http://ascenteq.com/project/epdp

ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝዝቢ ኤርትራ፡ ኣብ ኤርትራ ዝኸይድ ዘሎ ናይ ለውጢ ቃልሲ ብሓደ ውድብ ወይ ሰልፊ ጥራይ ይዕመምዩ ዝብል እምነት ኣይጸነሖን ንመጻኢ’ውን ኣይህልዎን እዩ። ከም መተካእታ ድማ ኣብ ለውጢ ረብሓ ዘለዎን ኣንጻር ዲክታቶርያዊ ጉጅለ ህግደፍ ዝተሰለፉን ሓይልታት ብሓባር ዝሰርሕሉ መድረኽ ምፍጣር ካብ ቅድም ዝሓዞ ምዃኑ ናይቶም ንሰዲህኤ ዘቖሙ ውድባት ተመኩሮ ኣብዚ መዳይዚ ዝምስክሮ እዩ። ቅድሚ ኮነ ድሕሪ ምምስራት ሰዲህኤ ዝነበረ ተመኩሮ ክንድህስስ እንከለና፡ ንዝምድና ፖለቲካዊ ውድባት ኤርትራ ብዝምልከት፡ ተመሳሳሊ ርኢቶ አለዎም ሓይልታት ክሳብ ምትሕንፋጽ ዝበጽሕ ስምረት ክገብሩ፡ ዝተወሰነ ፍልልያት ዘለዎም ከኣ ኣብቲ ዝሰማምዕሉ ነጥብታት ብሓባር እንዳሰርሑ ነቲ ፍልልያት ይጽብብዎ ኣብ ዝብል ዝተሰረተ እዩ። ኣብዚ ቀረባ ግዜ ዝወጸ እማመ ብሓባር ምስራሕ ሰዲህኤ እውን ነዚ እዩ ዘጉልሕ።

ናይዚ እምንቶዚ መሰረታዊ ትሕዝቶ ውድባትና ኣብ ኣድላይነት ምውጋድ ጉጅለ ህግደፍ ንኡስ ናይ ኣተገባብራ ሜላታት እንተዘይኮይኑ መሰረታዊ ፍልልይ ስለ ዘየብለን ብውሑዱ ኣብዚ ብሓባር ክሰርሓ ክበቕዓ ኣለወን ማለት እዩ። ካብዚ ሓሊፉ እቲ ዝርዝር ናይ ዝፈላለያሉ ሕጂ ከወግድኦ ስለ ዘይክእላ፡ ብዘይዕንቅፍ ኣገባብ ከም ፍልልይ ንሓዞ ዝብል ቃና ዘለዎ እዩ። ሰዲህኤ ክሳብ ሕጂ በዚ ተቐይዱ ዝኸይድን ካብዚ ወጻኢ ንካለኦት ግነዖት ዘይገብርን ካለኦት ግነዖት ክገብርሉ ዘይጽበን እዩ።

ኩልና ከምዘይንስሕቶ ኣብዚ ዓለምና ናብ ንእሽቶ ቁሸት ዝተቀይረትሉ መዋእል፡ ኣይኮነንዶ ንሕና ውሱን ዝዓቕምናን ተሰማዕነትናን ካለኦት ኣካላት እውን ብዘይምትሕግጋዝ ኣይነብሩን እዮም። እቲ ዝምድናን ምትሕግጋዝን ግና ከምቲ ኩሉ መዳያት ቃልሲ ብግቡእ ተቐሪጹ ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ወይ ቅዋም ክሰፍር ናይ ግድነት እዩ። በዚ መንጽር ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ሰዲህኤ፡ ካብቲ ነዚ ዝምልከት ሰፊሕ ዝርዝር፡ “9.1.3 ምስ ኵለን ሃገራት፡ ኣብ ሕድሕድ ረብሓታት፡ ምክብባርን ጣልቃ ዘይምትእትታውን፡ ዓለም-ለኻዊ ውዕላት ምኽባርን ዝተሰረተ ዝምድናታት ምፍጣር፤”ዝብል ምሉእ ሓሳብ ሰፊሩ ንረክብ። ሃገራት ብተፈላለዩ መንቀልታት ኣብ ጉዳይ ሓደ ሃገር ዝተፈላለየ ጽልዋ ክህልወን ናይ ግድን እዩ። ንኣብነት ብጉርብትና። እንተኾነ እቲ ሕመረት ዝምድና ሰዲህኤ ምስ ርሑቕ ይኹን ምስ ቀረባ ካብዚ ኣቐዲሙ ዝተጠቐሰ ዝወጽእ ኣይኮነን። ካብቶም ነዚ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ ፍሉይ ዝግብርዎ ረቛሕታት ኣብ ሃገርና ፍሉይ ርኢቶና ዓቂብና ተወዲብና ክንቃለስ ዘይምኽኣልና እዩ። ናይዚ ቀንዲ ጠንቂ ድማ እቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ጉጅለ ነዚ ስለ ዘይጸውር እዩ። ስለዚ እቲ ቃልሲ ግድን ካብ ኮነ እሞ ኣብ ሃገርና ናይ ምውዳብ መሰል ካብ እተሓረመና ካብ ኤርትራ ወጻኢ ተወዲብና ክንቃለስ ግድን እዩ። ከምኡ ከኣ ንገብር ኣለና። ኣበይ ኮይና ንቃለስ  ብናትና ድሌት ጥራይ ዝውሰን ዘይኮነ ጽቡቕ ድሌት ናይተን ዝመረጽናየን ሃገራት’ውን እንተተሓዊስዎ እዩ። እተን ሃገራት እውን ነቲ ህላወና  ኣብኣተን ብመንጽር ሃገራዊ ረብሓአን ክርእየኦ ናይ ግድን እዩ። ይኹን እምበር እቲ ናተን ረብሓ ብዋጋ ናትና ክብርን ረብሓን ኣብ ክንዲ ዝኸውን ንረብሓ ኩልና ዝረብሕ ምግባሩ፡ ናይ ቃልሲ ጉዳይ እዩ። ካብቲ እንካን ሃባን ምህዳም ግና መፍትሒኣይኮነን።

