http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ዝኾነ ሰብ ኣብ ህይወቱ ዘጋጥምዎ ጉዳያት ከምቲ ዝሓስቦ፡ ከም ዝኾነሉ ዝርእየሉ ናቱ መዕቀኒ ኣለዎ። ፖለቲካዊ ውዳበ ኮነ ህዝባዊ ምንቅስቓስ እውን ከምኡ፡ ብመንጽር ድሌት ህዝብን ሃገርን የዋጽእ እዩ ዝብሎ ምዕባለታት ዝርእየሉን ዝዕቅነሉን ኣቕጣጫን ኣተሓሳስባን ኣለዎ። ባእታታት ኮኑ ውዳበታት፡ ኣብ ዘካይድዎ ርክባት ኣብ ምምዛን ተረእዮታትን ተረኽቦታትን ናይ ኣረኣእያ፡ ኣተሓሳስባን ረብሓን ፍልልያት የንጸባርቑ። እዚ ክሳብ ስድራቤት ዝወርድ ኣብ ኩሉ ጽፍሕታት፡ ሓቢርካ ምንባር፡ ምቅላስን ምስራሕን ዝረአ እዩ።

ሰባት ኮኑ ውዳበታት ብሰንኪ ፍልያቶም ብዓይኒ ጽልኢ ከይተረኣኣዩ ብስኒትን ስምምዕን ክነብሩ ይኽእሉ እዮም።  ነዚ ዘብቀዖም ከኣ ምክእኣሎም፡ ምጽውዋሮምን ትዕግስቶምን እዩ። ምጽውዋር ናትካ ኣሕሊፍካ ምሃብ ማለት ዘይኮነ፡ ንጉዳያት ብመትከል “እንካን ሃባን” ምምእዛዝ ማለት እዩ። ናይቲ ዝፍጠር ፍልልያት ምኽንያታት ብዙሓት እዮም። ናይ ዕድመ፡ ሃይማኖታዊ እምነት፡ ደረጃ ትምህርቲ ተመኩሮ፡ ጠቕሚ ኣተሓሳስባ ,,,,,,,,,,, ወዘተ ካብቶም መንቀልታት ክኾኑ ዝኽእሉ እዮም። እንተኾነ፡  ብዕድመ ብሃይማኖት፡ ብተመኩሮን ብሃብትን ዝፈላለዩ ኣካላት በቲ ፍልልያቶም ከይተዓንቀፉ ኣሳንዮም ብዓወት ከም ዝነብሩ ብተግባር ዝተረጋገጸ እዩ። ናይዚ ሓቢሮም ምንባሮምን ምዕዋቶምን ምስጢር እምበኣር፡ ፍልልያት ምውጋዶም ዘይኮነ፡ ፍልልያቶም  ከመሓድሩን ክወሓሓጡን ምብቀዖም እዩ።

ናይ ልዕሊ 80 ዓመታት ተመኩሮ ፖለቲካዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ በብግዜኡ ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ካብ ዝፍጠሩ፡ ክሳብ ሎሚ ክንድቲ ዝድለ ዘይተመሃርናሎም ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልያትን ሕድሕድ ወተሃደራዊ ምርጻማትን ናጻ ኣይነበረን። እንተኾነ ሳላ ህዝብና  ኤርትራዊ ዓንዲ ማእከሉ ዘይሰሓተን ንመትከል ምክእኣልን ምጽውዋርን ኣጽኒዑ ዝሓዘን፡ ብዙሓት ዝስገሩ  ዘይመስሉ ዝነበሩ ብደሆታት ሰጊርና ኣብዚ በጺሕናዮ ዘለና ደረጃ በጺሕና’ለና። ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ “ከቃትለናን ብዓይኒ ጽልኢ ከረኣእየናን” ዘይግበኦ ጥራይ ዘይኮነ፡ እንመሃሃረሉ ናይ ኣተሓሳስባ ምርጫታት ዘመንጩ ስለ ዝኾነ፡ ብጸጋ ተቐቢልና ብዝሰልጠነ ኣገባብ ክንቃንዮ መተገበኣና። ሓደ ኣካል የማነ-ጸጋም ርእዩ ምርጫታት ከየምዛዘነ ጠኒኑ ዝጐዓዝ እንተኮይኑ’ኳ “ሓንቲ ዝመንገዱ ከም ጻጸ” ተባሂሉ እዩ ብዓይኒ ድኽመት  ዝረአ።

