http://ascenteq.com/project/epdp

ኣባላት ፓርላማ ኤውሮጵ ኣብ ትግራይ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ክሳብ መወዳእታ ወርሒ ጥቅምቲ 2021 እንተዘይተመሓይሹ ኣብ ልዕሊ ኣካላት ናይቲ ውግእ እገዳ ክውሰን ብ7 ጥቅምቲ 2021 ኣብ ዘካየዶ ኣኼባ ሓቲቱ።

ብመሰረትዚ ብብዙሓት ማዕከናት ዜና ዝተቃልሐ መጸዋዕታ ኣባላት ባይቶ ኤውሮጳ እቲ እገዳ ኣብ ልዕሊ መንግስታት ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ብህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ዝምራሕ ክልላዊ መንግስቲ ትግራይን ኣብ ምግዳድ እቲ ውግእ ኢድ ዘለዎም ኣካላትን እዩ። እቶም ኣባላት ባይቶ ኤውሮጳ ምስዚ ብዝተተሓሓዘ፡ ንምቕራብ ሰብኣዊ ረዲአት ዘተዓናቕፉ ኣካላት ብቕልጡፍ እዚ ተግባሮም ከቋርጹ፡ ኣብ ትግራይ ሕገመንግስታዊ ኩነታት ናብ ንቡር ክምለስን ተኹሲ ጠጠው ናይ ምባል ስምምዕ ክብጻሕን ጸዊዖም። ከምኡ እውን ኣብ ካለኦት ከባብታት ኢትዮጵያ ዘሎ ቅልውላው እንዳበኣሰ ይኸይድ ምህላዎም ኣብዚ ኣኼባኦም ኣመልኪቶም።

እዚ ብ618 ድምጺ ዝተደገፈ፡ ብናይ 4 ድምጺ ተቓውሞን 58 ተዓቅቦን ብብዝሒ ድምጺ ዝተወሰነ ውሳነ ኣባላት ባይቶ ኤውሮጳ፡ እቲ ቀረብ መድሃኒት፡ ነዳድን ካልእ መሰረታዊ ነገራትን ዝኽልክል ዘሎ ዘይዕላዊ ውሳነ ክለዓል፡ እቲ ጉዳይ ናብ ዝምልከቶም ኣካላት መጸዋዕታ ኣቕሪቡ።  

መንግስቲ ኢትዮጵያ ዋላኳ እንተዘይተቐበሎ፡ ሰብኣዊ ረዲአት ናብ ትግራይ ከይቀርብ ከም ዝዕንቅፍ ብዝተፈላለዩ ወገናት ክኽሰስ ከም ዝጸንሐ ዝፍለጥ እዩ። ክልላዊ መንግስቲ ትግራይ ብወገኑ  መንግስቲ ኢትዮጵያ ኮነ ኢሉ ንህዝቢ ትግራይ ናብ ጥምየትን ካልኦት ሰብኣዊ ቅልውላዋትን ንምእታው ኣብ ክባ ከም ዘእተዎ ብምጥቃስ እዩ ዝኸስስ።

ኣባላት ባይቶ ኣውሮጳ ኣብቲ ናይ 7 ጥቅምቲ 2021 ኣኼብኦም ኣብ ክልላት ኣምሓራን ዓፋርን እውን  ሰብኣዊ ረድኤት ክግበር ኣዘኻኺሮም፡ ኣብቲ ውግእ ዝሳተፉ ዘለዉ ኣካላት ንሰላማውያን ዜጋታት ዒላማ ምግባሮም  ኮኒኖም። ትሕቲ ዕድመ  ህጻናት ናብ ኲናት ምምልማል ከምኡ’ውን ኣብቲ ኲናት ንዝፍጸሙ ጾታዊ ዓመጽን ካለኦት ግፍዕታትን እውን ተቓዊሞም።

እቲ ኣኼባ ኣባላት ፓርላማ ኤውሮጳ ጎረባብቲ ሃገራት ነቲ ኲናት ዘጓሃህር ተግባራት ካብ ምፍጻም ክዕቀቡ ብምምሕጻን፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ድሕነት ናይቶም ብሰንኪ ውግእ ዝተመዛበሉ ወገናትን ናይቶም ዛጊት ደሃዮም ዘይተፈልጠ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣመት ክገብር ተማሕጺኑ።