ናብቲ ወርትግ ኣዛራቢ ዝኸውን ጉዳይ ዝምድናና ምስ ጐረባብትና ክንመጽእ እንከለና፡ ሱዳንን ኢትዮጵያን ከም ኣብነት ክንወስደን ንኽእል። ኣብዚ እዋንዚ መንግስቲ ሱዳን ንሰዲህኤ ወሲኽካ ተቓወምቲ ውድባት ኤርትራ ኣብ ሃገሩ ብወግዒ ክንቀሳቐሳ ኣይፈቐደን። እዚ ካብ ድሌትና ወጻኢ ብመንጽር ሃገራዊ ረብሓ ሱዳን ዝተቓነየ እዩ። ስለዚ ኣተሃላልዋና ኣብ ሱዳን ከምቲ ንደልዮ ዘይኮነስ ከምቲ ኩነታት ዝፈቐዶ ኮይኑ ኣሎ። ኣብ ኢትዮጵያ ንዓና ወሲኽካ ዳርጋ ኩለን ተቓወምቲ ውድባት ኤርትራ ይንቀሳቐሳ እየን። ውድባት ጥራይ ዘይኮና ስደተኛታትና’ውን ብጻዕቂ ዝንቀሳቐስሉን ዝተዓቑብሉን ከባቢ እዩ። ውድባት  ኣብ ኢትዮጵያ ምውሳእ ዝጀመራሉ ግዜ ከከም ኣመጻጽእአን ይፈላለ እዩ። ደሓር ናብ ሓደ ካብ መስረቲ ውድባት ሰዲህኤ፡ ሰልፊ ህዝቢ ኤርትራ ዝማዕበለ ሰውራዊ ባይቶ ድሕሪ ውድቀት ደርጊ ጀሚሩ ኣብ ኢትዮጵያ ምህላው ኣድላይነቱ ርእዩ ኣብኡ ክህሉ ዝወሰነ እዩ። ዝያዳ ንምብራህ ከምቲ “ሰብኣይን ሰበይትን ዝተበኣስሉ መኣዲ ይሃበኒ” ዝበሃል ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን 1998-2000 ኣንሳሕኺኹ ዘይኮነስ፡ ህግደፍ ኣብ ኢትዮጵያ ህዝቢ ኤርትራ ብዘይፈልጦን ዘይርበሓሉን ዝምድና “ዓለም ኣይትጹሩኒ” ክብል እንከሎ እውን ኣብዚ ነይሩ እዩ። ሽዑ እንተኾነ እውን ንመንፈስዚ ኣብ ላዕሊ ተጠቒሱ ዘሎ ሕመረት ዝምድና ኣጽኒዑ ብምሓዝ የማነ-ጸጋም ኣይበለን። ዋጋ ጽንዓቱ ከኣ ከፊሉ እዩ። ክልተ ዙራት ምስጓግ(ምጥራዝ) ኣባላቱ ካብ ኢትዮጵያ ከኣ ከም ኣብነት ዝጥቀስ እዩ።

ኣብ መንጎ ክልተ ወገናት ኣብ ዝግበር ርክብ ኩሎም ወገናት ከካብ ነናቶም ረብሓን ልዑላውነትን ስለ ዝሓስቡ ክብ ለጠቕ ከጋጥም ባህርያዊ እዩ። ሰዲህኤ ምስ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብ ዝጸንሕዎ ርክባት እውን ዘየሰማምዑ ጉዳያት ኣይተኸስቱን ማለት ኣይኮነን። እንተኾነ እዚኣቶም ካብ መፈላለይ ነጥቢ ምዃን ሓሊፎም መበኣሲ ኣይኮኑን። እዚ ከኣ ውጽኢት ውሕሉል ኣተሓሕዛ ጉዳያት መሪሕነት ሰዲህኤ እዩ። መንግስቲ ኢትዮጵያ እውን ንሰዲህኤ ኢዱ “ጠውዩ ከምዚ እንተዘይገብርካ” ኣይበሎን። ምናልባት እንተዝብሎ እውን መልሱ ኣብዚ ኣብ ላዕሊ ተጠቒሱሱ ዘሎ ሕመረት ፖሊሲ ዝምድና ከም ዝምስረት ዘጠራጥር ኣይኮነን። ክሳብ ሕጂ ብወግዒ ምስ መንግስቲ ኢትዮጵያ ክራኸቡ ዝጸንሑ ኣካላት ሰዲህኤ እውን ካብዚ መትከሎም ፈልከት ኣይበሉን። ንደንበ ተቓውሞን ንነባሪ ዝምድና ክልቲኡ ህዝብታትን ካብ ዝምልከት ኣጀንዳ ወጻኢ’ውን ኣየልዓሉን። ኣብ ኢትዮጵያ ንምህላው ግና ከም ቁርን ኣስሓይታን ኣይፈርሕዎን።