ፍልልያትካ ዓቂብካ፡ ተኸኣኢልካን ተጸዋዊርካን ኣብ ጐደና ስኒት ምጉዓዝ፡ ቀሊል ከም ዘይኮነን ዘሓቶ ዋጋ ከም ዘለዎን፡ ኣብዚ እዋንዚ ብሓፈሻ ብደረጃ ዞባና፡ ብፍላይ ከኣ ከም ኤርትራውያን ክንሓልፎ ዝጸናሕናን  ዘለናን ብደሆ መስካሪ እዩ። ግና ከኣ ክስገር ከም ዝከኣል፡ እቶም ስጡም ስኒት ኣለዎም እንብሎም ውዳበታት፡ ስድራቤታትን ካለኦት ናይ ሓባር መድረኻትን ኣብነት እዮም። እቶም ብሓድነቶምን ስኒቶምን እንቐንኣሎም ኣሳንዮም ዝጐዓዙ ትካላት ፈጺሙ ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ ዘየብሎም እዮም ማለት ኣይኩኑን።  ኣብዚ እዋንዚ “ናይ ኣተሓሳስባ ብዙሕነት” ከም ዝተመርጸ ኣገባብ ኣተሓሕዛ ፍልልይ ኣብ ዝውሰደሉን ንምዕዋቱ ኣብ እንቃለሰሉን ኢና ዘለና። ናይ ኣተሓሳስባ  ፍልልያት ከተመሓድር ምብቃዕ ኣብቲ ዝተረፈ መዳያት ቃልሲ ብቑዕ ንክትከውን መሰረት እዩ። ኣብዚ መዳይ ምፍሻል ከኣ ኣብቲ ካልእ ዕማማት እውን ክትፈሽል ጠንቂ ከም ዝኸውን  ርዱእ እዩ።

ኣብዚ እዋንዚ ናይቲ ዝፈላልየና ምኽንያት ዕምቆት ብዘየገድስ ከም ኤርትራውያን ኣብ ብዙሕ ንፈላለ ኮይና፡ እቲ ብዝለዓለ ደረጃ ንግለጸሉ ዘለና  ድማ “ተቓወምትን ደገፍትን ምምሕዳር ህግደፍ” ምብህሃልና እዩ። ፍልልይና ብሰንኪ ንተረእዮታት ተወሓሒጥካ ዘይምምዛኖም በቲ ግጉይ መንገዲ ሰማይ ይዓርጉ ከም ዘለዉ ንርእዮን ንሰምዖን ኢለና። ምኽንያቱ “ብናጽነትን ልኡላውነትን ኤርትራን ክቡሪ ህዝባን” እንሕበን ከነሰና፡  ካብ ብዓይኒ ጽልኢ ምርእኣይ ሓሊፍና ክሳብ ብህይወት ምድልላይን ምጉዳይ ኣካላትን በጺሕና፡ ኣሉታዊ ኣጀንዳ ናይ ብዙሓትን መዛረቢ ዓብይቲ መድያታትን ዓለምን ምዃና ኣዝዩ የሕዝን።

በስንኪ ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ምድጋሙ ዘሕፍር ደረጃ ምውራድና፡  ህግደፍ ዝመራሒኦም ንምርሕሓቕና ከም ዓወቶም ቆጺሮም ዝዕንገልሉን ዝያዳ ከነሃህሩና ዝደልዩን ስምዒትውያን መሳወርቲ ከምዘለዉ ንዕዘቦ ዘለና እዩ። ነቶም ኣብ ክንዲ በቲ ክሳብ ሕጂ ኣብ እስራኤልን ካልእ ከባቢታትን ኣብ ሕድሕድ ኤርትራውያን ብዘጋጠመ ሞትን መድመይትን ተጣዒሶም፡ ናይ ሕውየትን ምትህድዳእን መንገዲ ዝምህዙ፡ ቋንቋ ሕነ ምፍዳይ ዘጉልሑ ዘለዉ ወገናት ብዘይቃለዓለም  ዓገብ ንበሎም። ካብዚ ሓሊፉ ኮነ ኢሎም፡ ነቲ ጽልኢ ክሳብ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ናብ ዘሎ ስድራቤታት ከም ዝላባዕ ክገብርዎ ህርድግ ንዝብሉ ኣካላት ከኣ ብናይ ሓባር ናይ ስኒትን ሰላምን ቃል “ተግባርኩም ኣይቅቡልን’ዩ” ንበሎም። ነቶም ጽቡቕ ዘለዉ መሲልዎም ጽልኢ ኣብ ምንዛሕ ዝዋፈሩ ግሩሃት ድማ “ደሓር ከየጣዕሰኩም ናብ ቀልብኹም ተመለሱ”  ንበሎም።

ኤርትራውያን፡ ብሰንኪ ዘይምክእኣልና ክሳብ ምቅትታል ምብጻሕና፡ መርኣያ ሕመቕናን ድሕረትናን ምዃኑ ኣሚና እንሓፍረሉን ርእስና እነድንነሉን እምበር፡ ጅግንነት መሲሉና እንሕበነሉን እንፍክረሉን ኣይኮነን። ስለዚ ኢና ከኣ ደጊም፡ ናብ ልብና ተመሊስና  ናይ ክሳብ ሕጂ ምቅትታል ይኣክል፡ ንጉዳያት ብመንገዲ ፍትሒ ጥራይ መዕለቢ ክግበረሉ ክንደፍእ ዝግበኣና። ስድራ ቤት ዝሞቱን ዝደመዩ’ውን እቲ ዝኾነ ስለ ዘይምለስ፡ ሓዘኖም ክኢሎም ናብ መስርሕ ፍትሕን ሕግን ጥራይ ክቋመቱ  ኣኻእሎ ክህቦም  ነዘኻክሮም።