ምስዚ ብዝተተሓሓዘ፡ ዋና ጸሓፊ ሕቡራት ሃገራት ኣንተኒዮ ጉተረዝ ብ6 ጥቅምቲ 2021 ንኣባላት ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት ብዛዕባቲ ብሓፈሻ ኣብ ኢትዮጵያ ብፍላይ ከኣ ኣብ ትግራይ ዘሎ ኩነታት መብርሂ ሂቦም። ኣብ መብርሂኦም፡ ኣብ ትግራይ ብሰንኪ ጥምየት ዘጋጥም ዘሎ ሞት ብዝምልከት ዝወጹ ዘለዉ ዘሰንብዱ መረዳእታታት ይውስኹ ምህላዎም ኣመልኪቶም። ህይወት ንምድሓን ናብቲ ክልል ረዲአት ከይበጽሑ ይሰናኸሉ ምህላዎም እውን  ነቲ ቤት ምኽሪ ኣረዲኦም።

ናይ ኢትዮጵያ ቤት ምኽሪ ተወከልቲ ህዝቢ (ፓርላማ)፡ ብ4 ጥቅምቲ 2021 ኣብ ሰዓታት ናይ ንግሆ ኣብ ዘካየዶ 6ይ ዙር ምምስራት መንግስቲ፡ ንዶ/ር ኣብዪ ኣሕመድ ዓሊ  ንቐጻሊ 5 ዓመታት፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ኮይኖም ክቕጽሉ ሰይምዎም። እቲ ካብ 547 ኣባላቱ 425 ዝተሳተፍዎ፡  ብኣባላት ሰልፊ ብልጽግና ዝተዓብለለ ቤት ምኽሪ፡ ነቶም ኣፈባይቶ ኮይኖም ክሰርሑ ዝጸንሑ ኣቶ ታገሰ ጫፎ እንደጋና ኣቐጺልዎም። ወይዘሮ ሎሚ በዶ ዝተባህላ ፖለቲከኛ  ከኣ ምክትል ኣፈ ባይቶ ኮይነን ተመሪጸን። ኣብዚ ናይ ንግሆ ክፋል ኣኼባ፡ ወይዘሮ ሳህለወርቅ ዘውደ ፕረሲደንት ፈደራላዊት ረፐብሊክ ኢትዮጵያ ነቲ ናይ ክልቲኡ ኣብያተ-ምኽሪ ናይ ሓባር ኣኼባ ምስ ከፈታ፡  ብዛዕባ ኣብዚ  ቀጻሊ ዓመት ኣብ ኢትዮጵያ ክዕመሙ ዝግበኦም መደባት ስፍሕ ዝበለ መደረ ኣቕሪበን።

ጐኒንጐኒ፡ ናይዚ  መስራቲ ኣኼባ ፓርላማ ዝተኻየደሉ ግዜ፡ ናይ ኢትዮጵያ ቤት ምኽሪ ፈደረሽን ኣኼባ ተኻይዱ። እዚ ኣኼባ ቤት ምኽሪ ፈደረሽን፡ ክሳብዚ ቀረባ መዓልታት ናይ ክልል ኣምሓራ ፕረሲደንት ንዝነበሩ ኣቶ ኣገኘሁ ተሻገር  ኣፈባይቶ ገይሩ መሪጽዎም። ምክትሎም ከኣ ኣብ ክልል ዓፋር በዓልቲ መዚ ዝነበራ ወይዘሮ ዛህራ ኡመድ መሓመድ ኮይነን።

