ክለሳ-ሓሳባውን ግብራውን ሓተታ
መሪሕነት አብዚ ግዜዚ እቲ አገዳስን አድላይን አብ ኩሉ መዳያት ውዳቤ ናይ ሕይወትና ፣ ናይ ክሉ ሕይወትና ግላዊ ይኹን ማሕበራዊ፣ አብ ቁጠባውን፣ ፖሊቲካውን፣ ማሕበራውን፣ባህላውን ንስራሓትና ንምዕዋት አፍልጦን ትግባረን መሪሕነት አገዳሲ ኢዩ።
አብዚ ዝሓለፈ 15 ዓመታት ሕዝቢ ብዛዕባ ጽንሰ- ሓሳብ መርሕነት እንታይ ምዃኑን፣ ከመይ ገርካ ድማ ጥዑያት መራሕቲ ትምህዝ፣ከም ውልቀሰብ ድማ ጽፉፋት መራሕቲ ንክኾኑ፣ሓበረታን አፍልጦን ንክረኽቡ ይሓቱን ይጽዕሩን፣ ካብዚ ብምብጋስ ድማ ሎሚ እዚ ኣርአስቲ እዚ ነፍሱ ዝኸኣለ አካደምያዊ ዲሲፕሊን ኮይኑ ብትምህርትን፣ ከምኡ ድማ አብ ኩለን ቤት ንባብ ብዛዕባ ምምራሕን መርሕነትን መሃርን መኻርን መጻሕፍቲ ከተነብብን አፍልጦ ክትቀሰምን ትኽእል።
ብዙሓት ሰባት መሪሕነት ማለት ወልቃውን፣ ማሕበራውን ሙያውን ሒይወትካ ንምምሕያሽ እትወስዶ መንገዲ ኢዩ ኢሎም ይአምኑ። ኩባንያታት ኢንዱስትሪ ወይ ድማ ንግዶም መታን ክዕወት ብቁዓት መራሕቲ ይደልዩ፣ ነዚ ንምዕዋት ድማ ናይ ምምራሕ ስልጠና ንሰራሕተኛታቶም ይህቡ፣ በዚ ምኽንያት ሎሚ መርሕነት ብምሁራት ተመራመርቲ ዓቢይ ቆላሕታ ረኺቡ ብዙሕ መጽናዕትታት ይካየድን ተኻዪዱን አሎ።
ሎሚ አብተን አብ ምስልጣን ዝረከባ ሃገራት አፍሪቃ ብፍላይ አብ ፖሊቲካዊ ሒይወት ስኣን ብቁዓት መርሕነታት ሕዝብታት አፍሪቃ አብ ድኽነትን ድንቁርናን፣ አብ ናይ ሓድሕድ ኩናትን ብርሰትን ይሳቀ አሎ።
አብ ናይ ሎሚ ሓተታይ ብዛዕባ ኣገልጋሊ ኣመራርሓ/ Servant Leadership/ እንታይነቱን ሞደሉን ከመይ ይሰርሕን ክገልጽ ክፍትን ኢየ።
ኣቀዲመ እቲ ክሳብ ሕጂ ዝፍለጥ አርባዕተ ክፋላት አመራርሓ ክጠቅስ ቀጺለ ድማ አብቲ አገልጋሊ ኣመራርሓ አብ ዝብል ኣርእስቲ ከተኩር ኢየ።
- Tranformational Leadership ናይ ለውጢ አመራርሓ
- Authentic Leadership ናይ ትኽክል ኣመራርሓ
- Servant Leadership ኣገልጋሊ ኣመራርሓ
- Team Leadership ናይ ጋንታ ኣመራርሓ
ብዙሓት ተመራመርቲ ዕዉት ኣመራርሓ እንታይ ክኸውንን ከማልእን አለዎ ብዝብል ብዙሕ መጽናዕትታት ኣካዪዶምን የካይዱን አለዉ፣ አገልጋሊ ኣመራርሓ ካብቲ ዝመርሕ ባህርያትን ጠባያትን ዝተመርኰሰ ኢዩ፣ ኣገልገልቲ መራሕቲ ብጉዳያትን ጠለባትን ሰዓብቶም ዝግደሱን ዝሓልዩን ንዕብየቶም ዝግደሱን ምስ ዝኾኑ ኢዮም፣ ኣገልጋሊ መራሒ ስነ-ምግባር/ leadership Ethics/ ዝመልኦ ቀዳምነት ናይቲ ዘገልግሎ ማሕበርን፣ ህዝብን ዝህብ ምስ ዝኸውን ኢዩ ኣገልጋሊ መራሒ ዝበሃል።
ሕመረት ትርጉም ናይ ኣገልጋሊ ኣመራርሓ፣ከምቲ ብዙሓት ተመራመርቲ ዝኣምንዎ፣ካብቲ ናይ ውልቆም ጥቅሚ፣ ጥቅሚ ሰዓብቶምን፣ ምምሕያሾምን ዝግደሱ አብ ዝብል አምር ይምርኰሱ፣ሓያል ሞራላዊ ጠባይ ንሰዓብቶምን፣ ማሕብሮምን፣ተኻፈልቶምን የርእዩ፣አግልጋሊ ኣመራርሓ ብልምምድ ድኣ እምበር ብተውህቦ አይኮነን፣ ከምኡ ድማ ካብቲ ጠባይ ናይ ውልቀሰብ ዝምንጩ ኢዩ።
ታሪኻዊ መሰረታት አገልጋሊ ኣመራርሓ
Robert K.Greenleaf ዝበሃል አብ ጉዕዞ መጽናዕቱ ኢዩ ነዚ ኣገልጋሊ አመራርሓ ነዚ ስም እዚ ዝሃቦ፣አብዚ መጽናዕቲ ዚ ድማ ኢዩ ንክለሳ ሓሳባውን ተግባሩን ከመይ ከምዝኾነ አስፊሑ ይገልጽ። ሮበርት አብ ናይ አመሪካ ተለፎንን ተለግራፍን 40 ዓመት ሰሪሑ ፣ ጥሮታ ምስ ወጽኤ ድማ ናይ ዝተፈላለያ ትካላት ዝያዳ ንጡፋትን አገልገልትን ሕዝበን ክኾና ብከመይ ከመሓዳደራ አለወን ብዝብል፣ ብዛዕባ መዝነትን ሓላፍነትን ሰባት ከመይ ገሮም ክሰርሑን ክተሓባበሩን ይግባእ ብዝብል አምር ኢዩ ዝትንትን፣ ዕላማኡ ድማ ንምልካዊ አመራርሓ ንምውጋድ ኢዩ።
ነዚ ድማ መገሻ ምስራቅ ብዝብል ኣፍአዊ ታሪኽ ገሩ ይገልጾ፣ ሓደ ግዜ ሓንቲ ጋንታ መገሻ ብሓንሳብ ጀሚሮም አብቲ ዝደልይዎ ንክበጽሑ ድማ ሓደ መራሒ መረጹ፣ እዚ መራሒ ዚ ድማ ከም አገልጋሊ መራሒ፣ እቶም ገያሾ ብዘይ እዚ መራሒ አብቲ ክበጽሕዎ ዝደልዩ ቦታ ከበጽሑ አይከ ኣሉን፣ እዚ መራሒ እዚ ካብ ግላዊ ጥቅሙ ጥቅሚ እቶም ገያሾ ሰለዝግደስ ኢዩ ዝያዳ ተኣማንነት ዝረኸበ።
ባህርያት አገልጋሊ መራሒ
- Listening Capacity-ናይ ምስማዕ ተኸሎ፣ አገልጋሊ መራሒ ንናይ ሰዓብቱ ርእይቶታትን ፣ሓሳባትን ዝሰምዕን ዝቅበልን ዘኽብርን ክኸውን አለዎ።
- Empathy-ናይ ርሕራሄ ሕልና ፣ አገልጋሊ መራሒ ኩሉ ግዜ ናይ ሰዓብቱ አተሓሳስባን ስምዒታቶምን ክርዳእ ይጽዕር ነዚ ድማ ኩሉ ግዜ ብምርድዳእ ይፍጽሞ።
- Healing - መሕወይ ተኽእሎ፣ አገልጋሊ መራሒ ብናይ ሰዓብቱ ድህነት ዝግደስን ንጸገማቶም አብ ምፍታሕ ዝጽዕርን ፣ እዚ ድማ እንተድኣ ሰዓብቱ ብኩሉ ኩነታቶም ዕጉባት ኮይኖም እቲ መራሒ እውን ሕጉስ ይኸውን።
- Awareness-- ናይ ግንዛቤ ተኽእሎ፣ አገልጋሊ መራሒ ንናይ ሰዓብቱ አካላውን፣ ማሕበራውን፣ ፖሊቲካውን አካባቢኦም ዝግንዘብ፣ እዚ ማለት ነፍሱን፣እቲ ሓደ አብ ካልኦት ተጽዕኖ ከሕድር ከምዝኽእል ክፈልጥ አለዎ። አገልጋሊን መራሒ ነፍሱ አብ ጐድኒ ገዲፏ ነት ኩነታት ብሰዓብቱ አራ ኣእያ ክርእዮ ክኽእል አለዎ ማለት ኢዩ።
- Persuasion-- ምዕጋብ፣ አገልጋሊ መራሒ ንጽርን ቀጻልን ምርድዳእ እናገበረ ንካልኦት ሓሳባቶም ንኽልውጡ ዝገበር ተኽእሎ ዘለዎ ኢዩ፣ እዚ ማለት ብዘይ ምግዳድ ብምርድዳእ ጥራሕ ክኸውን አለዎ።
- Conceptualization- ጽንሰ-ሓሳባዊነት ማለት አገልጋሊ አመራርሓ በዓል ራእይን፣ ንጹር ዕላማታትን ፣ መአዝናትን ሃልይዎ ክንዲ ጸቢብ ሰእሊ አብቲ ዓቢይ ሰእሊ ህዝብን ሃገርን ዘድህብ ናይ ሕዝቡ ጸገማት አብ ምፍታሕ ዝጽዕር ምዃን ዝገልጽ አተሓሳስባ ኢዩ።
- Foresight/ አርሒቁ ዝሓስብ፣ አገልጋሊ አመራርሓ ናይ መጻኢ ከመይ ወይ እንታይ ክመስል ከምዝኽእል ዓቅሚ አፍልጦኡ ዘጠቃለለ ኢዩ፣ እዚ ማለት አብ ዝሓለፈን ፣አብ ህልዊ ኩነታት ተመርኲሱ ናይ መጻኢ ኩነታት ክትንብህ ይኽእል። ገለ ተመራመርቲ አርሒቅካ ናይ ምሕሳብ ኣኽእሎ ስነ/ምግባራዊ መኣዝን ኢዩ ዘለዎ ይብሉ፣ ማለት መራሕቲ አብ ግዜኦም ብዝተርኽቡ ጉድለታት ተሓተቲ ይኾኑ።
- Stewardship/ መጋቢ አመራርሓ፣ እዚ ማለት ብሕዝቢ ወይ አባላት ማሕበርካ ዝተዋህበካ እምነት ተቀቢልካ ምምራሕ ማለት ኢዩ፣ አገልጋሊ አመራርሓ በቲ ዝተዋህቦ ሓላፍነት ንሕዝባዊ ጉዳያት ብጥንቃቀ የመሓድር፣ብተወሳኺ ድማ ንናይ ሕዝቡ ጥቅምታት ብምቅዳም እምነት ሕዝቡ የህድር።
- Commitment to the growth of people/ ንናይ ሕዝቡ ዕብየት ዝነጥፍ፣ አገልጋሊ አመራርሓ ንነፍስወክፍ አባል/ዚጋ በቲ ንሱ ወይ ንሳ ብዝበርከትዎ ዘይኮነስ ከም ውልቀ ተውህቦኦምን ተፈጥሮኦምን ማእከል ገርካ ኩሉ ዕድላት ናይ ናብራኦም ከመሓይሹሉን ከማዕብሉን ምኽፋት ዝ አመተ አፍልጦ ኢዩ.።
- Building Community/ አብ ምሕናጽ ማህበረሰብ ዝነጥፍ፣ አገልጋሊ አመራርሓ ድሕነት ዕብየትን ህዝቡ ዝሓሊ፣ ናይ ሕዝቡ ሓባራዊ ጥቅምታትን ድልየታትን ዘማልእ፣ ናይ ምቅርራብን ሓድነትን ዝሕሉ፣ ኮይኑ ንናይ ነፍሰወከፍ መሰል ዝሕሉ ባህርይ ዝውንን ኢዩ።
እዚ ዓሰርተ መግለጽታት ናይ አገልጋሊ አመራርሓ ኮይኑ አብ ቀጻሊ
Tranformational Leadership ናይ ለውጢ አመራርሓ