መሰረታዊ ድሌት ጻላኢ ህዝቢ ኤርትራ ህግደፍ ንተቓወምቱ መቃለሲ ባይታ ከስእ  ስለ ዝኾነ፡ ነተን ዘለናየን ሃገራት በብሓደ እዩ ዘነውረን። ንኣብነት ኣብ ኢትዮጵያ እንተለኻ ወያነ ይብለካ። ኤርትራውያን ብድሌቶም ግና ኣብ መሬት ኢትዮጵያ ንዝወሰንዎ ውሳነ ከኣ ውሳነ ወያነ ይብሎ። እዚ ምኽኑይ ክመስለሉ ንህላወና ኣብ ኢትዮጵያ ይቃልሖ’ሎ እምበር፡ ከም ድሌቱ ኣብዛ ንነብረላ ዘለና ዓለም ክንህሉ ኣይደሌናን እዩ። ደሓር ኢትዮጵያ ንህግደፍ ሓላል ንተቓወምቲ ከኣ ሓራም ዝኾነሉ ምኽንያት እንታይ እዩ። ጉጅለ ህግደፍ ዘዝፈተዎ ክንፈቱ ዘዝጸሎ ክንጸልእከ በየናይ መምዘኒ እዩ። እንተቲ ኣብ ኢትዮጵያ እንተሃሊኻን ናቡኡ እንተገሽካ፡ “ናይ ኢትዮጵያ ትኸውን” ዝዓይነቱ ስኽፍታ ኮይኑ፡ እቲ ድሌት እንተልዩ ኣብ ኩሉ ኩርናዕ ዓለም ኮይንካ’ውን ናይ ኢትዮጵያ ምዃን ኣየጸግምን እዩ። ስለዚ ዝተባህለ እንተተባህለ  “ምስ መንን ብኸመይን ንሰርሕን ንዛመድን መርገጽና ንጹር እዩ።”ብኣኡ ከኣ ክንቅጽል ኢና።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ሎሚ ብዛዕባ ፖለቲካዊ ሃለዋት ኤርትራን ህዝባን ከነልዕል እንከለና ስርዓት ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዘውርዶ ዘሎ በደል “ኢዚ ይሓይሽ” ዘይትብለሉ ኣዝዩ ነዊሕ ዝርዝር ዘለዎ ሕማቕ ኩነታት እዩ። እዚ ኩነታት ኣይኮነንዶ ንዓና ነቶም ግዳይ ንኸውን ዘለና ኤርትራውያን ኣብ ቅድሚ መድረኻትን ኣደባባያትን ዓለም እውን ኣሻቓልን ኣዛራብን ኮይኑ ዘሎ እዩ። ኤርትራ ኣብ ሐሕማቑ ቅድሚት ክትስራዕ እንከላ ከኣ የሕዝን። ናብቲ ነዚ ኣቐዲሙ ዝተገልጸ ሕማቕ ኩነታት ቀይሩ ብዝሓሽ ንምትካእ ዝቃለስ ዘሎ ኤርትራዊ ደንበ እንተመጻእና እውን ዘየሻቕል ኣይኮነን። እዚ ደንበ’ዚ ኣይኮነንዶ ኣብ ልዕሊ ስርዓት ህግደፍን ናይ ጭቆና መሳርዑን ተጽዕኖ ክፈጥርን ከድምዕን ንገዛእ ርእሱ ግቡእ ተቓዋሚ መልክዕ ክሕዝ ዘይከኣለን ኣብ ሰንከልከል ዘሎ እዩ። ናብ ብቕዓት ንምምጻእ ካብ ምጽዓት ግና ዓዲ ኣይወዓለን። ክሳብ ሕጂ ስለ ዘየድመዐ ንመጻኢ’ውን ኣይከድምዕን እዩ ኢልካ ምድምዳም ግና ናይ ተቓለስቲ ቋንቋ ክኸውን የብሉን። እቲ ጻዕርን ቃልስን ከኣ ሕጂ’ውን ክቕጽል እዩ።

እዚ ኩነታት ኣብ ኤርትራውያን ሻቕሎት ካብ ዘሕድር ነዊሕ ግዜ ኮይኑ ኣሎ። ካብ ምሽቓል ሓሊፎም ኤርትራውያን ካብዚ ዘለናዮ ዘይስጉም ኩነታት ኣብ ምውጻእ ይሕግዝ’ዩ ዝበልዎ መፍትሒ ሃሰው ካብ ምባል እውን ዓዲ ኣይወዓሉን። ገሊኦም ኣባላት ፖለቲካዊ ውድባትን ሰልፍታትን ኮይኖም እቲ ውዳበታት ዝፈላልይዎ ኣወንዚፉ ኣብቲ ዘሰማምዕዎ ኣትኪሉን ቀዳምነት ሂቡን ክሰርሓሉ ዝኽእል ኩነታት ንምፍጣር ሃሰው ይብሉ ኣለዉ። እንተኾነ ካብቲ ከም ሓቢርካ መቃለሲ ዝቐርብ እማመታት ኣብ ሓዲኡ ንምርዓም ዘብጽሕ ምትእምማን ስለ ዘይበጽሑ ክሳብ ሕጂ ኣየድመዐን። እቲ ፈተነ ግና በቲ ክሳብ ሕጂ ዘይምዕዋት ከይተኾልፈ ተስፋ ብዘይምቑራጽ ይቕጽል ኣሎ። ወጽዓ ክሳብ ዘሎ ቀጻሊ ክኸውን ከኣ ናይ ግድን እዩ። ድሕሪ ምውዳቕን ምትንሳእን ቀጥ ኢልካ ምቛም ከም ዝመጽእ ከኣ ናይ ግድን እዩ። እዚ ክበሃል እንከሎ ግና ዝረአ ዘሎ ዘይምኽኑይ ምድንጓያት ኣሉታዊ ሳዕቤን የብሉን ማለት ኣይኮነን።