ዶ/ር ኣብዪ ኣሕመድ ዓሊ፡ ኣብቲ ኣብ ሰዓታት ንግሆ ኣብ ኣደራሽ ቤት ምኽሪ ተወከልቲ ቀዳማይ ሚንስተር ኮይኖም ብመንገዲ ወይዘሮ መኣዛ ኣሸናፊ ፕረሲደንት ጠቕላሊ ቤት ፍርዲ ኢትዮጵያ ቃለ መሓላ ፈጺሞምም።  ድሕሪ ቀትሪ ብወተሃደራዊ ሰልፍን ሙዚቃዊ ምርኢትን ተሰንዩ ኣብ መስቀል ኣደባባይ ብርክት ዝበሉ ዕዱማት ኣብ ዝተረኽብሉ ኣብ ዝቐጸለ ሰፊሕ ጽንብል፡ እቶም ቀዳማይ ሚኒሲተር  ኣብ ዘስምዕዎ መደረ፡ ንታሪኽ ኢትዮጵያን ንመስርሕ እቲ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ኣብ ኢትዮጵያ ዝተኻየደ ምርጫን ዝምልከት ስፍሕ ብዝበለ ገሊጾም። ንኣመዓባብላ ናይቲ ኣብ ትግራይ ተጀሚሩ ዝቕጽል ዘሎ ውግእ ዝምልከት እውን እቲ ልሙድ መርገጾም ኣንጸባሪቖም፡ ንምህናጽ ሓያል ሰራዊት ከም ዝቕጽልዎ’ውን ገሊጾም። ንተግባራት ምዕራባውያን መንግስታት  ጠቒሶም ከኣ ምትሕግጋዝን ምትሕብባርን ሃገራት ኣፍሪቃ ጸዊዖም።

ኣብዚ ድሕሪ ቀትሪ ኣብ መስቀል ኣደባባይ ዝተኻየደ ጽምብል፡ መራሕቲ ሃገራት ኣፍሪቃ፡ ዩወሪ ሞሰቪኒ ናይ ዩጋንዳ፡ ሳልቫኬር ማርደት ናይ ደቡብ ሱዳን፡ ዑመር ገለ ናይ ጅቡቲ፡ እሁሩ ከንያታ ናይ ኬንያ፡ መሓመድ ፎርማጆ ናይ ሶማልያ፡ ማሳኪ ናይ ሰኔጋል፡ ኣሕመድ ቡሃሪ ናይ ናጀርያን፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ኮንጎን ተረኺቦም።

 እዚ ከኣ ብዘይካ ናይ ኤርትራን ሱዳንን ናይ ኩለን ንኢትዮጵያ ዘዳወበኣ ሃገራት መራሕቲ ከም ዝተሳተፉ  እዩ። ካብዞም ኣብቲ ጽንብል መደረ ዘስምዑ፡ መራሕቲ፡ ናይ ጅቡቲ፡ ኬንያን ደቡብ ሱዳንን፡ ብቐጥታ እኳ እንተዘይኮነ፡ ኣዝዩ ረቂቕ ብዝኾነ ውሕልነት፡ ዶ/ር ኣብዪ ኣሕመድ ነቲ ኣብ ኢትዮጵያ ገጢሙ ዘሎ ወጥሪ፡ ብሰላም ክፈትሖ ኣተሓሳሲቦም፡ ኣብቲ መስርሕ ክተሓባበርዎ ቅሩባት ምዃኖም ዘመልክት መልእኽትታት ኣመሓላሊፎም።

ኣብ ቀጻሊ መዓልታት ዶ/ር ኣብዪ ኣሕመድ ናይ ሓድሽ ካቢነኦም ኣባላት ናብቲ ቤት ምኽሪ ኣቕሪቦም ከጽድቑ ትጽቢት ኣሎ።

መንግስቲ ኢትዮጵያ ሸውዓተ ሓለፍቲ ኣህጉራዊ ትካላት ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኣብ ውሽጢ 72 ሰዓታት ካብ ሃገሩ ክወጹ ብመንገዲ ሚኒስትሪ ወጻኢ ጉዳይ ናይታ ሃገር ከም ዝኣዘዘ ናይታ ሃገር መንግስታዊ ማዕከናትን ዝተፈላለያ ትካላት ዜናን ሓቢረን። መንግስቲ ኢትዮጵያ ነዚ ብዝምልከት ብ30 መስከረም 2021 ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ ነቶም ካብ ሃገሩ ንኽወጹ ዝኣዘዞም ኣብ ዝተፈላለየ ጽፍሒ ሓላፍነት ኣብ ኢትዮጵያ ክሰርሑ ዝጸንሑ ሓለፍቲ ኣህጉራዊ ትካላት ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኣብ ኢትዮጵያዊ ጉዳያት ኢድ ብምእታው እዩ ከሲስዎም።

