http://ascenteq.com/project/epdp

ሱዳንን ሩሲያን ወተሃደራውን ቁጠባውን ስምምዓት ክኽትማ ይቀራረባ ከም ዘለዋ፡ ኣባል ላዕለዋይ ወተሃደራዊ ልኡላዊ ኮሚተ ሱዳን ጀነራል ያሲር ኣል ዓጣ ሓቢሩ። እቲ ስምምዕ ኣብ ቀይሕ ባሕሪ ናይ ሩሲያ መደበር ወተሃደራዊ ቀረብ ሓይሊ ባሕሪ ከም ዘጠቓልል ተሓቢሩ።

ጀነራል ያሲር እቲ ስምምዕ ብሰንክቲ ኣብ ሱዳን ዝካየድ ዘሎ ውግእ ተንጠልጢሉ ከም ዝጸንሐን ሎሚ ግና እቲ ኩነታት ሩሲያ ኣብ ትሕዝቶ እቲ ስምምዕ ዳግመ-ርኢቶ ክትገብር ዕድል ከም ዝሃባ ጠቒሱ። ኣተሓሒዙ ድማ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ብሚሃየል ቦግዳኖቭ ዝምራሕ ልኡኽ ሩሲያ ናብ ፖርቱሱዳን ኣብ ዝገበሮ መገሻ ምስ ምምስራት እቲ ማእከል ንሰራዊት ሱዳን ብሩሲያ ወተሃደራዊ ሓገዝ ክወሃብ ዝብል ሓሳብ ምቕራቡ ንመደበር ተለቪዥን “ኣልሓዳስ/Alhadath” ኣብ ዝሃቦ ቃል ኣፍሊጡ።

ኣብ ርእሲቲ ወተሃደራዊ ሓገዝ፡ እቲ ስምምዕ፡ ኣብ መዳያት ሕርሻ፡ ዕደናዊ ምትሕብባርን ምምዕባል ኣገልግሎት ወደብን ዝኣመሰሉ ቁጠባዊ ጽላታት’ውን ከም ዘጠቓልል ብተወሳኺ ኣዘኻኺሩ። ኣተሓሒዙ ድማ ብምክትል ሓላፊ ላዕለዋይ ኮሚተ ልኡላውነት ሱዳን ዝምራሕ ወተሃደራዊ ልኡኽ ሱዳን ናብ ሩሲያ ከም ዝገይሽን ኣብ መወዳእታ እቲ ስምምዕ ብኣቦመንበር ላዕለዋይ ልኡላዊ ኮሚተ ሱዳን ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ከም ዝዛዘም ኣፍሊጡ።

ጀነራል ኣል ኣታ ነቲ ምስ ሩሲያ ዝቕጽል ዘሎ ስምምዕ ኣዕዚዙ ብምድጋፍ፡ ምስ ከም ኣሜሪካ፡ ሱዕድያን ግብጽን ዝኣመሰላ ሃገራት ናይ ሱዳን ረብሓ ብዝሓለወ ተመሳሳሊ ስምምዕ ክግበር ከም ዝከኣል ብምጥቃስ፡  ቁጠባውን ወተሃደራውን ረብሓ ሱዳን ንምርግጋጽ ብዝለዓለ ክንደፍእ ኢና ኢሉ።

ቅድሚ ውግእ ሱዳን ምጅማሩ ሩሲያ ምቅርራባ ምስቲ ብጀነራል ዳጋሎ ዝምራሕ ዝወገነት ምንባራ ይዝከር። ሎሚ ድማ ምስቲ ብኤርትራ፡ ግብጺጽን ሱዕድያን ዝድገፍ ወገን ሱዳን  ምውጋና፡ እቲ ፖለቲካዊ  ኣሰላልፋ ከባቢና ብቕልጡፍ ይቀያየር ከም ዘሎ ዘርኢ ይመስል።

ፕረሲደንት ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ ጆን ባይደን፡ ኬንያ ሓንቲ ካብተን 18 ኣባል ኔቶ ዘይኮና፡  እስራኤል፡ ብራዚልን ፍሊፒስን ዝርከበኣን ናይ ቀረባ መሓዙት ሃገሩ ክትከውን ምስ ባይቶኡ ከም ዝሰርሕሉ ኣፍሊጡ። ባይደን ነዚ ዝገለጸ ወግዓዊ መንግስታዊ መገሻ ፕረሲደንት ኬንያ ዊልያም ሮቶ ናብ ኣመሪካ ምኽንያት ብምግባር ብ23 ጉንበት 2024 ኣብ ዝሃብዎ ናይ ሓባር ጋዜጣዊ መግለጺ እዩ።  ንኣፍሪቃዊ መራሒ ብኣመሪካ  ኣቀባብላ ክግበር ካብ 2008 ጀሚሩ ን6ይ ግዜኳ እንተኾነ፡ ንመራሒ ኣፍሪቃ መንግስታዊ ወግዓዊ ኣቀባብላ ክግበር ግና ድሕሪ 15 ዝፍጸም ዘሎ ምዃኑ  ኣብቲ መግለጺ ተመልኪቱ። ኬንያ ከምዚ ዝኣመሰለ ደረጃ ካብ ዝረኸባ ሃገራት ኣፍሪቃ 4ይቲ ክትከውን እንከላ፡ ካብ ሳህራ ንታሕቲ ግና ቀዳመይቲ እያ።

ፕረሲደንት ባይደን ኣሜሪካን ኬንያን ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ኣንጻር ኣልሸባብን ካለኦት ፈጠርቲ ራዕድን ብዘመዝገብዎ ውጽኢትን ኣብ ጐኒ ዩክረይን ብሓባር ምስላፎምን ካብ ምቅርራብ ሓሊፉ፡ ናብ ዝለዓለ ደረጃ ዝምድና ከም ዘብጸሖም ኣፍሊጡ። 