ካብዚ ሓሊፎም ንዓኣቶም ንሱ ቅኑዕ ኮይኑ ስለ ዝተራእዮም፡ ንፖለቲካዊ ውድባትን ሰልፍታትን ከም ሕሱም እንዳነቐፉን ህላወአን እንዳኸሓዱን ብሰንኪ ኣብ ልዕሊአን ዘሕደርዎ ጽልኢ ነቲ “ብዘይውዳበ ሓይሊ የለን” ዝብል ዘንጊዕም ክሳብ “ውድባት ኣየድልያን እየን” ናብ ምባል ተገማጊሞም ብዘይ ውዳበ ንተኣኻኸብ ኣብ ምባል ዝበጽሑ ኣለዉ። እቲ ዝጠልብዎ ዘለዉ ምትእኽኻብ ንገዛእ ርእሱ ውዳበ ምዃኑ ብዘይምስትብሃል። ንዝኾነ ኣካል ኣገባብ  ውዳበን ቃልስን ዝመርጸሉ  ባዕሉ’ምበር ካልእ ኣይኮነን ዝብል’ኳ ብዓይኒ መሰል ምውዳብን ሓሳባካ ምግላጽን እንተዘይተጻረርናዮ ኣብቲ መስርሕ ኣብ ግምት ክኣትዉ ዝግበኦም ግና ኣለዉ። ብዛዕባ ኤርትራን ህዝባን ንጭነቕን ንቃለስን ስለ ዘለና፡ ከም መማረጺ ኮንደኾን ለውጢ የምጽእ ኢልና እንሕዞ መንገዲ ነቲ ናይ ኩሉ ዓቕምናን ህልውናናን መሰረት ዝኾነ ሓድነት ህዝብን ሃገርን ኤርትራ  ክንህድዶ ዘይኮነስ ኣጽኒዕና ክንሕዞ ንምርጫ ዝቐርብ ዘይኮነስ ግድነት እዩ።

ንኤርትራ ካብዚ ዘላቶ ዓዘቕቲ ከውጸኣ ዝቐርብ ሓሳብ፡ ንናይ ክሳብ ሕጂ ዝተዋህለለ ዓወትን ህልውነኣን ዝያዳ ዝድርዕ እምበር፡ ተመሊሱ ንቑልቁል ዝነቁትን ነካይዶ ንዘለና ቃልሲ መሊሱ ዝሓላልኽን ክኸውን ይግባእን። ኤርትራ ቅድሚ ኩሉ ብኩለ-መዳያዊ ብዝሑነታ ዝወቀበትን ሳላኡ ህልውነኣ ዘረጋገጽትን ሃገር እያ። ናይ ክሳብ ሕጂ ዓወታ ከኣ ውጽኢት ውህደት ናይዚ ብዙሕነታ እዩ። ሎሚ ኣብኣ ዘሎ ሕሰምን ንመጻኢ እንጽበዮ ራህዋን ንኹልና ደቃ ብማዕረ ዝብጸሓና እዩ። እቲ ወጽዓ ኣብ ልዕሊ ኩሎም ደቃ ወሪዱ ዘሎ ብምዃኑ፡ እቲ ራህዋ ከኣ ብናይ ኩሎም ደቃ ጻዕሪ፡ ረብሓ ኩሎም ብዘንጸባርቕ ቃልሲ እዩ ዝረጋገጽ። ዝተወሰና ካብ ህዝባ ሸሊግና እንኸዶ መንገዲ ብቓጥታ ንሓድነታ ብኣሉታ ዝጸሉ ምዃኑ ከነስተብህል ይግበኣና። ሓደ ኣካል ካብዚ ናይ ሓባር ጉዕዞ ክወጽእ ክህቅን እንከሎ ከኣ ንዓኡ ኢና ናብቲ ግቡእ መስመር ንክምለስ፡ ክንምዕዶን ክንሕግዞን ዝገበኣና እምበር ሕነ መፍዳይ ብዝመስል መልክዕ ካልእ ናይ ንበይነይ ኣቕጣጫ መሪጽና ከነሰንዮ ኣይግበኣናን። ኣብዚ እዋንዚ ካብ “ኣግእዝያን” ጀሚርካ ክሳብ “መዝሙር ሰላም ኤርትራን ኢትዮጵያን” ዝነጥፉ ዘለዉ ኤርትራውያን ኣካላት ከኣ ምርጨኦም ብመንጽርዚ ክቓንይዎ ነዘኻኽሮም። ኮታ ካብ “ከኸስብ’የ በሃላይ ከሳሪ” ምዃን ክዕቀቡ ከም ዝግበኦም ኣብ ርእሲ ልቦም ክንውስኸሎም ንደሊ። ካብቲ ክሳብ ሕጂ ኣየድመዐን እትብሎ መንገዲ ክትሃድም ክትብል፡ ናብ ካብኡ ዝያዳ ዝኸፈአ ሰልሚ ከይትሽከል ምጥንቃቕ ውሕልነት እዩ። እቲ ህቡብ ኤርትራዊ ደራፊ ነፍሰሄር ኣብርሃም ኣፈወርቂ “ ነቲ ሕማቕ ዝሓመቐ ኣለዎ” ዝበሎ ምስትብሃል እዋኑ እዩ።