ነዚ ኣብ እስራኤል ዘጋጠመ ቅትለትን እምባጋሮን ኣብ ክንዲ ወገን ቀተልትን ተቐተልትን እናዘርዘርካ ዝየድሊ መልክዕ ብምትሒዝ፡  መፍቶ ናይቶም  ሓድነትና ዘይወሓጠሎም ኣብ ክንዲ ዝኸውን፡ ኣሰር ናይቶም ብዕርቂ ንክድቅስ ዝጽዕቱ ዘለዉ ግዱሳት ክንሕዝ ይገባና። ነቲ “ዝገበረኒ ክገብሮሲ ዓዲ ነየጋብር” ዝብል ምስላ ተኸቲልና፡ “ካብዚ ንደሓርከ ኣበይ እዩ ክንባጻሕ? ይኣክል”፡ ዝብል ድምጽና ከነስምዕ ሓላፍነት ኣለና። ድሕሪቲ ጸገም ምፍጣሩ እቶም ብድሕሪት ኮይኖም “ሓዞ ከይትሰዶ”  ዝብሉ ዘለዉ ኣካላት፡ ኣብታ መወዳእታ ጸበባ ነቲ ደፋፊኦም ኣብ ገበን ዘውደቕዎ እሞ መጻኢኡ ምስተበላሸወ ኣካል ኣይክሓልፍሉን እዮም ጥራሕ ዘይኮነስ “ውልቀ ሰብ ዝገበሮ እዩ ኢሎም” ራህሪሐሞ ክሃድሙ እዮም። ስለዚ እስከ ነቲ “ኣብ ክንዲ ምጽውዋር ስለምንታይ ምቅታል?”  ዝብል ሕቶ ብጽሞና ተረዲእናን ኣስተምቒርናን  ንመልሶ። ኤርትራ ናይ ኩልና እያ፡ ባሓቲ መርሆ ንምውጋድ’ዩ ቃልስና።

ላዕለዋይ ኣዋሃዲት ሽማገለ ሓባራዊ ፈስቲቫል ኤርትራ  2024 ፖሊቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ፡ ብዕለት 07.05.2024፡ ብ15 ኣባላት ዝቆመት ሓባራዊ ፈስቲቫል 2024 እተዳሉ ኣሳናዳኢት ሽማገለ መዚዙ። እዚ ታሪኻዊ ናይ ሓባር ፈስቲቫል ፖሊቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ኣብ ሃገረ ጀርመን ከተማ ፍራንክፎርት ቦከንሃይመር ቫርተ ዩኒቨርሲቲ ካምፑስ (Goethe-Universität Frankfurt  Bockenheimer Warte) ልሙድ ቦታ፡ ካብ 09 ክሳብ 11 ነሓሰ 2024 ብኤርትራዊ መኽሰብ ኣልቦ ማሕበር ኣብ ጀርመንን ብኣባላት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራን ሓባራዊ  ምስንዳእ፡ ኣብ ትሕቲ  ብሓድነት ንሓርነት !!! ዝብል ጭርሖ ክካየድ እዩ።

 ዝተመዘዙ ኣባላት ሽማግለ ብዕለት 16.05.2024 ተራኺቦም ናይ ሌላን ነብሶም  ንምስራዕን  ኣፈናዊ ኣኼባ ኣካይዶም።  ኣብቲ ኣኼባ ከኣ ኩሉ ፈስቲቫል ንምስንዳእ ዘድልዩ ስራሓት እንታይ ምዃኖም ኣጽዲቆም። ንስራሓት  ዘማእኽሉ ኣሕዋት ብጽቡቅ መንፈስን ዉሁድ ሰናይ ተቀባልነትን መዲቦም። ኣብ ጉዳይ ኣጋይሽ መቐበሊ መግብን ዜናዊ ስራሃትን ዘድሊ መጽናዕትን ዳህሳስን ክገብሩ ንዝምልከቶም ኣካላት ሓላፍነት ሂቡ። ኣዚ ኣገዳሲ ፈስቲቫል ጽባሕ ዋዕላ ፖሊቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ዝካየድ ኮይኑ፡ ንኩሉ ኤርትራዊ  ደላይ ፍትሒ ዝብሰረሉ ስለ ዝኾነ ኣሳናዳኢት ሽማገለ ፈስቲቫል 2024  ብኣኽብሮት ትዕድም ።

ዶር  ኣብርሃም በላይን ኢንጅነር ዓይሻ መሓመድን

ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ፡ ብ20 ጉንበት 2024፡ ኣብ ክንዲ ዶር ኣብርሃም በላይ ንኢጅነረ ዓይሻ መሓመድ ሚኒስተር ምክልኻል ገይሩ ከም ዝመዘዛ መንግስታዊ ማዕከናት ዜና ኢትዮጵያ ኣፍሊጠን። ዶር ኣብይ ስልጣን ካብ ዝሕዝ ንነጀው ሚኒስተር ምክልኻል ክቕይር ን6ይ ግዜ ክኸውን እንከሎ ኢንጅነር ዓይሻ ናብዚ ሓላፍነትዚ ክትምዘዝ እንከላ ሓዳስ ዘይኮነት ን2ይ ግዜአ እዩ። ኢንጀነር ዓይሻ መሓመድ ኣብ ኢትዮጵያ ቀዳመይቲ ጓለንስተይቲ ሚኒስተር ምክልኻል ክትከውን እንከላ፡ ሓንቲ ካብተን ኣብይ ኣሕመድ  ስልጣን ምስ ሓዘ ናብ ዝለዓለ ሓላፍነት ዝመዘዝን 20 ደቂ ኣንስትዮ ሓንቲ  እያ። ዓይሻ ቅድሚ ሕጂ ሚኒስትሪታት፡ ባህልን ኮንስትራኽሽንን እውን በብግዜኡ መሪሓ እያ።

