ህዝቢ ኤርትራ ከይተሓለለ ብዕድሚኡ ነዊሕ፡ ብትሕዝቶኡ ከኣ መሪር ቃልሲ ኣካይዱ ናጽነቱን ልኡላውነቱን ብምጭባጡ፡ ንናይ ካለኦት ናይ መሰል ቃልሲ ኣፍደገ ዝኸፈተ ናይ ጽንዓትን ተወፋይነትን ኣብነት ምዃኑ ዓለም መስኪራትሉ እያ። ህዝቢ ኤርትራ ነዚ ፖለቲካውን ወታደራውን መልከዓት ዝሓዘ ዋጋ ክኸፍል እንከሎ፡ መበግሲኡ ጽልእን ቅርሕንትን ዘይኮነ፡ ዝተነፍጎ ኣብ ጉዳዩ ናይ ገዛእ ርእሱ ዕድል ባዕሉ ናይ ምውሳን ናጽነቱን መሰሉን ንምምላስ ዝዓለመ ኣርሒቑ ዝጥምት እዩ ነይሩ። ህዝቢ ኤርትራ ዝተወስዶ ናጽነት፡ ልኡላውነትን ሓርነትን ንምጭባጥ6t ኣብ ዓውዲ ውግእ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ሕጋዊ መድረኽ እውን ብመንገዲ ህዝበ-ውሳነ 1993 ብዘየማትእን ንድሕሪት ብዘይምለስን ዕምቆት ኣመስኪሩ እዩ።
ህዝቢ ኤርትራ ናብ ቃልሲ ክነቅል እንከሎ ክሓፍሶ ዝኣመሞ ናጽነትን ልኡላውነትን ጥራይ ኣይነበረን። ቀጻሊ ምውሓስ ኩሉ ሓርነታቱ እውን ቀንዲ ሕመረት ቃልሱ ምንባሩ ካብ መጀመርታኡ ዘነጸሮ እዩ፡ ኣብ ናጻን ልኡላዊትን ኤርትራ፡ ሰላም፡ ልምዓት፡ ዲሞክራሲ፡ ምኽባር ኩሉ ዓይነት መሰላትን ማዕረ ተጠቃምነት ጸጋታት ሃገሩን ኣብ ጽኑዕ መሰረት ምህናጽ፡ ከም መግለጺ ሓርነት ክረጋገጸሉ ትጽቢት ዓወቱ ነይሩ። ብኣንጻርዚ ከምቲ ደሓር ዝተራእየን ሎሚ እውን መመሊሱ ዝስዕርር ዘሎን እቲ ምስ መግዛእቲ ተጓሒፉ ዝተባህለ ኩሉ ዓይነት ወጽዓ፡ ድሕሪ ናጽነት እውን መልክዑ ቀይሩ ቀጺሉ። ብዘይካ ውሱን ስግኣትን ተቓውሞን እዚ ድሕሪ ናጽነት ኣብ ኤርትራ ዘጋጠመ ተርእዮ ከጋጥምዩ ዝብል ግምት ኣብ ትጽቢት መብዛሕትኡ ኤርትራዊ ኣይነበረን። ከምኡ ስለ ዝኾነ እዩ ከኣ ሓደ ሓደ ግዜ ብዛዕባ ሃለዋት ኤርትራን ህዝባን ድሕሪ ናጽነት ክትሓስብ እንከለኻ ነቲ ዝረአን ዝድህሰስን ምእማኑ ዘጸግመካ።
ድሕሪ ናጽነት ህዝቢ ኤርትራ ነቲ ብግብሪ ዝተጋህደ ኩነታት ብጽሞና ምስ ተዓዘበ፡ ምዕባለታት ካብ ትጽቢቱ ውጻኢ ይኸይድ ከም ዝነበረ ዝሕብር ምልክታት ክርዳእ ግዜ ኣይወሰደሉን። ብመሪር ቃልስን መስዋእትን ዝሓለፈ ህዝቢ ብኸምቲ ናይቶም ዝሰዓሮም ገዛእቲ ምምሕዳር ክትካእ ምእማኑ ስለ ዘጸገሞ ግና፡ ኩነታት ክቕየር እሞ ክርህወኒ እዩ ዝበል ተስፍኡ ቀልጢፉ ምሉእ ብምሉእ ኣይቀሃመን። ግዜ እዳነወሐ ምስ ከደ ግና ከምቲ “ኣደስ ትሓብእ እሞ ሓበላ ዓይንስ ኣይትሓብእን” ዝበሃል፡ ነቲ ምእማኑ ዘጸግም ጥልመት ህግደፍ ክግንዘቦን ናይ ግዜ መግዛእቲ ውጽዓ መልክዑ ቀይሩ እንደጋና ከም ዝመጸን ክርዳእ ናይ ግድን ኮይንዎ። እንተኾነ ማዕረቲ ዝተረደኦ ንጉጅለ ህግደፍ ብሓባርን እሞ ድማ ብዝዓመረ ቅልጡፍ ድምጺ “መንገዲ ትስሕት ኣለኻ’ሞ ሕሳብካ ግበር” ክብሎ ግዜ በሊዑ። ካብዚ ሓሊፎም ገለ ወገናት፡ “ግዜ ንሃቦ፡ ካብ ዝነበርናዮ ኣይከፈኣናን፡ ኣብ ባዶ ካዝና እዩ ስልጣን ተረኪቡ” ብዝብሉ ግርህነት ዝወለዶም ኣበሃህላታት፡ ህግደፍ ኮነ ኢሉ ይፍጽሞ ንዝነበረ ሸርሕታት እናሸፈኑ ስለ ዘሻደንዎ ሓቀኛ ጸረ ህዝቢ ተግባሩ ከምዚ ሎሚ በጺሕዎ ዘሎ ደረጃ ኣብ ውሽጥን ወጻእን ክቃላዕ ግዜ በሊዑ። እቲ ወጻዒ ከኣ ነዚ ምዝንጋዕን ሓልዮትን ህዝቢ ኤርትራ መዝሚዙ በቲ ግጉይ ጐደና ልዕሊ ናይቶም ህዝብና ዝሰዓሮም መግዛእታዊ ስርዓታት ንኽብሕት ዕድል ረኺቡ። ወዮ “ኤርትራዊ ኮይኑስ እንተ ሓመቐ ካብ ባዕዳውያን ገዛእቲ ዘይሓይሽ ምምሕዳር ኣይክመጽእን እዩ” ዝብል ዝነበረ ህዝቢ ኤርትራ፡ ካብቲ ዝገመቶ ወጻኢ ኮይኑ። ህዝቢ ኤርትራ ከኣ በቶም ታሪኽ ጽንዓቱን ምረት ቃልሱን ዝፈልጡ ወገናት “ልኡላውነት ኣውሒሱስ፡ ሓርነት ዝተነፍጎ ህዝቢ” ተባሂሉ ይግለጽ ኣሎ።
ጉጅለ ህግደፍ ኣንጻር ሓርነት ህዝቢ ይኸይድ ከም ዝነበረ ይርዳእ ነይሩ ጥራይ ዘይኮነስ ኮነ ኢሉ ዝሃንደሶ መንገዲ እዩ። ናይ ግዜ ጉዳይ እንተዘይኮይኑ ህዝቢ ኤርትራ መሰሉ ካብ ተነፍጎ ከምቲ ኣንጻር መግዛእቲ ናይ ምቅላስ ልማዱ ኣንጻሩ እውን ከም ዝቃለስ ኣይሰሓቶን። ካብዚ ተረድኦዚ ነቒሉ ከኣ ኣቐዲሙ ናይ ህዝቢ ናይ ቃልሲ ዓቕሚ ንምድኻም፡ ብዓንተብኡ ብግሁድን ብስዉርን ዓመጸኛ መርበቡ ዘርጊሑ። ህዝቢ ኤርትራ ሓላፍነቱን ሓላፍነት መንግስትን ተረዲኡ ንከይቆጻጸሮ ነቲ ኣብ መንጎ ህዝብን መንግስትን ዝዝርጋሕ መቆጻጸሪ ሰነድ ሕገ-መንግስቲ ቅድም ዓጊትዎ ደሓር ከኣ “ሞይቱስ ተቐቢሩ” ኢሉ ዓዲ ኣውዒልዎ። ከምቲ “ባዕላ መምጽኢት ደርፊ ባዕላ መጥፍኢት ደርፊ” ዝበሃል ድማ ነቲ ኣብ ሓደ እዋን ሕገ-መንግስቲ ኣጽዲቐ ኢሉ ዝተነየተሉ ሰነድ፡ ደሓር ከኣ ባዕሉ ቀቲሉ ቀቢርዎ። እዚ ዘመልክቶ እቲ ቅድም ሕገ-መንግስቲ ምጽዳቑ እውን ንመዳሀለልን መዕደጊ ግዜን እምበር ካብ ልቢ ዝነቐለ ከምዘይነበረ እዩ።
ካብዚ ሓሊፉ፡ ህዝቢ ሓቢሩ ብዛዕባ ጉዳዩ ከይዝቲ መሰል ውዳባን ሓሳብካ ምግላጽን ኣጊዱ። ናይ ዘይመንግስታዊ ሚድያ ምዕጻውን ጋዜጠኛታተን ምእሳርን እውን ካልእ ስልቲ ምድኻም ሓይሊ ህዝቢ ነይሩ። ናይ ዜጋታት ምእሳር፡ ምስዋርን ስልታዊ ቅንጸላታትን ድማ ምስዚ ደሚርካ ዝረአ እዩ። ኣብ ሕብረተሰብ እቲ ከም ህግደፍ ንዝኣመሰለ ጸረ ህዝቢ ምምሕዳር በዲህካ ለውጢ ኣብ ምምጻእ ዝግበር ቃልሲ መሪሕ ግዘ ዘለዎ ክፍሊ መንእሰይ እዩ። ህግደፍ መንእሰይ ኤርትራ ንገሊኡ ኣብ ዘየንቀሳቕስ መጀመርታኡ እምበር መፈጸምታኡ ዘይፍለጥ ወታደራዊ ኣርዑት ምጽማድ ወይ ዓዱ ገዲፉ ንክስድድ ምድፍፋእ ከኣ ካልእ ናይ ህዝባዊ ቃልሲ ሕቖ ንምስባር ዝተማህዘ ምንባሩ ህልዊ ኩነታት ኤርትራን ዓንዳሪት ህግደፍን መስካሪ እዩ።
ሎሚ ኣብ ኤርትራ ከምቲ ኣብ በዓል ሱዳን ንዕዘቦ ዘለና ኣብ ኣደባባያት ከተማታት ኤርትራ ወጺኡ ምእንቲ ለውጢ ዝወፍር ዝተወደበ መንእሰይ ኣለናዶ? ኢልካ ምሕታት ናይ ግድን እዩ። እቲ መልሲ ከከም መላሲኡ እዩ። ዝተዳኸመ ዕድል ምዃኑ ግና ካብ ማንም ዝተሰወረ ኣይኮነን። ኣብ ክልላት ኢትዮጵያ፡ ትግራይ፡ ዓፋር፡ ኣምሓራን ኦሮሞን ዝዋጋእ ኤርትራዊ መንእሰይከ ኣሎዶ? ናይ ዝብል ሕቶ መልሲ ግና ብዘየማትእ “እወ” እዩ። ነዚ ኣብ ዘይጉዳይካ ኢድ ኣእታውነት ሰራዊት ህግደፍ ክሳብ መቃድሾ ዝመጥዎ ወገናት’ውን ኣለዉ። ስለዚ ነቲ “ልኡላውነት ኣውሒሱስ፡ ሓርነት ዝተነፍጎ ህዝቢ” ዝብል ብሂል ናብ “ሓርነቱን’ውን ብቃልሱ ዘውሓሰ ዕቱብ ህዝቢ” ናይ ምቕያሩ ሓላፍነት ናይቲ ሓርነቱ ዝተነፈገ ውጹዕ ህዝቢ እዩ።
ኣዲስ ስታንዳርድ ዝተባህለት መርበብ ሓበሬታ፡ ናይ ኢትዮጵያ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተሪ ብምጥቃስ ብ17 መጋቢት 2022፡ 23 ዝተፈላለዩ ሰብኣዊ ረዲአት ዝጸዕና መካይን ካብ ከተማ ሰመራ ዓፋር ናብ ከተማ መቐለ ከም ዘቕነዓ ሓቢራ። በቲ ሓበሬታ መሰረት እተን 20 መግቢ እተን 3 ከኣ ነዳዲ ዝጸዕና እየን።
መርበብ ኣዲስ ስታንዳር በወገና ናብቲ ጉዳይ ቅርበት ብዘለዎም ኣካላት ኣጻርየዮ ከም ዝበለቶ፡ እተን ዓበይቲ መካይን ድልዋትኳ እንተለዋ ጉዕዞ ናብ መቐለ ዝጅምራ ግና 18 መጋቢት 2022 እዩ።
እቲ ብዛዕባዚ ጉዳይ፡ ካብ ሚኒስትሪ ወጻኢ ጉዳይ ኢትዮጵያ ዝተረኽበ ሓበሬታ ከም ዝገለጾ፡ ድሕሪ ሕጂ ነቲ ኣቕርቦት ንምዝያድ ረዲአት ጽዒነን ናብ ትግራይ ዘቕነዓ መካይን ኣብ መዓልቲ ናብ 40 ክብ ክብላ እየን። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ 17 ኣብ ምቕራብ ሰብኣዊ ረዲአት ዝነጥፋ ኣህጉራዊ ትካላት ካብ 16 መጋቢት 2022 ጀሚረን ናብ ትግራይ መድሃኒት፡ ናይ ሕክምና መሳርሕን ናይ መግቢ ኣቕርቦትን ከጓዕዛ ፈቓድ ረኺበን ኣለዋ።
እዚ ሓዲሽ ሰብኣዊ ረዲአት ናይ ምቕራብ ስጉምቲ ዝውሰድ ዘሎ፡ ኣብ ዝሓለፈ ሰሙን ውድብ ሕቡራት ሃገራትን ዝተፈላለያ ሰብኣዊ ኣካላትን፡ ዋላኳ ብነፈርቲ መድሃኒ ናብ ትግራይ ምቕራብ ቀጻሊ እንተሎ፡ ብሰንኪ ስእነት ነዳዲ ብፍላይ ናብቲ ገጠራት ይበጽሕ ከም ዘየለ ብምሕባር ምሕጽንታ ምስ ኣቕረባ እዩ።
ዶ/ር ቴድሮስ ኣድሓኖም ገ/እየሱስ፡ ዳይረክተር ትካል ጥዕና ዓለም በወገኖም ብ16 መጋቢት 2022 ኣብ ዝሃብዎ ጋዜጣዊ መግለጺ፡ ዋላኳ ትካሎም 95 ሜትሪክ ቶን መድሃኒት ናብታ ብውግ ዝተሃስየትን ኣብ ዕጽዋ ዘላን ክልል ትግራይ ክጐዓዝ እንተዳለወ፡ ብመንግስቲ ፈቓድ ስለ ዘይተዋህበ ክሰልጥ ከምዘይከኣለ ሓቢሮም ነይሮም።
ናብ ክልል ትግራይ ረዲአት ዝጐዓዘሉ መንገዲ ብክልል ዓፋር ስለ ዝኾነን ኣብቲ ከባቢ ኣብ መንጐ ሓይልታት ትግራይን ዓፋርን ዝካየድ ውግእ ቀጻሊ ስለ ዘሎ እዚ ኣቕርቦት ክቋረጽ ይኽእል እዩ ዝብል ስግኣት ኣሎ።
ምስጢራዊ ልኡኽ ጉጅለ ህግደፍ ቅድሚ ሓደ ወርሒ ናብ ኣዲስ ኣበባ ገይሹ ከም ዝነበረ፡ ኢትዮ-ፎረም ዝበሃል ዘይመንግስታዊ መድያ፡ መጽሐት ፎረይን ፖሊሲ ብምጥቃስ፡ ኣብ ናይ 15 መጋቢት 2022 ፈነውኡ ሓቢሩ። በቲ ሓበሬታ መሰረት፡ ናይዚ ምስጢራዊ ልኡኽ ኣባላት እቶም ልሙዳት፡ ኣቶ ዑስማን ሳልሕ ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳያት ኤርትራን ኣቶ የማነ ገብረኣብ (ማንኪ) ናይ ህግደፍ ፖለቲካዊ ሓላፍን ፖለቲካዊ ኣማኻሪ ዲክታተር ኢሳያስ ኣፈወርቅን እዮም።
ኢትዮ-ፎረም ከም ዘስፈሮ፡ ናይዚ ምስጢራዊ መገሻ ናብ ኣዲስ ኣበባ ዓላማ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ምስ ዝርከቡ ምዕራባውያን ዲፕሎማት ንምርኻብ እዩ ነይሩ። ምስጢራዊ ልኡኽ ህግደፍ፡ ኣብቲ ምስ ምዕራባውያን ዲፕሎማት ዘካየዶ ርክባት፡ ህግደፍ ኣብ ውግእ ኢትዮጵያ-ትግራይ ክኣትው እንከሎ፡ ምስ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ እቲ ውግእ ክሳብ ዝውዳእ ብሓባር ክቕጽሉ ስምምዕ ከም ዝነበሮም ገሊጹ። ብናይ ህግደፍ ልኡኽ ተረድኦ ናይቲ ውግእ መወዳእታ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) ክሳብ ዝጠፍእ ምቕጻል ከም ዝነበረ ብምጥቃስ፡ ኣብዚ እዋንዚ ምዕራባውያን መግስታት ንመንግስቲ ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ፡ “ውግእ እንተቐጺልካ ረዲአትን ልቃሕን ከነቋርጸልካ ኢና” ይብልዎ ስለ ዘለዉ ዝተበገሰሉ ዕላማ ከየዕወተ፡ ናይ ዘተ መፍትሒ መንገዲ ይመርጽ ኣሎ። ስለዚ እዚ ተጽዕኖኹም ኣብ ልዕሊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣቋርጹልና ናይ ምባል ዓሻ ተልእኮ ከም ዝነበረ እቲ ዜና ኣስፊሩ።
ምስዚ ብምትሕሓዝ ህግደፍ፡ ኣምሓራ ኣብቲ “ንህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ምጥፋእ” ዝብል ዕላማ ጸኒዑ ከም ዘሎን ህግደፍ ንኣምሓራ ንምስልጣንን ምዕጣቕን መደብኳ እንተለዎ፡ እንተኾነ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብ ውግእ ክቕጽል ቅሩብ ሰለ ዘይኮነ፡ እቲ ንሰራዊት ትግራይ ምስዓር ወይ ዕጥቂ ናይ ምፍታሕ ዝብል መደብ ክትግበር ከምዘይከኣለ፡ እዚ ሕቡእ ልኡኽ ህግደፍ ብዘይሕፍረት ንምዕራባውያን ዲፕሎማት ኣብ ኣዲስ ኣበባ ብምጥቃስ ምሕጽንታ ከም ዘቕረበን ሰማዒ እዝኒ ከምዘይረኸበን ዜና ኢትዮ-ፎረም ገሊጹ።።
እቲ ዜና ኢትዮ-ፎረም ኣብ መወዳእታ ከም ዝጠቐሶ፡ ናይ ዞባ ቅርኒ ኣፍሪቃ ሰላም ክረጋገጽ እንተኮይኑ፡ ናይ ኤርትራ ብጽሒት ወሳኒ ስለ ዝኾነ፡ ምዕራባውያን ሃገራት ንርኢቶ ህግደፍ ኣብ ግምት ኣእትየን ተጽዕነኦን ካብ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ከልዕላን እቲ ውግእ ሰራዊት ትግራይ ዕጥቁ ክሳብ ዝፈትሕ ንክቕጽል ዕድል ንክህባን ከም ዝተማሕጸነ ተጠቒሱ።
(እዞም ኣብ ቅድሚት ደው ኢሎም ዘለዉ፡ ካብ ጸጋም ናብ የማን፡ ደመቀ መኮነን: ኣብይ ኣሕመድ፡ ኣደም ፋራሕ)
ሰልፊ ብልጽግና ካብ 11 ክሳብ 13 መጋቢት 2022 ኣብ ዘካየዶ ቀዳማይ ጉባአኡ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ ፕረሲደንት (ኦሮሞ)፡ ኣቶ ኣደም ፋራሕ (ሱማሌ)ን ኣቶ ደመቀ መኮነን ሓሰን (ኣምሓራ)ን፡ ከም ምክትል ፕረሲደንታት ብቐጥታ ከም ዝመረጸ ናይቲ ሰልፊ ልሳናት ሓቢረን። ኣብዚ ጉበአኡ 225 ኣባላት ማእከላይ ኮሚተ መሪጹ። እዚ ማእከላይ ኮሚተ ከኣ ካብ ውሽጡ 45 ዝኣባላቱ ፈጻሚ ሽማግለ ከም ዝመረጸን ከምኡ እውን 11 ዝኣባላቱ ናይ ኢንስፐክሺን ኮሚተ ከም ዝተመረጸ ናይቲ ሰልፊ ተሓቢሩ። ቅድሚ ምርጫ ኣብይ ኣሕመድ ናይቲ ሰልፊ ኣቦመንበር፡ ኣቶ ደመቀ መኮነን ምክትል ኣቦመንበር ኣቶ ኣደም ፋራሕ ከኣ ናይቲ ሰልፊ ቤት ጽሕፈት ሓላፊ እዮም ነይሮም። ካብቶም 45 ኣባላት ፈጻሚ 8፡ ካብቶም 11 ኣባላት ኢንስፐክሽን ከኣ 1 ደቂ ኣንስትዮ እየን። እዚ ሰልፊ ብልጽግና ንሰፊሕ ተሳተፎ ደቂ ኣንስትዮ በቲ ዝጀመሮ ከምዘይቀጸሎ ከም ዘመልክት ናይ ብዙሓት ተዓዘብቲ ርኢቶ እዩ። ናይቲ ሰልፊ መራሒ “ፕረሲደንት” ምባሉ ኣብ መጻኢ ንመንግስቲ ኢትዮጵያ ካብ ፓርላሜንታዊ ናብ ፕረሲደንታዊ ናይ ምቕያሩ መደብ ከም ዘሎ ዘመላኽት እዩ ዝብሉ ብዙሓት እዮም።
ካብቶም ኣብ ፈጻሚት ተጠቒሶም ዘለዉ እሞ ኣብ ቀረባ ግዜ ኣብ ዝግበር መንግስታዊ ናይ ሓላፍነት ምቅይያራት ዝለዓለ ጽፍሒ ክሕዙ እዮም ዝበሃሉ፡ መብዛሕቶም ቅድሚ ጉባአ እውን ኣብ ዝለዓለ ጽፍሒ ዝነበሩ እዮም። እቶም ቅድሚ ጉባአ ኣብ ዝለዓለ ጽፍሒ ነይሮም ኣብዚ ሓድሽ መሪሕነት ዘይኣተዉ መብዛሕትኦም ካብ ኣምሓራ እዮም። ኣቶ ገዱ እንዳርጋቸው፡ ኣቶ ኣብርሃም ቧያለውን ኣቶ ላቀ ኣያለውን ከኣ ካብቶም ዝተገለፉ ኣምሓሩ እዮም።
እዚ ጉባአ ኣብ ርእሲቲ ናይ ሰልፊ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮን ቅዋምን ምጽዳቑ ብዛዕባቲ ኣብ ኢትዮጵያ ዘሎ ናይ ውግእ ኩነታት ኣብ ዘካየዶ ምይይጥ፡ ኣብ መንጎ ማእከላይ መንግስትን ክልል ትግራይን ንዘሎ ውግእ ብዝምልከት ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ትግራይ ኣጋጢሙ ዘሎ ቅልውላው ዘርዚሩ፡ ብሰላማዊ መንገዲ ንምፍታሑ ኩሉ ዕድላት ክጥቀም እቲ ጉባአ ከም ዝወሰነ፡ ናይቲ ሰልፊ ናይ ህዝባውን ወጻኢን ርክባት ሓላፊ ዶ/ር ቢቂላ ሁሬሳ ኣፍሊጦም። ምስ ኤርትራ ንዘለዎም ዝምድና ኣብ ዝምልከት ከኣ ኣብቲ ድሕሪ ጉባአ ዝወጸ ደምዳሚ መግለጺ “ምስ ኤርትራ ዘለና ዝምድና ከነሕይሎ ኢና ዝብል ሓሳብ ኣለና” ዝብል ሓረግ ካብ ምስፋር ሓሊፉ፡ እቲ ዝምድና ኣብዚ እዋንዚ ብዛዕባ ዘለዎ ደረጃ ኣይጠቐሰን።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ንመስርሕን ውጽኢትን እቲ ጉባአ ብዙሓት ኢትዮጵያውያን ብትሪ ይነቕፍዎ ኣለዉ። ካብቶም ዝተመርጹ ካብ ብሄር ኦሮሞ ወይ ኦሮሞ ዝተሰማምዓሎም ኣባላት ካልእ ብሄራት ምዃኖም፡ ብልጽግና ጉባአ ከየካየደ ተመሪጸ ኢሉ ክሳብ ሎሚ ክመርሕ ምጽንሑ፡ እቲ መስርሕ ምርጫ እቶም ፕረሲደንትን ምክትላትን ኮይኖም ዝተመርጹ ባዕላቶም ዝመርሕዎ ምንባሩ፡ ከምኡ ከኣ ናይ ኢትዮጵያ ኮሚሽን ምርጫ ንከምዚ ዝኣመሰለ ዘይሕጋዊ ኣካይዳ ኣፍልጦ ምሃቡ ካብቶም ዝለዓሉ ዘለዉ ነቐፈታታት እዮም። ብሓፈሻ በዚ ጉባአዚ ኣቢልካ ዝመጽእ መሰረታዊ መፍትሒ የለን ዝብሉ ኢትዮጵያውያን ፖለቲከኛታት ብዙሓት እዮም።
ህግደፍን ህዝቢ ኤርትራን እንታይን ምንታይን ምዃኖም ካብ ዝበርህ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። እዚ ክንብል እንከለና ከምቲ ገለ ኣባላት ህግደፍ ከሽኻዕልሉ ከለዉ፡ “ንሕና ንሱ፡ ንሱ ንሕና” ዝብልዎ ዝምድና ኣለዎም ማለትና ዘይኮነ “ዓይንን ሓመድን ወይ ሕቖን ከብድን” ምዃኖም ንምብራህ እዩ። እቲ ኣብ ኤርትራዊ ባይታ ዘሎ ኩነታት እተዳህሰስካ”ውን ነዚ እዩ ዘነጽር። ናይዚ ኣበሃህላ መጥመሪ ከኣ “ህግደፍ ብጉጃላዊ ባህታኡ እምበር፡ ብህዝባዊ ውድዕነት ዘይምእዘዝ ጉጅለ እዩ” ኢልካ ዝጠቓለል እዩ።
ህዝቢ ኤርትራ ብሰንኪ ሕሱምን ዘይሓላፍነታውን ምምሕዳር ህግደፍ ዘሓልፎ ዘሎ ህይወት ክንድቲ ዝግብኦ ኣቓልቦ ሕብረተሰብ ዓለም ከም ዘይረኸበ ብግብሪ ክረአ ዝጸንሐ እዩ። እዚ ክበሃል እንከሎ ግና ብፍላይ ኣብቲ መወዳድርቲ ዘየብሉ ግህሰት መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላት ዝምልከት ሓሓሊፉ ዝረአ ዘይዕቱብ ድምጽታት ይስማዕ እዩ። ባይቶ ሰብኣዊ መሰል ውድብ ሕቡራት ሃገራት ፍሉያት ተኸታተልቲ ኮሚሽነራት መዚዙ ኩነታት ሰብኣዊ መሰል ኤርትራ ክከታተል ምጽንሑ ውሱን ተገዳስነት ከምዘሎ ዘርኢ እዩ። እንተኾነ እዞም ተኸታተልቲ ኣካላት በብግዜኡ ከቕርብዎ ንዝጸንሑ ለበዋታትን መፍትሒ ሓሳባትን ዘይምትግባሮም ናይቲ ዘይምግዳስ ምልክት እዩ። እዚ ዘይምግዳስ ሓደ ንህግደፍ ካብ ዘሻህረትዎ እዩ።
ጉጅለ ህግደፍ ወጻዒ ተግባራቱ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ መሊኡ፡ ብፍላይ ናብ ጐረባብቲ ክፈስስ እንከሎ ግና ዓለምና ክትዛረበሉ ግድነት እዩ። ንሕና ግና ከምቲ “ላምሲ ፍርቂ ጐና ኣይትሰብሕን’ያ” ዝበሃል፡ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዝፍጽሞ ገበናት ስለ እንፈልጦን ዘቐንዝወናን ህግደፍ፡ “ኣብ ከምዚ ዓይነት ዛዕባ ዘይሓላፍነታዊ መርገጽ ወሲዱ” ክበሃል እንከሎ፡ ኣብ ልዕሊ “ህዝበይ” ዝብሎ ዝጨከነ ኣብ ልዕሊ ካልኦት ክልውህ ስለ ዘይንጽበዮ፡ እንተ ንምግራም ወትሩ ንግረም ኢና፡ ግና ኣይሕደሰናን እዩ። ቅድም ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ-ትግራይ ኢድ ምእታዉ፡ ሎሚ ኣብ ጉዳይ ዩከርይን-ሩሲያ ዝወስዶ ዘሎ ዓለም ዘስደመመ ዘይሓላፍነታዊ መርገጻት ከኣ ብኸምዚ ዓይኒ ኢና እንርእዮ።
ኣጀማምራን ኣተሓሕዛን ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን1998-2000፡ ኢድ ኣእታውነት ኣብ ውግእ ኢትዮጵያ-ትግራይ 2020፡ ሎሚ መርገጽ ህግደፍ ኣብ ውግእ ዩክረይን-ሩሲያ ኩሎም ኣብነታውያን መርኣያታት ኣሉታዊ ተግባራት ህግደፍ እዮም። ኣብዚ እዋንዚ በብኩርናዑ ዝውገዝ ዘሎ ኣሉታዊ መርገጽ ህግደፍ ክረአ እንከሎ “እዚ ደኣ ዘይ ልሙድ ተግባሩ እዩ” ኢልካ እትሓልፎ እምበር፡ ከም ሓድሽ ተረኽቦ እትወስዶ ኣይኮነን። ምናልባት፡ ምስሊ ኤርትራን ክብሪ ህዝባን ናብ ንቡር ዝመልስ፡ ንጥዑይ ጉርብትናን፡ ዲፕሎማስያዊ ውሕልነትን፡ ኣብ ግምት ዘእቱን ኣህጉራዊ ሕግታት ዘኽብርን ስጉምቲ እንተዝነብር ግና “ሓድሽ ተርእዮ” ተባሂሉ ዝዝረበሉን ዝነኣድን መኾነ። እዚ ብህግደፍ ክመጽእ ግና ሕልሚ እዩ።
ምምሕዳር ህግደፍ ኤርትራዊ ጉዳይ ኣጀንዳኡ ካብ ዘይከውን ነዊሕ ኮይኑ እዩ። ምናልባት ናይቲ ጉጅለ መራሒ ሓሓሊፉ ኣብ መራኸቢ ብዙሃን ክቐርብ እንከሎ ቀንዲ ቆላሕታ ዝህቦ ኢትዮጵያዊ ዛዕባ እዩ። ንኤርትራ ኣብ ዝምልከት፡ ሃገር ንድሕሪት ተመሊሳ ከም ዘላ ዘረድኡ ባዕሉ ክዓሞም ዝነበሮ ብኩራታት እዩ ዝዝርዝር። እቲ ብኩራታት ብመን፡ መዓስን ብኸመይን ይምላእ ግና ከም ንዓኡ ዝምልከት ኣይወስዶን እዩ። እዚ ንጉዳይ ኤርትራ ክሳብ ክንድዚ ዘዋደቖ፡ ካብ ኤርትራ ወጻኢ ኣብ ቀረባን ርሑቕን ኣብ ዝእጐድ ህውከት ለኪሙ ንምጥፋእ ኣብ ምእታው ግና ዝቕድሞ የለን። ኣብዚ ኩነታትዚ ከኣ ናይ ኣሉታ ኣጀንዳ ኮይኑ መዛረቢ ይኸውን።
ኣብ ኢትዮጵያ ዘሎ ውግእ ብሰላም ከይፍታሕ እሞ ህውከተኛ ኣጀንዳ ከይስእን የዕለብጥ ኣብ ዘለወሉ፡ ውግእ ዩክረይን-ሩሲያ ኣጋጢሙ። ህግደፍ ኣብዚ ፖለቲካዊ መጋርያ ክጥበስ ግዜ ኣይወሰደሉን። በይኑ ዝውስን እምበር፡ ዘላዝቦ መንግስቲ፡ ባይቶ ኮነ ካቢነ ስለ ዘየብሉ ከኣ ንቕልጣፈኡ ዘብዘብ ወሲኽሉ። እቶም ኣብ ከምዚ ኩነታት ድምጾም ከስምዑ ዝግበኦም “ኣባላት መሪሕነት ህግደፍ፡ ኣባላት ሃገራዊ ባይቶን ኣባላት ካቢነን” ዝብል ስማዊ መጸውዒ ዝሓዙ ኤርትራውያን ባእታታት ምስቲ ናይ ክሳብ ሕጂ “ኣብ ማይ ዝኣተወት ኣንጭዋ” ናይ ምዃን ተመኩሮም ተደሚሩ ኣይመሰሎምን እምበር ጽባሕ ከም ዘሕትቶም ርዱእ እዩ።
ትርጉም ኢድ ኣእታውነት ህግደፍ ተደጋጋሚ ስለ ዝኾነ፡ ኣብዚ ናይ ዩክረይን-ሩሲያ በጺሑ ሓድሽ ክኸውን እምብዛ ትጽበዮ ኣይነበረን። ኣብቲ ካብ 193 ሃገራት 141 ዝደገፋሉን 35 ዝተዓቀባሉን ወራር ሩሲያ ኣብ ልዕሊ ዩኩረይን ዘውግዝ ውሳነ፡ ሩሲያ ባዕላ ምስ እትርከበን 5ተ ሃገራት ምቅዋሙ፡ ኣብቲ ካብ 47 ሃገራት 34 ሃገራት ዝደገፋሉን 11 ድምጸን ዝዓቀባሉን ግህሰት ሰብኣዊ መሰል ሩሲያ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዩክረይ ዘውገዘ ውሳነ ባይቶ’ውን ንሩሲያ ኣሰንዩ ምቅዋሙ ኣዝዩ ኣገራሚ ኣሉታዊ መርኣያ ኮይኑ ተመዝጊቡ ኣሎ። እዚ ከምዚ ዓይነት ጽሉል መርገጽ ዝወሰደ ጉጅለ፡ ነታ ን30 ዓመታት ኣንጻር መግዛእትን ግህሰት ኩሉ መሰላትን ተቓሊሳ ዝተዓወተትን ጋና ፍረ ጻምኣ መሊኣ ዘየስተማቐረትን ሓዳስ ሃገር ኤርትራ ዝውክል ምዃኑ ከኣ ነቲ ኣሉታዊ ኣዛራብነቱ ፍሉይ ይገብሮ።
እቲ ዘገርም እዚ ህግደፍ ኣብ ጉዳይ ዩክረይን-ሩሲያ ዝወሰዶ ኣቕጣጫ፡ ምስቲ ንኤርትራ ዝበዝሑ ስደተኛታት ዘመዝገበት፡ ኣብ ኣፍሪቃ ናይ ሰሜን ኮርያ ምስሊ ዝሓዘት፡ ብምዕጻው ናጻ ሚድያን ምእሳር ጋዜጠኛታተንን ተወዳዳሪ ዘይረኸብት፡ እንኮ ንዜጋታታ ክታበት ኮሮና ቫይረስ ዝኸለአት፡ እናተባህለት ብናይ ኣሉታ ኣብነት ክትግለጽ ንