱ ካብኡ ብዝተፈልየ ህዝባውን ዲሞክራስያውን ስርዓተ-መንግስቲ ምትካኡ ማለት እዩ። እዚ ጥራይ ዘይኮነ፡ ራኢና ህግደፍ ዝጸየቖ ባህላውን ማሕበራውን ምስሊ ህዝብና ምሕዋይ ማለት’ውን እዩ።  ንኣብነትኳ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) መጻኢ ራኢ ዓወቱ ንምእማት  ኣብቲ ኣብ ጉባኡ ዘጽደቖን ንምዕዋቱ ዝቃለሰሉን ፖለቲካዊ መደብ ዕዮኡ “ሰዲህኤ፡ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ተሓታቲ ዝዀነ፡ ኣብዝሓ ሰልፋውን ሰላማውን ውድድርን  ዘፍቅድ፡ ንመሰረታዊ ሰብኣውን ዲሞክራስያውን መሰላት ዜጋታት ዘኽብርን ሕጋውን ዝጣበቕን፡ ስርዓተ-መንግስቲ ብምርጫ ህዝቢ ክውሰን ከም ዘለዎ ይኣምን።” ዝብል ንረክብ። ስለዚ ኤርትራ፡ ከም ኢሳያስን ሰዓብቱን ጨካናትን ጠላማትን ጥራይ ዘይኮነ፡ ዘድሕንዋ’ውን ወሊዳ እያ።

እቲ ኣዝዩ ዘገርም ውሑዳት ካብ ህግደፍ ንላዕሊ ህግደፍ ክኾኑ ዝመጣጠሩ “ደገፍቲ ኢና” በሃልቲ ኤርትራውያን፡ መራሒ ህግደፍ  ኣብ ርእሲቲ  ካልእ ብደዐኡ፡ ተጠሊዑ ንሓንሳብ “ሕገ-መንግስቲ ሞይቱ ተቐቢሩ እዩ”፡። ንሓንሳብ ድማ  “ምርጫ ኣብ ኤርትራ ወይ ንሓዋሩ ዘይክግበር ወይ ከኣ ምናልባት ድሕሪ ሳላሳ ኣርበዓ ዓመታት ይግበር ይኸውን” እናበለ ከሽካዕልል ሰሚዐምዎ ከብቅዑ፡ ህግደፍ ኣብ ኤርትራ ኣካልቲ ህዝቢ ዝቃለሰሉ ዘሎ ለውጢ ክኸውን ዝጽበዩ ኣለዉ። እዚኣቶም ነቲ ጉጅለ ከድሕኑ ፈቲኖም ኣብ ኩሉ ብርክታት ተሳዒሮም መውጽኢ ዝሰኣኑ እምበር፡ ኣንጻር ለውጢ ዝተዓጥቀ ሓይሊ ህግደፍስ፡ ኣካል ለውጢ ክኸውን ዝብል ተረድኦ ዝሓደሮም’ዮም ክትብሎም ዘጸገሙ እዮም።

እሞ “ለውጢኸ መዓስ?” ዝብል ሕቶ ክቕርቦም እንከሎ ከኣ፡  “ሎሚ”  ዝብል ልሳንን ሕልናን ስለ ዘየብሎም፡ ናብታ ብጥበብ ተሰሪሓ ዝተዋህበቶም “ሎሚኮ ህግደፍ ኣብ ምክልኻል ልኡላውነት ሃገር እዩ ተጸሚዱ ዘሎ” እትብል ኣሪጋ ዝበለየት መሕብኢት ይጐዩ።  እቲ ምክልኻል ልኡላውነት ሃገር ዝብልዎ፡ ካብቲ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ኢትዮጵያ ኣትይዎ ዘሎ መጋርያ ጀሚርካ፡ እቲ ጉጅለ መሕብኢ ንክኾኖ ሓሓሊፉ ባዕሉ ዝኣጉዶ ውግኣት እዩ። እቲ ዝቐለለ ሓዊ ኣጒድካ “የጥፍኦ ኣለኹ” ምባል ዘይኮነ፡ ነቲ ሓዊ ዘይምስዋርኳ እንተነበረ፡  እዞም ህዝቢ ክውክሉ ዝመጣጠሩ ደገፍቲ ሓንሳብን ንሓዋሩን ስለ ዝጸመሙ ነቲ ሓቂ ኣይርእይዎን እዮም። በቲ ኮነ በዚ ኤርትራን ህዝባን ወትሩ ህሉዋትን ቀጸልትን እዮም። ህግደፍ ግና ይፍቶ ይጽላእ ሓላፋይ እዩ። ህዝቢ ኢርትራ ድማ ዳግማይ ከይድህለል ብዛዕባ ድሕሪ ሕልፈት እቲ ጉጅለ ዝሓስብ ልቦናን ሓላፍነትን ይሃልዎ።