ሚኒስተር ምክልኻል ዝነበረን ኣቐዲሙ፡ ሚኒስተር ሳይነሳዊ ምህዞን ተኽኖሎጅን ዋና ኣመሓዳሪ ሓይሊ መብራህትን ከምኡ ድማ ኣብ ግዜ ውግእ ዋና ኣማሓዳሪ ትግራይ ኮይኑ ዝሰርሓ ዶር ኣብርሃም በላይ፡ ናብቲ ናይ ቅድም ናይ ኢንጅነር ዓይሻ መሓመድ ቦታ ሚኒስትሪ፡ መስኖን ከባቢታት ቆላን ኮይኑ እዩ ተመዚዙ።

ቤት ጽሕፈት ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ምኽንያት ናይቲ ዘካየዶ ምቅይያር ኣይገለጸን። ነቲ ኩነታት  ብቐረባ ዝከተተልዎ ወገናት ከም ዝግምትዎ ግና፡ ዶር ኣብርሃም በላይ ኣብ ምምላስ ካብ ራያን ወልቃይትን ዝተመዛበሉ ወገናት ብዝነበሮ ናይ ምክልኻል ሚኒስተርነት ተጠቒሙ ናብ ትግራይ ብምድላዉ ብኣምሓራ ስለ ዝተኸሰ እዩ ተቐይሩ ክብሉ ይስምዑ’ለዉ። ብዘይካዚ ዶር ኣብርሃም ካብቶም ምስ ኤርትራ ጽቡቕ ዝምድና ነይርዎም ዝበሃሉ ሓለፍቲ ኢትዮጵያ ምዃኑ እውን ናይቲ ምቅይያራ ጠንቂ ገይሮም ዝወስድዎ ኣለዉ።

ብሕገመንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ምኽንያቱ ኣሰንዩ ሕጹይ ናብ ፓርላም ኣቕሪቡ ሚኒስተር የሽይም ዝብልኳ እተኾነ፡  ዶር ኣብይ ግና ብናቱ ውሳነ እዩ ሚኒስተራት ዘደይብን ዘውርድን።

ናይ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ኮሚሽን ዓለምለኻዊ ናጽነት ሃይማኖት ((USCIRF)፡ ምምሕዳር ባይደን ኣብ ኤርትራ ንዝፍጠር ግህሰት ሃይማኖታዊ ናጽነት ግቡእ ቆላሕታ ክህብ ጸዊዑ። ኣብ ኤርትራ ኣብ ትሕቲ ሕማቕ ኩነታት ዝሳቐዩ ዘለዉ ፓስተራት ካብ ዝእሰሩ፡ ኣብ ወርሒ ጉንበት 2024፡ 20 ዓመት ከም ዝኾኖም ከኣ ገሊጹ። ኣብ ርእሲዚ ኣብዚ እዋንዚ’ውን ብሰንኪ እምነቶም ኣማኢት ኤርትራውያን ይእሰሩ ከም ዘለዉ ሓቢሩ፣  

እቲ ጸብጻብ ናይቲ ኮሚሽን ኤርትራውያን ፓስተራት ሃይለ ናይዝግን ዶር ክንፈ ገብረመስቀልን ድሕሪኦም ድሕሪ ሓደ ወርሒ ዝተኣስረ ሜሮን ገብረስላሴን ንዝሓለፈ 20 ዓመታት ኣብ ኣዝዩ ጽንኩር ኣብያተ ማእሰርቲ ምህላዎም ጠቒሱ፡ ፓትርያርክ ኦርተደኩሳዊት ቤተ ክርስትያን ዝነበሩ ኣቡነ ኣንጦንዮስ ድማ ኣብ መበል 93 ዓመት ዕድሚኦም ብ2022 ኣብ ናይ ገዛ ማሕዩር ከም ዝዓረፉ  ዘኪሩ። ኣተሓሒዙ ብዘቕረቦ  ምሕጽንታ ድማ ድሕሪ ሕጂ መራሕቲ ሃይማኖት ኣብ ኤርትራ ብተመሳሳሊ ኩነታት ክሳቐዩ የብሎምን ኢሉ።

ኣብ ናይ ኣሜሪካ ቤት ምኽሪ ተወከልቲ ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰላት ብወገኑ ከም ዝጠቐሶ፡ መንግስቲ ኤርትራ ብሰንኪ እምነት ንዘጋጥሙ በደላትን ስቓያትን ብዝምልከት ዝኾነይኹን ምጽራይ ከም ዘይገብር ምስክርነቱ ምሃቡ እቲ ጸብጻብ ኣመልኪቱ። ኣተሓሒዙ ከኣ ሕብረተሰብ ዓለም ንናጽነት እምነት ቀዳምነት ክህብ ጸዊዑ።