ካብዚ መንገዲ’ዚ እንተወጺእና ካብ ዘጋጥሙ ጸገማት ሓደ ሓድነትና ምድኻም እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ኣብቲ ክብሎ ዝደሊ ናይ ምባል ዕድል ኣብ ዝረኸበሉ እዋን “ወጊድ ንዝፈላልየኒ” ከም ዝብል ከኣ ዘይምዝንጋዕ። ሓድነትና ምድኻሙ ናይ ለውጢ ዓቕምና መሊሱ ዘልምስን ግዳይ ናይቲ እንቃለሶ ዘለና ብምድኻምና ዝዓኩኽ ስርዓት ኢና እንኸውን። ዝጨራሕና እንተጨራሕና ከኣ ኣብ ራህዋ ንምብጻሕ ብዘይካ ብመንገዲ ምውጋድ ህግደፍ ካልእ መንገዲ የለን። ስለዚ እንሕዞ መንገዲ ኣብ ውሽጡ ንምውዳቕ ህግደፍ ዝዕንቅፍ ኣበር ከይህልዎ ብኹሉ ኣቕጣጫ ክንመምዮ ይግበኣና።

ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ማእከላይ ባይቶ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) 8ይ ምዱብ ዓመታዊ ኣኼባኡ ኣካይዱ ብዙሓት ጉዳያት ዳህሲሱ፡ ኣገደስቲ መድረኻውያን ውሳነታት ከም ዝወሰነ ኣብ ዘውጸኦ ደምዳሚ መግለጺኡ ኣነጺሩ ኣሎ። እዚ  ምዱብ ኣኼባ ባይቶ ዝተኻየደሉ ግዜ ብዙሓት ግዜ ዘይህቡ ውሽጣውን ግዳማውን ምዕባለታት ኣብ ዝተራእይሉ ግዜ እዩ። ማእከላይ ባይቶ ኣብዚ ኣኼባኡ ኣብ ሰልፊ ካብ ነዊሕ ግዜ ክቕልቀሉን ክሕቆኑን ዝጸንሑ’ሞ በቲ ክግበረሎም ዝጸንሐ ሓላፍነታዊ መሪሕነታዊ ኣተሓሕዛ ከምቲ ዝድለ ዘይሓወዩ ጉዳያት ነይረምዎ። እቲ ቀንዲ ከኣ ኣብ ዞባ ሰሜን ኣሜሪካ ክረአ ዝጸንሐ ምዕብልና እዩ። እዚ ጉዳይዚ ኣብቲ ኣኼባ ብኣዝዩ ዓሚቕን ሓላፍነታውን ኣተሓሕዛ  ምስተገምገመ፡ ደጊም ከም መቐጸልታ ናይቲ ብህድኣት ንምእላዩ ብመሪሕነት ክዝውተር ዝጸንሐ ኣተሓሕዛን ጻዕርን ብመሪሕነታዊ  ውሳነታት ተዛዚሙ እዩ።

እዚ ብኣኼባ ባይቶ ተወሲዱ ዘሎ ውሳነ ሓደ ስጉምቲ ንቕድሚት ኮይኑ፡ እቲ ቁስሊ መሊኡ ክሓውን ጉዳያት ግቡእ መስርሑ ሒዙ ክቕጽልን ግና ናይ ኩሉ ኣባል ሰልፍን፡ ንልዕልና ሕግን ሕጋዊ ኣሰራርሓን ዝሕለቑ ወገናትን ቀጻሊ ጻዕሪ ዝሓትት ምዃኑ ብሩህ እዩ። ሓደ ካብቲ ኣብ ቅድሜና ዘሎ’ሞ ከነዕውቶ ዝግበኣና ዕማም ህጹጽ ጉባአ ዞባ ሰሜን ኣሜሪካ እዩ። እዚ ብቐንዱ ኣብ ሰሜን ኣሜሪካን ከናዳን ናይ ዘለዉ ኣብ ጐኒ ሰልፋዊ ቅዋሞምን ሕጋዊ ትካላቱን ቀጥ ዝበሉ ዝምልከት ኮይኑ፡ ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ዝርከብ ኣካላት ሰልፊ’ውን ምእንቲዚ ክጽዕት ግድን እዩ። ኣብ ጐኒ ቅዋም ሰልፊ ቀጥ ምባልን ሓቀኛ ሓይሊ ሓድነት ምዃንን፡ ዘዘድልየካ ዓንቀጻት እንዳቖንጠርካ ብምጉላህ፡ ነቲ ባህ ዘይብለካ እንዳሰገርካ ሚዛንካ ምዝንባዕ ኣይኮነን። ብኣንጻሩ ንብምልኡ እቲ ኣብ ሕጋዊ መድረኽ ዝጸደቐ ሕጋዊ ሰነድ፡ እንተላይ ነቲ ምስ ውልቃዊ ድሌትካ ዘይቃዶ ዓንቀጻት ኣኽቢርካን ተማእዚዝካን ምቕባል ምልክት ምልክን ተንበርካኽነትን ዘይኮነ፡ ሓደ  ካብቶም  ዲሞክራሲ ዝሰርሓሎም ኣዕኑድ እዩ።