ኣብ ኤርትራ ፈጻሚ ጉዳያት ኤምባሲ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ፡  ስቴቨን ሲ ዌከር ተለቪዥን ኤሪሳት  ን11 ሰነ 2022 ኣዳልያቶ ኣብ ዘላ ስፖዚየም 2022 ብቐጥታ ካብ ኣስመራ፡  ዕዱም ጋሻ ኮይኖም መደረ ከም ዘስምዑ ኤሪሳት ሓቢራ። ቀንዲ ኣርእስቲ ናይቲ ኣብ ከተማ ዋሽንግተን ”ካቶሊክ ዩኒቨርሲቲ ኣሜሪካ” ዝካየድ ስፖዚየም “ግደ ናጻ ፕረስ ኣብ መስርሕ ዲሞክራስን ኣበርክቶ ኤሪሳትን” ከም ዝኸነን ብዝተፈላለዩ መደባት ከም ዝስነን ተፈሊጡ።

ኤምባሲ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ካብ ኣስመራ፡ ብተኸታታሊ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ህልዊ ኩነታት ኣብ ምንጽብራቕ ሓበሬታ ክዝርግሕ ዝጸንሐ ብምዃኑ፡ እቶም ፈጻሚ ጉዳይ ኣብዚ ስፖዚየም ዘቕርብዎ መደረ ድምጺ ናይቲ ድምጹ ዝተዓብሰ፡ ብሓፈሻ ህዝቢ ኤርትራ ብፍላይ ድማ ህዝቢ ከተማ ኣስመራ ክኸውን ትጽቢት ይግበረሉ። ብዘይካዞም ኣሜሪካዊ ዲፕሎማት፡ ኤርትራውያን ጋዜጠኛታት ወይዘሮ ይርገኣለም ስብሃቱን ኣቶ ዘካርያስ ክብረኣብን ከምኡ ድማ ካብ ነዊሕ ግዜ ጀሚሩ ፖለቲካዊ ኩነታት ኤርትራ ዝከታተል ጋዜጠኛን ተመራማርን ዳን ኮነል ዕዱማት ኮይኖም መደረታት ከም ዘስምዑ ናይቲ ስፖዚየም ፕሮግራም የረድእ።

ድሕሪ ናይቶም ኣጋይሽ መደረታት መድረኽ ሕቶን መልስን ምይይጥን ዝህሉን እዩ። ኣብ መወዳእታ ድማ ኣብ ግዜጠኝነትን ምልዕዓልን ልሉይ ኣስተዋጸኦ ንዘበርከቱ ሰባት ናይ ኣፍልጦ ምስክር ወረቐት ከም ዝወሃብን ናይ ምዝንጋዕ   መደብ ከም ዝህሉን ካብቲ ዝወጸ መደብ ምርዳእ ይከኣል። 