እቲ ኮሚሽን ንኩነታት ኣብያተ-ማእሰርቲ ኤርትራ ብዝምልከት ክገልጽ እንከሎ፡ ኣካላዊ ማህሰይቲ፡ ጾታዊ ዓመጽን መሪር ምስቓይን ዝፍጸመሎም እዮም ኢሉ። ከምኡ ድማ ብናይ 2023 ጸብጻብ መሰረት ኣብ ኤርትራ ኣስታት 500 ናይ እምነት እሱራት ኣለዉ። ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኤርትራ ንጉዳይ  ናጽነት እምነትን ሓሳብካ ምግላጽን ቆላሕታ ንክትህብ፡ ብሰንኪ እምነቶም ብዘይፍርዲ ዝሳቐዩ ዘለዉ ድማ  ብቕልጡፍ ክፍትሕ ተሪር መጸዋዕታ ኣቕሪቡ ነይሩ።

እቲ  ኮሚሽን ኣብ መወዳእታ ቤት ጽሕፈት ወጻኢ ጉዳያት  ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ኣብ 2024  ንኤርትራ ብፍሉይ ብረቂቕ ሜላዊ ኣገባብ መሰል እምነት እትጥሕስ  ሃገር ገይሩ ከስፍራ ጸዊዑ።

ገዲም ተጋዳላይ ብርሃነ ወልደስላሴ ገብረማርያም፡ ኣብ ሱዳን ዓሪፉ። ብ1971 ኣብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ዝተሰለፈ ገዲም ተጋዳላይ ብርሃነ ኣብ ዝወዓሎ ውግኣት ሰለስተ ግዜ ከም ዝተወግአ ሓጺር ታሪኽ ህይወቱ ይምስክር። ኣብ ርእሲ እዚ ብህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ ተማሪኹ ኣብቲ ቤት ማእሰርቲ ኣካላውን ስነ ልቦናውን ጉድኣትኳ እንተጋጠሞ፡ ብዝነበሮ ድፍረትን ጽንዓትን  ኣምሊጡ ናብ ቃልሱ ተመሊሱ ክሳብ ዕለተ መስዋእቱ ቅድም ኣባል ሰውራዊ ባይቶ ደሓር ድማ ኣባል ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ኮይኑ ክቃለስ ጸኒሑ።

ተጋዳላይ ብርሃነ ወልደስላሰ ጸኒሑ ብሰሪቲ ዝጸንሖ መውጋእትን ኣብ ቤት ማእሰርቲ ዘጋጣሞ ግፍዕን ዝወረዶ ኣካላዊ ጸገም ኣብ መደበር ውጉኣት ሓርነት ክእለ ድሕሪ ምጽናሕ እዩ፡ ኣብ ሱዳን ካርቱም ብሕማም ዓሪፉ።  ስለዚ ናይ ብጻይና ሓዘን ተኻፈልቲ ምዃና እንዳገለጽና  መንግስተ ሰማያት የዋርሶ ንቤተሰቡን መቓልስቱን ድማ  ጽንዓትን ኣኻእሎን ይሃብ ንብል።

ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ

17.05.2024

ልኡኽ ኤርትራ ብ16 ጉንበት 2024 ናብቲ ንመበል 79 ግዜ ዝካየድ ዘሎ ስሩዕ ኣኼባ ኮሚሽን መሰል ሰብኣውን ህዝባውን ኣፍሪቃ ጸብጻብ ኣቕሪቡ። ኣብ መእተዊ እቲ ጸብጻቡ፡ “ከም ኣካል ናይቲ ህዝብን መንግስትን  ኤርትራ ብዘይዕረፍቲ ክሰርሓሉ ዝጸንሑ፡ ኣብ መዳይ ምኽባር ሰብኣዊ መሰል ኣብ ዝተፈላለዩ ጽላታታት ዝረአ ውጽኢት ተመዝጊቡ” ይብል።

እዚ ሓሳብ ብልኡኽ ኤርትራ ዝቐረበ፡ ብሓፈሻ ሕብረተሰብ ዓለም ኤርትራ ብግህሰት ሰብኣዊ መሰል ቅድሚት ከም እትስራዕ ኣብ ዝረደኣሉን ብፍላይ ድማ ኣብ ጽባሕ እቲ ብመንጽር ናጽነት መድያ፡ ኤርትራ ካብ 180 ሃገራት ኣብ መበል 180 ከም እትስራዕ ኣብ ዝተገልጸሉ እዋን ምዃኑ ንብዙሓት ኣገሪሙ። .

ጸብጻብ ልኡኽ ኤርትራ፡ “ከም መርኣያ ምኽባር መሰል ህዝቢ ኣብ መዳይ ትምህርቲ ኣድማዒ ውጽኢት ተረኺቡ” ዝብል እውን ኣስፊሩ። ህግደፍ ከምዚ ዓይነት ጸብጻብ ዘቕርብ ዘሎ፡ ኤርትራውያን ተመሃሮ ምስ ቤተሰቦም ናይ ምምሃር መሰል ተነፊግዎም፡ ኣብ ሳዋ ክዳጐኑ ኣብ ዝተገደድሉ፡ ትምህርቲ ኣብ ትሕቲ ወተሃደራዊ ተጽዕኖ ኣብ ዝወደቐሉን እኹል ናይ ትምህርቲ መሳርሕን መምሃራንን ኣብ ዘየብሉ ምዃኑ የገርም። ብዘይካዚ ናይ ብሕቲ ኣብያተ-ትምህርቲ ኣብ ዝተወርሰሉ ከምዚ ዓይነት ጸብጻብ ምቕራቡ ኣብ ትዕዝብቲ ዘውድቖ እዩ። እቲ ካልእ ዘገርም ከኣ ዋላ ሓንቲ ዩኒቨርሲቲ ብዘየብላ ሃገር ዝቐረበ ጸብጻብ ምዃኑ እዩ።

