ሓለፍቲ ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል፡ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ኣሕዋት ገረዝግሄር ተወልደ ኣመበርን እስማዒል ገበይታ ሓላፊ ዜናን ምስ ተለቪዥን ኤሪሳት መደብ “ዛዕባታትና” ርክብ ኣካይዶም። ኣብዚ ብቋንቋ ትግርኛን ዓረበኛን ዝሃብዎ መርሂ፡ ፖሓኤ ኣቚመን ዘለዋ ፖለቲካዊ ሓይልታት፡ ዲሞክራሲያዊ ውድብ ዓፋር ቀይሕ ባሕሪ (ዲውዓቀባ)፡ ስሙር ሃገራዊ ግንባር ኤርትራ (ስሃግኤ)ን ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)ን ምዃነን ጠቒሶም።
ፖሓኤ ንምምስራት ቅድሚ 4 ዓመታት ብተበግሶ ነፍስሄር ብርሃነ ወልደገብርኤል፡ ብናጻ ውሳነ ናይተን ዝሳተፋ ዝነበራ ውድባት ዝተመስረተ እምበር፡ ከምቲ ገለ ወገናት ዝልዎ፡ ድሕሪኡ ናይ ዝኾነ ዘይኤርትራዊ ሓይሊ ኢድ ከምዘይነረ ብሰፊሑ ኣብሪሆም። ምስዚ ምትሕሓዝ ድማ ምምስራት ፖሓኤ መበገሲ ኮይኑ፡ እቲ ቀንዲ ዕላማኡ ንኹሎም ሓይልታት ኤርትራ ዘሳትፍ ሰፊሕ ጽላል ምምስራት ምዃኑ ኣረዲኦም።
እቶም ኣሕዋት እቲ መሰጋገሪ ኣካል ናብ ዝሰፍሐ ጽላል ዘሰጋግር ምዃኑ ምስ ገለጹ ክሳብ ኣብኡ ዝብጻሕ ኣብ ዝተወሰኑ ከም ዲፕሎማሲያዊ፡ ዜናውን ህዝባውን ዝኣመሰሉ ኣገደስቲ ዛዕባታት ተቐራሪብካ ናይ ምስራሕ ተኽእሎ ከም ዘሎ ጠቒሶም። ካብዚ ሓሊፉ እቲ መስርሕ ምምስራት ዘገምታዊ ምንባሩውን ኣይሓብኡን። እንተኾነ ሳላቲ ዝተገብረ ጻዕሪ፡ ኣብዚ እዋንዚ ውድባት ካብ ሕድሕድ ምጽልላምን ምጽራርን ድሒነን ምህላወን ከም ሓደ ኣውንታዊ ናይቲ ምቅርራብ ኣንፈት ጠቒሰምዎ።
ኣብዚ መብርሂኦም እቲ ብገለ ናይ ማሕበራዊ መድያታት፡ ፖሓኤ ኣብ ኢትዮጵያ ብፍላይ ድማ ኣብ ዓፋር ብዛዕባዚ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ተፈጢሩ ዘሎ ምስሕሓብ ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ተራኺበን ተባሂሉ ዝተወርየ ሓሶትን መሰረት ዘየብሉን ምዃኑ ኣብሪሆም። ብፍላይ ኣብቲ መድያ ናብ ኢትዮጵያ ከይዱ ብዝብል ስሙ ተጠቒሱ ዝነበረ ሓው እስማዒል ገበይታ፡ እቲ ዝተባህለ ሓሶት ኣብ ርእሲ ምዃኑ ሓላፍነትን ተሓታትነትን ብዘይስምዖም ኣካላት ዝተነዝሐ ምዃኑ ብምጥቃስ ሰፊሕ መብርሂ ሂብሉ።
ፖሓኤ ዝተመስረተሎም ነጥብታት ብዝምልከት ተሓቲቶም ኣብ ዝሃብዎ መልሲ ድማ፡ ሰፊሕ ዝርዝር ኣብ ዘየብሉ፡ “ስርዓት ህግደፍ ብምእላይ፡ ቅዋማውን ዲሞክራስያውን ስርዓት ምትካል፣ ሓድነት ህዝብና ምርግጋጽ፡ ነጻነትን ልዑላውነትን ሃገርና ምዕቃብን መሰል ህዝብና ምውሓስን ምሕላውን” ዝብሉ ዘጠቓልል ምዃኑ ጠቒሶም።
ኣብ መወዳእታ ከኣ ብሓፈሻ ስርዓት ህግደፍ ንምውጋድ፡ ብፍላይ ከኣ መቃለሲ ጽላል ኣብ ምምስራት ኩሎም ፖለቲካዊ ሓይልታት ብዘለዎም ዓቕሚ ክጽዕቱ፡ ከምኡ እውን ህዝቢ ኤርትራ ብናይ ሓባር ድምጺ ኣንጻር ግፍዕታት ስርዓት ህግደፍ ዓገብ ንክብል መጸዋዕታኦም ኣቕሪቦም።
981#ቤት ምኽሪ ጸጥታ፡ እገዳ ሶማልያ ኣልዒሉ፡ ኣብ ሱዳን ድማ ተልእኮኡ ኣቋሪጹ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት ብ1 ታሕሳስ 2023 ኣብ ዘካየዶ ኣኼባ፡ ኣብ ሶማሊያ ቅድሚ 31 ዓመታት ተነቢሩ ዝጸንሐ ናይ ኣጽዋር እገዳ ከልዕል እንከሎ፡ ኣብ ሱዳን ድማ ከካይዶ ዝጸንሐ ተልእኮ ዝተወሃሃደ ደገፍ ንምስግጋር ክቋረጽ ከም ዝወሰነ ማዕከን ዜና ሮይተርስ ኣፍሊጣ።
ኣብ ሶማሊያ ናይ ኣጽዋር እገዳ ዝተወሰነ ቅድሚ 31 ዓመት ኣብ ወርሒ ጥሪ 1992 ምውዳቕ መንግስቲ ዚያድ ባረ ተኸቲሉ ክስዕብ ዝኽእል ናዕብን ጥሕሰት ሰብኣዊ መሰላትን ንምቁጽጻር ተባሂሉ ምዃኑ ኣብቲ ውሳነ ተጠቒሱ።
ቤት ምኽሪ ጸጥታ፡ ኣብቲ ውሳነኡ፡ ናብ ሶማሊያ ዝኣቱ ኣጽዋርን ወተሃደራዊ ናውትን፡ ካብ መንገስትን ዝተፈቕደሎም ኣካላትን ወጺኡ ከይሽየጥን ኣብ ኢድ ውልቂ ኣካላት ከይኣቱን ኣጠንቂቑ። ኣተሓሒዙ ድማ ኣብ ሶማሊያ ብግቡእ ዝተሃንጹን ዝተሓደሱን ናይ ኣጽዋር መዕቀቢ ማእከላት ክህልዉ ከም ዝግባእ ኣተሓሳሲቡ።
ኣንበሳደር ሶማሊያ ኣብ ሕቡራት ሃገራት ኣቡበከር ዳሂር ዑስማን፡ ናይቲ እገዳ ምልዓል ሶማሊያ ነቲ ካብ ዓቃብ ሰላም ሓላፍነት ናይ ምርካባ መስርሕ ምትግባር ከም ዘኽእላ ጠቒሶም። ከምኡ ድማ ምንቅስቓስ ኣል ሽባብ ሓዊስካ ዘለዋ ዝግኣታት ንምምካት ከም ዝሕግዛ ኣፍሊጦም።
ብኻልእ ወገን ድማ እቲ ቤት ምኽሪ ጸጥታ፡ ኣብ ሱዳን ዝጸንንሐ ዝተወሃሃደ ናይ ምስግጋር ተልኡ ንክቋረጽ ኣብቲ ናይ ባሕቲ ታሕሳስ 2023 ኣኼባኡ ወሲኑ። ኣተሓሒዙ ድማ እቲ ናይ ሰለስተ ኣዋርሕ ናይ ምቁራጽ መስርሕ ካብ 4 ታሕሳስ 2023 ከም ዝጅመርን እቲ ተልእኮ ዘካይዶ ዝነበረ ንጥፈታት ኣብታ ሃገር ናብ ዘለዋ ትካላት ሕቡራት ሃገራት ንክሰጋገርን ኣዚዙ።
እቲ ተልእኮ 29 ለካቲት 2024 ዘቋረጽ ኮይኑ፡ ክሳብ ባሕቲ መጋቢት 2024 ድማ ምጽፋፋትን ናይቲ ተልእኮ ሰራሕተኛታት ዝነበሩ ምውጋንን ከም ዝቕጽል ኣብቲ ውሳነ ሰፊሩ። መንግስቲ ሱዳን ብወገኑ ብ16 ሕዳር 2023 ናይቲ ተልእኮ ሓላፊ “ኣብ ምንቅስቓስ ፖለቲካዊ ውድባት ኢዱ የእቱ ኣሎ” ብዝብል ኣፍልጦ ነፊግዎ ነይሩ እዩ።
ኣብ ጐደናታት ወደባዊት ከተማ ፖርት ሱዳን፡ ብ1 ታሕሳስ 2023 ኣንበሳደር ሕቡራት ዓረብ ኢማራት ንክስጎግ ዝሓትት ሰልፊ ከም ዝተኻየደ ማዕከናት ዜና ሱዳን ሓቢረን። ተሳተፍቲ ናይቲ ሰልፊ ኢማራት፡ ነቲ ኣንጻር ሰራዊት ሱዳን ዝዋጋእ ዘሎ ብጀነራል ሐመቲ ዝምራሕ ፍሉይ ተወርዋሪ ሓይሊ ብምሕጋዛ ከሲሶማ።
ሓይልታት ጸጥታ ሱዳን፡ እቶም ተሰለፍቲ ናብ መንበሪ እቲ ኣንበሳደር ንከይኣትዉ ናብኡ ዝወስድ ጐደና ክዓጽዉ ከም ዝተገደዱ እቲ ዜና ኣፍሊጡ። ተሳተፍቲ ሰልፊ ንሰራዊት ሱዳን ብምድጋፍን ንኢማራት ብምቅዋምን “ብመራሒ ሱዳን ዝእዘዝ ሓደ ሰራዊት ጥራይ” ዝብል ጭረሖ ከም ዘቃልሑ’ውን ተፈሊጡ።
ፖርት ሱዳን ኣብዚ እዋንዚ ድሕሪ ኣብ ካርቱም ውግእ ምብርዑ፡ ካብ መፋርቕ ወርሒ ማዝያ 2023 ንደሓር ማእከል ናይቲ ብጀነራል ኣብደል ፈታሕ ኣልቡርሃን ዝምራሕ መንግስቲ ኮይና ዘላ እያ። እዚ ሰላማዊ ሰልፊ ነቲ ብማሕበራዊ መራኸብታት ሱዳን፡ መንግስቲ ጀነራል ኣልቡርሃን ኣንጻር ኢማራት መርገጽ ንክወስድ ክካየድ ዝጸንሐ ጐስጓስ ስዒቡ ዝተኻየደ እዩ።
ቅድሚ ሕጂ ምኽትል ኣዛዚ ሰራዊት ሱዳን ያሲር ኣል ኣታ፡ ንሕቡራት ዓረብ ኢማራት “ማፊያ” ብዝብ፡ ቅጽል ብመንገዲ ቻድን ኡጋንዳን ነቲ ብጀነራል ሐመቲ ዝምራሕ ሓይሊ ኣጽዋር ተቕርብ ኣላ ዝብል ተሪር ክሲ ኣቕሪቦም ከም ዝነበሩ እቲ ጸብጻብ ጠቒሱ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ ጀነራል ኣልቡርሃን ኣብቲ ንክሊማዊ ለውጢ ብዝምልከት ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ኣብ ኢማራት ዝተኻየደ ኣኼባ ከምዘይተሳተፉ ተፈሊጡ።
ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ናይ ከባቢና ኣሰላልፋ፡ በቲ ሓደ ወገን ሱዕዲያ፡ መንግስቲ ሱዳንን ኤርትራን በቲ ካልእ ወገን ድማ፡ ኢማራት፡ ኢትዮጵያን ብጀነራል ሐመቲ ዝምራሕ ተወርዋሪ ሓይሊ ሱዳንን ኮይኖም ይጠማመቱ ከም ዘለዉ ይፍለጥ።
ምምሕዳር ቤት ጽሕፈት ዜና ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ብ1 ታሕሳስ 2023 ኣኼባ ኣካይዳ። ምምሕዳር ዜና ኣብ ኣኼባኣ ናይ ዝሓለፈ ኣዋርሕ ስረሓታ ክትግምግም እንከላ ኣብ ዓመታዊ ትልሚ ስራሓታ ምርኩስ ብምግባር፡ ኣብ መጻኢ እትሰርሖ ድማ ኣሚታ።
ኣብቲ ገምጋም ብኹለን ናይ ሰዲህኤ ልሳናት፡ መስርሕ ናይቲ ዝሓለፈ ወርሒ ሓምለ 2023 ዝተቓንዐ፡ 4ይ ጉባአ ሰዲህኤን ፈስቲቫል ኤርትራ ፍራንክፈርትን ብግቡእ ከም ዝተቓልሐ ተገንዚባ። ድሕሪኡ እውን ኣብቲ ጉባአ ዝጸደቑ ፖለቲካዊ ውሳነታት፡ መድብ ዕዮን ካለኦት ሰነዳትን ናይ ምብራህ ሰረሓት ተካይድ ከም ዘላ መዚና። በቲ ካብ ዝለዓለ ክሳብ ዝተሓተ ደረጃ ብዘለዉ ኣካላት ሰልፊ፡ በብግዜኡ ዝወጹ መግለጽታትን ናይ ዝተኻየዱ ኣኼባታት ዜናዊ ጸብጻባትን ከተቃልሕ ከም ዝጸንሐት’ውን ተረዲኣ።
ብዘይካዚ መተካእታ ዘይብሉ ዕማም ኮይኑ ብዛዕባ ዝጸንሐን ዘሎን ምምስራት ናይ ሓባር መቃለሲ ጽላል ሓይልታት ለውጢ ኤርትራ ብሓፈሻ፡ ንጉዕዞ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራን ግደ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ኣብቲ መስርሕን ዝምልከቱ መደባት ድማ ብፍላይ፡ ብዘይምሕላል ንህዝቢ ትሕብር ከምዘላ እቲ ኣኼባ ተገንዚቡ።
ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ልዕሊ ምቅላዕ ጸረ-ህዝቢ ተግባራት ህግደፍ፡ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ፡ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ዝኸፈቶ ኣፍደገ ተኸቲሉ ዝጽሕትሮ ዘሎ ኣዛራብን ንልኡላውነት ኤርትራ ዝፈታተን ዛዕባ’ውን ልሳናት ሰዲህኤ ከቃልዐኦ ዝጸንሓ ምዃኑ ኣብቲ ኣኼባ ምምሕዳር ተገምጊሙ።
ኣኼባ፡ ዜናዊ ስረሓት ኣብ ምሕያል ብደረጃ መሪሕነት ክማልኡ ዝበሎም መሳርሕታት ዳህሲሲ። ምስኡ ከኣ ሰራሓት ዜና ብባህሪኡ ናይ ብዙሓት ዕማም እምበር፡ ናይ ውሱናት ጥራይ ከምዘይኮነ ብምርዳእ፡ ኣባላት ሰዲህኤ ብፍላይ፡ በሃግቲ ለውጢ ኤርትራውያን ድማ ብሓፈሻ ኣብ ምሕያል ልሳናት ሰዲህኤ እጃሞም ከበርክቱ ጸዊዑን ናይ መጻኢ ኣተኩሮ ናይቲ ቤት ጽሕፈት ኣሚቱን።
ካብተን ስደተኛታት ጽዒነን ዝነበራ መካይን
ብክልተ ናይ ኢትዮጵያ ሚኒስትሪ ምክልኻል መካይን ካብ ኢትዮጵያ ናብ ኬንያ ክሰግሩ ዝፈተኑ 53 ኤርትራውያን፡ ብ26 ሕዳር 2023 ኣብ ክልል ደቡብ ከም ዝተታሕዙ፡ ቢቢሲ ኣብቲ ክልል ሓላፊ ቤት ጽሕፈት ጸጥታ ዞባ ኣሌ-ኮንሶ ኣቶ ኣምሳሉ ኣንጋቶ ብምጥቃስ ሓቢራ። እዞም ኤርትራውያን ካብ ኣዲስ ኣበባን ካለኦት ከባብታት ኢትዮጵያን ብደላሎ ዝተኣከቡን ከምኡ እውን ብሰንኪ ውግእ፡ ካብ ሱዳን ናብ ኢትዮጵያ ዝሰገሩ ከም ዝርከብዎም እቲ ዜና ሓቢሩ።
እቶም ኤርትራውያን ግዳያት ደቂ ኣንስትዮን ህጽናትን ከም ዝርከብዎም ዝገለጹ ናይቲ ወረዳ ኣምሓዳሪ ኣቶ ኣምሳሉ ብውገኖም እቶም ተጐዓዝቲ ኤርትራውያን ፓስፖርት ይኹን ካልእ ናይ ጉዕዞ ሰነዳት ከርእዩ ተሓቲቶም ፈቓደኛታት ብዘምዃኖም ተጠርጢሮም፡ እተን ዝነበርወን መካይን ድሕሪ ምፍታሸን፡ ፖሊስ ናይቲ ዞባ ክኣስርዎም ከም ዝተገደደ ንቢቢሲ ሓቢሮማ።
እቶም ኤርትራውያን ስደተኛታት ብናይ ሚኒስተር ምክልኻል ኢትዮጵያ “ኦራል” ዝዓይነተን ወተሃደራዊ መካይን ዝመረጽሉ ምኽንያት ንከይጥርጠሩ ዝመሃዝዎ ምዃኑ ተጠቒሱ። ብኻልእ ወገን ድማ “ማይ ቪውስ ኦን ነውስ/my views on news”፡ ዝተባህለት ማሕበራዊ መዲያ ብወገና፡ እቶም ኤርትራውያን 52 ከም ዝኾኑ ጠቒሳ፡ እቲ ኩነታት ናይ ኢትዮጵያ ሰራዊት ኣብ ናይ ሰባት ዘይሕጋዊ ምስግጋር ተዋፊሩ ከም ዘሎ ዘመልክት እዩ ኢላ። ናይተን ዝተታሕዛ መካይ መራሕቲ ብዛዕባቲ ኩነታት ተሓቲቶም ኣብ ዝሃብዎ ምላሽ፡ “ብሓለፍትና ተኣዚዝና ኢና” ምባሎም እውን ኣብቲ ዜና ተጠቒሱ።
ናይቲ ስደተኛታት ተታሒዘምሉ ዘለዉ ወረዳ ኣመሓዳሪ ኣቶ ማግሴ ብወገኖም ናይቶም ስደተኛታት መጻኢ እንታይ ከም ዝኸውን ይጽናዕ ከም ዘሎ ኣፍሊጦም።
ብዕለት 26.11.2023 ሰንበት ምሸት ኣባላት 2 ጨናፍር ሰደህኤ ኣብ ጀርመን ስሩዕ ኣኼባኦም ኣካይዶም። እዚ ከምዚ ዝኣመስለ ኣኼባ፣ ድሕሪ 4ይ ጉባአ ሰደህኤ ንካልኣይ ግዜ ዝካየድ ዘሎ እዩ። ኣባላት ክልቲኡ ጨናፍር ኣብ ቀዳማይ ኣኼባኦም፡ ውጽኢትን መስርሕን 4ይ ጉባአን ፈስቲቫልን ሰልፊ ገምጋም ምግባሮም ዝዝከር ኮይኑ፣ ብናይ ሓባር ኣረዳዳኣ ደምዲሞም። ሕጂ’ውን ኣብ ውሽጢ’ዚ ዝሓለፈ እዋን ሰልፊ ሒዝዎ ዘሎ ናይ ስራሕ መደባት፡ ምስ ካልኦት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ተታሒዙ ዘሎ ጉዕዞን ብመንግስቲ ኢትዮጵያ ዝስማዕ ዘሎ ናይ “ይግባኣኒ እዩ” ምጉብዕባዕን ኣብ ዝብሉ ኣጀንዳታት’ዮም ኣኼባ ዘካይዱ።
- ድሕሪ 4ይ ጉባአ ሰልፊ፡ ዋላ’ዃ ብስራሕ ምኽንያት ንውሕ ዝበለ ግዜ ዝወሰደ ይኹን እምበር ፣ ንጉባአን ፈስቲቫልን ኣመልኪቱ ብመሪሕነት ሰልፊ ዝተጸውዐ ናይ መላእ ኣባላት ሰልፊ ሰሚናር ምክያዱ፣ ንውሽጣዊ ጉዳያት ሰልፊ ዝዳህሰሰ፣ ቅኑዕ ምርድዳእን መደምደምታን ከም ዝነበሮ ሓባራዊ ኣኼባ ክልተ ጨናፍር ገምጊሙ። ንብድሕሪ ሕጂ’ውን ከምኡ ዝኣመሰለ ናይ ምንቕቓሕ፡ ጽፈት ኣሰራርሓን ምቁጽጻርን ዝምልከት ሰሚናራት ብጻዕቂ ክግበር ኣኼባ ኣገዳሲ ምዃኑ ርእዩ፣ ንዝምልከቶም ላዕለዎት ሓለፍቱ ለበዋ ብምትሕልላፍ ኣመልኪቱ።
- ብዘይካ’ዚ፡ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ክሳብ ሕጂ ምስ ካልኦት ፖለቲካዊ ሓይልታት በጺሕዎ ዘሎ ስምምዓት፣ ነቲ ተተሊሙ ዘሎ ሓባራዊ መስርሕ ንምዕዋት፡ ኣብቲ መስርሕ ንዘየለዉ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ኣብ ምጥርናፍ ድማ ዝያዳ ክጽዕት ኣገዳሲ ከምዝኾነ ተገንዚቡ። እቲ ምስ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ሓባራዊ ናይ ምስግጋር ኣመራርሓ ዝተበጽሔ ስምምዕን ተበጊሱሉ ዘሎ ናይ ስራሕ ዕማምን ከኣ፡ ንህዝቢ ዘተስፉ፡ ንህግደፍ ድማ ዘሕምም ምዃኑ ብምእማን፡ ልዕሊ ተጠርኒፍካ ምቅላስ ካልእ መዋጽኦ ከምዘየለን ብምግንዛብ ብትብዓት ክቕጽሉዎ ኣኼባ ተማሕጺኑ።