ኣብቲ ዝተዋህበ መግለጺ፡ ዕላዊ መንግስታዊ መገሻ ፕረሲደንት ዊልያም ሮቶ ናብ ኣመሪካ ምስ መበል 60 ዓመት ዲፕሎማሲያዊ ዝምድና ክልቲአን ሃገራት ዝተሓሓዘ እዩ። ናይ ክሳብ ሕጂ ምትሕብባር ክልቲአን ሃገራት ብዝምልከት ከም ዝተጠቕሰ ኣብ መዳያት፡ ጸጥታ፡ ንግድን ምሕዳስን ናብ ጥቡቕ ቴክኖሎጂያውን ጥዕናውን ምትሕግጋዝ ደይቡ ከም ዘሎ ተሓቢሩ።

ፕረሲደንት ኣሚሪካ ኣብቲ ንፕረሲደንት ኬንያ ዝተቐበለሉ፡ ሃገራት ኣፍሪቃ ካብ ምስ ቻይና ምስ ሃገሩ ዝምድና ምፍጣር ከም ዘዋጸኣን ጠቒሱ፡ ብፍላይ ኬንያ  ነቲ ኣብ ሃገር ሃይቲ ተፈጢሩ ዘሎ ቅልውላው ንምህድእ  ምስቲ ኣሜሪካ ሰላም ንምፍጣር እተዋፍሮ ሰራዊት ዝተሓባበር፡ ሓይሊ ፖሊስ ክትልእኽ ቅርብቲ ምዃና ንኢዱ።

ፕረሲዳንት ዊልያም ሮቶ ብወገኑ መንግስቱ  ኩነታት ሃይቲ ኣብ ምህዳእ ምስ ኣመሪካ ብምትሕብባር  ኩሉ ዝኽእሎ ዘበለ ክገብር ትዳለው ከም ዘሎ ኣረጋጊጹ።

ኬንያ ዘይኣባል ኔቶ መሓዛ ኣመሪካ  ብምዃን “ስትራተጅያዊ ራእይ ናይሮቢ-ዋሽንግተን” ኣብ ትሕቲ ዝብል ፖሊሲ፡ ከምተን እስራኤልን ብራዚልን ዝርከበአን 18 ሃገራት ብኣጽዋር፡ ፋይናንስ፡ ምስራዝ ልቃሕ፡ ቁጠባዊ ወፍርን ካልእ ረብሓታትን ክትረክብ ዕድል ክህልዋ እዩ።

ዲክታተር ኢስያስ ኣፈወርቂ መበል 33  ዓመት ዝኽሪ መዓልቲ ናጽነት ኤርትራ ምኽንያት ብምግባር ኣብ ስታድየም ኣስመራ 13 ደቓይቕ ዝወሰደ መደረ ኣስሚዑ። መደረኡ ትሕቲ ትጽቢት ኤርትራን ጥራይ ዘይኮነ፡ ካብ ኤርትራዊ ዘቤታዊ ዛዕባ ኣዝዩ ዝረሓቐን ተሓይኹ ዝተደርበየን ነይሩ።

ካብኡ ዝያዳ ዝቐርቦምን ዝፈልጥዎን ኣካላት ተዛሪቦም መስርዑ ዘትሓዝዎም ህልዊ ምፍጣጥ ሩስያን ዩክረይንን በቲ ሓደ ወገን፡ ወጥሪ ቻይናን ታይዋንን ድማ በቲ ካልእ ወገን ዝያዳ ሓላይ መሲሉ ኣኳማሲዕዎ። ነቲ ቅድሚ ሕጂ ንሰማዒኡ ዘድከመ፡ ንሩስያን ቻይናን ዘለዎ ደገፍን ቅብጥሮትን ከኣ መመሊሱ ሓይኽዎ። ንኣሜሪካን ኣባል  ኔቶ ሃገራትን ከኣ ኩሉ ጸርፍታት ተወዲእዎስ “በሃራት ዓብልል ገብት” ብዝብል  ሓድሽ ቅጽል  ኣጸሊምዎም። ኣብ ናይ ሎሚ መደረኡ ሓዳስ እተባሃል ከኣ ነዛ  ዓብልል ገብት እትብል ሓረግ ምጥቃሙ እዩ።

እቲ ካልእ ዘልዓሎ ብሓፈሻ ኣብ ቀይሕ ባሕርን ከባቢኡን ዘሎ ወጥር ብፍላይ ድማ ጉዳይ ፍልስጤም ነይሩ። ንመሰል ህዝቢ ፍልስጤም ምድጋፉ ቅቡል ኮይኑ፡ ኩሉ መሰላት ኤርትራን ህዝባን ብተደጋጋሚ እሞ ድማ ኣብ ኩሉ መዳያት ዝገሃሰ፡ ዕሉል ጠላም፡ ኣብ ምኽባር መሰል ህዝቢ ፍልስጤም ከድምዕ ምጽባይ ግና ኣሽካዕላል ጥራይ እዩ። እዚ ካብቲ ቅድሚ ሕጂውን ጉዳዩ ገዲፉ፣ ብዛዕባ ኢትዮጵያ ዓንገረር ዝብሎ ዝነበረ  ፈሊኻ ዝረአ   ኣይኮነን።