ካብቲ ዝጸናሕናዮ ቀጨውጨው ወጺእና ንቕድሚት ክንስጉም ቅሩበነትናን ተወፋይነትናን መተካእታ ዘይበሉ ኮይኑ፡ ነዚ ዝምጥን ንህልዊ ኩነታት ኣብ ግምት ዘእቱ ንቕድሚት ጠማቲ ኣሰራርሓ ምትእትታው ከኣ ኣገዳሲ እዩ። ኣኼባ ባይቶ ነዚ ኣብ ግምት ኣእትዩ መስርሕ ምሕዳስ ሰልፊ ዝእምት ኣቐዲሙ ሽማግለ መዚዙ ከጽነዖ ንዝጸንሐ ሰነድ ኣጽዲቑ፡ ንኣፈጻጽምኡ ዝምልከት ኣካል መዚዙ፡ መተግበሪ ሜላታት ቀይሱ ብስሩዕ ኣገባብ ክከታተሎ ከኣ ወሲኑ ኣሎ። እዚ መስርሕ ምሕዳስ ንውሽጣዊ ሰልፋዊ ሃለዋት ጥራይ ዘይኮነ ነቲ ምስ ካልኦት ውድባት ዘስረሓና ሰፊሕ ጽላል ንምፍጣር ናብ ዘኽእል ዘተ ዝእምት እማመና’ውን ሓይልን ጉልበትን ዝህቦ እዩ።

ኩልና ከምዘይንዝገዖ ኣብ ደንበ ተቓውሞ ካብ ዘሎ ዓንቃፊ ጸገማት፡ እቲ ቀንዲ ፋሕ ዝበለ ኩለ-መዳያዊ ዓቕምና ኣወሃሂድና ኣብቲ ዘሰማምዓና ብሓባር ክንሰርሕ ዘይምኽኣልና ምዃኑ ተደጋጊሙ ዝተገልጸን ኩልና እናምነሉን እዩ። ማእከላይ ባይቶ ሰልፍና ነዚ ተገንዚቡ ኣቐዲሙ እማመ ሓባራዊ ስራሕ ፖለቲካዊ ቃልሲ ኣውጺኡ እዩ። ኣብዚ 8ይ ኣኼባኡ እውን ካብቶም መጸዋዕታ ዝተገብረሎም ወገናት ንዝተረኽበ ግብረ-መልሲ ዘተባብዕ ምዃኑ ምስ መዘነ፡ ካብዚ ንድሕሪ ነዚ ዛዕባዚ ኣብ ዝምልከት ክኽተሎ ዝግበኦ መንገድን ዝጽበዮ ቀጻሊ ርክባትን ዝምልከት ተሊሙ ኣሎ። ገለ ወገናት ንውሻጣዊ ሰልፋዊ ጉዳያት ካብ ምስ ካለኦት ወገናት ሓቢርካ ምስራሕ ነጺሎም ብምርኣይ፡ ኣብቲ ውሽጣዊ ጉዳይና ጥራይ ተኣሲርና ካብ ጉዳይ ሓድነት ውድባት ክንበኩር ዘይቅዱስ ነቐፈታ ከቕርቡ ጸኒሖም እዮም። እንተኾነ ዝያዳ ኣቓልቦ ሂብካ ምውጋን ውሽጣዊ ጉዳያትን ንሓባራዊ ስራሕ ቆላሕታ ምሃብን ነናይ ገዛእ ርእሶም ባህሪ ዘለዎም፡ ዝጸላለዉን ሓቢሮም ዝዕመሙን እዮም። እቲ ውሽጣዊ ሓድነት ንምድልዳል ዝግበር ቃልሲ ነቲ ምስ ካለኦት እትሰርሖ ዘሕይሎ እምበር፡ ዝጻበኦ ኣይኮነን። እቲ ሓባራዊ ስራሕ እውን ነቲ ውሽጣዊ ሓድነት ከምኡ። ሰለ’ዚ ከምቲ ኣብቲ መግለጺ ባይቶ ተጠቒሱ ዘሎ ኣካላት ደንበ ተቕውሞና ካብ ናይ ቅድሚ ሕጂ ተበታቲንካ ናይ ምውፋር ኣሉታዊ ተመኩሮ ተማሂርና ብሓባር ንምስራሕ ክንግደሰሉ ይግበኣና።

ስርዓት ህግደፍ ኣብዚ እዋንዚ ዕድመ ስልጣኑ ናይ ምንዋሕ መደብ ሰሪዑ፡ ነዚ ንምትግባር ይሕግዘኒ ዝበሎ ኢደወነናዊ ስጉምትታት ይወስድ ምህላዉ ንልኡላውነት ሃገርን ህዝብን ጥራይ ዘይኮነ ንህልውናኦም’ውን ኣብ ሓደጋ ዘእቱ ምዃኑ ኣኼባ ባይቶ ዝመዘኖ ካልእ ዕዙዝ ጉዳይ እዩ። ነዚ ከይሲ መደባቱ ንምዕዋት ንምድኻምን ምፍራስን ሓይሊ ተቓውሞ ከም ዝጽዕትን ነዚ ንምትግባር ቆርበት በጊዕ ዝተኸድኑ ተዃሉ ከዋፍርን ከኣ ናይ ግድን እዩ። ነዚ ሓደገኛ ጉዕዞ ህግደፍ ናይ ምዕጋት ሓላፍነት ናብ ሓደ ውድብ ወይ ማሕበር ዝግደፍ ዘይኮነ፡ ናይ ኩሉ ህልውናን ቀጻልነትን ኤርትራን ህዝባን ዘገድሶ ኣካል ሓላፍነት እዩ። ኣኼባ ባይቶ “ሓቢርና ንስራሕ ከነድምዕ፡ ሓቢርና ነድምጽ ከነስምዕ!” ዝብል ጭረሖ ከጉልሕ እንከሎ ከኣ ሓቢርካ ምስራሕ ድሕነት ሃገር ኣብ ምርግጋጽ ዘለዎ እጃም ንምብራኽ እዩ። ብኣንጻሩ ኣብዚ ሓቢርካ ምስራሕ ወሳኒ  ዝኾነሉ ግዜ ጸቢብ ውልቃውን ጉጅላውን ስምዒት ቅድሚት ሰሪዕካ ቀይዲበተኻዊ መንገዲ ምምራጽ ክሳብ ክንደይ ግዳይ ህግደፍ ንምዃን ዘቃልዕ ምዃኑ ክዝንጋዕ ዘይግበኦን እዩ። ካብዚ ንምድሓን ከኣ “ከይንምናዕ ንጽናዕ።”