ምስዚ ብምትሕሓዝ፡ ኣብዚ ዝካየድ ዘሎ ብብርጌድ ንሓመዱ ዝፍለጥ ህዝባዊ ናዕቢ፡ ሰልፊ ነቲ ብደረጃ ጉባኤ ዝወሰዶ መርገጽን፤ ጀሚሩዎ ዘሎ ናይ ምትብባዕን ምእላይን ጻዕርታት ክቕጽል፣ ኣብ ዝተፈላለየ ሃገራትን ከባቢታትን ዝርከቡ ኣባላት ሰልፊ ኣብቲ ተግባራዊ ቃልሲ ናይ’ዚ ህዝባዊ ናዕቢ’ዚ ብደረጃ ውልቀ ሰባት ምስ ብርገድ ንሓመዱ ኣብ መላእ ዓለም ክገብሩዎ ዝጸንሑ ምትሕብባርን፡ ንዘበርክትዎ ዘለዉ ግደን ኣኼባ ንኢዱ። ኣባላት ሰልፊ ኣብ ዘዘሎዉዎ ከተማታት ኣብ ፖለቲካውን ውደባውን ዲፕሎማስያዊ ንጥፈታት፡ ንዝጸንሖም ተሞኩሮ ተጠቒሞም ንመጻኢ’ውን ኣበርቲዖም ክቅጽልዎ ተማሕጺኑ።
- ኣብዚ እዋን’ዚ መንግስቲ ኢትዮጵያ ዘልዕሎ ዘሎ ናይ ባሕሪ ኣፍደገ ናይ “ይግባኣኒ እዩ” ሕቶ፡ ካብ ቀዳሞት ገዛእቲ ስርዓታቱ ዝወረሶ ሕማም ስለዝኾነ፡ ንኤርትራውያን ዝሕድሰና ከምዘይኮነ፣ የግዳስ ክብሪ ልኡላውነትና ቀጥ ከነብል፡ ክልቲኡ ህዝብታት ብሰላምን ሰናይ ጉርብትናን ክነብር ክንጽዕር፡ እዞም ክልተ መራሕቲ ተሳንዮም ህዝብን ሃገርን ከጥፍኡ እንስዕቦም፣ ክባኣሱ ድማ እንጻላእ ህዝብታት ከምዘይኮና ክማሃሩ ምጽዓት ከድልየና እዩ። ኤርትራውያን ተቓወምቲ ሓይልትት ብፍላይ፣ ሕጂውን እቲ ምትፍናን ንረብሓ ህዝብናን ሃገርናን ከምዘይኮነ ተገንዚብና፡ ብሓደ ድምጺ እምቢ ንውግእ፡ እወ ንሰላምን ድሕነት ህዝብን ክንብል ይግባእ ብዝብል ምሕጽንታ እዩ፣ ኣኼባ ጨናፍር ተደምዲሙ።
ሽማግለ ጨናፍር ሰደህኤ ጀርመን
ጸዋዒት ካናዳዊት ኣባል ፓርላማ፡ ኣንጻርቲ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ዝፈጥሮ ስግኣት
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኣባል ፓርላማ ካናዳ፡ ኣኒታ ቫናደንበልድ
ኣኒታ ቫንደንበልድ ዝተባህላ ካንዳዊት ኣባል ፓርላማ፡ ኣንጻርቲ ስርዓት ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ኣብ ወጻኢ ዝነብሩ ኤርትራውያን ዝፈጥሮ ስግኣት ዝጉስጉስ መጸዋዕታ፡ ናብ ፓርላማ ሃገረን ከም ዘቕረባ፡ ኣብ ጉዳይ ደቡብ ኣፍሪቃን ቀርኒ ኣፍሪቃ ዝግደስ ተመራማርን ጋዜጠኛን ማርቲን ፕላውት ንምንጭታት ፓርልማ ካናዳ ብምጥቃስ ሓቢሩ።
እተን ኣባል ፓርላማ ነቲ ጐስጓስ ከካይዳ ምኽንያት ኢለን ኣብ ዘስፈረኦ፡ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ጉጅለ ንዝሓለፉ ዓሰርተታት ዓመታት፡ ብዘይሕጊ፡ ብዘይምርጫን ኩሉ መሰረታዊ መሰላት ብምጥሓስን ክገዝእ ዝጸንሐ ምዃኑ ኣስፊረን። ምስዚ ድማ ጉዳይ ሰብኣዊ መሰል ኤርትራ ከጽንዕ ዝተመዘዘ ኮሚሽንን ካለኦት ሰብኣዊ ትካላትን ክዝርግሕዎ ዝጸንሑ ንህግደፍ ዘቃልዕ ጸብጻባትን መተሓሳሰብታትን ዘይምትግባሩ ዘርዚረን።
ብዘካይካዚ ኤርትራውያን ኣብ ካናዳ ብህግደፍ ተገዲዶም ብዘይድሌቶም ንመንግስቲ ኤርትራ ገንዘብ ክኸፍሉ ከም ዝጸንሑ፡ ከምኡ እውን ህግደፍ ኣብ ዝተፈላለዩ ከተማታት ካናዳ ናይ ጽልኢ ፕሮፓጋንዳ ምንዛሕን መእከቢ ገንዘብ ፈስቲቫላትን ክውድብ ከም ዝጸንሐን፡ ኣትሪረን ኣቃሊዐን።
ኣብ ምወዳእታ ድማ እተን ኣባል ፓርላማ፡ ትካል ዜግነትን መንበሪ ፈቓድን ካናዳ
1: መንግስቲ ኤርትራ ኣብ ወጻኢ ዝነብሩ ኤርትራውያን-ካናዳውያን ዘፈራርሓለን ማሕበራትን ኣብያተ-ክርስትያን ክምርመራ
2፡ ኣንጻር ደለይቲ ዲሞክራስን ፍትሕን ኤርትራውያን፡ ጽልእን ምፍርራሕን ዝነዝሑ ደገፍቲ ህግደፍ ተዋሳእትን መለዓዓልትን ናብ ካናዳ ምእታው ክኽልከሉ።
3፡ ናብ ካናዳ ዝኣትዉ ሓደስቲ ኤርትራውያን፡ ብናይቲ ስርዓት ሰለይቲ ከይብደሉ፡ መንግስቲ ካናዳን ዕቑባ ዝህባ ትካላትን ጥንቃቐ ክገብራ። ከምኡ ድማ ንሓደስቲ ምስ ባህሎም ብዝሰማማዕ ዘየዳልዉን ብኤርትራዊ ቋንቋ ዝዛረቡን ተርጐምቲ ክምደበሎም
4፡ ኣብ ልዕሊ ሓለፍቲ መንግስቲ ኤርትራ ከቢድ እገዳ ክብየንን ዝብል መጸዋዕታ ከም ዘቕረባ ተፈሊጡ።
ኣብ ሱዳን ብሰንክቲ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ሕድሕድ ትካላት ጥዕና ስለ ዝዓነዋ፡ ብምኽንያት ዝተፈላለዩ ቀወምቲ ሕማማት ኣገልግሎት ንምርካብ ናብ ሱዳን ዝመላለሱ ዝነበሩ ኤርትራውያ ኣብ ጸገም ወዲቖም ከምዘለዉ ተሓቢሩ። እዞም ላዕለዎት ሓለፍቲ መንግስቲ እውን ዝርከብዎም ኤርትራውያን፡ ኣብ ሱዳን ዝበኾሮም ሕክምናዊ ኣገልግሎት ንምርካ ናብ ኢትዮጵያ፡ ኡጋንዳን ካለኦት ሃገራትን ክመላለሱ ይግደዱ ምህላዎም ክፍለጥ ተኻኢሉ።