ብዘይካዚ ኣብዚ ኣብ ኤርትራ ካልእስ ይትረፍ እኹል ከኒና’ኳ ኣብ ዘይርከበሉን ህዝቢ ኤርትራ ሕክምና ንምድላይ ፈቐዶ፡ ቱርኪ፡ ኢትዮጵያን ኡጋንዳን ይንጋላታዕ ኣብ ዘለሉ፡ ኣብ መዳይ ጥዕና ከም ዘድመዐ ኣብቲ ጸብጻብ ምስፋሩ ካልእ ዘገርምን ኣብ ባይታ ምስ  ዘሎ ሓቂ ዝራጸምን ሓሶት ምዃኑ እዩ።

ኣብ መወዳእታ ናይቲ ጸብጻብ ዝተጠቕሰ ከኣ ኤርትራ ሰላምን ምርግጋእን ንልምዓት ዘለዎ ግደ ተረዲኣ፡ ምስ ጐረባብቲ ሃገራት ብምውህሃደን ምትሕብባርን ሰላም ቀርኒ ኣፍሪቃ ንምዕባይ ትሰርሕ ከም ዘላ ዘምልክት ሓሳብ እዩ። እዚ ጸብጻብ ናብቶም ብዛዕባ ጻሕታርን ህውከተኛን ባህሪ ኤርትራ ዝፈልጡ ተሳተፍቲ ምቕራቡ ከኣ ነቲ ጸብጻብ ኣገራሚ ገይርዎ። 

ፍሉይ ልኡኽ ኣመሪካ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ማይክ ሃመር፡ ምስ ፍሉጣት መራሕቲ ተቓውሞ ኦሮሞ ተራኺቡ ብሓፈሻ ብዛዕባ ህልዊ ፖለቲካ ኢትዮጵያ፡ ብፍላይ ድማ ብዛዕባ ኣብ ክልል ኦሮሞ ዘሎ ምዕባለታት ከም ዝተመያየጠ  መርበብ ሓበሬታ ኣዲስ ስታንዳርድ ኣፍሊጣ። እቶም ብ13 ጉንበት 2024 ምስ ማይክ ሃመር ተራኺቦም ዝተመያየጡ፡ ፕሮፌሶር መራራ ጉዲና ኣቦመንበር ኦሮሞ ፈደራላዊ ኮንፈደራሽንን ኣቶ ዳውድ ኢብሳ ኣቦመንበር ግንባር ሓርነት ኦሮሞን ምዃኖም እቲ ዜና ተቒሱ።

ድሕሪቲ ርክብ፡ ምስ ኣዲስ ስታንዳርድ ቃለ መጠይቕ ዘካየደ ፕሮፌሶር መራራ ጉዲና፡ ነቲ ፍሉይ ልኡኽ ኣመሪካ ብሓፈሻ ብዛዕባ ኢትዮጵያ ብፍላይ ድማ ብዛዕባ ህልዊ ፖለቲካዊ ምዕባለ ክልል ኦሮሚያ ኣድላይ ሓበሬታ ከም ዘስነቖ ገሊጹ። ብመሰረት ሓበሬታ ፕረፎሴር መረራ ጉዲና፡ ንማይክ ሃመር ዝሃቦ ሓበሬታ እቲ ኣብ ኢትዮጵያ ዝሕሰብ ዘሎ መስርሕ ሃገራዊ ምይይጥ ኣካቢ ስለ ዘይኮነን ህዝቢ ኢትዮጵያ እምነት ስለ ዘየሕደረሉን ናብ ዘብጸሓ የብሉን ኢልዎ።

ብዘይካዚ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ኣብ ከተማ መቂ ዝተቐትለ ሓደ ካብ መራሕቲ ግንባር ሓርነት ኦሮሞ ዝነበረ በተ ኡርገሳን ኣብ ኣብያተ-ማእሰርቲ ዝሓቁ ዘለዉ ናይቲ ግንባር ሓለፍትን እውን ኣጀንዳኦም  ከም ዝነበረ ተፈሊጡ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ምስ ዳውድ ኢብሳ ዝተገብረ ርክብ ኣብ ኤምባሲ ኣመሪካ ኣዲስ ኣበባ ምንባሩ ወሃቢ ቃል ግንባር ሓርነት ኦሮሞ ለሚ ገመቹ ሓቢሩ።