Authentic Leadership፣ ናይ ትኽክል ኣመራርሓ
Team Leadership ናይ ጋንታ ኣመራርሓ
ከቅርብ ክፍትን ኢየ፣ ምስትውዓል ዝመልኦ ንባብ።
መራሒ ጉጅለ ህግደፍ ዲክታቶር ኢሳያስ ኣፈወርቅ፡ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ዝፈጸሞን ዝፍጽሞ ዘሎን በደል ከምዚ እዩ ኢልካ ክትጽብጽቦ የጸግም። ሕድሪ ሰማእታት ክሒዱ፡ ዋጋ ቃልሲ ህዝቢ ጠሊሙ፡ ኩሉ ሰብኣውን ዲሞክራስያውን መሰላት ከኣ ነፊጉ። ድሕር’ዚ ይቕረ ዘይበሃሎ ተግባራት ህግደፍ ብህዝቢ ኤርትራ ካብ ጸላኢ ሓሊፉ ብካልእ ክረአ ኣይክእልን እዩ። ዝተወሰኑ ንዘይሓልፍ ህዝብን ሃገርን ካብቲ ኩንትራቱ ወዲኡ ዝሓልፍ መንግስቲ ፈልዮም ክርእዩ ስለ ዘይከኣሉ፡ እሞ ንጉጅለ ኢሳያስ ምጽላእን ኣንጻሩ ምቅላስን ከም ንኤርትራን ህዝብን ምብዳልን ሕድሪ ሰማእታት ምጥላምን መሲልዎም፡ ኣብ ኢሳያስ ዘይጨከኑ ኣይሰኣኑን። እንተ ኣብ ምጽብጻብ በደላት ናይቲ ጉጅለ ግና እዞም ዘይጨከኑ እውን ከም ሰቦም እዮም። ምኽንያቱ ተግባራት ህግደፍ ከዊልካዮ ዘይክወል ስለ ዝኾነ።
እቲ እንዳበደለ ከምዘይበደለ ናእዳን መጐስን ዝለመደ ኢሳያስ፡ እንተላይ እቲ ዓለም ብዓለማ ብእትከታተሎ ተግባሩ፡ ህዝቢ እንዳጽነተን ብክብሪ ስዉኣትን ልኡላውነት ሃገርን እንዳሐጨጨ እውን “መን ከማኻ ወዲ ኣፎም” ክበሃል እዩ ሃንቀው ዝብል ነይሩ። ህዝቢ ኤርትራ ብወገኑ እዚ ዲክታተር ግዜ ሂብካዮ’ውን ናብ ልቡ ዝምለስ ዘይኮነስ፡ ኣንጻር ህዝቢ ምስ ነኸሰ ዘይምለስ ምዃኑ ተረዲኡ ካብ ልቡ ካብ ዘውጸኦ ነዊሕ ኮይኑ እዩ። ገለ ወገናት ህዝቢ ኤርትራ ብኹሉ መልከዓት ብረቂቕ ናይ ስለያ መርበባ ስለ ዘተሻበበ ዓው ኢሉ ብዘይምዝራቡ ንመግዛእቲ ኢሳያስ ኣሜን ኢሉ ከም ዝረዓመ ዝመስሎም ኣይሰኣኑን ይኾኑ። ህዝቢ ኤርትራ ጽባሕ መሬት ፈንቂሉ ብዓውታ ዝስማዕ ሓያል ንህግደፍ ዘወግዝ ድምጹ ብስቱር ካብ ዘስምዕ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ከመይ ጌርካኸ ህዝቢ ኤርትራ ክሳብ ክንድዚ ከቢድ ኣርዑት ሓጺን መግዛእቲ ተጻዒንዎስ ኣንጻር በዳሊኡ ይዛረብ የለን ኢልካ ይግመት።
ኣብ ሃገር ይኹን ኣብ ዲያስፖራ ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ ብጀኦግራፊያዊ ኣቀማምጣኡ እምበር ኣብ ኣመዛዝና ህግደፍን መጻኢ ዕድሉን ሓደ እዩ። ብመንጽርዚ እቲ ካብ ኤርትራ ወጻኢ ብዝተፈላለዩ ፖለቲካዊ ውዳበታትን ህዝባዊ ምልዕዓላትን ብቐጻሊ ዝካየደ ዘሎ ነቲ ጉጅለ ናይ ምውጋድን መጻኢ ናይ ምእማት ቃልስን ድምጽን ንመላእ ህዝቢ ኤርትራ ዝውክል እዩ። እቲ ወሳኒ ናይ ለውጢ ድምጺ ካብ ወሳኒ ጐደናታት ኤርትራ ዝቃለሓሎ ግዜ ርሑቕ ከምዘይኮነ ምግማት ከኣ ዘጸግም ኣይኮነን።
ኢሳያስ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ክፍጽሞ ዝጸንሐን ዘሎን ገበናትን ሚዛን ህዝቢ ኣብ ልዕሊኡን እንታይ ከም ዝኾነን ይከታተሎ እዩ። ካብቲ ከምዚ ዝፈደዮ ህዝቢ እንታይ ከም ዝጸበ ከኣ ኣዳዕዲዑ ይፈልጥ እዩ። እንተኾነ ፈሊጡ “ናብ ልበይ ተመሊሰ ዝተቐየመ ህዝበይ ክኽሕስ” ኢሉ ዝርህርህ ባህሪ ስለ ዘየብሉ፡ ከምቲ “ኣመልስ ምስ መግነዝ” ዝበሃል በቲ ዝጀመሮ ቁልቁለት ንሓዋሩ ሸለው ከም ዝበል ፍሉጥ እዩ። ብሰንኪ እከይ ግብሩ ብውሽጢ ብህዝቢ ኤርትራ፡ ብደገ ከኣ ብሕብረተሰብ ዓለም ተነጺሉ “ካብ ባሕሪ ከም ዝወጸ ዓሳ” ኮይንሉ ዝነበረ ሃላዋት ናይ ትማሊ ስለ ዝኾነ ንርሰዖ ኣይኮነን። ነቲ ካብ ህዝቢ ኤርትራ ዝሰኣኖ ደገፍ ብኻልእ ንምትካእ ሃንደፍደፍ ካብ ምባል ዓዲ ኣይወዓለን። እቲ ቅድሚ ሰለስተ ዓመታት ኣብ ኢትዮጵያ ከይዱ ዘርኣዮ፡ ከም ናይ ተኣሲሩ ዝጸንሐ ከልቢ ክፍታሕ እንከሎ ክምሰል ዝኽእል ምስርሳር ከኣ ናይዚ ኣብነት እዩ።
ንኢትዮጵያ ካብ መራሕታ ንላዕሊ ናይ ኢትዮጵያን ህዝባን በዓል ውዕለት ኮይኑ ንምቕራብ ድማ፡ ብሕብእብእ ዘይኮነ ሕንኩ ቀንጢጡ ኣብ ኣደባባያት ኣስመራ፡ ኣዲስ ናዝሬት፡ ጐንደር፡ ባህርዳርን ጅማን፡ “30 ዓመታት ዝተኸስረ ግዜ እዩ፡ ኣይከሰርናን፡ ህዝቢ ኤርትራን ንህዝቢ ኢትዮጵያን ክልተ ህዝብታት እዮም ዝብሉ ነቲ ሓቂ ዘይፈልጡ እዮም፡ ድሕሪ ሕጂ ዶር ኣብይ ኣሕመድ ክመርሓና እዩ” ብዝብሉ ቃላት ብዋጋ ስዉኣት፡ ብልኡላውነት ኤርትራን ክብሪ ህዝባን እንተላይ ነቶም ብቐረባ ንፈልጦ ኢና ዝብሉ፡ ብዘደንጹ ስምዒት ኣሽካዕሊሉ። በዚ ኣቢሉ ከኣ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዝኸሰሮ ኣብ ስልጣን ናይ ምቕጻል ደገፍ፡ ብህዝቢ ኢትዮጵያ ክረኽቦ ኩሉ ኣእማን ፈንቂሉ። በዚ ኣየብቀዐን፡ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዝኸሰሮ ብዞባዊ ተቐባልነትን ጐብለልነትን ከከሓሕሶ ተደናዲኑ። ኣብዚ ግና ከምቲ ህዝቢ ኤርትራን ጉጅለ ህግደፍን ፈላሊና ክንርኢ ናይ ግድን ዝኸውን፡ ህዝብን መራሕትን ኢትዮጵያ እውን ፈላሊና ክንርኢ ከድልየና እዩ።
ኣብቲ ኢሳያስ ናብ ኢትዮጵያ ዝገሸሉ ቀዳማይ ጉዕዞ፡ ሓያሎ ኢትዮጵያውያን ነቲ መገሻ ዝተረድእሉ ቃና “ኣቶ ኢሳያስ ናይ ኤርትራ ካብ ኢትዮጵያ ምፍላይ ጌጋ ምንባሩ ስለ ዝተረድኡ ናብ ኢትዮጵያ ናይ ምምላሳ ብስራት ክነግሩ እዮም መጺኦም” ዝብል ተረድኦ ነይርዎ። እቲ ናቱ ናይ መድረኻት ፈዳሕዳሕ እውን ናብዚ ግምት ዝደፍእ እዩ ነይሩ። ሕጂ ኣብዚ እዋንዚ ኢሳያስ ሰራዊቱ ናብ ውግእ ትግራይ ኣኽቲቱ ምስ ተባህለ ከኣ፡ “የኛ የቁርጥ ቀን ሰው/ ናይ ሕማቕ መዓልቲ በዓል ጽቡቕና” ዝብል ስም ተዋሂብዎስ፡ እቲ ብተግባሩ ካብ ህዝቢ ኤርትራ ዝተነፍጎ ደገፍ ካብ ገለ ኢትዮጵያውያን ዝረክብ ይመስሎ ኣሎ።
ገለገለ ጸለውቲ ኢትዮጵያውያን፡ ንኣብነት ኣብ ግዜ ደርጊ ፍሉጥ ኣንበሳደር ዝነበሩ ዶር ካሳ ከበደ “ኢሳያስ ካብ ቀደሙ’ውን ጸላኢ ኢትዮጵያ ከም ዘይነበረ ሽምጠይ ገቲረ’የ ዝካተዓሉ’ዩ” ይብሉ። መምህር ታየ ቦጋለ ዝበሃሉ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ማሕበራዊ መራኸቢ በዓል ግዜ ዘለዉ ደጋፊ ሰልፊ ብልጽግና ብወገኖም “ኣብዚ እዋንዚ ብህዝቢ ኢትዮጵያ ኢሳያስ ዘይተመስገነ መንከ ክምስገን” ክሳብ ምባል በጺሖም። እንተኾነ ብኣንጻርዚ ንናይ ኢሳያስ ኣብ ውግእ ትግራይ ምእታው “ኣብዚ እዋንዚ ብሓንሳብ ልኡላውነት ኢትዮጵያ ብኤርትራን ሱዳንን ኣብ ዝተደፍረሉ ታሪኻዊ ግዜ ንርከብ ኣለና” ክሳብ ምባል ዝበጽሑ’ውን ኣለዉ። በቲ ኮይኑ በዚ ከምቲ “ንሕማቕ ዘበንስ በዓል ጋዕሳ ኣለዋ” ዝበሃል፡ “ደሓን እቶ’” ዝብሎ ስኢኑ ኣብ በዓቲ ዓዲ ሃሎ ዝነበረ ተዓምጺጹ ዝውዕል ዝነበረ ኢሳያስ ብገለ ኢትዮጵያውያን ናይ ቅብጥሮት ስም ይወሃቦ ኣሎ። ውዒሉ ሓዲሩ ዋጋ ከም ዘኽፍሎ ግና ዘይተርፍ እዩ።