ዞባዊ ዳይረክተር ትካል ጥዕና ዓለም ዶክተር ኣሕመድ ኣልመሃንደሪ ከም ዝገለጽዎ፡ ኣብ ልዕሊ ሆስፒታላት ሱዳን 60 ግዜ መጥቃዕቲ ወሪዱ 34 ናይ ሕክምና ክኢላታት በቲ መጥቃዕትታት ክሞቱ እንከለዉ 38 ድማ ቆሲሎም። በሰንክዚ መጥቃዕትታት ኣብዚ እዋንዚ 80 ካብ ሚእቲ ትካላት ጥዕና ሱዳን ክዓንዋ እንከለዋ እተን ዝተረፋ ድማ ኣብቲ ውግእ ብዝቖሰሉ ወተሃደራት ተታሒዘን ከምዘለዋ ናይቶም ዳይረክተር ጸጻብ ኣፍሊጡ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ትካል ጥዕና ዓለም ኣብ ዘውጸኦ ጸብጻብ ኣብዚ እዋንዚ 55 ሃገራት ዓለም ብዝለዓለ ዋሕዲ ናይ ጥዕና ክኢላታት ዝሳቐያ ዘለዋ ኮይነን፡ ካብኣተን ኤርትራ፡ ኢትዮጵያ፡ ሩዋንዳን ኡጋንዳን ዝርከበአን 37 ሃገራት ኣፍሪቃ እየን። እዘን ካብቲ ብደረጃ ዓለም ዝሰፈ፡ “እንተወሓደ 49 ዝተፈላለየ ደረጃ ዘለዎም ክኢላታት ጥዕና ን10 ሺሕ ሰባት” ዝብል መዕቀኒ ንትታሕቲ ዘለዋ እየን።
ካብቶም ዋሕዲ ክኢላታት ጥዕና ዘኸትሉ ጥንቅታት፡ ዘይብቑዕ ስልጠና፡ ቅልጡፍ ወሰኽ ህዝቢ፡ ስደት ክኢላታት፡ ዘይብቑዕ ምምሕዳር ትካላትን ንክኢላት ዝወሃብ ቆላሕታ ትሑት ምዃንን ከም ዝርከብዎም ኣብቲ ጸብጻብ ጥዕና ዓለም ተጠቒሱ። ምስዚ ተተሓሒዙ ሃገራት ኣፍሪቃ ነቲ ብ2030 ክብጻሕ ተተሊሙ ዘሎ ሸቶ ጥዕና ኣይክበጽሐኦን እየን ዝብል ስግኣት ኣሕዲሩ ኣሎ።
169 ኣፍሪቃውያን ሓተቲ ዑቕባ፡ ካብ ሊቢያ ናብ ሩዋንዳ ተሳጊሮም
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ሩዋንዳ ብ15 ሕዳር 2023፡ ኤርትራውያን፡ ሶማላውያንን ኢትዮጵያውያንን ዝርከብዎም ኣብ ሊቢያ ዝጸንሑ: 169 ሓተቲ ዑቕባ ከም ዝተረከበት ማዕከን ዜና ሸንሁዋ/Xinhua ንናይ ሩዋንዳ ሚኒስተር ምምሕዳር ህጹጽ ጉዳያት ብምጥቃስ ካብ ኪጋሊ ሓቢራ።
እቲ ሩዋንዳዊ ሚኒስተር ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ እዞም ሓተቲ ዑቕባ ብሰላም ኣብ ኪጋሊ ከም ዝበጽሑ ብምጥቃስ፡ ሩዋንዳ ነቶም ስደተኛታት ዘድሊ መሰረታዊ ነገራት ከተቕርበሎም ድልውቲ ምዃና ሓቢሩ።
እቲ መግለጺ ኣተሓሒዙ እቶም ካብ ሊቢያ ናብ ሩዋንዳ ዝተሰጋገሩ፡ ናብ ሳልሳይ ሃገር ናይ ምጥያስ መስርሖም ከም ዘለዎ ኮይኑ፡ ኣብ ምብራቓዊ ሩዋንዳ ናብ ዝርከብ ማእከል መሰጋገሪ ጋሾራ ኣትዮም ኣለዉ።
እዚ መበል 15 ዙር ስጉምቲ ምስግጋር ዝተወስደ፡ ብመሰረት እቲ ብ2019 ብዛዕባ ስደተኛታትን ሓተቲ ዑቕባን ካብ ሊቢያ ናብ ሩዋንዳ ፡ ኣብ መንጎ መንግስቲ ሩዋንዳ፡ ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ሕቡራት ሃገራትን ሕብረት ኣፍሪቃን ዝተበጽሐ ምርድድዳእ እዩ።
ዓለምለኻዊ ውድብ ስደተኛታት IOM፡ ብወገኑ፡ ኣብ ሩዋንዳ ኣብዚ ዓመት 6,600 ሰባት ናይ ምጥያስ ደገፍ ተገይሩሎም። ካብዚኣቶም 1,288 ካብቶም መጀመርያ ካብ ሊቢያ ናብ ሩዋንዳ ዝተሳገሩ ክኾኑ እንከለዉ፡ ብጠቕላላ ክሳብ ዝሓለፈ 30 መስከረም 2023፡ 135 ሺሕ ስደተኛታት ኣብ ሩዋንዳ ሰፊሮም ከም ዘለዉ ዓለም ለኻዊ እቲ ትካል ስደተኛታት ኣፍሊጡ።
ሱዳንን ኢትዮጵያን ዘራኽብ መተሓላለፊ ገላባት ከምዝተዓጽወ ተሓቢሩ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ምንቅስቓስ ገላባት ዘርኢ ምስሊ ካብ ጋዜጣ ኣተቕይር
ሱዳንን ኢትዮጵያን ዘራኽብ መተሓላለፊ ኣፍደገ ገላባት ካብ 20 ሕዳር 2023 ጀሚሩ ከም ዝተዓጽወ፡ ኣተቕይር/ Altaghyeer፡ ዝተባህለት ጋዜጣ ሱዳን፡ ኣብ ዶብ ሱዳን-ኢትዮጵያ ዘለዉ ወተሃደራዊ ኣዘዝቲ ብምጥቃስ ሓቢራ። እቶም ኣዘዝቲ ናይቲ ምዕጻው ጠንቂ ኣብቲ ቦታ ሱዳናውያን ካብ ኢትዮጵያ ብዝሰግሩ ዕጡቓት ሓይልታት ይውጽዑ ስለ ዘለዉ ዝተወስደ ስጉምቲ ምዃኑ ጠቒሶም። ብኻልእ ወገን ከኣ መተሓላለፊ ኣፍደገ ገለባት ኣብዚ ቀረባ ግዜ ላዕለዎት ኣዘዝቲ ሱዳን ብዝሃብዎ ፈቓድ ተዓጽዩ ምስ ጸንሐ ዝተኸፈተ ምዃኑ እቶም ምንጭታት ነታ ጋዜጣ ኣረጋጊጸሙላ።