ዳውድ ኢብሳ ብወገኑ ኣብቲ ምስ ማይክ ሃመር ዝገበሮ ዓሚቕ ርክብ፡ እቲ ንሱ ዝመርሖ ዘሎ ግንባር ሓርነት ኦሮሞ ይሓልፎ ብዛዕባ ዘሎ ኣጸጋሚ ፖለቲካዊ ኩነታት ከም ዝብረሀ እቲ ወሃቢ ቃል ኣፍሊጡ። ዳውድ ብዛዕባ ብህጹጽ ምፍታሕ ናይቶም ኣብ ኣብያተ ማእሰርቲ ዝማስኑ ዘለዉ ኣባላት መሪሕነት ግንባሩ ከም ዘልዓለ ከኣ ተፈሊጡ። ማይክ ሃመር ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ክሳብ 19 ጉንበት 2024 ከም ዝጸንሕ ምግላጽና ዝዝከር እዩ።

ናይታ ብ1993 ልኡላውነታ ዘረጋገጸት ኤርትራ መራሒ ኢሳያስ ኣፈውርቂ፡ ኣብ ወጻኢ ዝነብሩ ኤርትራውያን  ብገንዘብን ፖለቲካን ክድግፍዎ ሓያል ተጽዕኖ ከም ዝፈጥር ተመራማሪ ፖለቲካ ቀርኒ ኣፍሪቃን ደራስን፡  ማርቲን ፕላውት ከም ወትሩ ንህግደፍ  ኣብ ናይ ዕለት 14.05.2024 ጽሑፉ ኣቃሊዑ። ነዚ ንምትግባር ድማ በቲ እንኮ ሰልፊ ኣብ ኤርትራ ህግደፍን ኤምባሲታቱን ዝዳልውዎ መድረኻት ፈስቲቫል ከም ዝጥቀም ገሊጹ።

እዞም ገንዘብ ዝእከበሎምን  ፖለቲካዊ ፕሮፓጋንዳ ዝካየደሎን መድረኻት ህግደፍ ብወተሃደራዊ ስምዒት ዝተጸልዉ ምዃኖም ዝጠቐሰ እቲ ክኢላ፡ ኣብቲ መድረኻት ህግደፍ  ወተሃደራዊ ክዳን ዝተኸድኑን ናይ ሓሶት ብረት ዝዓተቑን ህጻናት ነቲ ካብ ዓለም ብጨቋንነቱ ዝተፈልጠ መንግስቲ ንምድጋፍ ምርኢት ከም ዘቕርቡ  ሓቢሩ። እቲ መድረኻት ተቓወምቲ ንከይኣትዉዎ፡ ኢሪ-ብላድ፡ 4ይ ግንባርን 52ን ብዝበሃሉ ናይ ህግደፍ ዕሱባት ከም ዝሕለው ከኣ ኣስፊሩ። እዞም ኣብ ሓለዋ ዝተዋፈሩ ኣብ ከባቢቲ መእከቢ ኣዳራሻት፡  ንመንግስቲ ኤርትራ ዝነቕፉ ከይሓልፉን  ከይሳተፉን  ከም ዝኽልክሉን ዝሃርሙን ከኣ ጠቒሱ።

እቲ ፈስቲቫላት ብደገፍቲ ህግደፍ ማሕበረ-ኮማትን መራሕቲ ኣብያተ-ክርስትያንን እውን ዝዳሎ ኮይኑ፡ ምቁጽጻሩ ግና ኣብ ትሕቲ ልኡኻት መንግስቲ ኣስመራ እዩ። ነቲ ፈስቲቫል ዝኸውን ኣደራሻት ካብ ዘይጥርጠሩ ትካላትን ከባብያዊ ምምሕዳራት እዮም ዝካረዩ። ኤርትራውያን ብብዝሒ ዝርከብሉ ከባቢ ምምራጽ ከኣ ሓደ ካብቲ ዝመርጽዎ ተንኮለኛ ስልቲ  ምዃኑ ኣብቲ ሓጺር ጸብጻብ ማርቲን ፕላውት ተሓቢሩ።

ካብቲ መድረኻት ፈስቲቫልን ተመሳሳሊ ኣኼባታትን ዝእከብ ገንዘብ ኣብ ቻይና ወይ ሩሲያ ናብ ዘሎ ናይቲ መንግስቲ ናይ ባንክ ሕሳባት እዩ ዝመሓላለፍ። እቲ ፈስቲቫላት ናይ ጽልኢ መደረታት ዝንጸባረቕሉ እውን እዩ። ካብዚ ሓሊፉ በቶም ኣብ ሓለዋ ዝሳተፉ ዝተባህሉ ጉጅለታት ኣቢልካ፡ ናይ ኤርትራውያን ዲሞክራሲያዊ መሰላት ምግሃስ ይካየድ። እዞም በቲ ኣስመራ ዘሎ መንግስቲ ዝምልመሉን ዝምወሉን ሰለይቲ ኣብ ሃገራት ምዕራብ ህውከት ናይ ምፍጣር ሕቡእ ተልእኮ  ኣለዎም።