ክቡር ሓው ግርማይ የማነ፡ ቅድሚ ኩሉ ሰላምታና ይብጻሕካ፡ ርእሰ-ዓንቀጽና ስለ ዘንበብካ ከኣ ነመስግነካ። እቲ “ጣልቃ ህግደፍን ሳዕቤናቱን” ንዘርእስቱ እውናዊ ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ መሰረት ጌርካ ዝጸሓፍካዮ ብዙሕ ምስኡ ዘይዛመድን ብቐጥታ ንሰልፍና ዘይምልከት ዝተወሰኾን ስለ ዝኾነ፡ ንነፍሲ ወከፍ ምሉእ ሓሳብ ዘይኮነ ኣብ ዝተወሰኑ ኣድላይ ዝበልናዮም ነጥብታት ጥራይ መብርሂ ክንህብ ኢና። ንእሽቶይ ዝበሃል መእረምታ ስለ ዘየለ ከኣ እቲ ጽሑፍ ናይ “ጉጅለ ሰዲህኤ” ዘይኮነ ብቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ ዝተሰናድአ “ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ” እዩ። ቅድሚ ናብ ካልእ ምስጋርና ብቅንዕና ሓቀኛ መዛናይ ክትከውን ድልዊ እንተደኣኮንካ ግዜ ወሲድካ ነቲ ኣብ መርበብ ሓበሬታ harnnet.org ክትረኽቦ እትኽእል ፖለቲካዊ መደብ ዕዮና እንተተወኪስካዮ ክሕግዘካ ይኽእል እዩ።
ሰዲህኤ ካብ ኤርትራ ወጻኢ ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ዓለም ውዳበታት ዘለዎ፡ ብኣካልኳ ኣብ ኤርትራ ብቃልዕ እንተዘየለ ብኣተሓሳስባ ግና ባህጊ ህዝቢ ኤርትራ ዘንጸባርቕን ንሓድነት መሬትን ህዝብን ኤርትራ ዝቃለስን ሰልፊ እዩ። ኣብ ኤርትራ ዘይምህላውና ምኽንያቱ ከምዘይትስሕቶ ርግጸኛታት’ኳ እንተኾና ኣብ ሃገርና ሓሳብካ ናይ ምግላጽን ምውዳብን ብዙሕነት ዘይጸውርን ብቅዋምን ግዝኣተ-ሕግን ዘይምራሕን ብሓደ ጉጀለ ዝተገበተ ባይታ ስለ ዘሎ ጥራይ እዩ። ንዕላማ ቃልስና ብዝምልከት “ሰ.ዲ.ህ.ኤ. ምልካዊ ስርዓትን ንሱ ዘተኣታተዎ ኣዕናዊ ሳዕቤናትን ኣልጊስካ ኣብ እትምስረት ደሞክራስያዊት ኤርትራ ልዕልና ሕጊ ዝሰፈና ንመሰልን ክብርታትን ኩሎም ዜጋታታ ብማዕረ ንምርግጋጽ ምንጪ ስልጣን ናይቲ ዝቐውም መንግስቲ፡ ህዝቢ ምዃኑ ይኣምን። ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ተሓታቲ ዝዀነ፡ ኣብዝሓ ሰልፍታታን ሰላማዊ ውድድርን ዘፍቅድ፣ ንመሰረታዊ ሰብኣውን ዲሞክራስያውን መሰላት ዜጋታት ዘኽብርን ዝጣበቕን፤ ስርዓተ-መንግስቲ ብምርጫ ህዝቢ ክውሰን ከም ዘለዎ ይኣምን።” ዝብል ርኢቶን ንዘለዎ መደብ ዕዮና እንተ ኣንቢብካ መወከሲ ሓሳብ ክትረክብ ኢኻ።
ከምቲ እጽበዮ ዝበልካዮ፥ ኤርትራ ከምዚ ዘላቶ ምቕጻላ ዘይኮነስ ብዙሓት ሰልፍታትን ውድባት ዝወዳደራላ ሃገር ከም እትኸውን ዝጠቐስካዮ “ኣነስ ዘይከምዚኣ እየ ደልየ፡ ዘይከምዚኣየ” ዘብል እዩ እሞ “ኣፍካ መዓር ይምላእ።” ዘይ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራስ ምእንታኡ እዩ ዝቃለስ ዘሎ። ኣብቲ ውድድር ዝሳተፋ ሰልፍታትን ውድባትን ዝቕየዳሉ ሕግን ስርዓትን ምህላው እውን ዝፈላልየና ኣይመስለናን። እቲ መቐየዲ ሕግን ስርዓትን ግና ሓደ ከም ህግደፍ ዝኣመሰለ ኤርትራዊ ጉጅለ ንበሎ ሰልፊ ወይ ውድብ፡ ዓንተር ኣባጓይላ ኮይኑ “ንስኻ በዚ እቶ በዚ’ባ ውጻእ” ዝብለሉ ከም ዘይከውን ነስተውዕል። እቲ ምስ ሃገርካ ዝጐበጠ ምስላፍ ዝበልካዮ ብሩህኳ እንተዘይኮነ ነቲ ማእከል ጌርካ ርኢቶ ዝሃብካሉ ሰዲህኤ ከም ዘይምልከቶ ግና ከነነጽረልካ ንፈቱ። ምናልባት ንኹሉ ህዝባዊ ግንባር ንዲሞክራስን ፍትሕን ዘዝመተረሉ እሺ ኢሉ ዘይኮለሰ ኢልካ ትኸስስ እንተሊኻ ግና ጌጋ እዩ። ሰዲህኤ ንኤርትራን ህዝባን ኣየኽብሮምን እዩ ዝብል ስግኣት እንተልዩካ እውን ቅኑዕ ሚዛን ኣይኮነን። ንህዝብን መንግስትን ፈላሊኻ ኣብ ክንዲ ምርኣይ፡ ነቲ ጉጅለ ክትረክብ ኢልካ፡ ክብሪ ሃገርካን ረብሓ ህዝብኻን ኣሕሊፍካ ዘይምሃብ ዝበልካዮ ሰዲህኤ ኣጥቢቑ ካብ ዝጥንቀቐሎም ጉዳያት ሓደ እዩ። ንህግደፍ ካብ ወቐሳን ተቓውሞን ምእንቲ ከተድሕኖ ምስ ህዝቢ ኤርትራ ኣልጊብካ ምርኣዩ ከኣ ፈጺሙ ግጉይ እዩ። ኮታ ንህዝቢ ከተኽብር ክትብል ነቲ ህዝቢ ዝብድልን ዝገዝእን ዘሎ ጨፍላቒ ጉጅለ ምጽብባቕ ከኣ ተቐባልነት የብሉን።
ግቡእን መሰልን ዜጋታት ፈላሊኻ ብዛዕባ ዘይምርኣይ ዝበልካዮ ሕራይ ቅኑዕ’ዩ። ካብዚ ነቒልካ፡ ነቲ ብኢደወነኑ፡ ሕድሪ ህዝቢ ጠሊሙ፡ ብዘይምርጫ ኣብ ስልጣን ዝተኾደጨ ህግደፍ ዘውጸኦ ኣዋጅ ርዒምካ 2% ምኽፋልን ዘይኽፋልን ከም ዜጋ ክትረኽቦ ዝግበኣካ መሰል ዘኽልእ ጌርካ ትወስዶ እንተሊኻ ግና ፈጺሙ ግጉይ እዩ። ምኽንያቱ ዜጋታት ሃገሮም ከልምዑ፡ ቅድም ቀዳድም ኣብ ሃገሮም ኰለ-መዳያዊ መሰሎም፡ እንተላይ ናይ እምነት፡ ምዝራብ፡ ምውዳብን ሓሳብካ ምግላጽን ናጻ መሰሎም ክረጋገጽ ናይ ግድን እዩ። ደሓር ህግደፍ ጉባአ ካብ ዝገብር 27 ዓመታት ዝሓለፎን ትካላቱ ለሚሱ ኣብ ኢድ ሓደ ሰብኣይ ዝወደቐን “ውድብ እዩ። ናይ ኣባላቱ ወርሓዊ ድዩ ዓመታዊ ውጽኢት ኣባልነት እሞ ከኣ ሕጊ ብዝፈቕዶ ከኽፍል ይኽእል። ካብዚ ሓሊፉ፡ ን2% ምስ ዜግነታዊ መሰል ምርካብን ዘይምርካብን ከተዛምዶ ፈጺሙ ግጉይን እንቃወሞን እዩ። ኣብዚ እዋንዚ እቲ ኣባል ህግዲፍ እየ ዝብውን ብዛዕባዚ እንተዝሕተት፡ መብዛሕትኡ “ገዲፈዮ ኣለኹ” ከም ዝብል ርግጸኛታት ኢና።
ሕገ መንግስቲ ኣብ መንጐ መንግስትን ህዝብን ናይ ሓቢርካ ምንባር ውዕል መሰረታዊ ሰነድ እዩ። ኩሉ ሕግታትን ነቲ ሕግታት ዘተግብራ ትካላት ከኣ በዚ እየን ዝቕረጻ። ብኩራት ናይዚ ሕገ-መንግስቲ ከኣ መሰረት ናይቲ ዝምድና መንግስትን ህዝብን ዝቕየደሉ ልዕልና ሕጊ ዝድምሰሰሉ እምበር ንምስምስ ኢልካ ዝጥቀስ ንኡስ ጉዳይ ኣይኮነን። ምስ ኢትዮጵያ ዝተገብረ ስምምዕ ከኣ ዘይትካላዊ፡ ዘይግሉጽን ኤርትራ እንትረብሖ ዘየነጸረን እዩ፡ ኢልና ኢና እንነቕፎን ንቃወሞን እምበር፡ እቲ ካብ ጐረቤት ምንጻል ዘምጸኦ ኣሉታዊ ሳዕቤንስ ቅድሚ ወዛሕዛሕ ኣቶ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ምስ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ጀሚርና፣ ንህዝቢ ብዘርብሕ ኣገባባ ክዕወት ዘእወናሉን ህያው ክኸውን ዝተቓለስናሉን ኢና።
ምስ ጐረባብቲ ሃገራት ዘሰሓሕብ ጉዳይ ዶብ ክለዓል እንከሎ ስቕ ኢልና ንርኣዮ ዝብል እምነት የብልናን። እንተኾነ ቅድሚ ዘሊልካ ናብ ውግእ ምእታው ፖለቲካውን ሕጋውን መስርሕ ክቕድም ኣለዎ ኢና እንብል። ደሓር ብግብሪ ዝረኣናዮ ከኣ እቲ ምስ የመን ኮነ ምስ ኢትዮጵያ ዝተኻየደ ኣብ መወዳእታ ብውግእ ዘይኮነ ኣብ ኣህጉራዊ መጋባእያ እዩ ተዛዚሙ። ብዘይውግእ ናብዚ ዝተዛዘመሉ ኣገባብ ምብጻሕ ይከኣል ከም ዝነበረ ከኣ ንኣምን። ኣብቲ ዝተኻየደ ውግኣት ምስ ጐረባብቲ ኤርትራ ጻሕታሪት ከምዝነበረት ብመንጐኛታት ተረጋጊጹን ካሕሳ ክትከፍል ከም ዝተበየና ዝሕባእ ኣይኮነን። ደሓር ከምቲ “ባዕላ መምጽኢት ደርፊ፣ ባዕላ መጥፊእት ደርፊ” ዝበሃል፡ ቅድሚ ወያነ ወያነ ምባል ብመሰረቱኸ ንባድመ መን ድዩ ንወያነ ኣረኪብዋ ኢልካ ምግንዛብ እውን ኣድላይ እዩ።
ከምቲ ኣቐዲሙ ዝተገልጸ፡ ናይ ሰዲህኤ ኣብ ኢትዮጵያን ካልኦት ሃገራትን ምህላው ኣብ ኤርትራ ካብ ናይ ህግደፍ ዝተፈልየ ኣተሓሳስባ ዝጸውር ባይታ ስለ ዘየለ እዩ። ኣብ ኢትዮጵያ ኮነ ኣብ ካልእ ሃገር ኮይንካ ክትቃለስ እንከለኻ ዝራኸበካ መንግስታዊ ኣካል ከም ዝህሉ ፍሉጥ እዩ። ሰንዓ ፎረም ኣብ ኢትዮጵያ ከኣ ካብዚ ዝተፈልየ ግደ ኣይነበሮን። ንልኡላውነት ኤርትራ ዝቃወም ከኣ ኣይነበረን። “መሲልካ ንገሮ ንክመስሎ” እንድዩ ዝበሃል፡ ከምዚ በዓል ጉንበት ሸውዓተ፡ ኦነግ፡ ደምሓት፡ ኣርበኞች ግንባር ዝበሃሉ ኢትዮጵያዊ ናይ ተቓውሞ ውድባት እሞ ከኣ ንናጽነት ኤርትራ ዘይቕበሉ ክነሶም ኣብ ኤርትራ ኮይኖም ዝቃለስዎ ዝነበሩ ዝመሳሰል ጌርካ ዘይውሰድ እዩ። ደሓር ተቓወምቲ ውድባት ኤርትራ ኣበይ ኮይነን ይቃለሳ ዝመርጻን ዝውስናን ባዕላተን እምበር፡ ህግደፍ ኣይኮነን ዝውስነለን። ኣብ ኢትዮጵያ ምህላው ንህግደፍ ሓላል ንካለኦት ውድባት ኤርትራ ከኣ ሓራም ዝኾነሉ ምኽንያት ከኣ ፈጺሙ የለን። ኣበይ ንሃሉ ኣበይ፡ ኤርትራዊ ክብሪ ምሕላው ዝብል እንተኮይኑ ምስ ዝህልወና ምናልባታት ምሳኻ የሰማምዓና እዩ።