ኣብዚ ቀረባ ግዜ ዝተመደቡ ፍሉይ ልኡኽ ቻይና ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዙ ቢንግ  ሃገሮም ንመጀመርያ ግዜ ኣብ መፋርቕ ወርሒ ሰነ 2022 ዋዕላ ሰላም ሃገራት ቀርኒ ኣፍሪቃ ከተካይድ ምዃና ሓቢሮም። እዞም ልኡኽ ቻይና ቀርኒ ኣፍሪቃ፡ ሃገሮም ኣብ ምፍታሕ ወሰንቲ እስትራተጅያዊ ጐንጽታት ኣብዚ ዞባ ግደኣ ከተበርክት ድልውቲ ምዃና ሓቢሮም።፡

እዞም ኣብ መጀመርያዚ ሒዝናዮ ዘለና ዓመት ዝተመደቡ ቻይናዊ ልኡኽ፡ ነባር ዲፕሎማት  ዙ ቢንግ ኣብ ፔሩ፡ ፑፓ፡ ኒው ጊኒያን ዝተፈላለያ ሃገራት  ኣፍሪቃን ኣንበሳድር ኮይኖም ዘገልገሉ እዮም።

ዙ ቢንግ ኣብ መወዳእታ ወርሒ ጉንበት ነዚ ዋዕላ ንምጥጣሕ ኣብ ሃገራት ቀርኒ ኣፍሪቃ፡ ኤርትራ፡ ኢትዮጵያ፡ ጅቡቲ፡ ሶማሊያን ኬንያን ዑደት ኣካይዶም እተን ሃገራት ኣብዚ ዋዕላ ክሳተፋ ዕድመ ኣቕሪቦም፡ ጉዕዘኦም ናብ ዩጋንዳን ሱዳንን ከም ዘቕነዐን ተሓቢሩ።.ኣብዚ ዋዕላ ንምስታፍ፡ ሕብረት ኣፍሪቃን ኢጋድን እውን ተዓዲመን ኣለዋ።

እዚ ኣብ ኬንያ ክካየደ ተሓሲቡ ዝነበረ ደሓር ግና ኣብ ኣዲስ ኣበባ ክካየድ ዝተወሰነ ዋዕላ፡ ሃገራት ቀርኒ ኣፍሪቃ፡ ኣብ ሕድሕደን ዘሎ ፍልልያት ዝፈትሓሉ መድረኽ ዝፈጥር ምዃኑ እቶም ቻይናዊ ፍሉይ ልኡኽ ሓቢሮም።

ምስዚ ኣተሓሒዞም ከኣ ሃገሮም ሃገራት ቅርኒ ኣፍሪቃ  ኣብ ኣዲስ ኣበባ ተራኺበን  ዘለወን  ጸጥታውን ቁጠባውን ጸገማት ክፈትሓ ዕድል ናይ ምፍጣር ድሌት ኣለዋ ኢሎም። እዚ ዋዕላ ኣካል ናይቲ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ቻይና ኣቐዲሞም ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዑደት ኣብ ዘካየድሉ ዝወጠንዎ ምዃኑ እውን ተፈሊጡ። እዚ ድማ ሃገራት ናጽነተ ዓቂበን ቀጻሊ ህድኣት፡ ሃብትን ዕቤትን ክረኽባ ዝሕግዝ መደብ እዩ ተባሂሉ።

ኣፍሪቃ ኣብዚ እዋንዚ ነቲ ኣብ ሰሜን ኢትዮጵያ ትግራይ ዘሎ ብዙሓት ሲቪል ዝሞትሉን ዝተመዛበልሉ ከም ኣብነት ብምጥቃስ ብስእነት ሰላም ኣብ ስግኣት ከም እትርከብ እቲ ዜና ብተወሳኺ ሓቢሩ።

ካብዚ ቀረባ ግዜ ጀሚሩ፡ ኣሜሪካ፡ ሕብረት ኤውሮጳ፡ ሕብረት ኣፍሪቃን ቻይናን ፍሉያት ልኡኻት ቀርኒ ኣፍሪቃ መዚዘን ከም ዘለዋ ዝዝከር እዩ።