ኢሳያስ ሎሚ እውን ውሽጣዊ ናይ ውግእ ህርፋኑ ኣይለቐቖን።  ኣብ ውሽጡ ህርፋን ውግእ ተደጒሉ ከም ዘሎ ንምንጽብራቕ ከኣ ክንዋጋ ኢና’ሞ ክንስዕር ኢና ዝብል መንፈስ ንምንጽብራቕ “ካብ ቅሰኑ ንላዕሊ ዝባሃል የለን” ብዝብል ኣመላኺቱ። ዝያዳ ንምንህሃር ከኣ፡ “ንዝኾነ ተጻብኦ ሓድነታዊ ድልውነትና ኣብ ቦትኡ ኣሎ” ኢሉ።

ኩሉቲ ብገለ ተስፋ ዘይቆርጹ ኤርትራውያን “ኣብዛ መበል 33 ዝኽርስ ሓድሽ ጉዳይ ከተንብህ እዩ” እናተባህለ፡ ክውረ ዝጸንሐ ከይዘከረ፡ ዘይትብላዕ ዘይትስተ መደንዘዚት ሓረግ “ዘድሊ ሕድገትን መስዋእትን እናገበርና ወዳቤታትና እናደራዕና ክንሰርሕ ኢና።" እትብል እታ ወትሩ ዝመዛ ካርታ ጥይይ እያ።

እቲ ኣብ ወጻኢ ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራት ብሓይልታት ለውጢ ዘጋጥሞ ዘሎ ወጥርን ደገፍቱ ኣብ ልዕሊ “ንመሰለይን ንለውጥን” ዝበሉ ሓይልታት ዝፍጽምዎ ዘለዉ  በደላትን ዓመጻትን ንክቕጽል ዘለዎ ህርፋን ንምንጽባራቕ ድማ፡ "ኣብ ወጻኢ ንዘለዉ ዜጋታት ኣብ ዝተፈላለየ ናይ ፈተነ እዋናት፡ ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ብዘርኣይዎ ሓርበኝነት ብፍሉይ ከኣ ኣገናዕ፡ ቀጽልዎ እብሎም" ኢልዎም።

ሓርበኛ ተቓላሳይ ብጻይና ተስፋማርያም ክብረኣብ ብ21 ጉንበት 2024 ኣብ ሃገር ጀርመን ከተማ ሮይትሊንገን  ዓሪፉ፡ ዝብል ዘሰንብድ ዜና  ብመሪር ሓዘን ተቐቢልናዮ።  ሓው ተስፋማርያም ክረኣብ ኣብ መወዳእታ 1974 ናብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ (ተሓአ) ተሰሊፉ። ከም ኩሎም መንእሰያት መባእታዊ ወተሃደራውን ፖለቲካውን ትምህርቲ ምስ ተኸታተለ ድማ  ኣብ ተዋጋኢ ሰራዊት ሓርነት ኣብ ሓይሊ 662 ጋሽ ተመዲቡ ተቓሊሱ።

ድሕሪቲ ብ1975 ዝተኻየደ 2ይ ሃገራዊ ጉባኤ ተሓኤ ብሓፈሻ ናብ ቤት ጽሕፈት ምጣነ-ሃብቲ ብፍላይ ከኣ በቲ ዝነበሮ ትምህርትን ሞያን ኣብ ክፍሊ ሕርሻ ተመዲቡ ኣብ ዓሊ ግደር ተኽረረትን ካልእ ቦታትን፡ ኣገልጊሉ። ደሓር ድማ ንሕርሻ ዝምልከት መጽናዕቲ ንምክያድ ናብ ኣውራጃ ሳሕል ኣምሪሑ። ድሕሪቲ ንዓመት ምሉእ ዝተኻየደ ውግእ ኣብ ውሽጢ ተሓኤ ዝተፈጥረ ፖለቲካዊ ምቕይያሩ ከኣ፡ ምስቲ ሕጋዊ ሸነኽ ተሓኤ ሰውራዊ ባይቶ ወጊኑ ካብ ቃልሲ ደው ኣይበለን። ብ1985 ናብ ሃገረ ጀርመን ተሰዲዱ ንዝጀመሮ ናይ ቃልሲ ጎድና ቀጸለ። ኣብ ስደቱ ቃልሲ ብምቕጻል ኣብ ተሓአ-ሰውራዊ ባይቶ ብ1992 ወርሒ ሚያዝያ ኣብ ዝተኻየደ ጉባኤ መሰረታት ኣባል መሪሕነት ዞባ ጀርመንን ኣባል ኣካያዲ ሽማግለ ኤርትራዊ ዲሞክራሲያዊ ማሕበር መንእሰይ ኤርትራ ተሓኤ- ሰውራዊ ባይቶ ኮይኑ ክሳብ 2003 ዓ.ም. መሪሕ  ግዲኤም ካብ ዘበርከቱ ሓደ እዩ።

ኣብ 2003 ኣብ ሰውራዊ ባይቶ ብዝሳዓበ ፖለቲካዊ ምቕይያራት ከይሰልከየ፡ ዳግመ ውደባ ተገይሩ ዞብዊ ስርርዕ ድሕሪ ምክያዱ፣ ንነዊሕ ግዜ ኣባል መሪሕነት ጨንፈር ጀርመን ኮይኑ’ውን ተቓሊሱ። ኣብከምዚ ዝኣምሰለ ኲነታት ተስፋማርያም ዝልለየሉ ናይ ቃልሲ መስርሕ ሕግን ሕጋውነትን ምኽባር እምበር ካልእ ስለዘይነበረ ኣብ ዝታሃተን ዝላዓለን ጽፍሕታት ክዋሳእ ሽግር ኣይነበሮን። ክሳብ ዕለተ-መስዋእቱ ድማ ከም ንጡፍ ኣባል ኣብ ምቛም ኮነ ምቕጻል ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ኣብ ዝቆመ ዞባዊ ስርርዕን  መኽሰብ ኣልቦ ማሕበርን ብመሪሕ ደረጃ ብትብዓት ተቓሊሱ።