ሰዲህኤ ንሓይልታት ምክልኻል ድርብ ሃገርን ህዝብን ናይ ምክልኻል ሓላፍነት ከም ዘለዎ ደኣ ደጋጊሙ የዘኻኽሮ እምበር ከም ዘይነዋርዶስ ነዚ ኣብቲ ንምረሓሉ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮና “ሓይልታት ምክልኻልን ጸጥታን፡ ንሃገራዊ ቅዋምን ልዑላውነት ሃገርን ህዝብ ን፣ ከምኡ'ውን፡ ብመሰረት ቅዋምን ሕጊ ምርጫን፡ ብህዝቢ ንዝተመርጸ መንግስቲ ዝከላኸል፡ ድርዕን ዋልታን ሃገርን ህዝብን ምዃኑ እምነት ሰዲህኤ እዩ። በዚ መሰረት ንረብሓታት ህዝቢ ኤርትራ ዝከላኸልን ዘገልግልን፡ ንብረት ህዝብን መንግስትን ዝሕሉ፣ ኣፍራዪ፡ ፖሊቲካዊ ሻርነት ዘይብሉ ሃገራዊ ሰራዊት ንምቛምን ንምምዕባሉን ብተወፋይነት ክሰርሕ እዩ” ዝበል ሰፊሩ ኣሎ ። እዚ እምነትና ግና ኣብ ሃገራት ጣልቃ ብዘይምትእትታውን ናይ ወጻኢ ወተሃደራዊ መደበራት ኣብ ሃገርና ዘይምፍቃድን ብዝብል እዩ ዝቃነ። ካብዚ ነቒልና ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ኣብ ጉዳይ ኢትይዕጵያ ኣብ ትግራይ ይዋጋእ ምህላዉን በዓል ሕቡራት ኤምረት ኣብ መሬት ኤርትራ ወተሃደራዊ መደበራት ምኽፋተንን ዘይምድጋፍና ከም ንሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ምውራድን ምንእኣስን ጌርካ ዝውሰደሉ ምኽንያት የለን።
ናትና ኣቐሚጥና ደገደገ ምምዕዳው ደኣ ኣየምሕረልናን ይኸውን እምበር፡ ሓያላት ሃገራት ዘዘሊለን ዝፈጥረኦ ተጽዕኖታት ምጽብጻብ ዘጸግም ኣይኮነን። ቀያድን ናይ መወድእታን ውሳነ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ይተግበር ዝብል ድምጺ ዝያዳና ብንጹር እሞ ከኣ ኣብ ኩሉ መድረኻት ዘቃለሐ ኣሎ ኣይንብልን። ህግደፍ ነዚ ዛዕባዚ ከም ምቛሰዪ ዝወስዶ እምበር ብዕቱብ ክሕዞ ከም ዘይጸንሐ ክንዕዘቦ ዝጸናሕና እዩ። ንምዝኽኻርካ ዝኣክል እንተዘይኮይኑ፡ እቲ ኣቶ ኢሳያስ ኣብ ኢትዮጵያ እና ክገይሽ ከስመዖ ዝጸንሐ ናይ ግድን እንተዘይኮይኑ ምድጋሙ ዘጸግም ገልበጥበጥ ሸለል ክትብሎ እንተዘይደሊኻ ትዝክሮ ኢኻ ዝብል እምነት ኣለና። ብዝኾነ ኣብ ጉዳይ ኣተገባብራ ውሳነ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ብዙሕ ኣጋጣምታት ቃልና ከነስመዓሉ ካብ ዝጸናሕና “መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ናጽነትን ሉኣላውነትን ኤርትራ ክረጋገጽ ኣብ ናይ 1993 ረፈረንዱም ዝወሰዶ መርገጺ፡ ብትግባረ ውሳነ ኣህጉራዊ ኮሚሽን ዶብ ክደግሞ፡ ብምስረታ ጽቡቕ ጉርብትናዊ ዝምድናን ሓድሕዳዊ ምክብባርን ኣብ መንጎ ክልቲአን ኣሓት ሃገራት ክዛዝሞን ይጽውዕ።” ዝብል ብደረጃ ጉባአ ዝጸደቐ ሚዛና ክሕግዘካ ይኽእል እዩ ዝብል እምነት ኣለና።
እዛ “ኣብ መደምደምታ ብሓቂ ተሓለቕቲ ሃገር እንተድኣ ኮይና ኣብ’ቲ እንፈላለየሉ ክንፈላለ ኣብ’ቲ ክንፈላለየሉ ዘይግባእ ሃገራዊ ሉዕላውነትናን ህዝባዊ ሰራዊትናን ብሓባር ደው ክንብል ይግባእ።” እትብል ምሉእ ሓሳብካ ከም ዘላቶ ወሲድናያ ኣለና። እዚ ክንብል ከለና ግን፡ ሰራዊት ንኽብሩን ክብሪ ህዝቡን፡ ኣንጻር ምልኪ ስርዓት ኢሳያስ ከቕንዕ ናይ ወትሩ ጽዋዒትና እዩ።
ኣብ መርበብ ሓበሬታ ንሓርነት ብጉጅለ ሰዲህኤ ዝቀረበ ርእሰ ኣንቀጽ “ጣልቃ ህግደፍን ሳዕቤናቱን” ብዝብል ኣርእስቲ ዝቀረበ ጹሑፍ ምርኩስ ብምግባር እዚ ዝስዕብ ርእይቶይ ከቅርብ እፈቱ። ብመጀመርታ ሰዲህኤ ( EPDP ) መን እዩ? ናይ መወዳእታ ዕላምኡ’ኸ እንታይ እዩ? ከም ውዳቤ ኣብ ስደትን ኣብ ሃዋህውን ተንጠልጢሉ ዝነብር ድዩ? ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ከም ፖለቲካዊ ተወዳዳሪ ሓይሊ ኮይኑ ንክቕጽል እንታይ ባይታ ከጣጥሕ ነይርዎን ኣለዎን ዝብሉ ኣገደስቲ ኩርናዕ ኣምር ናይ ቃልሲ ከቀምጡ ምተገበኦም።
ኤርትራ በዚ ሕጂ ሒዛቶ ዘላ መልክዕ ኣማራርሓ ንነዊሕ እዋን ክትቅጽል ኢያ ዝብል እምነት የብለይን። ነጻ መድረኽ ንብዙሓት ሰልፍታት ወይ ውድባት ዘፍቅድ፣ ቅዋም ተግባራዊ ክኸውን ዓቢ ትጽቢት ኣሎኒ። ህ.ግ.ደ.ፍ ኣብ’ዚ ሕብረ-ሰልፋዊ ስርዓት ናብ ሓዲሽ መድረኽ ከሰጋግሮን ንካልኦት ተቃወምቲ ዘይኮናስ ተወዳደርቲ ፓርትታት ከሳትፍ ትጽቢት ይግበረሉ። እተን ዝመጻ ተወዳደርቲ ፓርቲት ካበይ እየን ክመጻ? ሓደ ካብ ውሽጢ ኤርትራ ዝማዕበላ ክኾና ይኽእላ፣ ካልእ ድማ ናይ ደገን ናይ ውሽጥን ውህደት ጌሮም ኣብ ከም’ዚ መድረኽ ክሳተፉ ይኽእሉ እዮም ዝብል ግምት ኣሎኒ።
እዚ ብደገ ዝመጽ ውዳቤ ኣብ ከም’ዚ ሃገራዊ መድረኽ ንክሳተፍ ስለዝደለየ ብፍኑው ክሳተፍ ይኽእል እዩ ዝብል ግምት ግን የብለይን። መበጋሲ መምዘኒ ተሳታፍነት ውልቀ-ሰብ ይኹን ውድብ ኣብ ምክልኻልን ምኽባርን ሉዕላውነት እንታይ ግደ ነይርዎን ኣለዎን ኣገዳስን ወሳንን እዩ። ሃገራዊ ዕርቕን ምትርጓም ቅዋምን ምጅማር ሕብረ-ሰልፋዊ ስርዓታት ኣብ ገምጋም ሃገራዊ ድሕነት ክምርኮስ ኣለዎ። ንሓደ ስርዓት ስለዝጸላእካዮ ኣንጻር ሃገራዊ ምኽባር ሉዕላውነት ሃገር ደው ምባል ወይ ድማ ንዝጸላእካዮ ስርዓት ምስ ሉዕላዊ መሬትካ ዝጎበጠ ኮንካ ከተውድቆ ምፍታን ብገበን ዘሕትትን መሰላትካን ዝእግድን እዩ።
ካልእይ ምስ መሰል ጉቡእ ተኣሳሲሩ እዩ ዝኸይድ። ዝኾነ ዜጋ ጉቡኣቱ እንተድኣ ዘየማልእ ኮይኑ መሰል ክሓትት ኣይክእልን እዩ። ሃገር ክትህሉን ካብ ጸላእታ ክትከላኸልን ቁጠባኣ ክዕምብብን ኣበርክቶ ዜጋታታ ኣገዳስን ጉቡእን እዩ። መንግስቲ ኤርትራ ካብ መጀመርታ ነጻነት ኣትሒዙ ንዳግመ ህንጻ ሃገር ዝሕግዝ ናይ ክልተ ካብ ሚእቲ ግብሪ ነፍሲ ወከፍ ዜጋ ከተግብር ኣዋጅ ኣውጺኡ እዩ። ጉቡኡ ዘይገበረ ዜጋ ድማ ሃገር ኣላትኒ፣ ኣብ ዓደይ ተመሊሰ ኣብ ፖለቲካ ሃገር ክሳተፍ እየ ኢሉ ዝሓስብ ዕሽነት ጥራሕ እዩ። ስለ’ዚ መሰልና ምስ ጉቡኣትና ስለዝተኣሳሰር ነፍሲ ወከፍ ዜጋ መጀመርታ ጉቡኡ ክገብር ኣለዎ።
ሰዲህኤ ከም’ቲ ኣብ መእተዊ ጽሑፍኩም ገሊጽክምዎ ዘለኹም “ናይ ኩሉ ዝምድና መንቀሊ ረብሓ ስለዝኸውን ናይ ቀረባ ይኹን ናይ ርሑቕ መዛምድቲ ክትመርጽ እንከለኻ በዚ መልክዕ ምርኣይ እዩ..” ዝብል፣ መሰረት ዝምድና መንግስቲ ኤርትራን ኢትዮጵያን ካልኦት ሃገራትን ንኤርትራን ነተን ምስኣ ዝዛመዳ ሃገራት ኣብ ናይ ሓባር ረብሓ ዝተመስረተ እዩ። እቲ ስግንጢር ኣተሓሳስባ ናይ ኩሎም ተቃወምቲ ዝብሉ ጉጅለታት ንህልው ወድዓዊ ኩነታት ብምኽሓድ ምስምስ ቅዋም ብምግባር ንዝኾነ ጽቡቅ ነገር ዘይምቅባል ከም ዕላማ ክሳብ ሕጂ ይቅጽል ኣሎ።
ኣብ ጹሑፍኩም “ጉጅለ ህ.ግ.ደ.ፍ ቅድሚ ሕጂ ምስ ኩለን ጎረባብቲ ሃገራት ናብ ውግእ ዝኣተወሉ ካብ ዝጸንሐ ምክንያታት እቲ ቀንዲ ኣብ “ኣነ በይነይ እየ ክጥቀም” ዝተመርኮሰ ናይ “ደው በልለይ ክብለጸልካ” ፖሊሲኡ እዩ።”.. እዚ ዘረባስ ምስ ምንታይ ይቁጸር። ካብ ኩናት ምስ ጎሮባብቲ ብጀካ ዕንወት እንታይ ትረብሓሉ ነገር ኣሎ??