ርእሰ-ዓንቀጽ፡ ሰዲህኤ

እቲ ነዊሕ ተጓዒዙ ቀዳማይ ዕማሙ ነጻነት ዘረጋገጸን ጌና ሕጂ እውን ቀጻሊ ዕማሙ ንምርግጋጽ ኣብ ጉዕዞ ዘሎ ብረታዊ ቃልሲ ህዝቢ ካብ ዝጅመር እነሆ መበል 56 ዓመት ኣብ ምዝካር በጺሕና። ቃልስና ክጅምር እንከሎ ዝነበሮ ዕማምን ክሳብ ሕጂ ዘሎ ኩነታትን ስለ ዘየሳኒ’ኳ ቅር ዘብል እንተኾነ፡ እቲ ኣመዝጊብናዮ ዘለና ነጻነት፡ ቀጻሊ ዓወት ንምምዝጋብ መሰረት ስለ ዝኾነ፡ ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ኮይንካ እንኳዕ ኣብጸሓኩም ኣብጸሓና ምብህሃል ዘምሕረልና እምበር ዘኽፈኣልና ኣይኮነን። ስለዚ እንኳዕ ናብ መበል 56 ዓመት ዝኽሪ ባሕቲ መስከረም ባሕቲ ቃልሲ ኣብጸሓኩም ንብል።

እዚ ብባሕቲ መስከረም 1961 ብመሪሕነት ጅግና ሓምድ እድሪስ ዓዋተ ዝተጀመረ ብረታዊ ቃልስና ነዊሕ ተጓዒዙ፡ ብዙሕ ማሕለኻታት ሰጊሩን ክቡር ዋጋ ከፊሉን ኣብ ነጽነት ዝበጸሐ ስለ ዝኾነ፡ ብብዙሕ መሰጥቲ ሓረጋት ዝነኣድ እዩ እሞ “ዝከኣል ዘይመስል ዝነበረ ኣኽኢሉ፡ ንብዙሓት ምእንቲ ነጻነትን መሰልን ዝቃለሱ ወገናት ሓድሽ ምዕራፍ ዝኸፈተ ተመኩሮ ነይሩን እዩን” እንተበልናዮ ተዘይንኢስዎ ኣይዓብዮን እዩ። ነቲ ቃልሲ ዘይከኣል ዘምስሎ ዝነበረ ናይ ሓይሊ ዓይነትን ዓቐንን ዘይምምጥጣን ጥራይ ዘይኮነ፡ እንተላይ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ ዓለም ዝነበሮ ተፈልጥነትን ተቐባልነትን ድሩት እዩ ነይሩ። እንተኾነ እቲ ንቕሎ ቅኑዕን ፍትሓውን ስለ ዝነበረ፡ ከምቲ “በትሪ ሓቅስ ትቐጥን እምበር ኣይትስበርን” ዝበሃል፡ ኩሉቲ ኣብ ሰውራ ኤርትራ ዝነበረ ሕጽረታት ብኤርትራዊ ኒሕን ጽንዓትን ተመክቱ ብዓወት ከኣ ተደምዲሙ።

እዚ ቅድሚ 56 ዓመታት ዝጀመረ ገድሊ፡ ኣብቲ ናይ መወዳእታ ሸቶኡ ንምብጻሕ ዝቕጽል ዘሎ ዘይዛረየ ናይ ቃልሲ ዋሕዚ፡ ኣብ ኤርትራ ነጻነት ጥራይ ኣይኮነን ኣውሒሱ። ምትራር ኤርትራዊ ሃገርንትን ሓድነትን ከምኡ እውን ህዝባዊ ሓድነትን ምክብባርን ውጽኢት ናይ ክሳብ ሕጂ ቃልሲ እዮም። ስለዚ ናይ ክሳብ ሕጂ ውጽኢት ናይቲ ባሕቲ መስከረም ዝጀመረ ቃልሲ “ናጽነት እዩ” ኢልካዮ ዝሕለፍ ጥራይ ዘይኮነ ነዊሕ ግዜ ወሲዱ፡ መስዋእቲ ኣእላፍ ኤርትራውያን ዝተኸፍለሉ ኩለ መዳያዊ ዓሚቝን ረቂቕን ትርጉም ዘለዎ መስተንክር ቅያ እዩ። እቲ ጉዕዙ ብግዳማውን ውሽጣውን ቅልውላዋትን ነውጽታትን ክሓልፍ ዝጸንሐ መረርቲ ምዕራፍት ዝነበርዎ ምዃኑ ምስትብሃል ናይ ግድን እዩ። ስለምንታይ ናይቲ ምረት ሃፈጽታ ሕጂ’ውን መሊኡ ዘይሓወየ በሰላ ስለ ዝኾነ።