እዚ ሓድሽ ዕጽዋ ዝፍጸም ዘሎ፡ መራሒ ልኡላዊ መሰጋገሪ ሱዳን ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልቡርሃን ኢትዮጵያ በጺሑ ምስተመልሰ፡ ንጽባሒቱ ዝተፈጸመ ምዃኑ፡ እቲ ምኽንያት ቴክኒካዊ ናይ ዶብ ኩነታት ዘይኮነ፡ መግለጺ ኣብ መንጎ ሱዳንን ኢትዮጵያን ናይ ዘሎ ፖለቲካዊ ፍልልይ ገይሮም ዘቕርብዎ ወገናት ኣለዉ።
ቤት ጽሕፈት ወሃብ ቃል ወተሃደራዊ ሓይልታት ሱዳን ብወገኑ፡ ነቲ ምዕጻው ብዝምልከት ኣብ ዝሃቦ ቃል፡ እዚ ሱጉምቲ ግብረ-መልሲ ናይቲ ሰብ መዚ ኢትዮጵያ ዕጡቓት ሓይልታት ብምስጢር ናብ ሱዳን ንምእታው ዝፍትንዎ እዩ ከም ዝበለ እቲ ዜና ኣስፊሩ። እቲ ቤት ጽሕፈት፡ ናይቲ ከባቢ ኣዛዚ ሰራዊት ሱዳን ብ17 ሕዳር 2023 ብኢትዮጵያውያን ከም ዝተጨውየ ነታ ጋዜጣ ኣረጋጊጹላ። ብዘይካዚ 5 ሱዳናውያን ህጻናት ካብቲ ከባቢ ብወተሃደራት ኢትዮጵያ ከም ዝተጨውዩ እውን መንነቱ ክጥቀስ ዘይደለየ ሱዳናዊ ካፒተን ነታ ጋዜጣ ሓቢርዋ።
ምስዚ ብዝተዛመደ ኣብዚ እዋንዚ ወተሃደራት ሱዳን ኣብ ገላባት፡ ወተሃደራት ኢትዮጵያ ድማ ኣብ መተማ ይተኣኻኸቡ ከም ዘለዉ ኢቲ ዜና ጠቒሱ።
እዚ ኩነታት ምስቲ ኣብዚ ከባቢ ዝረአ ዘሎ ናይ ሃገራት ፖለቲካዊ ኣሰላልፋ ዝተሓሓዝ ኮይኑ፡ ምስቲ ኣብ መንጎ ጀነራል ኣልቡርሃንን ኢስያስ ኣፈወርቅን ዝምዕብል ዘሎ ዝምድናን፡ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝዛይድ ዘሎ ምፍሕፋሕን ምትሕሓዝ ኣለዎ ዝብሉ ወገናት እውን ኣለዉ።
More...
ብዕለት 19 ሕዳር 2023፡ ጨንፈር ስዊዘርላንድ ድሕሪ 4ይ ጉባኤ ሰዲህኤ ንካልኣይ ጊዜ እተጋብኤ ዕዉት ኣኼባ ብመራኸቢ ብዙሓን ኣቢሉ ኣካይዱ። ኣቦ መንበር ጨንፈር፡ ብጻይ ዳዊት ኣብራህም፡ ንሰልፋዊ ሓበረታታት ስዒቡ ዝህሉ ዛዕባታት ኣኼባ ኣብ ውሽጣዊ ጒዳያት ጨንፈር ዘትኰሩ ክኸውን ምዃኑ ሓቢሩ። በዚ መሰረት፡ ብጻይ ወልደሱስ ዓማር ነቲ ብግዚያዊ መሰጋገሪ ኣካል ናይ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ሓይልታት (ኤፖሓ) ብ17 ሕዳር ንዝወጸ ጋዜጣዊ መግለጺ ምርኵስ ብምግባር መብርሂ ሂቡ። ጒዕዞ ሓባራዊ ስራሕ ደንበ ተቓውሞ ተስፋ ኣብ ዝህብ መድረኽ ከም እተሰጋገረ ድሕሪ ምብሳር፣ ኣብ መላእ ዓለም ዝርከባ 31 ጨንፈራት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ምስ ጨንፈራትን ኣባላትን መሓዙት ውድባት ኰይነን ኣድማዒ ግደ ክጻወታ ትጽቢት መሪሕነት ሰልፊ ከም ዝኾነ እውን ገሊጹ።
ብምቕጻል፡ ስርዒታውያን ሓለፍቲ ጨንፈር በብተራ እናተዛረቡ፡ ቀንድን ቀጻልን ስራሕ ጨንፈር ምስፋሕ ኣባልነት ምዃኑ፣ ከምኡ ኸኣ ኣብ ኩሉ ንጥፈታት ብሪጌድ ንሓመዱ ይኹን ኣብቲ ንዂሉ ደላይ ፍትሒ ዝጥርንፍ “ኮለክቲቭ” (ሓባራዊ ኣካል ስዊስ) ምስታፍ ከም ዘድሊ ኣጥቢቖም ተላብዮም። ገንዘባዊ ጸብጻባት ጨንፈር ናይ 2023 እውን ብዝርዝር ቀሪቡ። እቲ ኣብ ውሽጢ’ዚ ዓመት ንሰልፋዊ ጒዳያት እተዋጽኤ ዓቐን ገንዘብ ልዕሊ 5,500 ኤውሮ ምንባሩ ብምሕባር፡ መሪሕነት ጨንፈር ንኣባላቶም ምስጋና ኣቕሪቦም።
ኣብ መወዳእታ፡ ብጾት ዮውሃንስ ወረደን ተስፋጋብር ገብረን ብዛዕባ ኣቃውማን ዕማማትን ጨንፈር ኣገዳሲ ኣስተምህሮ ኣቕሪቦም። ብእብረን ነቲ ብዛዕባ ጨንፈር ኣብ 4ይ ጉባኤ ሰዲህኤ ዝጸደቐ ቅዋም እናኣንበቡ እውን ንዝቐረበሎም ሕቶታት መልሲ ሂቦም። ኣብ ዝመጽእ ኣኼባ፡ ሰለስተ ደቀንስትዮ ጨንፈር ብዛዕባ ቃልሲ ደቀንስትዮ ሰዲህኤን ስርዒታዊ ሃለዋተንን መግለጺ ከቕርባ ምዃነን እውን ተሓቢሩ።
ብጽምዋ ካብ ዝተዋሕጡ ጐደናታት ኣስመራ
ኣብ ኤርትራ ናይቶም ተገዲዶም ደቆምን ቤተሰቦምን፡ ናብ ውግእ ትግራይ ምስ ከዱ ደሃዮም ዝጠፍአ ስድራቤታት ሻቕሎት ኣዝዩ ይዓርግ ከም ዘሎ፡ መንነቶም ክዕቀበሎም ዝሓተቱ ምንጭታት ካብ ኣስመራ ሓቢሮም። እቶም ነዚ ዝጠቐሱ ምንጭታት እቲ ሻቕሎትን ስግኣትን ኣብ ኩሉ ከተማታትን ገጠራትን ኤርትራ ከምዘሎ ጠቒሶም፡ ህግደፍ መርድእ ናይቶም ኣብ ትግራይ ዝሞቱ ኤርትራውያን ኣብ ቀረባ ግዜ ክነግርዩ ዝብል ትጽቢትኳ እንተነበረ፡ ኣብዚ እዋንዚ ግና፡ እቲ ጉዳይ ዳርጋ ዝተረሰዐ ብምዃኑ እቲ ጨንቂ መሊሱ ከም ዝዓረገን ብሰንኩ ብዙሓት ወለዲ ኣብ ከቢድ ሓደጋ ይወድቁ ከምዘለዉን ጠቒሶም።