ንኣብነት ምስ ሱዳን ዝነበረ ምስሕሓብ ኩሉ ዓለም ዝፈልጦ ዲሒሩ እውን መንግስቲ ኣሜሪካ ኣብ ልዕሊ ሱዳን ዝወሰዶ ከቢድ ሱጉምቲ ነቲ ናይ ኤርትራ መርገጽ ዝድርዕ እዩ ነይሩ። ንሱ ድማ እቲ ብእስላማዊ ጂሃድ ዝፍለጥ ናይ ጡሩፋት ምንቅስቃስ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ኣትዩ፣ ሞሮካውያንን ኣልጀርያውያንን ሱዑዳውያንን ጠርኒፉ ኣብ ልዕሊ ሰላማዊ ኤርትራዊ ዝካየድ ዝነበረ ቅትለትን ዕንወትን ብዓቢኡ ድማ ነዚ”ክርስትያናዊ መንግስቲ” ክንግምጥል ኢና ኢሎም ዝኣወጅዎ ኩናት ንምምካት እዩ ነይሩ።
ካልኣይ መንግስቲ የመን ድማ መንግስቲ ኤርትራ ሓዲሽ መንግስቲ እዩ፣ ዓቕሚ የብሉን ኢሉ ስለዝገምገመ ኣማሓዲርዎ ዘይፈልጥ ሉዕላዊ መሬት ኤርትራ ስለዝጎበጡ፣ኤርትራ ንልዑላውነታ ንምሕላው ስለዝመከተት እንታይ ፉሉይ ረብሓ ካብ የመን ክትረክብን ቅድሚኡ ኣብ ምንታይ ረብሓታት እሞ ተራኺበን ፍሉይ ረብሓ ክትረክብ።
ሳልሳይ ስርዓት ወያነ’ውን ከም እዚ ናይ ሕጂ ሕማሙ ንልዑላውነት ኤርትራ ካብ ገጽ ምድሪ ንምጥፋእ ብዶብ ኣሳቢቡ ዝወልዖ ኩናት ንኤርትራ እንታይ የርብሓ።
ራብዓይ ጁቡቲ’ውን ተመሳሳሊ ከምቲ ናይ የመን ኤርትራ በቲ ምስ ኢትዮጵያ ዝነበራ ኩናት ተዳኺማ ኣላ፣ ካብ ሕብረተሰብ ዓለም ተነጺላ ኣላ ኢሎም ስለዝገምገሙ ሉዕላዊ መሬትና ጎቢጦም፣ ኤርትራ ንዝመጻ ወራር ስለዝመከተት ቅድሚኡ ኣብ ምንታይ ረብሓ ተራኺበን እዩ ፍሉይ ረብሓ ዝህልዋ። ብፍላይ ምስ ሱዳንን የመንን ጁቡቲን ብዙሕ ዝርኤ ቁጠባዊ ዝምድና ኣይነበረናን፣ ኣብ ምንታይ ኢያ ኤርትራ ክትብለጸሎም?
እቲ ዘሕፍር ምሕረት ዘይግበሮ ናይ’ዚ ጉጅለ ኣብ’ዚ ኩሉኣብ ልዕሊ ኤርትራ ዝተኻየደ ጎቦጣ ኣብ ናይ “ሰንዓ ፎርም” ምስ ካልኦት ጉጅለታት ብሓባር ብምስታፍ ሃገራዊ ክሕደት ፈጺሞም እዮም።
ሕጂ’ውን ኤርትራ ኣብ ናይ ኢትዮጵያ ውሽጣዊ ጉዳይ ኣትያ እንዳበሉም ንእትነዝሕዎ ፕሮፖጋንዳን ህዝባዊ ሰራዊት ንምውራድ እትነዝሕዎ ዘለኹም፣ ጭፍራ ወያነ ን22 ዓመታት ሉዕላዊ መሬትና ጎቢጡም ምስ ዓለምለኻውያን ጎይቶቶም ተሓባቢሮም ህዝቢ ኤርትራ ሃገሩ ገዲፉ ንክስደድ፣ ቁጠባኣ ንክሩኽመሽ ዘይተኣደነ ጻዕሪ ክገብሩ ጸኒሖም ከይኣኽሎም ሕጂ ካብ ናይ ኢትዮጵያ ሰራዊት ሰሜን እዝ ዘይተኣደነ ዕጥቅን ስንቅን ዘሚቶም ናብ ኤርትራ እዮም ወሪሮም። ሕልሚ ዓባይ ትግራይን ኣፍደገ ባሕሪ ንምርካብን ምስ ገለ ዎይጦታት ብስም ይኣክልን ማሕበራትን ብስም ትግራይ ትግሪኚ ተማሻጢሮም ኤርትራና ነበረት ያ ነበረት ንምግባር እዮም እዚ ናይ ሕጂ ኩናት ወሊዖሞ። ኤርትራ ሃገራዊ ድሕነታትን ሉዕላውነታን ድሕነት ጎራባብቲ ሃገራትን ከተውሕስ መሰላን ጉቡኣን እዩ። ሕጂ ኣንቱም ውድባትን ውልቀሰባቲና እንዳበልኩም ዕላማ ወያነን መሳርሒ ወያነን ክትኮኑ እትደልዩ ታሪኽ ክሓተኩም እዩ። ዝምድና ኤርትራን ጎረባብታን ኣብ ዘይሻራነትን ሓድሕዳዊ ምክብባርን ምትሕግጋዝ ዝተመስረተ እዩ።
ጉጅለ ሰዲህኤ ካብ ናይ ጡሩፋት ኢትዮጵያውያን ሉዕላውነት ኤርትራ ዘይኣምኑ ኢሎሞ ኢልኩም ትህውትቱ ጌጋኹም ኣሚንኩም ክትእረሙ ንድሕነት ሃገርኩም ክትሰርሑ ምሓሸኩም።
ኣሜርካ ይኹን ውድብ ሕቡራት ሃገራት ሕጂ ብዛዕባ ህላኣዌ ኤርትራ ኣብ ትግራይ ይዛረቡ ኣለዉ? ንልዕሊ 22 ዓመት መሬትና ተጎቢጡ ህዝብና እንዳተሳቀየ ኣበይ ነይሮም። ስለምንታይ ነቲ ባዕሎም ዘውሓስዎ ስምምዕ ኣልጀርስ ዘየተግበርዎን ስርዓት ወያነ ካብ ሉዕላዊ መሬትና ክወጽእ ዘይሓበርዎ? ኤርትራ ሉዕላውነታ ክትሕሉን ክትከላኸልን መሰላ እዩ። ትግራይ ሃገር ኣይኮነትን፣ ትግራይ ሓንቲ ኣካል ናይ ኢትዮጵያ እያ። እንተድኣ መንግስቲ ኤርትራ ተጋግዩ ኮይኑ እቲ ሕጋዊ መንግስቲ እዩ ንኤርትራ ክሕብርን ክኸስስን ዘለዎ። ብዝተረፈ ኤርትራን ኢትዮጵያን ንረብሓ ክልቲኤን ሃገራትን ከባቢናን ሰላም ርግኣትን ንምውሓስ ብሓባር ምስራሐን ቁዱስ ዕላማ እዩ።
ኣብ’ዚ ዝኾነ ሰብ ክበርሃሉ ዘለዎ መንግስቲ ኣሜርካን ኤሮጳውያንን ኣሽሓት ኪሎሜተራት ከይዶም ንረብሓናን ንሃገራዊ ስግኣትናን ክንከላኸል እንዳበሉ ኣብ ጉዳይ ዒራቕን ኣፍጋኒስታንን ሶርያን ኣትዮም ኩናት ከካይዱ ይርከቡ ኣለዉ። ሕጊ ዓለም ንዖዖም ሓላል ንዓና ኣብ ገዛና ንዝመጸና ጸላኢ ምክልኻል ከመይ ጌሩ ሓራም ይኸውን?
እዚ ጽሑፍ መንቀሊኡ ሰዲህኤ ይኹን እምበር ንዝኾነ ተቃዋማይ እየ ባሃሊ ዝምልኸት እዩ። ዝኾነ ካብ ናይ መንግስቲ ኤርትራ ወይ ህግደፍ ፉሉይ ርእይቶ ዘለዎ ቅድም ቀዳድም ድልውነት ንምክልኻል ሃገሩን ክብሪ ህዝባዊ ሰራዊትን ከረጋግጽን ንሃገራዊ ረብሓ ድሉው ምዃኑ ብተግባር ከመስክር ኣለዎ። በዚ ኣጋጣሚ ኣብ’ዚ ሃገርና ሉዕላውነታ ዓቂባ እትምርሸሉ ዘላ በዳሂ እዋን ኣምባሳደር ዓንደብርሃን ወልደገርጊስ ዘርኣዮ ሓላፍነትን ሃገራውነትን ዝዓብለሎ መርገጹ ከየመስገንክዎ ክሓልፍ ኣይደልን። ካልኦት እውን ኣሰሩ ክስዕቡ እላቦ።
ብኣንጻር ናይ’ዚ ድማ ሙሁራትን ተጋደልቲ ነይርና በሃልቲ ኣብ ክንዲ ንሉዕላውነት ሃገሮም ዝምክቱን ንህዝባዊ ሰራዊትናን ዝከላኸሉን ብጽልኢ ተላዕጢጦም ከም ናይ ዒራቕ ሸለባውያን ኣብ ታንኪ ናይ ኣሜርካ ተወጢሖም ዝኣተዉ እዚኦም እውን ኣብ ታንክታት ወያነ ተወጢሖም ብድሕሪ ማዕጾ ንሃገሮም ክምለሱ ፈቲኖም ዘይሰለጦም ኣብ ክንዲ ብዝገበርዎ ገበን ይቅረታ ምሕታት ኣብ ሓሶትን ጸለመን ተዋፊሮምይርከቡ። እቲ ዝገብርዎ ዘለዉ ከም’ቲ ካብ ጳጳስ ንላዕሊ ካቶሊክ ምዃን ዝብሃል እዞም ሰባት ልዕሊ ተጋሩ ተሓለቕቲ ትግራይ ክኾኑ ዘገርም እዩ።
ኣብ መደምደምታ ብሓቂ ተሓለቕቲ ሃገር እንተድኣ ኮይና ኣብ’ቲ እንፈላለየሉ ክንፈላለ ኣብ’ቲ ክንፈላለየሉ ዘይግባእ ሃገራዊ ሉዕላውነትናን ህዝባዊ ሰራዊትናን ብሓባር ደው ክንብል ይግባእ።
ዓወት ንሓፋሽ!!