“ነጻነት ኤርትራ መንዩ ኣምጺእዎ?” ዝብል ሕቶ መልሱ “መላእ ህዝቢኤርትራ’ዩ” ዝብል ክነሱ፡ ነቲ ዝተኸፍለ ዋጋ እንተኽኢሎም ናቶም ጥራይ ክገብርዎ፡ እንተዘየለ ከኣ ኣብቲ መስርሕ ሰብ ፍሉይ እጃም ምንባርም ንምርኣይ ዝደናደኑ ወገናት ብዙሓት እዮም። እዚ ጥራይ ኣይኮነን፡ ንቕድሚት ምምዕዳው ስኢኖም፡ የማነጸጋም ቀልባዕባዕ ዝብሉን ንጉዕዞ ቃልሲ ነጻነትን ተዋሳእቱን ከራኽሱ ውጥም ቅልቅል ዝብሉን ወገናት’ውን ንዕዘብ ኣለና። ኣብዚ ታሪኽ ጠምዚዝካ ናይ ምዕማጽ ተግባር ጉጅለ ህግደፍ ቅድሚት ከም ዝስራዕ ህልዊ ኩነታት ሃገርናን ህዝባን ከይሓተትካዮ ባዕሉ ዝምልስ እዩ። ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ዝያዳ ንምብርሁ ህዝቢ ኤርትራ ፍረ’ቲ ዝኸፈሎ ክቡር ዋጋ ብህግደፍ ተጠሊሙ እዩ። እንተኾነ ህዝቢ ኤርትራ ከምቲ ቅድም ምስ ተጠለመ፡ ኣብ ባሕቲ መስከረም ብዝወለዖ ባሕቲ ቃልሲ ዝተዓወተ፡ ሎሚ እውን ኩሉ ዝተገፈ መሰላቱ ንምምላስ ነቲ ኣንጻር ህግደፍ ዘካይዶ ዘሎ ቃልሲ ካብ ምቕጻል ካልእ መተካእታ የብሉን። ከምኡ ከኣ ይገብር ኣሎ። እዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ባሕቲ መስከረም ዝጀምርናዮ ቃልሲ ምእንቲ ሓርነትን ኩሉ መሰላትን ከነሕይል ቃል ንኣትወሉ ክኸውን ይግበኦ። ኣብዚ ነቲ “ከይረገምካዮ ዝተረግመ” ጉጅለ ህግደፍ መመሊስካ ምርጋም ጥራይ ዘይኮነ፡ ኩልና ኣብቲ ንብህጎ ለውጢ ረብሓ ዘለና ናይ ለውጢ ሓይልታት ነነብስና መርሚርና ንቕድሚት እንዳማዕደና ንቃልሲ ቃል ንኣትወሉ እምበር፡ ንድሕሪት እንዳተመለስና፡ ብዝሓለፈ ነስተንትነሉን ንካሰሰሉን ክኸውን ኣይግበኦን።

ዓመት፡ መጸት ባሕቲ መስከረም፡ ባሕቲ ቃልሲ ክንዝክር እንከለና ኣብ ክሊ በብዓይነቶም ምዕብልናታት ኮይና ኢና። ኣብዚ እዋንዚ ብመሰረቱ ኣብ ደንበ ህግደፍ ኮነ ኣብ ደንበ ናይ ለውጢ ሓይልታት ምስ ናይ ዓሚ ክወዳደር እንከሎ መሰረታዊ ለውጢ የብሉን። ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዝፍጽሞ ጭቆና ኣብ ቦታኡ ኣሎ። ንሕና ደለይቲ ለውጢ እውን ዝሓዝናዮ ዕማምን ኣቕጣጫን ህዝባዊ፡ ወድዓውን ርትዓውን ክነሱ፡ ብሰንኪ ጉዳይና ብግቡእ ከነመሓደርን ፋሕ ዝበለ ዓቕምና ክንእክብን ዘይምብቃዕና ብመንጽር ትጽቢትና ንቕድሚት ክንስጉም ኣብ ዘይክኣልናሉ ህሞት ኢና ዘለና። ነዚ  ንዝክሮ ዘለና ኣጋጣሚ ከኣ ካብ ደውታ ንምውጻእ ከም መንጠሪ ክንጥቀመሉ ይግበኣና። ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ቅድሚ ሒደት ኣዋርሕ ሓቢርካ ንምስራሕ መዋጸኦ ይኸውን ዝበሎ፡ ዝሓለፈ ተመኩሮና ኣብዚ መዳይዚ ኣብ ግምት ዘእተወ እማመ ንሓባራዊ ዕዮ ፖለቲካዊ ውድባት ኤርትራ ኣውጺኡ ኣሎ። ናይ ክሳብ ሕጂ ነቲ እማመ ዝትዋህበ ግብረመልሲ ዘተባብዕ ኮይኑ፡ ኣብ ውጽኢት ንክበጽሕ ብሓድሽ ኣተሓሳስባ ሓቢርካ ስራሕ ከም ዘድልዮ ዘመልክት እዩ። በዚ ኣጋጣሚ ከኣ ሰዲህኤ ምስ ኩሎም ኣሓት ውድባት ኮይኑ ኣብ ውጽኢት ክሳብ ዝበጽሕ እጃሙ ከበርክት ምዃኑ በዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ቃል ይኣቱ።

ክብሪ ንባሕቲ መስከረምን ሰማእታት ኤርትራን

1 መስከረም 2017