ኣብ ትግራይ ናይቶም ኣብቲ ውግእ ዝሞቱ መርድእ ምስተነግረን ንዝኽሮም ፍሉይ ምድላው ምስተገብረን፡ ኣብ ኤርትራ “ደቅናኽ ስለምንታይ ንቡር ስኢኖም” ዝብል ስምዒትን ቁጠዐን ከም ዝወሰኸ ዝጠቐሱ እቶም ምንጭታት፡ ኣካላት ህግደፍ ኣብ ዝሓለፈ፡ “ባሕቲ መስከረም ከነርድእ ኢና” ዝብል ወረ ክነዝሑ ከም ዝጸንሑ ጠቒሶም። በቲ ዝበልዎ ናይ ዘይምቕጻሎም ምኽንያት ዝብልዎ፡ ገሊኦም ምስቲ መርድእ ዝወሃብ ገንዘብ ንዘይምውጻእ እዩ ክብሉ እንከለዉ፡ ገሊኦም ድማ ነቲ ዝዳለዉሉ ዘለዉ ናይ ክተት ምልዕዓል ዕንቅፋት ንከይኮኖም እዮም ዝብል ርኢቶ ከምዘለዎም ኣቃሊዖም።
ኣብ ውግእ ትግራይ ናይ ዝሞቱ ኤርትራውያን ኣሃዝ ብወግዒ ዘይተገልጸ ኮይኑ፡ ዝተፈላለዩ ነቲ ውግእ ብቐረባ ዝተኸታተልዎ ወገናት፡ ካብ 45 ክሳብ 70 ሺሕ ዘለዉ ኣሃዛት ክጠቕሱ ይስምዑ እዮም።
ብኻልእ ወገን ድማ፡ “ርኢቶይ ኣብ ዜና/my views on news” ዝተባህለ፡ ናይ ዩቱብ ማሕበራዊ መዲያ ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ኣብ ጎደናታት ከተማ ኣስመራ፡ “ኣነ ብሪገድ ንሓመዱ እየ” ዝብል ወረቓቕቲ ከም ዝተዘርግሐ ብምስሊ ኣሰንዩ ሓቢሩ።
ፖሊቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ፡ ብወርሒ ለካቲት 2020 ብዕድመ ነፍሰሄር ብርሃነ ወልደገብርኤል ኣካያዲ ትምህርትን ሕትመትን ማሕበር ኤርትራ ክብገስ እንከሎ፡ “ጥርናፈ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ብምርግጋጽ፡ ህዝብን ሃገርን ነድሕን” ኣብ ትሕቲ ዝብል ቴማ፡ ድምጽን ተግባርን ደምበ ተቓውሞ ብምሕባር፡ ኣብ ልዕሊ ምልኪ ዓወት ንምርግጋጽ እዩ።
እዚ ዕማም’ዚ ምስ ኣተሃላልዋ ብዝሒ ውድባትን ፍልልያት ኣተሓሳስባን፡ ኣብ ተመክሮ ከም እተራእየ፡ ብቐሊሉ ክሳለጥ ዝኽእል ኣይነበረን። ይኹን’ምበር ኣብ ወርሒ ሓምለ 2020 ብዝተገብረ ስምምዕ፡ መስርሕ ሓባራዊ ዕዮ፡ ብመድረኻት ከም ዝከፋፈል ብምግባር፡ ምውህሃዳዊ መድረኽ ጀሚሩ፣ ብሚያዝያ 2022 ከኣ ናብ ሰፊሕ ጽላል ንምስግጋር ብመትከል ኣብ ስምምዕ ተበጺሑ።
ተመክሮ መድረኽ ምውህሃድ፡ ንኣካላት ፖሓኤ ምልላይ ጥራይ ዘይኮነ፡ ዝተወሃሃደ ዕማማት ንምክያድ፣ ኣተሓሳስባ ሓድሕድ ንምርዳእን፡ ንምጽውዋርን ሓጊዙ እዩ። ብዓቢኡ ከኣ እዋናዊ ጠለብ ህዝብና ንዝኾነ ኣድላይነት ምልጋስ ምልካዊ ስርዓትን፡ ንልዑላውነት ኤርትራ ኣብ ሓደጋ ዘሳጥሐ ወስታታቱን፣ ከምኡ’ውን ነቲ ህዝብና ኣብ ትሕቲ ምልኪ ዘሕልፎ ዘሎ መሪር ስቅያት፡ ሓባራዊ ግንዛቤ ክህሉ ኣኽኢሉ እዩ። ኣብዚ መዳይ’ዚ ንጉዕዞ ሓባራዊ ዕማም ዝዓናቐፈ፡ ንመስርሕ ምምስራት ሰፊሕ ጽላል ከኣ ዘደናጐየ ፍልልያት ከም ዝጸንሐ ዝሕባእ ኣይኮነን። እቲ ስምምዕ ዝተገብረሉ ምምስራት ሰፊሕ ጽላል ክትግበር ኣይተኻእለን። ግንከ ውድቀት ናይቲ ዝጀመረ ሓባራዊ መስርሕ ከም ዓብላሊ ምርጫ ፖሓኤ ኣይተወስደን። ስለ’ዚ ከኣ ፈትሊ ርክባትን ዝምድናታትን ከይተበትከ ዘተ ቀጺሉ። ስምምዕ ኣብ ዘተረኽበሎም ጉዳያት ጥራይ እናተሰርሐ፣ ንልዝብን ዓሚቕ ምይይጣትን ሰፊሕ ዕድል እናተዋህበ ምቕጻል ተኻኢሉ።
ኣብ ውሽጢ ሓደ ዓመት ናብ ምቛም ሓደ ሰፊሕ ጽላል ዘሰጋግር ግዝያዊ ሓባራዊ መሪሕነት ንኽቀውም ኣብ ስምምዕ ተበጺሑስ ኣብ 02 መስከረም 2023 ዝተገብረ ጽንብል ተነቢቡ። እንተዀነ ዕለት 10 ሕዳር (November) 2023 ኣብ እተኻየደ ኣኼባ ወከልቲ ኤሃባደለ ኣብ ውሽጢ ኤሃባደለ ገለ ዘይምርድዳኣት ተፈጢሩ ከምዘሎ ብምግላጽ፡ ኣብ ተጀሚሩ ዘሎ ሰፊሕ ጽላል ናይ ምምስራት መስርሕ ንግዚኡ ሓቢሮም ክቕጽሉ ዘይምዃኖም ኣፍለጡ። ስለዚ ከኣ እቶም ዝተረፉ ሰለስተ ኣካላት ኣብ ዝቕጽል ዕማማቶም ዓወትን ኣሳልጦን ክረኽቡ ተመንዮም ተሰናቢቶምና ኣለዉ። ንሕና'ውን ኣብ ሓጺር ግዜ ሽግሮም ፈቲሖም ምሳና ክቕጽሉ ዘሎና ሰናይ ትምኒት ገሊጽናሎም።
እቶም ዝተረፉ ኣካላት ናይዚ ጥርናፈ ማለት ኤርትራዊ ስሙር ሃገራዊ ግንባር (ኤስሃግ)፡ ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)። ደሞክራሲያዊ ውድብ ዓፋር ቀይሕ ባሕሪ (ዲውዓቀባ) ላዕለዋይ መሪሕነቶም ኣብ ዝተፈላለየ ቤት ጽሕፈታት መዚዞም ብኣቦ መንበርነት ሓው ገረዝጊሄር ተወልደን ምክትሉ ሓው ያሲን ዓብደላን እናተመርሑ ካለኦት ኣርባዕተ ኣብያተ ጽሕፈታት መስሪቶም “ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ” ብዝብል ስም ተጠርኒፎም ክሰርሑ ጀሚሮም ከምዘለዉ ንኹሉ ደለይ ፍትሕን ለውጥን ከነበስር ንፈቱ።
ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ዝምርኰሰሎም ሃገራዊ መበገስታት ከኣ እቲ ብወርሒ 1, 2023 ተሓዲሱ ዝጸደቐ መሰረታዊ ስምምዕ ኮይኑ፡
- ስርዓት ህግደፍ ብምእላይ፣ ቅዋማውን ዲሞክራስያውን ስርዓት ምትካል፣
- ሓድነት ህዝብና ምርግጋጽ
- ነጻነትን ልዑላውነትን ሃገርና ምዕቃብ
- መሰል ህዝብና ምውሓስን ምሕላውን ዘጠቓልል እዩ።
ንዝሓለፈ ልዕሊ ሰላሳ ዓመታት ዲክታቶርያዊ ስርዓት ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ዘውረዶ ዘይተኣደነ ብርሰት ከይኣክል፡ ሕጂ ኣብ ንልዑላውነትና ዝፈታተን ኣንጸላልዩና ዘሎ ሓደጋታት ኣብ ግምት ብምእታው፡ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራን ኩሎም ደለይቲ ፍትሕን ሓርነትን ካብ ማንም ግዜ ንላዕሊ ካልኣዊ ፍልልያቶም ኣወንዚፎም ኣብቶም ዓበይቲ ናይ ኣፈርክቡ ዕላማታት ክጠራነፉ ኣለዎም ዝብል ኣምነት ኣለና። ህዝብን ሃገርን ምድሓን ዝብል ናይ ኩላትና ተቓለስቲ ሓይልታት ዕላማ ተግባራዊ ንክኸውን ብዘይካዚ ካልእ ቅኑዕ መተካእታ ኣሎ ኣይንብልን።
ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ፖሓኤ መጀመርታ እምበር ናይ መወዳእታ ኣይኮነን። የግድስ ምስቶም ካለኦት ተቓለስቲ ሓይልታት ተሻሪኹ ኣድማዒ ስራሕ ክሰርሕን ዕምሪ ዲክታቶርያዊ ስርዓት ኣብ ምሕጻር ጭቡጥን ሉሉይን ስራሕ ክስርሕ ምዃኑ ከም ቀንዲ ዕማሙ ጌሩ ተበጊሱ ኣሎ። ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ፖሓኤ በቶም ሕጂ ተጠርኒፎም ዘለዉ ኣካላት ጥራሕ ኩሉ ሽግር ህዝቢ ኤርትራ ክፈትሕ እዩ ዝብል ሕልሚ የብሉን። እንተወሓደ ግን ኣብ መስርሕ ምቅልጣፍ ምእላይ ስርዓት ህግደፍ ልሉይ ኣስተዋጽኦ ክገብር ከምዝኽእል ብርእሰ ተኣማንነት ተበጊሱ ኣሎ። ምስ ኩሎም ፖለቲካዊ ሓይልታትን ደለይቲ ለውጥን ናይ ምምልላእ ተራ እምበር ናይ ምውድዳር ሸውሃት የብሉን። ስለዝኾነ እምበኣር ተጀሚሩ ዘሎ ምጥርናፍ ኩሎም ተቓለስቲ ሓይልታት፡ ሲቪክ ማሕበራት፡ መንእሰያትን ደቂ ኣንስትዮን ኣብዚ ዉዑይ ናይ ቃልሲ ህሞት ካብ ማንም ግዜ ንላዕሊ ሓድነቶም ከጠናኽሩ ብኣኽብሮት ንጽውዕ።
ዓወት ንደሞክራሲያውን ህዝባውን ቃልስታት ህዝቢ ኤርትራ
ውድቀት ንዲክታቶርያዊ ስርዓት ህግደፍ
ዝኽርን ክብርን ንስዉኣትና
17/11/2023
ኣመሪካ ኣብ ኢትዮጵያ ኣቋሪጻቶ ዝጸንሐት ሰብኣዊ ረዲአት ካብ ወርሒ ታሕሳስ ክትቅጽሎ’ያ’
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኣመሪካ ኣብ ኢትዮጵያ ኣቋሪጻቶ ዝጸንሐት ሰብኣዊ ረዲአት፡ ካብ ዝመጽእ ዘሎ ወርሒ ታሕሳስ 2023 ጀሚራ ከም እትቅጽሎ ተሓቢሩ። በቲ ነዚ ብዝምልከት ብትካል ረዲአት ኣመሪካ (USAID) ብ14 ሕዳር 2023 ዝወጸ መግለጺ መሰረት፡ እቲ ሰብኣዊ ረዲአት ተቛሪጹ ዝጸንሐ፡ ኣብ ኣገባብ ኣተዓዳድላ ሰፊሕ ምትዕርራይ ክሳብ ዝግበር ምንባሩ ተፈሊጡ። ኣብ ኢትዮጵያ ናይ መግቢ ቀረብ ኣብ ዝለዓለ ደረጃ ሕጽረት ዝኣተወ ብሰንኪ’ቲ ኣብ ትግራይ ን2ተ ዓመታት ዝተኻየደ ውግእን ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ንዓሰርተታት ዓመታት ዘጋጠመ ደርቅን ምዃኑ ምሕባሩ ሮይተርስ ገሊጹ።
ትካል ረዲአት ኣመሪካ/USAID ኣብ ኢትዮጵያ ምቕራብ ረዲአት ዘቋረጸ እቲ ናብቶም ተጸበይቲ ዝቐርብ ሓገዝ ስለ ዝተሰርቀ ምዃኑ ብምጥቃስ፡ በቲ ኣካይድዎ ዘሎ ምትዕርራይ፡ ኣብቲ ኣተዓዳድላ ቀጻሊ ምቁጽጻር ከም ዘካይድን ደረጃ ኣበርክቶ ናይቶም ምስኡ ሓቢሮም ዝሰርሕኑ ሰብኣዊ ትካላትን መንግስታዊ ጽፍሕታትን ከም ዝግምግምን ኣፍሊጡ።
እቲ መግለጺ ከም ዝተጠቐሶ፡ ኣብ ዝሓለፈ ኣዋርሕ ናብ ምቁራጽ ናይ መግቢ ረዲአት ዘተበጽሐ ብዝምልከት ምስ ኣካላት መንግስቲ ኢትዮጵያን ሰብኣዊ ትካላትን ኣብ ዲፕሎማሲያዊ ምርድዳእ ተበጺሑ ኣሎ። እቲ ተገይሩ ዘሎ ምትዕርራይ ንኣቀራርባን ምቁጽጻር ረዲአት መግቢ ኣብ ኢትዮጵያን፡ ናብ ዝለዓለ ደረጃ ከሰጋግሮ እዩ። መንግስቲ ኢትዮጵያ ብወገኑ እዚ ሓድሽ ኣገባብ ኣቀራርባ ንምትግባር ምስ ትካላት ኣቕረብቲ ረዲአት ክተሓባበር ቅሩብ ምዃኑ ምርግጋጹ እቲ መግልጺ ትካል ረዲአት ኣሜሪካ ሓቢሩ።
ኣብ መወዳእታ እቲ ትካል ኣብ ኣዘረጋግሓ እቲ ሰብኣዊ ሓገዝ፡ ቀዳምነት ክወሃቦም ዝግባእ ንተግባር ተዳልዩ ከምዘሎን ብኣኡ መሰረት ከም ዝንቀሳቐስን እቲ ናይ 14 ሕዳር 2023 መግለጺኡ ጠቒሱ።