ግርማይ የማነ
ርያድ ሱዑዲ ዓረብ This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
ህዝቢ ኤርትራ ኣንጻር ግፍዒ ጉጅለ ህግደፍ ዘለዎ ግንዛበን ስምዒትን ብዝተፈላለዩ ኣገባባት ክገልጽ ከም ዝጸንሐን ክሳብቲ ዝምነዮ ራህዋ ዝረክብ ተቓውሞኡ ከም ዝቕጽልን ፍሉጥ እዩ። ዝተፈላለዩ ከም ናይ በርሊን ማንፌስቶ፡ ተበግሶ ጉጅለ 15፡ ምንቅስቓስ ወዲ ዓልን ተቓውሞ ኣኽርያን ዝኣመሰሉ ምስቲ ብውዱብ ኣገባብ ዝካየድ ዘሎ ናይ ለውጢ ቃልሲ ተደሚሮም መግለጺ ናይቲ መላእ ህዝቢ ኤርትራ ኣንጻር ጉጅለ ህግደፍ ዘለዎ ተቓውሞ መግለጺ እምበር፡ ናይ ዝተወሰኑ ኣካላት ተበግሶ ጥራይ ጌርካ ዝውሰዱ ኣይኮኑን። ብዓብይኡ ከኣ ናይቶም ኣብ ዝሓለፈ መግዛእታዊ ዓመታት ህግደፍ ብዝተፈላለየ መንገድታት ነቲ ስርዓት ራሕሪሖም ክስደዱ ዝጸንሑ መንእሰያት ስጉምቲ እውን ዓብይ መርኣያ ተቓውሞ ኣብ ልዕሊ ጉጅለ ህግደፍ እዩ።
“ህዝቢ ኤርትራ ስለምንታይ ኣንጻር ጉጅለ ህግደፍ ይስለፍ?” ዝብል ሕቶ ኣይኮነንዶ ብኣና በቶም ግዳይ ንኸውን ዘለና ኤርትራውያን ብብዙሓት ዘይኤርትራውያን ወገናት እውን ዝተመለሰ እዩ። ስለዚ ኣብ ኤርትራ ሕገመንግታዊ ስርዓት ስለ ዘየለ፡ ልዕልና ሕጊ ብምብኳሩ፡ ሰብኣውን ዲሞክራስያውን መሰል ዜጋታት ፈጺሙ ስለ ዘይክብር፡ ገደብ ዘይብሉ ግዱድ ዕስክርናን ህዝባዊ ምርጫ ኣይካየድን…….. ወዘተ እንዳበልና፡ ዝርዝር ምቕራብ ኣየድልየናን እዩ። እዞም ጸገማትን ብኩራታትን ኣብ ኤርትራ ኣብቲ መበቆሎም እንተዘይተፈቲሖም፡ ጠንጢካዮም ናብ ስደት ብምምራሕ ዝውገዱ ኣይኮኑን። እዚ ማለት ግና ስደት መሰረታዊ መፍትሒ ደኣ ኣይኹን እምበር ሓደ ካብ ናይ ተቓውሞ መግለጽታት ምዃኑስ ዝዝንጋዕ ኣይኮነን።
ኣብ ኤርትራ ዘሎ ጸገም ብመሰረቱ ብቃልሲ እንተዘይተፈቲሑ ገዲፍካዮ እንተተሰደድካ እውን ደድሕሬኻ እዩ ዝስዕብ። ኣብ ጉዕዞ ናብ ስደት እቲ ኣብ ባሕርን ምድረበዳን፡ ፈቐዶ መደበር ስደተኛታትን ኣብተን መዕቆቢ ክፈቕዳ ዝሕተታ ሃገራት፡ ዘጋጥም ጸገማትን ክሳብ ክንደይ መሪር ምዃኑ ንኤርትራዊ ከም ሓድሽ ዝንገሮ ኣይኮነን። እዚ ከኣ ዘቤታዊ ጸገም እንተሃደምካሉ እውን ደድሕሬኻ ከይዱ ከም ዝጐድኣካ መረጋገጺ እዩ። ስለዚ ከምቲ ስደት ደድሕሬኻ ዝስዕብ፡ እቲ ኣንጻር ጠንቂ ስደት ዝግበር ቃልሲ እውን ኣብ ዝሃለኻ እንተሃለኻ ክዝንጋዕ ዘይግበኦ እዩ። ምናልባት ገለ ወገናት ኣብ ስደቶም ብውልቆም ጽቡቕ ዕድል ኣጋጢምዎም ነገራዊ ዕግበት እንተረኺቦም፡ ስደቶም መሰረታዊ መፍትሒ ዘምጸኣሎም ይመስሎም ይኸውን። ብግብሪ ግና እቲ ኣብ ስደት ኮይንካ ብዝርከብ ነገራዊ ራህዋ ዘይሓዊ ስንብራት ኣብ ቦታኡ ከም ዘሎ ዘይምርሳዕ ኣገዳሲ እዩ። እዚ ማለት ናይ መላእ ህዝቢ ኤርትራ መስረታዊ ሕቶ ዝምልስ ዘተኣማምን መፍትሒ ክሳብ ዘይተረጋገጸ ብውልቂ ዝርከብ ዕግበት መሰረታዊ ክኸውን ከምዘይክእልን እዩ።
ኣብዚ እዋንዚ ብሰንክቲ ወጽዓ ህግደፍ ዝደረኾ ግዱድ ስደት፡ ኤርትራውያን ዘይተዘርእዋ ሃገር የለን። ጉዕዞ ናብ ዝስደት ብጣማጣማ ካብ ኤርትራ ነቒልካ ብቐጥታ ኣብቲ ዝሓለንካዮ ዝብጻሕ ዘይኮነ፡ ክሰግሮ ዝግበኦ መድረኻት ኣለዎ። ብመንጽርዚ መብዛሕትኦም ኤርትራውያን ቅድም ናብተን ምስ ኤርትራ ብመሬት ዝራኸባን ከዕቁበኦም ፈቓደኛታት ዝኾናን ጐረባብቲ ሃገራት እዮም ዝኣትዉ። ሱዳንን ኢትዮጵያን ከኣ መባእታዊ ምዕረፊ ኣብ ምዃን ቕድሚት ዝስረዓ እየን። ምእንቲ እዚ ኢና ከኣ ሱዳንን ኢትዮጵያን ስለቲ ንኤርትራውያን ስደተኛታት መባእታዊ መጽለሊ ምሃበን ከነምስግነን ዝጸንሕናን እዚ ልግሰን ቀጻሊ ንክኸውን እንምሕጸነንን። እዘን ሃገራት ክንድቲ ናብ ሃገርና ዝቐረባ ብምዃነን ስደተኛታት ክበጽሕወን ቀሊል ዝኸውን፡ ጸይቂ ኣእዳው ጉጅለ ህግደፍ ብቐሊሉ ዘረኻኽበለን ምዃኑ ከኣ ሓደጋ ኣለወን። ኣብዘን ሃገራት ዘይምርግጋእ ከጋጥም እንከሎ፡ ኣብኣተን ዝተዓቖቡ ኤርትራውያን ስደተኛታት ተሃሰይቲ እዮም። ካብዘን ሃገራት በብግዜኡ ክጭወዩን ክቕንጸሉን ዝጸንሑ ኤርትራውያን ከኣ ናይዚ ኣብነት እዮም። ተመኩሮ ሓርበኛታት ወልደማርያም ባህልቢ፡ ተኽለብርሃን ገብርጻድቕ፡ መሓመድ ዓሊ ኢብራሂምን፡ ገብረብርሃን ዘርአ፡ ዘካርያስ ንጉሰን ካለኦትን ናይቲ ግዳይ ኣብነት እዮም። ኣብዚ እዋንዚ ብሰንክቲ ኣብ ትግራይ ዝካየድ ዘሎ እሞ ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ዝተሳተፈሉ ውግእ ኣብ ልዕሊ ህይወት ኤርትራውያን ስደተኛታት ክሳብ ሎሚ ወሪዱ ዘሎ ግፍዕን በደልን ሓደ ካብ ኣሉታዊ ሳዕቤናቱ እዩ።
ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ኣብቲ ኣብ ትግራይ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ካብ ተሳተፈ፡ ኣብ ልዕሊ እቶም ኣብ ትግራይ ዝርከባ መደበር ስደተኛታት፡ ሽመልባ፡ ሕንጻጽ፡ ማይዓይንን ዓዲ ሓርሽን ተዓቚቦም ዝጸንሑ ኤርትራውያን ጸገም ከም ዘጋጥም ርዱእ ነይሩ። እነሆ ከኣ እቲ ነዞም ስደተኛታት ዘጋጥሞምን ጌና ሎሚ እውን ዘይተፈትሐን ስእነት ማሕበራዊ ኣገልግሎት፡ ሕጽረት ቀረባትን ምስኣን ናይ ህልውና ውሕስነትን ኣጋጢምዎም። ኮሚሽነር ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ሕቡራት ሃገራት ፍሊፖ ግራንዲ፡ ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ኣብ ትግራይ ከይዶም፡ መደበራት ሽመልባን ሕንጻጽን ከም ዝዓነዋን ብሰንክዚ ምምዝባል ክሳብ 20, ሺሕ ስደተኛታት ሃለዋቶም ከም ዝጠፈአን ምስክርነቶም ሂቦም። ካብዞም ሃለዋቶም ዝጠፈአ ስደተኛታት ብዙሓት ካብቲ መደበራት ብሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ፡ ብሓይሊ ተወሲዶም ኣብ ብዙሕ ከባብታት ኣውራጃ ጋሽ ተኣሲሮም ከም ዘለዉ ብቤተሰቦም ከይተረፈ ተረጋጊጹ ኣሎ። ካብቲ መደበራት ክሃድሙ እንከለዉ ደሃዮም ዝጠፈአን ግጭት ምስተፈጥረ ዝሞቱን ከም ዘለዉ እውን ናይ ዓይኒ መሰኻክር ኣረጋጊጸምዎ እዮም። እዚ ናይ ህግደፍ ሃስያ ኣብተን መደበር ስደተኛታት ጥራይ ከይተደረተ ኣብ ልዕሊ’ቶም ብላዕለዋይ ኮምሽን ጉዳይ ስደተኛታት ተፈቒድሎም ኣብ ኣዲስ ኣበባን ካለኦት ከተማታት ኢትዮጵያን ተጣይሶ ዝነበሩ ኤርትራውያን ስደተኛታት እውን ሓደጋ የንጸላሉ ኣሎ።
ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ሕቡራት ሃገራት ወሲኽካ፡ ብዙሓት ዓለም ለኻዊ ሰብኣዊ ትካላት ብጉዳይ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ኢትዮጵያ ሻቕለቶም ይገልጹ ኣለዉ። ንሕና ኤርትራውያን ከኣ ነዞም ምእንቲ ዜጋታትና ዘእውዩ ዘለው እንዳኣመስገና ተጽዕኖኦም ክዛይድ እንዳጸዋዕና ግደና ክንገብር ድልዋት ክንከውን ግቡእና እዩ። ጉጅለ ህግደፍ ሓንሳብ ካብቲ ንቡር ሰብኣዊ መስመር ስለ ዝወጸ፡ ነዚ ዓለም ለኻዊ ምሕጽንታ ኣይክሰምዖን እዩ። ስለዚ ኣብ ልዕሊኡ ኣዝዩ ዘሕምሞ ስጉምቲ ክሳብ ዝውሰድ ምሕጽንታና ክቕጽል ናይ ግድን እዩ። መንግስቲ ኢትዮጵያ ናይዞም ኣብ ሃገሩ ዘለዉ ኤርትራውያን ስደተኛታት ድሕነት ናይ ምሕላው ሓላፍነት ከም ዘለዎ ደጊምና ነዘኻኽሮ። እንተኾነ ኣብዚ እዋንዚ ደገፍ ጉጅለ ህግደፍ ኣዝዩ የድልዮ ስለ ዘሎ፡ ንከየኾርዮ ክብል ንስደተኛታትና ኣሕሊፉ ከይህቦም ዘየስግእ ኣይኮነን። እምበኣር እዚ ህልዊ ኩነታት ካብ ዘመሓላልፎ መልእኽቲ ሓደ ፡ ስደት መግለጺ ተቓውሞ እንተዘይኮይኑ መሰረታዊ መፍትሒ ከምዘየምጽእ እዩ እሞ ነዚ ኣብ ግምት ኣእቲና ቃልስና ነሕይል።