ተስፋማርያም ክብራኣብ ኣብቲ ብ2019 ዓ:ም ዝተኻየደ ሳልሳይን ሓድነታውን ጉባኤ ሰዲህኤ ኣባል ማእከላይ ባይቶ ተመሪጹ ኣብ ርእሲ ምምርሑ፡ ብፍላይ ከኣ ኣብ ምስንዳእ እቲ ካብ ነዊሕ ዓመታት ጀሚሩ ብዘይምቁራጽ ኣብ ጀርመን ክካየድ ዝጸንሐ ፈስቲቫል ኤርትራ ኮነ ብውድብን ሰልፍን ኣብዝቆማ ሽማግለታት ተመዚዙ ልሉይ ግደ ነይርዎ። ተስፋማርያም ኣብ ዝተመዘዞ ስራሕሕ ምቕሉልን ተወሃሂዱ ዝሰርሕን በዓል ጽኑዕ መርገጽ ነይሩ።

እነሆ ከኣ ከም ኩሎም ቅድሚኡ ዝተሰውኡ ብጾት፡ ኣብታ ክቡር ዋጋ ዝኸፈለላ ሃገር ኤርትራ ሓመድ ኣዳም ናይ ምልባስ ዕድል ዘይረኸበ  ተቓላሳይ ኮይኑ ኣብ ሃገረ ጀርመን 27 ጉንበት 2024 ዓመድ ኣዳም ክለብስዩ።

ሎሚ ንቃልሲ ነብሰ-ይምሃር ተስፋማርያም ክንዝክር እንከለና፣ ግደ ናይታ ካብ ጎኑ ከይተፈልየት ጉዕዞ ናይ ቃልሳ ዝቐጸለት ብጸይቲ ሕርይቲ ተኺኤ ከይዘከርን ክንሓልፍ ኣይንደልን። ስለዚ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ናይቲ መሪር ሓዘን ተኻፋሊ ምዃኑ እናገለጸ፡ መሪሕነቱን መሰረታቱን ንስዉእ ብጻይና መንግስተ ሰማያት የዋርሶ፡ ንቤተሰቡ፡ ፈተውቱን መቓልስቱን ድማ ጽንዓት ኣኻእሎን ይሃበና ይብል።

ተስፋማርያም ኣብ ቃልሲ ብዘበርከተ ግደ ጥራሕ ዘይኮነ፣ ካብ ኣብራኹ ብዝወጹ ደቁ፣ ሮቤል፣ ልድያ፣ ሓበንን ሴምን እንዳተዘከረ ክነብር እዩ። ደጊምና ጽንዓትን ጽሮትን ይሃቦም።

ገረዝጊሄር ተወልደ

ኣቦ-መንበር ሰዲህኤ

መደበር ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣለምዋጭ ከባቢ ዳባት

ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ኣብ መደበር ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣለምዋጭ ከባቢ ዳባት ኣቶ ለምለም በርሀ ዝተባህለ ስደተኛታት መንነቶም ብዘይተፈልጡ ዕጡቓት ከም ዝተቐትለ ካብ ቢቢሲ ደንጒና ዝረኸብናዮ  ዜና ሓቢሩ። በዓልቲ ቤት ናይቲ መዋቲ ወይዘሮ ኣብርሀት ምላሽን ካልእ ስሙ ክጥቀስ ዘይደለየ ብዛዕባቲ  ኩነታት ዝፈልጥን ንቢቢሲ ከም ዝሓበርዋ፡ እዚ ኣቦ 7 ቆልዑ ወዲ 50 ዓመት ግዳይ ቅድሚ ናብ ኣለምዋጭ ምምጽኡ ኣብ መደበር ማይዓይኒ ትግራይ እዩ ዝነብር ነይሩ።  

ኣቶ ለምለም ካብ ኤርትራ ቅድሚ 15 ዓመታት ዝተሰደ ኮይኑ፡ ቤተሰቡ ምስኡ ኣብ መደበር ስደተኛታት ምንባር ካብ ዝጅምሩ ድማ 10 ዓመታት ኮይኑ። ድሕሪቲ ብሰንኪ ውግእ ኣብ ትግራይ ዝነበራ መደበራት ስደተኛ ምዕጻወን ድማ ሓደ ካብቶም ህይወቶም ንምድሓን ቅድሚ ክልተ ዓመታት ናብ ኣለማዋጭ ዝሰገሩ እዩ።

ቢቢሲ ንኣቀታትላ ኣቶ ለምለም በርሀ ብዝምልከት ምንጭታት ብምጥቃስ ከም ዝሓበረቶ፡ መዋቲ ምስ ወዱ እንከሎ፡ 4ተ ወተሃደራት ከም ዝረኸብዎም እሞ እቶም ክልተ ምስቲ ወዱ ክተርፉ እንከለዉ እቶም ክልተ ድማ “ንደልየካ ኣለና” ኢሎም ናብ ዘይተፈለጠ ቦታ ምስ ወሰድዎ ንጽባሒቱ ጭላ ኣብ ዝበሃል ካብቲ መደበር ብመንገዲ እግሪ ሓደ ሰዓት ኣብ ዝርሕቀቱ ቦታ ተቐቲሉ ከም ዝተረኸበ ኣረጋጊጻ። ብዛዕባቲ ዘጋጠመ ጭውያ ቅድሚ ምማቱኳ  ንፖሊሲ እንተተሓበረ ግና ዝተረኽበ ውጽኢት ኣይነበረን።