ማርቲን ከም ዘስፈሮ ናይቲ ደገፍቲ ህግደፍ ዝተዋፈርሉ ተንኮላት ነጸብራቕ ኣብ ሃገራት፡ እስራኤል፡ ኔዘርላንድስ፡ ዓባይ ብሪጣንያ፡ ጀርመንን ኣሜሪካን ተራእዩ እዩ። እቶም ህግደፍ ዘዋፍሮም ዓመጸኛታት ኮነ ኢሎም  መሰሎም ንምግፋፍ ግዳይ ዝገብርዎም ኤርትራውያን፡ ዑቕባ ዝሓቱ ስደተኛታት፡ ደለይቲ ፍትሒ፡  ተቓወምቲ ፖለቲከኛታትን ንለውጢ ዝጽዕቱ  ጋዜጠኛታትን ምዃኖም ኣብቲ ዜና ጠቒሱ። ኣንጻርቲ ኣብ ኤርትራ ዝዓረደ ተንኮለኛ ጉጅለ ዝግበር ቃልሲ ንምኹላፍ ድማ ኣንጻር ብናጻ ሓሳብካ ምግላጽ፡ ቅትለትን መጭወይትን፡ ምግሃስ መሰረታዊ መሰላትን ኮነ ኢሎም ይንቀሳቐሱ። ናይዚ ኩሉ ድምር  ሸቶ ከኣ ዘይሩዘይሩ ተቓውሞ ኤርትራውያን ኣብ ወጻኢ ንምብርዓን እዩ።

ኣብ መወዳእታ ከኣ  ዘይሰብኣዊ ምንቅስቓሳት ህግደፍን ደገፍቱን ንምግኣት ሃገራት ክወስደኦ ይግበአን ዝበሎም ስጉምትታት ዘርዚሩ። በዚ መሰረት፡ ብዛዕባቲ ጉዳይ ሓበሬታ ዝቐርበሉ መስመራት ምኽፋት፡ ናይቲ ጉጅለ ግብራዊ ንጥፈታት ምግታእ፡ ኣብቶም ዕግርግር ዝፈጥሩ ባእታታት ምጽራይ ምክያድን ኣብ ልዕሊ ህግደፍ ዝተጸንዐ እገዳ ምክያድን ዝብሉ ሓሳባት ኣስፊሩ።

ማርቲን ግሪፊዝ ሓላፊ ሰብኣዊ ጉዳያት ውድብ ሕቡራት ሃገራት (ስእሊ ሕ/ሃ)

ኣብ ሕቡራት ሃገራት ላዕለዋይ ሓላፊ ሰብኣዊ ጉዳያት ማርቲን ግሪፊዝ ብ13 ጉንበት 2024 ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ “ሱዳን ኣብ ናይ መወዳእታ ጫፍ” ብዝብል ከም ዘጠንቀቐ ሱዳን ትሪቡን ሓቢራ። እቲ ላዕለዋይ ሓላፊ ነዚ ዝገለጸ ኣብ ሰሜን ዳርፎር ብፍላይ ኢል-ፋሸር ኣብ ዝተባህለት ከተማ ዘሎ ኩነታት ድሕሪ ምምዛን እዩ።

ኣብቲ ብመንገዲ ማሕበራዊ መራኸብታት ዝተዘርግሐ መግለጺኡ፡ ግሪፊዝ ቤት ጽሕፈት ሰብኣዊ ጉዳያት ሕቡራት ሃገራት፡ ሲቪል ወገናት ንምክልኻል የኽእል ዝበሎ እስትራተጂ ናብቶም ኣብ ሱዳን ዘለዉ ናይቲ ግርጭት ኣካላት ብተደጋጋሚ ከቕርብ ከም ዝጸንሐ ጠቒሱ። ምስዚ ኣተሓሒዙ ኣብቲ መግለጺኡ ህይወት ሲቪል ሕብረተሰብ ንምድሓን፡ “ሕቡራት ሃገራት እቲ ጉዳይ ዝምልከቶም ኣካላት፡ ሕብረተሰብ ዓለምን ኣህጉራዊ ሰብኣዊ ሕግታትን ዝጽበዮ ስጉምቲ ክወስዱ ትጽቢት ይግበረሎም” ክብል ምጥቃሱ ኣብቲ ዜና ተመልኪቱ።

በቲ መግለጺ መሰረት ኣብ ከተማ ኢል-ፋሸር ኣስታት 800 ሺሕ ሲቭል ወገናት፡ ተዓጽዮም፡ ኣደዳ ስእነት ሕክምና፡ ሕጽረት መድሃኒትን ካልእ መሰረታዊ ቀረባትን ኮይኑ ኣሎ።

እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ላዕለዋይ ወኪል ሕብረት ኤውሮጳ ጆሴፍ በረልን ናይቲ ሕብረት ኣተሓሕዛ ቅልውላው ኣመሓዳሪ ጃነዝን ኣብ ዳርፎር ዝረአ ዘሎ ቅልውላው ኣዝዩ ከም ዘሻቕል ጠቒሶም ሰብኣዊ ሓገዝ ብዘይገደብ ክቐርብ ዝጽውዕ ናይ ሓባር መግለጺ ኣብጺኦም።

ጉዳይ ሱዳን ኣብዚ እዋንዚ፡ በቲ ሓደ ወገን ውግእ ሩሲያን ዩክረይንን፡ በቲ ካልእ ወገ ከኣ ጉዳይ እስራኤልን ፍልስጤምን ካለኦት ዓለም ለኻውን ኣህጉራውን ብዕባለታት ሸፊነምዎ ኣቓልቦ ስኢኑ ዘሎ ናይ ከባቢና ምዕባለ እዩ።