ምስጢር ጽንዓትን ዓወትን ኤርትራውያን ዘይንቕነቕ ሓድነትና ምዃኑ ኣብ ብዙሕ መድረኻት ተረጋጊጹ እዩ። ከምቲ “ኣዳብዕ ምስ ዝሓብራ ኣርቃይ የጸንበዓ” ዝበሃል፡ ሓድነትና ኣብ ኩሉ ውሽጣዊ ውድባዊ፡ ሰልፋውን ካልእ ውዳበታትናን ወሳኒ ኮይኑ፡ ብፍላይ ኣብ ኤርትራዊ ተመኩሮና ከኣ ሓለፋ ኣለዎ። ናይቲ ኣብ ግዜ ቃልስና ምእንቲ ናጽነት፡ ኣንጻር ብኹሉ መለክዕታት ካባና ዝበዝሑን ዝሓየሉን ገዛእቲ ምስ ግዳማዊ ደገፍቶም ተቓሊስና ናይ ዝሰዓርናሉ ምስጢር መግለጺ ከኣ ጽንዓትን ሓድነትን ኤርትራን ህዝባን እዩ። ስለዚ ሓድነትና ክሳብ ክንድዚ ኣዝዩ ዕዙዝ ዓቕምን ምስጢርን ዓወትና ካብ ኮነ ወትሩ ከም ብሌን ዓይንና ክንሕልዎ ናይ ግድን እዩ።
እቲ ዓሚቕ ትርጉም ሓድነትና በብግዜኡ ሃገርና ንዝጐበጡ ገዛእቲ እውን፡ ይረኣዮም ስለ ዝነበረ፡ እሞ እዚ ሓድነት እንተኾነ ክፈርስ እንተዘየሎ ከኣ ክልሕልሕ ብዙሕ ጽዒሮም እዮም። ምኽንያቱ ምድኻም ሓድነት ኤርትራን ህዝባን ንኤርትራ ብቐጻሊ ናይ ምግዛእ ህርፋኖም ዘረጋግጽ ምዃኑ ይርድኡ ስለ ዝነበሩ። እዚ ሓድነት ኤርትራን ህዝባን ናይ ምድኻም ፈተነ፡ ካብ ምምሕዳር እንግሊዝ ጀሚሩ ክሳብ ስርዓት ደርግ መልክዑ እንዳቐያየረ ተራእዩ እዩ። እንተኾነ ሳላ’ቲ ጽንዓትን ብግዝያዊ ረብሓ ዘይምዕሻውን ህዝቢ ኤርትራ፡ እቲ ቅድም ገለ ክፋል ኤርትራ ናብ ሱዳን ዝተረፈ ድማ ናብ ኢትዮጵያ ዝብል ዝነበረ እማመ ኣይተዓወተን። ኣብ ግዜ ደርጊ ዝተፈተነ “ቆላማን ደጋማን” ዝበሃል ዝነበረ ፈተነ እውን ከምኡ ከይሰጐመ ኣበርዒኑ።
ሓድነት ኤርትራን ህዝባን ናይ ምህላውና ከም ሃገር ቀንዲ ረቛሒ ስለ ዝኾነ፡ ወትሩ ጥቁቕ ሓለዋ ዘድልዮ ዓንዲ ማእከል ህልውናና ከም ሃገርን ህዝብን እዩ። ብዘይዚ ሓድነት፡ ኤርትራን ኤርትራውነትን ህላወ ስለ ዘየብሎም፡ እዚ ዓንዲ ማእከል ኣብ ዘይደልደለሉን ዘይተዓቀበሉን ብዛዕባ ዓይነት ስርዓት ምምሕዳርን መሰረታዊ መሰላትን ምሕሳብ ትርጉም የብሉን። ምኽንያቱ ኣብ ዘየሎ ነገር ጽቡቕ ምምናይ ካብ ምዃን ሓሊፉ ካልእ ትርጉም ክህልዎ ስለ ዘይክእል። ስለዚ ብዛዕባ ሕገምንግስታውነት፡ ኩለ መዳያዊ ብዙሕነት፡ ዲሞክራስያውነትን ምኽባር ሰብኣውን ዲሞክራስያውን መሰላትን ክንሓስብን ምእንታኡ ክንቃለስን እንከለና፡ ምዕቃብ ሓድነት ኤርትራን ህዝባን ቅድሚት እዩ ዝስራዕ።
ኣጀንዳ ሓድነት ወትሩ ህያው ኮይኑ፡ ብፍላይ ኣብ ከምዚ ሎሚ ንርከበሉ ዘለና ሃዋህው፡ ውሽጣውን ከባብያውን ፖለቲካዊ ማዕበላት ክውስኽን ከዕለብጥን እንከሎ፡ ዝያዳ ዕዙዝ ይኸውን። መራሕቲ ኤርትራዊ ህግደፍን ኢትዮጵያዊ ብልጽግናን ሓድሽ ዘይቅዱስ ዝምድና ካብ ዝጅምሩ እነሆ ሳልሳይ ዓመቶም ቀሪቡ ኣሎ። ነዚ ዝምድና ተኸቲሎም ክረኣዩ ዝጸንሑ ምዕባለታት ከኣ ዝያዳ ኩሉ ግዜ ኣብ ጉዳይ ልኡላውነትን ሓድነትን ሃገርና ብዝያዳ ክንግደስ ዘገድዱ እዮም ነይሮም። ናይ ዲክታተር ኢሳያስ ኣብ ፈቐዶ መድረኻት ተጣላዕቲ መደረታት ናይቲ ሓድነት ኤርትራን ህዝባን ዝህድድ ሓደጋ ኣማላኸቲ እዮም። ካብዚ ሓሊፎም ክቀላቐሉ ዝጸንሑ፡ “ርክብ ህዝቢ ምስ ህዝቢ፡ ብሩህ መጻኢ፡ ኣግኣዝያን…… ወዘተ ዝብሉ ሸበድበዳት እውን ብቐጥታ ይኹን በተዘዋዋሪ ሓድነት ኤርትራን ህዝባን ዝፍሕቁ እዮም። ሕጂ እውን ጌና ፈኸም ይብሉ ከም ዘለዉ ኣብ ዝተፈላለዩ ማሕበራዊ መራኸብታት ምልክታት ንዕዘብ ኣለና።
ኣብ መንጎ ኤርትራን ትግራይን ብዘይካቲ ጀኦግራፍያዊ ጉርብትና፡ ቋንቋን ባህልን ወሲኽካ፡ ብዙሓት ዘዛምዱና ጉዳያት ከም ዘለዉ ርኡይ እዩ። እንተኾነ ብዘየወላውል፡ ኤርትራ ልኡላዊት ሃገር እያ። ትግራይ ከኣ ምስ ኤርትራ እትዳወብ ሓንቲ ካብ ክልላዊ ምምሕዳራት ኢትዮጵያ እያ። እዚ ብዋዛ ፈዛዛ እሞ ብዘይኣፍልጦ ህዝቢ ብዝኾነ ኣካል ኣቀዋውማ እዩ። ኤርትራ ብሃይማኖት፡ ቋንቋ፡ ባህልን ካልእን ናይ ማንነት መለክዒ ዝፈላለ፡ ግና ከኣ ሓደ ኤርትራዊ ልኡላዊ ቃና ዘለዎ ህዝቢ እትሓቁፍ ብዙሕነታዊት ሃገር እያ። ነዚ ዘሪግካ፡ ንኣበነት ንዝተወሰኑ ትግርኛ ዝዛረብ ኤርትራዊ ከባቢ ምስ ክልል ትግራይ ሓዊስካ ሓዳስ ሃገር ንምፍጣር ዝግበር ፈተነ ካብቲ ብዙሕ ሓደጋታቱ ንሓድነት ኤርትራን ህዝባን ዘፍርስ ስለ ዝኾነ ተቐባልነት የብሉን። እዚ ኣተሓሳስባዚ ካብቲ ኢሳያስ ንኤርትራ ብደምን ኣዕጽምትን ዝተነድቀ ልኡላውነታ ጠሊሙ ናብ ኢትዮጵያ ክመልሳ ዝደናደኖ ዘሎ ዝኸፈአ እንተዘይኮይኑ ዝሓሸ ኣይኮነን። ስለዚ በዚ ኣብ ከባብና ዝፍጠር ዘሎ ህቦቡላ ከይተደናገርና በቲ ሓደ ወገን ነቶም ሓድነትና ዝፍሕቁ ብጽኑዕ ክንቃለሶም በቲ ካልእ ወገን ከኣ ንሕና ናይ ሓድነት ኣገዳስነት ኣብነት ክንከውን ኣብ እንግደደሉ እዋን ምህላውና ኣይንዘንግዕ።
ኣብዚ እዋንዚ ከባቢና ክሳብ ክንደይ ይሕቆን ከም ዘሎ ንዕዘቦ ኣለና። ጻዕዩ እንታይ ከም ዘምጽእ ከኣ ኣብ መጻኢ ዝረአ መስርሕ እዩ። እቲ ከመጽእ ዝኽእል ሓድሽ ኣሰላልፋ ንሓድነትን ልኡላውነትን ኤርትራ ኣብ ሓደጋ ዘውድቕ ከይከውን ከኣ ከሎ ጌና ክንዳለወሉ ዝግበኣና እዩ። ጉጅለ ህግዲፍ ብዘይ ድሌትን ፈቓድን ህዝብና ንሃገርና ናብ ክትወጾ ዘይትኽእል ዓዘቕቲ ከየእትዋ እንዳተኸላኸልና፡ ኣንጻር ጉጅለ ህግደፍ እንዳጨርሑ ኣንጻር ሓድነት ኤርትራን ህዝባን ይሰርሑ ንዘለዉ ኣካላት ብግቡእ ከነቕልበሎምን ክንገንሖምን ናይ ግድን እዩ። ምኽንያቱ ናይታ ለውጢ ትጽበ ዘላ ሃገርና ሓድነትን ልኡላውነትን ከየውሓስና ብዛዕባ እትጽበዮ ዘላ ለውጢ ጥራይ ምሕሳብ ትርጉም ስለ ዘይህልዎ።
ተጋዳላይ ግርማይ ሃይለ ብ1957 ዓ.ም ኣብ ዓዱ፣ ዓዲ በያን ተወሊዱ። ግርማይ በቲ ኣብ 1975 ኣብ ከተማታትን ገጠራትን መላእ ኤርትራ ዝተጓሃሃረ ሃገራዊ ቃልሲ ብዝሓደሮ ፍቕሪ ሃገርን ናይ ቃልሲ ወንን ተደሪኹ ኣብቲ ዓመት እዩ ናብ መሳርዕ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ዝተሰለፈ። ግርማይ ሃይለ ድሕሪ መባእታዊ ወታሃደራዊ ትምህርቲ ምጥንቓቁ፣ ናብቲ ኣብ ደንከል ዝነበረ ተዋጋኢ ሓይሊ ናይ ተሓኤ ተመዲቡ፣ ብትብዓትን ተወፋይነት ቃልሳዊ ግዲኦም ካብ ዘበርከቱ ተጋደልቲ ሓደ እዩ።
ግርማይ፣ ኣብታ ወዲ ቀሺ ዝመርሓ ዝነበረ ሓይሊ መድፋዓጂ ኣርበጂ ኮይኑ፣ ኣብ ሓያሎይ ኣንጻር መግዛእታዊ ሰራዊት ኢትዮጵያ ዝተኻየዱ ውግኣት ተረባሪቡ፣ መርኣያ ተወፋይነቱን ትብዓቱን’ውን ኣካሎም ካብዝኸፈሉ ጀጋኑ ነይሩ። ንዘጋጠሞ መውጋእትን ስቓይን ስዒሩ፣ ኣብቲ ብተጋዳላይ ዓብድላ ሓሰን ዝምራሕ ዝነበረ በርጌድ 64 ተመዲቡ፣ ፖለቲካዊ ትምህርቲ ድሕሪ ምውሳድ ብደረጃ ካድር ኣብ ፖለቲካዊ ናይ ምንቅቃሕ መደብ ኣብ ምብርካት እንከሎ፣ ንጀብሃ ብዘጋጥመ ውዲታዊ መጥቃዕትን ውድቀትን ኣብ ዶባት ሱዳን ምስኣተወት’ውን ቃልሱ ብዘይምቁራጽ ምስቲ ንተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ንምሕዳስን ንምቕጻልን ዝወገነ ሸነኽ ኮይኑ ዘይሕለል ቃልሲ ዘካየደ ጽኑዕ ኣባል እዩ።
ግርማይ፣ ድሕሪ ፍሽለት ናይ’ቲ ኣብ መንጎ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ሰውራዊ ባይቶን ህዝባዊ ሓይልታት ሓርነት ኤርትራን ዝተኻየደ ስምምዕ ናይ 1983፡ ፖለቲካዊ ካድርን ወኪል ውድብ ተሓኤ ሰውራዊ ባይቶን ኮይኑ ኣብ ፖርት ሱዳን ተመዲቡ። ካብዚ ከይወጸ ተሓኤ ሰውራዊ ባይቶ ናብ ሰልፊ ተሰጋጊሩ፡ ምስተሰጋገረን ጸኒሑውን፣ ቅድም ሰልፊ ህዝቢ ኤርትራ፡ ቀጺሉ ኣብ 2010 ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ምስቆመ’ውን፣ ንዝኮነ ይኹን ናይ ቃልሲ መሰናኽላትን ምድንጋራትን ብትብዓትን ብህድኣትን ሰጊሩ፡ ወኪል ሰልፊ ኮይኑ ሰልፋውን ሃገራውን ግቡኡ ፈጺሙ። ኣብ ከምዚ ዝኣመስለ ናይ ቃልሲ ኲነታት እንከሎ ብጽኑዕ ሓሚሙ፣ ቅድም ኣብ ግብጺ ካይሮ ሆስፒታል ክልተ ግዜ ናይ ርእሲ መጥባሕቲ ኣካይዱ፣ ብጻዕሪ በኹሪ ወዱን ተሓባበርቱ ሽወደናውያንን ናብቲ ሃገር ክኣቱ ዕድል ረኺቡ፣ ኣብ ተኸታታሊ ሕክምናዊ ክንክንን መጥባሕትን ንሞት ክስዕራ ድሕሪ ምጽናሑ፡ ንዕለት 19 ጥሪ 2021 ግን እተን ኣብ በረኻታት ኤርትራ ዝጎያ ዝነበራ ማሓውሩ ክሰግራኣ ስለዘይካኣላ ኣብ ሽወደን ኣብ ሕቁፊ በዓልቲ ቤቱን ደቁን ካብዛ ዓለም ብመስዋእቲ ተፈልዩ።