ኣቶ ዮሴፍ ዝተባህለ፡ ጸሓፊ ናይቲ መደበር ከምቲ ብዙሓት ናይቲ መደበር ነበርቲ በብግዜኡ ዝብልዎ ኩነታቶም ኣስጋእን መጭወይትን ቅትለትን ዘጋጥሞን ዝኾነ ጠቒሱ። ቅድሚ ክልተ ኣዋርሕ ወዲ 12 ዓመት ኤርትራዊ ስደተኛ ኣማን መሓመድ፡ ካብዚ መደበር ዝተጨውዩ ብገንዘብ ከም ዝተለቀ ምሕባርና ዝዝከር እዩ።

ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ዝኾነ ሰብ ኣብ ህይወቱ ዘጋጥምዎ ጉዳያት ከምቲ ዝሓስቦ፡ ከም ዝኾነሉ ዝርእየሉ ናቱ መዕቀኒ ኣለዎ። ፖለቲካዊ ውዳበ ኮነ ህዝባዊ ምንቅስቓስ እውን ከምኡ፡ ብመንጽር ድሌት ህዝብን ሃገርን የዋጽእ እዩ ዝብሎ ምዕባለታት ዝርእየሉን ዝዕቅነሉን ኣቕጣጫን ኣተሓሳስባን ኣለዎ። ባእታታት ኮኑ ውዳበታት፡ ኣብ ዘካይድዎ ርክባት ኣብ ምምዛን ተረእዮታትን ተረኽቦታትን ናይ ኣረኣእያ፡ ኣተሓሳስባን ረብሓን ፍልልያት የንጸባርቑ። እዚ ክሳብ ስድራቤት ዝወርድ ኣብ ኩሉ ጽፍሕታት፡ ሓቢርካ ምንባር፡ ምቅላስን ምስራሕን ዝረአ እዩ።

ሰባት ኮኑ ውዳበታት ብሰንኪ ፍልያቶም ብዓይኒ ጽልኢ ከይተረኣኣዩ ብስኒትን ስምምዕን ክነብሩ ይኽእሉ እዮም።  ነዚ ዘብቀዖም ከኣ ምክእኣሎም፡ ምጽውዋሮምን ትዕግስቶምን እዩ። ምጽውዋር ናትካ ኣሕሊፍካ ምሃብ ማለት ዘይኮነ፡ ንጉዳያት ብመትከል “እንካን ሃባን” ምምእዛዝ ማለት እዩ። ናይቲ ዝፍጠር ፍልልያት ምኽንያታት ብዙሓት እዮም። ናይ ዕድመ፡ ሃይማኖታዊ እምነት፡ ደረጃ ትምህርቲ ተመኩሮ፡ ጠቕሚ ኣተሓሳስባ ,,,,,,,,,,, ወዘተ ካብቶም መንቀልታት ክኾኑ ዝኽእሉ እዮም። እንተኾነ፡  ብዕድመ ብሃይማኖት፡ ብተመኩሮን ብሃብትን ዝፈላለዩ ኣካላት በቲ ፍልልያቶም ከይተዓንቀፉ ኣሳንዮም ብዓወት ከም ዝነብሩ ብተግባር ዝተረጋገጸ እዩ። ናይዚ ሓቢሮም ምንባሮምን ምዕዋቶምን ምስጢር እምበኣር፡ ፍልልያት ምውጋዶም ዘይኮነ፡ ፍልልያቶም  ከመሓድሩን ክወሓሓጡን ምብቀዖም እዩ።

ናይ ልዕሊ 80 ዓመታት ተመኩሮ ፖለቲካዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ በብግዜኡ ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ካብ ዝፍጠሩ፡ ክሳብ ሎሚ ክንድቲ ዝድለ ዘይተመሃርናሎም ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልያትን ሕድሕድ ወተሃደራዊ ምርጻማትን ናጻ ኣይነበረን። እንተኾነ ሳላ ህዝብና  ኤርትራዊ ዓንዲ ማእከሉ ዘይሰሓተን ንመትከል ምክእኣልን ምጽውዋርን ኣጽኒዑ ዝሓዘን፡ ብዙሓት ዝስገሩ  ዘይመስሉ ዝነበሩ ብደሆታት ሰጊርና ኣብዚ በጺሕናዮ ዘለና ደረጃ በጺሕና’ለና። ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ “ከቃትለናን ብዓይኒ ጽልኢ ከረኣእየናን” ዘይግበኦ ጥራይ ዘይኮነ፡ እንመሃሃረሉ ናይ ኣተሓሳስባ ምርጫታት ዘመንጩ ስለ ዝኾነ፡ ብጸጋ ተቐቢልና ብዝሰልጠነ ኣገባብ ክንቃንዮ መተገበኣና። ሓደ ኣካል የማነ-ጸጋም ርእዩ ምርጫታት ከየምዛዘነ ጠኒኑ ዝጐዓዝ እንተኮይኑ’ኳ “ሓንቲ ዝመንገዱ ከም ጻጸ” ተባሂሉ እዩ ብዓይኒ ድኽመት  ዝረአ።