እቶም ካብ ኢትዮጵያ ንክስጎጉ ዝተወሰኖም፡ 1) ኣቶ ግራታ ለይቲ፡ ምክትል ሓላፊ ምውህሃድ ሰብኣዊ ረዲአት ቤት ጽሕፈት ምውህሃድ ጉዳይ ሰብኣዊ ረዲአት 2) ወይዘሮ ኣደል ኮዶር ወኪል ዩነሰፍ ኣብ ኢትዮጵያ 3) ወይዘሮ ጋዳ ኢልታሂር ሙዳዊ ግዝያዊ ምክትል ኣተሓባባሪት ኣብ ቤት ጽሕፈት ሰብኣዊ ረዲአት ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኣብ ኢትዮጵያ 4) ኣቶ ክወሲ ሳንኩለተ ኣብ ኢትዮጵያ ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ሰላምን ዕቤትን ኣማኻርን ኣብ ኢትዮጵያ ናይ ረዲአት ኣተሓባባርን 5) ኣቶ ሰይድ መሓመድ ሄርሲ ምክትላ ሓላፊ ቤት ጽሕፈት ምትሕብባር ሰብኣዊ ረዲአት ኣብ ኢትዮጵያ 6) ኣቶ ሶኒ ኣኑግብላ ተቖጻጻሪ፡ ጸብጻብ ሓጋዝን፡ መራሒ ጋንታ ቤት ጽሕፈት ላዕለዋይ ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ኣብ ኢትዮጵያ 7) ወይዘሮ ማርሲ ቪጎዳ ሓላፊት ቤት ጽሕፈት ምውህሃድ ረዲአት ኣብ ኢትዮጵያ እዮም።

ኣብ ሕቡራት ሃገራት ሓላፊ ሰብኣዊ ረዲአት ማርቲን ግረፊት ንስጉምቲ መንግስቲ ኢትዮጵያ ብትሪ ነቒፎም፡ እዚ ነቲ ኣጋጢሙ ዘሎ ኣዝዩ ሓያል ጥሜት ዘጋድድ ምዃኑ ብምጥቃስ እቲ ተግባር መንግስቲ ኢትዮጵያ ረዲአት ዝቐርበሉ ዕድል ይዓጹ ከምዘሎ  ዘርኢ ምዃኑ ገሊጾም። ዋና ጸሓፊ ሕቡራት ሃገራት  ኣንቶኒዮ ጎተሬዝ ብወገኖም እቲ ውሳነ ምስ ሰምዑ ኣዝዩ ከም ዝደንጸዎም ጠቒሶም፡ ኩሉ ናይ ሰብኣዊ ረዲአት ተግባራት፡ ብመንጽር ሰብኣውነት፡ ርትዓውነት፡ ብዘይሻራነትን ናጽነትን ከም ዝካየድ ጠቒሶም። ምስዚ ኣተሓሒዞም ከኣ ኣብ ኢትዮጵያ ኣብዚ እዋንዚ ሕቡራት ሃገራት፡ መግቢ፡ መድሃኒት፡ ማይን ንጽሬት ዘድሊ ነግራትን ምቕራብ ዝርከቦ ህጹጽ ህይወት ናይ ምድሓት ተግባራት የካይድ ከም ዘሎ ሓቢሮም፡ ኣብቶም ኣብዚ ተግባር ተዋፊሮም ዘለዉ ሰራሕተኛታት ውድብ ሕቡራት ሃገራት ዘለዎም እምነት ዕዙዝ ምዃኑ ኣመልኪቶም።

ኣብ መወዳእታ ከኣ ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ኣብ ኢትዮጵያ ኣብ ጸገም ዘሎ ህዝቢ ክሕግዝ ድልዊ ምዃኑ ብምጥቃስ፡ እዚ ከኣ መንግስቲ ኢትዮጵያ ሰራሕተኛታት ረዲአት ግቡእ ተግባራቶም ክፍጽሙ ከፍቅደሎም ይግበኦ ዝብል ኣብ ግምት ብምእታው ምዃኑ ገሊጾም።

መንግስቲ ኢትዮጵያ ብሓፈሻ ኣብ ዝተፈላለዩ ኩርነዓት እታ ሃገር፡ ብፍላይ ከኣ ኣብ ትግራይ ክሳብ ሞት ዘብጸሓ ከቢድ ሓደጋ ጥሜት ኣብ ዘጋጠመሉ እዋን ነዚ ስጉምቲ ብምውሳዱ ብዝተፈላለዩ ወገናት ይኹነን ኣሎ። 