ተጋዳላይ ግርማይ፡ ኣቦ ሓሙሽተ ቆልዑ ኮይኑ፣ ብስድራን ናብራን ከይተሰናኸለ፡ ኩሉ’ቲ ውድብ ተሓኤ ሰውራዊ ባይቶን ሰልፍን ዝሓለፎ ጽንኩር መድረኻት ካብ ናይ ቃልሲ ብጾቱ ከይተፈልየ፣ ህዝባዊ ጉዳያት ብምቕዳም ብዘይምሕላል ዝመከተ መስተውዓልን ጽኑዕን ናይ ቃልሲ ብጻይ እዩ ነይሩ። ስዉእ ግርማይ ሃይለ 26 ጥሪ 2021 ኣብ ሽወደን ሓመድ ኣዳም ክለብስ እዩ።
በዚ ኣጋጣሚ ንስድርኡን መላእ ቤተ ሰቡን ናይ ቃልሲ ብጾትን ጽንዓትን ጽሮትን ይሃብ። ንብመስዋእቲ ዝተፈልየ ብጻይ ድማ መንግስተ ሰማያት የዋርሶ እንዳበልና ተኻፈልቲ መሪር ሓዘኖም ምዃና ንገልጽ።
ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ተረኽቦታት ክንመዝንን ካብቲ ሚዛን መርገጽ ክንወስድን እንከለና ጉዳያትን ተረኽቦታትን ኢና ነወዳድር። ኣብ መስርሕ እቲ ምምዛን ኣብ ግጉይ መደምደምታ ምእንቲ ከይንወድቕ ከኣ ክንጥንቀቕን ንጉዳያት ብብዙሕ መልከዓት ክንርእን ይግበኣና። እቲ ኣብ ከምዚ ኩነታት ነዘውትሮ ጥንቃቐ ከኣ ሓደ ጫፍ ጥራይ ሒዝካ ብዘይምኻድ እዩ ዝግለጽ። ሓደ ጫፍ ጥራይ ሒዝና እንተከይድና ግና ሓደጋ ምኽታሉ ዘይተርፍ እዩ። ካብቲ ከጋጥም ዝኽእል ሓደጋ ምስቲ እቲ ካልእ ጫፍ ሒዙ ዝጐትት ኣካል ናይ ሓባር ረብሓን ሸቶን እንዳሃለወካ ሓቢርካ ናይ ዘይምስራሕ ህልኽ ከስዕብ ይኽእል። ናይ ከምዚ ዓይነት ሓደጋ ጠንቂ ዝኸውን ካብ ናትካ ንዝተፈልየ ናይ ካለኦት ሓሳብ ቦታ ብዘይህብ “እታ ሓቅን ቅንዕትን ምሳይ ጥራይ እያ ዘላ” ዝብል ጸቢብ ተረድኦ እዩ። እዚ ካብ ንኡስ ማሕበራዊ ርክባት ጀሚርካ ክሳብ ዓበይቲ ፖለቲካዊ ኣጀንዳታት ዘጋጥም ዘሎን ኣብ ተመኩርና ኣብ ብዙሕ መድረኻት ዝረኣናዮን ዋጋ ዝኸፈልናሉን እዩ።
ኣብቲ ጫፋት ምጉታት ከኸትል ዝኽእል ፍልልያት ዘስዕብ ምውድዳር፡ ናይ ቀደምን ናይ ሎምን፡ ዓብይን ንኡስን፡ ገዲምን ሓድሽን፡ ደቂ ኣንስትዮን ደቂ ተባዕትዮን፡ ሃይማኖታዊ እምነተይ እምነትካ፡ ቋንቋይን ቋንቋኻን፡ ከባብየይን ከባቢኻን፡ ተወጻዕን ወጻዕን……. ወዘተ፡ እንዳበልና ክንዝርዝር ንኽእል። ብዓብይኡ ከኣ ረብሓይዶ ረብሓኻ ዘንቅዶ ናይ ኣተሓሳስባ ውድድርን ምጉታትን ኣሎ። እዚ ምጉታት ኣብ ውሱን ኩርናዕ ዝድረት ዘይኮነ ሃገር ምስ ሃገር እውን ዝሕምስ ዘሎ እዩ። ኣብዞም ዝበልናዮም ውድድራት ከካብቲ ንጉዳያት እንመዝነሉ ኩርነዓት ዝነቅል፡ ሓላፍነታውያን እንተኮይና ክዕረቕ ዝኽእል፡ እንተ ጸቢብናን ሰሲዕናን ግና ናብ ዝበለሐ ጐንጽን ዕንወትን ዝወስድ ፍልልይ ክፈጥር ይኽእል። ናይዚ ኣብነት ንምርካብ ርሑቕ ከይከድና ናብ ህልዊ ኩነታት ዞባና ምቕላብ ጥራይ እኹል እዩ። ሃገርና ከኣ ናይዚ ዘሻቕል ተርእዮ ሞዴል እያ። እስኪ ሓደ ሰብ ብዛዕባ ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ጉዳያት ዘድሊ ልቦናን ምስትብሃልን ከረድእ እንከሎ ዝለገሶ ምዕዶ ንጥቀስ። ሓንቲ ካብተን 0-9 ዘለዋ መቑጸርታት ኣብ ወረቐት ተጻሒፋ ነይራ። ነዛ ቁጽሪ እቲ ሓደ ሰብ ካብ ናይታ ተጻሒፉዋ ዝነበረ ኣተሓሕዛኡ ነቒሉ እዚኣ “ቁጽሪ 6 እያ” ኢልዋ። እቲ ሓደ ከኣ ካብቲ ናቱ ፍሉይ ኣተሓሕዛ ናይታ ወረቐት ነቒሉ፡ የለን “የለን ቁጽሪ 9 እያ” ኢልዋ። በዚ ክስሓሓቡ ዝተዓዘበ ሳልሳይ ኣካል ከኣ እቲ ፍልልይ ካብ ኣተሓሕዛ ናይታ ዝተጻሕፋ ወረቐት እዩ እምበር ክልቴኹም ቅኑዓት ኣለኹም በሎም። እታ ሓቂ ምስ ክልቲኦም እምበር ምስ ሓዲኦም ጥራይ ከም ዘይነበረት ኣረድኦም እሞ ካብ ምስሕሓብ ደሓኑ ይበሃል።
ኣብዚ ዘለናዮ እዋን ብፍላይ ከኣ ኣብ ከም ሃገርና ዝኣመሰላ ህዝብን መንግስትን ምውድዳር ዝተለመደ እዩ። ከምቲ ግቡእ ህዝቢ፡ ህዝቢ እዩ። መንግስቲ ከኣ ብፈቓድ ህዝቢ ዝድይብን ዝወርድን ካብ ህዝቢ ዝወጽእ ማዕረ ህዝቢ ናይ ምውድዳር መሰልን ደረጃን ዘየብሉ ትካል እዩ። እዚ ኣብ ንቡር ኩነታት ዝምድና ህዝብን መንግስትን ዝርአ እዩ። ኣብ ብዙሓት ብፍላይ ከምዚ ኣብ ሃገርና ዘሎ ኢደወነናዊ ጉጅለ ህግዲፍ ግና ካብ ህዝቢ ተፈልዮም፡ ጠጠው ዝብልሉ ሕገመንግስታዊ ባይታ ስለ ዘየብሎም፡ ዘይናቱ ክነሶም ምስቲ ህዝቢ ተላሒጎም “ሓደ ኢና” ክብሉ ይፍትኑ። “ንሓና ሃገር ንሕና ህዝቢ” ዝብል ናይ ህግዲፍ ናይ ሓሶት መዝሙር’ኳ ናይዚ መርኣያ እዩ። እዚ ኣበሃህላ ብመንጽር’ቲ ኣብ መንጎ ህዝቢ ኤርትራን ህግደፍ ዘሎ ዝምድና ፈጺሙ ግጉይ እዩ።
ኣብዚ እዋንዚ ጉጅለ ህግዲፍ ኣብ ውግእ ትግራይ ኢዱ ኣእትዩ ራስያታት ይፍጽም ከም ዘሎ ብሰፊሑ ናይ ዝተፈላለዩ ማዕከናት ዜና መዛረቢ ኣጀንዳ ኮይኑ ዘሎ እዩ። ብዙሓት ተጋሩ “ህዝቢ ኤርትራ ወሪሩና” ክብሉ ይስምዑ እዮም። ሓያሎ ኤርትራውያን ከኣ ምናልባት ስም ህግደፍ ብሕማቕ ክለዓል እንከሎ ንህዝቢ ኤርትራ እውን ይልክሞ እዩ ዝብል ብዝመስል ነቲ ጉጅለ ናይ ምክልኻል ዝንባለ የርእዩ። እምበኣር ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ እዩ ንጉዳያት ኣብ ክንዲ ሓደ ጫፍ ምጉታት፡ ኣመዛዚንካ ምርኣይ ዘድሊ። ጉጅለ ህግደፍሲ ንህዝቢ ኤርትራ ኣይኮነንዶ ኣብዚ ዶብ ሰጊርካ ዝፍጸም ምጥፍፋእን ሓጥያትን ኣብ ገዛእ ጉዳዩ እውን ህዝቢ ዝውክለሉ መርተዖ የብሉን። እዚ ነቶም ህግደፍ በዲሉና ዝብሉ ወገናት’ውን ብሩህ ስለ ዝኾነ ምእንቲ ርትዓውነቶም ንህዝቢ ኤርትራ ካብቲ ሓጥያት ከውጽእዎ ይግበኦም። እቲ ጉጅለ ግና መተሓጥይቲ ምእንቲ ክረክብ ህዝቢ ክሕመ እንከሎ ከጽቅጥ ናይ ግድን እዩ።
“ሰራዊት ኤርትራ ናይ ህግዲፍ ድዩ ናይ ህዝቢ?” ዝብል እውን ምስቲ ኣብ ትግራይ ዘሎ ኢድ ኣእታውነትን ዝርያን ተተሓሒዙ፡ ኣብዚ እዋንዚ ኣዛራቢ ኮይኑ ዘሎ እዩ። ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ካብ ኣብራኽ ህዝቢ ኤርትራ ዝወጸ፡ ረብሓኡ ካብ ረብሓ ህዝቡ ዘይፍለን ኣብ መጻኢት ኤርትራ ናይ ምትህድዳእ፡ ሓለዋን ምክልኻል ረብሓ ህዝብን ግደ ዝጽበዮ ስለ ዝኾነ ሰራዊት ኤርትራ ዘይበሃል ኣይኮነን። እንተኾነ በቲ ህዝቢ ኤርትራ ዘይፈልጦን ሕገመንግስታዊ ውክልና ዘይሃቦን ጉጅለ ህግድፍ ዝምረሓሉ ሕቡእ ፖሊሲ፡ ዝስልጥን፡ ዝዕጠቕን ተኣዚዙ ዝዋጋእን ምዃኑ ከኣ ህዝባውነት ከም ዘስእኖ ምዝንጋዕ ኣየድልን። ብመንጽር’ዚ እዚ ሰራዊት ናይ ብሓቂ ወዲ ህዝቢ ምዃኑ ንምርግጋጽ፡ ብዛዕባቲ ጉጅለ ህግዲፍ ኣብ ልዕሊ ህዝቡ ዘውርዶ ዘሎ በደል ቃሉ ከስምዕን ግብራዊ ስጉምቲ ክወስድን ይግበኦ። ኮታ ካብ ጉጅለ ህግደፍ ህዝቢ ኤርትራ ከም ዝቐርቦ ከርኢ ይግበኦ። እቲ ኢሳያስ ዝንየተሉ ሓይልን ዓቕምን ናቱ ናይቲ ሰራዊት ሓይሊ ስለ ዝኾነ “ ኣንጻር ህግደፍ ዘይለዓል ካብ እገለ ስለ ዝሰጋእኩ እየ” ኢሉ ዝሃድመሉ ምኽንያት ቅቡል ኣይኮነን። ካብዚ ሓሊፉ ንቀጻልነት እቲ ጉጅለ ክብል ንብረት ዝራሲ፡ መሰላት ዝግህስን ተኲሱ ህዝቡ ዝቐትልን እንተኾይኑ፡ ግና “ናይ ህግዲፍ ዘይኮነስ ናይ ህዝቢ እዩ” ክትብሎ ኣጸጋሚ እዩ። በዚ ኮነ በቲ ኣብዝን ካለኦት ተሃወስቲ ጉዳያትን ኣብ ክንዲ ሓደ ጫፍ ምጉታት ምምዝዛን ኣገዳሲ እዩ።