ፍልልያትካ ዓቂብካ፡ ተኸኣኢልካን ተጸዋዊርካን ኣብ ጐደና ስኒት ምጉዓዝ፡ ቀሊል ከም ዘይኮነን ዘሓቶ ዋጋ ከም ዘለዎን፡ ኣብዚ እዋንዚ ብሓፈሻ ብደረጃ ዞባና፡ ብፍላይ ከኣ ከም ኤርትራውያን ክንሓልፎ ዝጸናሕናን  ዘለናን ብደሆ መስካሪ እዩ። ግና ከኣ ክስገር ከም ዝከኣል፡ እቶም ስጡም ስኒት ኣለዎም እንብሎም ውዳበታት፡ ስድራቤታትን ካለኦት ናይ ሓባር መድረኻትን ኣብነት እዮም። እቶም ብሓድነቶምን ስኒቶምን እንቐንኣሎም ኣሳንዮም ዝጐዓዙ ትካላት ፈጺሙ ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ ዘየብሎም እዮም ማለት ኣይኩኑን።  ኣብዚ እዋንዚ “ናይ ኣተሓሳስባ ብዙሕነት” ከም ዝተመርጸ ኣገባብ ኣተሓሕዛ ፍልልይ ኣብ ዝውሰደሉን ንምዕዋቱ ኣብ እንቃለሰሉን ኢና ዘለና። ናይ ኣተሓሳስባ  ፍልልያት ከተመሓድር ምብቃዕ ኣብቲ ዝተረፈ መዳያት ቃልሲ ብቑዕ ንክትከውን መሰረት እዩ። ኣብዚ መዳይ ምፍሻል ከኣ ኣብቲ ካልእ ዕማማት እውን ክትፈሽል ጠንቂ ከም ዝኸውን  ርዱእ እዩ።

ኣብዚ እዋንዚ ናይቲ ዝፈላልየና ምኽንያት ዕምቆት ብዘየገድስ ከም ኤርትራውያን ኣብ ብዙሕ ንፈላለ ኮይና፡ እቲ ብዝለዓለ ደረጃ ንግለጸሉ ዘለና  ድማ “ተቓወምትን ደገፍትን ምምሕዳር ህግደፍ” ምብህሃልና እዩ። ፍልልይና ብሰንኪ ንተረእዮታት ተወሓሒጥካ ዘይምምዛኖም በቲ ግጉይ መንገዲ ሰማይ ይዓርጉ ከም ዘለዉ ንርእዮን ንሰምዖን ኢለና። ምኽንያቱ “ብናጽነትን ልኡላውነትን ኤርትራን ክቡሪ ህዝባን” እንሕበን ከነሰና፡  ካብ ብዓይኒ ጽልኢ ምርእኣይ ሓሊፍና ክሳብ ብህይወት ምድልላይን ምጉዳይ ኣካላትን በጺሕና፡ ኣሉታዊ ኣጀንዳ ናይ ብዙሓትን መዛረቢ ዓብይቲ መድያታትን ዓለምን ምዃና ኣዝዩ የሕዝን።

በስንኪ ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ምድጋሙ ዘሕፍር ደረጃ ምውራድና፡  ህግደፍ ዝመራሒኦም ንምርሕሓቕና ከም ዓወቶም ቆጺሮም ዝዕንገልሉን ዝያዳ ከነሃህሩና ዝደልዩን ስምዒትውያን መሳወርቲ ከምዘለዉ ንዕዘቦ ዘለና እዩ። ነቶም ኣብ ክንዲ በቲ ክሳብ ሕጂ ኣብ እስራኤልን ካልእ ከባቢታትን ኣብ ሕድሕድ ኤርትራውያን ብዘጋጠመ ሞትን መድመይትን ተጣዒሶም፡ ናይ ሕውየትን ምትህድዳእን መንገዲ ዝምህዙ፡ ቋንቋ ሕነ ምፍዳይ ዘጉልሑ ዘለዉ ወገናት ብዘይቃለዓለም  ዓገብ ንበሎም። ካብዚ ሓሊፉ ኮነ ኢሎም፡ ነቲ ጽልኢ ክሳብ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ናብ ዘሎ ስድራቤታት ከም ዝላባዕ ክገብርዎ ህርድግ ንዝብሉ ኣካላት ከኣ ብናይ ሓባር ናይ ስኒትን ሰላምን ቃል “ተግባርኩም ኣይቅቡልን’ዩ” ንበሎም። ነቶም ጽቡቕ ዘለዉ መሲልዎም ጽልኢ ኣብ ምንዛሕ ዝዋፈሩ ግሩሃት ድማ “ደሓር ከየጣዕሰኩም ናብ ቀልብኹም ተመለሱ”  ንበሎም።

ኤርትራውያን፡ ብሰንኪ ዘይምክእኣልና ክሳብ ምቅትታል ምብጻሕና፡ መርኣያ ሕመቕናን ድሕረትናን ምዃኑ ኣሚና እንሓፍረሉን ርእስና እነድንነሉን እምበር፡ ጅግንነት መሲሉና እንሕበነሉን እንፍክረሉን ኣይኮነን። ስለዚ ኢና ከኣ ደጊም፡ ናብ ልብና ተመሊስና  ናይ ክሳብ ሕጂ ምቅትታል ይኣክል፡ ንጉዳያት ብመንገዲ ፍትሒ ጥራይ መዕለቢ ክግበረሉ ክንደፍእ ዝግበኣና። ስድራ ቤት ዝሞቱን ዝደመዩ’ውን እቲ ዝኾነ ስለ ዘይምለስ፡ ሓዘኖም ክኢሎም ናብ መስርሕ ፍትሕን ሕግን ጥራይ ክቋመቱ  ኣኻእሎ ክህቦም  ነዘኻክሮም።