ሓላፊ ትካል ሰብኣዊ ረዲአት ሕቡራት ሃገራት ማርቲን ግረፊት ሓገዝ ዝጸዕና መካይን ናብ ትግራይ ክንቀሳቐሳ ሓቲቶም። እዞም ኣብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ህጹጽ ረዲአት ሓላፊ ማርቲን ግረፊት፡ ኣብ ትግራይ ጥሜት ጉድኣት የውርድ ከም ዘሎ ከም ዝርድኡ ንማዕከን ዜና ሮይተርስ ሓቢረምዎ።

እቶም ሓላፊ “ኣብ ትሕቲ ወግዓዊ ዘይኮነ እገዳ  ናብ እትርከብ ትግራይ”፡  ክበጽሕ ካብ ዝግበኦ ሰብኣዊ ሓገዝ 10% ጥራይ ናብቶም ሓገዝ ዝጽበዩ ሰባት ከም ዝበጸሐ ነቲ ማዕከን ዜና ሓቢረምዎ። ኣተሓሒዞም ከኣ ህጹጽ ሕተኦም ሓገዝ ዝጸዓና መካይን ናብ ትግራይ ዝንቀሳቐሳሉ ኩነታት ክፍጠር ምዃኑ ኣመልኪቶም።  እዚ ጸገም ሰብ ዝሰርሖ ስለ ዝኾነ መንግስቲ ክፈትሖ  ከም ዝግበኦ  እዞም ሓላፊ ሰብኣዊ ረዲአት ኣመልኪቶም።

 ኣብ ትግራይ ቅድሚ 10 ኣዋርሕ ውግእ ካብ ዝጅመር ንነጀው፡ ብኣሸሓት ዝቑጸሩ ሰባት ከም ዝሞቱን ብሚልዮናት ዝቑጸሩ ድማ ህጹጽ ሰብኣዊ ሓገዝ ከም ዘድልዮምን ዘመልከት ጸብጻባት ክቐርብ ከም ዝጸንሐ እውን ኣብ መግለጺ ናይዞም ሓላፊ ተጠቒሱ።  እቶም ሓላፊ ዓጸቦ ዘጋጥሞም ሰባት ክሳብ 400 ሺሕ ክበጽሑ እዮም ዝብል ግምት ነይሩና ኢሎም። እዚ ግና ከኣ ስሩዕ ሓገዝ ክቐርብዩ ብዝብል ሕሳብ ዝቐረበ ግምት እዩ ነይሩ ኢሎም።

ግረፊትስ፡ ኣብ ትግራይ ናይ ጥረ ገንዘብ፡ ነዳዲ፡ ተሽከርከርትን ወግዓዊ ዘይኮነ ናይ ሰብኣዊ ሓገዝ እገዳን ኣጋጢሙ ከም ዘሎ ጠቒሶም፡ ብሰንክዚ ሕጽረታት’ዚ  ኣጋጢሙ ዘሎ ጥሜት ከጋጥም ዝግመት እዩ ኢሎም። ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ብወገኑ ኣብ ትግራይ ዝኾነ ናይ ሓገዝ እገዳ ከምዘይተግብረ  ሓቢሩ፡ እኳደኣ መስርሕ ምቕራብ ረዲአት ንምቅልጣፍ 7 ዝነበረ መቆጻጸሪ ነቑጣታት ናብ 3 ከም ዘውረዶ ክገልጽ እዩ ጸኒሑ።

መንግስቲ ኢትዮጵያ በወገኑ ናብ ትግራይ ሓገዝ ጽዒነን ምስከዳ ዘይተመልሳ ተሽከርከርቲ ኣብ ትግራይ እንታይ ይሰርሓ ከም ዘለዋ ኣይነጸረለይ ዝብል ስምዕታ ኣቕሪቡ። ክልላዊ መንግስቲ ትግራይ ብወገኑ እተን መካይን ዘይተመልሳሉ ምኽንያት መምለሲ ነዳዲ ስለ ዝሰኣና እየን ዝብል መልሲ ምሃቡ ዝዝከር እዩ። ነዚ ዝምልከት ጸብጻብ ሑቡራት ሃገራት ብወገኑ፡  እተን ተሽከርከርቲ ኣብ ጉዕዞአን ክልተ ግዜ ተኹሲ ከም ዝተኸፍተንን ደቂ ትግራይ መራሕቲ መካይን ኣብ ክልል ዓፋር ዝተኣስርሉ ኣጋጣሚ ከም ዝተፈጥረን ይሕብር።