ነዚ ኣብ እስራኤል ዘጋጠመ ቅትለትን እምባጋሮን ኣብ ክንዲ ወገን ቀተልትን ተቐተልትን እናዘርዘርካ ዝየድሊ መልክዕ ብምትሒዝ፡  መፍቶ ናይቶም  ሓድነትና ዘይወሓጠሎም ኣብ ክንዲ ዝኸውን፡ ኣሰር ናይቶም ብዕርቂ ንክድቅስ ዝጽዕቱ ዘለዉ ግዱሳት ክንሕዝ ይገባና። ነቲ “ዝገበረኒ ክገብሮሲ ዓዲ ነየጋብር” ዝብል ምስላ ተኸቲልና፡ “ካብዚ ንደሓርከ ኣበይ እዩ ክንባጻሕ? ይኣክል”፡ ዝብል ድምጽና ከነስምዕ ሓላፍነት ኣለና። ድሕሪቲ ጸገም ምፍጣሩ እቶም ብድሕሪት ኮይኖም “ሓዞ ከይትሰዶ”  ዝብሉ ዘለዉ ኣካላት፡ ኣብታ መወዳእታ ጸበባ ነቲ ደፋፊኦም ኣብ ገበን ዘውደቕዎ እሞ መጻኢኡ ምስተበላሸወ ኣካል ኣይክሓልፍሉን እዮም ጥራሕ ዘይኮነስ “ውልቀ ሰብ ዝገበሮ እዩ ኢሎም” ራህሪሐሞ ክሃድሙ እዮም። ስለዚ እስከ ነቲ “ኣብ ክንዲ ምጽውዋር ስለምንታይ ምቅታል?”  ዝብል ሕቶ ብጽሞና ተረዲእናን ኣስተምቒርናን  ንመልሶ። ኤርትራ ናይ ኩልና እያ፡ ባሓቲ መርሆ ንምውጋድ’ዩ ቃልስና።

ላዕለዋይ ኣዋሃዲት ሽማገለ ሓባራዊ ፈስቲቫል ኤርትራ  2024 ፖሊቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ፡ ብዕለት 07.05.2024፡ ብ15 ኣባላት ዝቆመት ሓባራዊ ፈስቲቫል 2024 እተዳሉ ኣሳናዳኢት ሽማገለ መዚዙ። እዚ ታሪኻዊ ናይ ሓባር ፈስቲቫል ፖሊቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ኣብ ሃገረ ጀርመን ከተማ ፍራንክፎርት ቦከንሃይመር ቫርተ ዩኒቨርሲቲ ካምፑስ (Goethe-Universität Frankfurt  Bockenheimer Warte) ልሙድ ቦታ፡ ካብ 09 ክሳብ 11 ነሓሰ 2024 ብኤርትራዊ መኽሰብ ኣልቦ ማሕበር ኣብ ጀርመንን ብኣባላት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራን ሓባራዊ  ምስንዳእ፡ ኣብ ትሕቲ  ብሓድነት ንሓርነት !!! ዝብል ጭርሖ ክካየድ እዩ።

 ዝተመዘዙ ኣባላት ሽማግለ ብዕለት 16.05.2024 ተራኺቦም ናይ ሌላን ነብሶም  ንምስራዕን  ኣፈናዊ ኣኼባ ኣካይዶም።  ኣብቲ ኣኼባ ከኣ ኩሉ ፈስቲቫል ንምስንዳእ ዘድልዩ ስራሓት እንታይ ምዃኖም ኣጽዲቆም። ንስራሓት  ዘማእኽሉ ኣሕዋት ብጽቡቅ መንፈስን ዉሁድ ሰናይ ተቀባልነትን መዲቦም። ኣብ ጉዳይ ኣጋይሽ መቐበሊ መግብን ዜናዊ ስራሃትን ዘድሊ መጽናዕትን ዳህሳስን ክገብሩ ንዝምልከቶም ኣካላት ሓላፍነት ሂቡ። ኣዚ ኣገዳሲ ፈስቲቫል ጽባሕ ዋዕላ ፖሊቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ዝካየድ ኮይኑ፡ ንኩሉ ኤርትራዊ  ደላይ ፍትሒ ዝብሰረሉ ስለ ዝኾነ ኣሳናዳኢት ሽማገለ ፈስቲቫል 2024  ብኣኽብሮት ትዕድም ።

ዶር  ኣብርሃም በላይን ኢንጅነር ዓይሻ መሓመድን

ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ፡ ብ20 ጉንበት 2024፡ ኣብ ክንዲ ዶር ኣብርሃም በላይ ንኢጅነረ ዓይሻ መሓመድ ሚኒስተር ምክልኻል ገይሩ ከም ዝመዘዛ መንግስታዊ ማዕከናት ዜና ኢትዮጵያ ኣፍሊጠን። ዶር ኣብይ ስልጣን ካብ ዝሕዝ ንነጀው ሚኒስተር ምክልኻል ክቕይር ን6ይ ግዜ ክኸውን እንከሎ ኢንጅነር ዓይሻ ናብዚ ሓላፍነትዚ ክትምዘዝ እንከላ ሓዳስ ዘይኮነት ን2ይ ግዜአ እዩ። ኢንጀነር ዓይሻ መሓመድ ኣብ ኢትዮጵያ ቀዳመይቲ ጓለንስተይቲ ሚኒስተር ምክልኻል ክትከውን እንከላ፡ ሓንቲ ካብተን ኣብይ ኣሕመድ  ስልጣን ምስ ሓዘ ናብ ዝለዓለ ሓላፍነት ዝመዘዝን 20 ደቂ ኣንስትዮ ሓንቲ  እያ። ዓይሻ ቅድሚ ሕጂ ሚኒስትሪታት፡ ባህልን ኮንስትራኽሽንን እውን በብግዜኡ መሪሓ እያ።

ሚኒስተር ምክልኻል ዝነበረን ኣቐዲሙ፡ ሚኒስተር ሳይነሳዊ ምህዞን ተኽኖሎጅን ዋና ኣመሓዳሪ ሓይሊ መብራህትን ከምኡ ድማ ኣብ ግዜ ውግእ ዋና ኣማሓዳሪ ትግራይ ኮይኑ ዝሰርሓ ዶር ኣብርሃም በላይ፡ ናብቲ ናይ ቅድም ናይ ኢንጅነር ዓይሻ መሓመድ ቦታ ሚኒስትሪ፡ መስኖን ከባቢታት ቆላን ኮይኑ እዩ ተመዚዙ።

ቤት ጽሕፈት ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ምኽንያት ናይቲ ዘካየዶ ምቅይያር ኣይገለጸን። ነቲ ኩነታት  ብቐረባ ዝከተተልዎ ወገናት ከም ዝግምትዎ ግና፡ ዶር ኣብርሃም በላይ ኣብ ምምላስ ካብ ራያን ወልቃይትን ዝተመዛበሉ ወገናት ብዝነበሮ ናይ ምክልኻል ሚኒስተርነት ተጠቒሙ ናብ ትግራይ ብምድላዉ ብኣምሓራ ስለ ዝተኸሰ እዩ ተቐይሩ ክብሉ ይስምዑ’ለዉ። ብዘይካዚ ዶር ኣብርሃም ካብቶም ምስ ኤርትራ ጽቡቕ ዝምድና ነይርዎም ዝበሃሉ ሓለፍቲ ኢትዮጵያ ምዃኑ እውን ናይቲ ምቅይያራ ጠንቂ ገይሮም ዝወስድዎ ኣለዉ።

ብሕገመንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ምኽንያቱ ኣሰንዩ ሕጹይ ናብ ፓርላም ኣቕሪቡ ሚኒስተር የሽይም ዝብልኳ እተኾነ፡  ዶር ኣብይ ግና ብናቱ ውሳነ እዩ ሚኒስተራት ዘደይብን ዘውርድን።

ናይ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ኮሚሽን ዓለምለኻዊ ናጽነት ሃይማኖት ((USCIRF)፡ ምምሕዳር ባይደን ኣብ ኤርትራ ንዝፍጠር ግህሰት ሃይማኖታዊ ናጽነት ግቡእ ቆላሕታ ክህብ ጸዊዑ። ኣብ ኤርትራ ኣብ ትሕቲ ሕማቕ ኩነታት ዝሳቐዩ ዘለዉ ፓስተራት ካብ ዝእሰሩ፡ ኣብ ወርሒ ጉንበት 2024፡ 20 ዓመት ከም ዝኾኖም ከኣ ገሊጹ። ኣብ ርእሲዚ ኣብዚ እዋንዚ’ውን ብሰንኪ እምነቶም ኣማኢት ኤርትራውያን ይእሰሩ ከም ዘለዉ ሓቢሩ፣  

እቲ ጸብጻብ ናይቲ ኮሚሽን ኤርትራውያን ፓስተራት ሃይለ ናይዝግን ዶር ክንፈ ገብረመስቀልን ድሕሪኦም ድሕሪ ሓደ ወርሒ ዝተኣስረ ሜሮን ገብረስላሴን ንዝሓለፈ 20 ዓመታት ኣብ ኣዝዩ ጽንኩር ኣብያተ ማእሰርቲ ምህላዎም ጠቒሱ፡ ፓትርያርክ ኦርተደኩሳዊት ቤተ ክርስትያን ዝነበሩ ኣቡነ ኣንጦንዮስ ድማ ኣብ መበል 93 ዓመት ዕድሚኦም ብ2022 ኣብ ናይ ገዛ ማሕዩር ከም ዝዓረፉ  ዘኪሩ። ኣተሓሒዙ ብዘቕረቦ  ምሕጽንታ ድማ ድሕሪ ሕጂ መራሕቲ ሃይማኖት ኣብ ኤርትራ ብተመሳሳሊ ኩነታት ክሳቐዩ የብሎምን ኢሉ።

ኣብ ናይ ኣሜሪካ ቤት ምኽሪ ተወከልቲ ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰላት ብወገኑ ከም ዝጠቐሶ፡ መንግስቲ ኤርትራ ብሰንኪ እምነት ንዘጋጥሙ በደላትን ስቓያትን ብዝምልከት ዝኾነይኹን ምጽራይ ከም ዘይገብር ምስክርነቱ ምሃቡ እቲ ጸብጻብ ኣመልኪቱ። ኣተሓሒዙ ከኣ ሕብረተሰብ ዓለም ንናጽነት እምነት ቀዳምነት ክህብ ጸዊዑ።

እቲ ኮሚሽን ንኩነታት ኣብያተ-ማእሰርቲ ኤርትራ ብዝምልከት ክገልጽ እንከሎ፡ ኣካላዊ ማህሰይቲ፡ ጾታዊ ዓመጽን መሪር ምስቓይን ዝፍጸመሎም እዮም ኢሉ። ከምኡ ድማ ብናይ 2023 ጸብጻብ መሰረት ኣብ ኤርትራ ኣስታት 500 ናይ እምነት እሱራት ኣለዉ። ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኤርትራ ንጉዳይ  ናጽነት እምነትን ሓሳብካ ምግላጽን ቆላሕታ ንክትህብ፡ ብሰንኪ እምነቶም ብዘይፍርዲ ዝሳቐዩ ዘለዉ ድማ  ብቕልጡፍ ክፍትሕ ተሪር መጸዋዕታ ኣቕሪቡ ነይሩ።

እቲ  ኮሚሽን ኣብ መወዳእታ ቤት ጽሕፈት ወጻኢ ጉዳያት  ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ኣብ 2024  ንኤርትራ ብፍሉይ ብረቂቕ ሜላዊ ኣገባብ መሰል እምነት እትጥሕስ  ሃገር ገይሩ ከስፍራ ጸዊዑ።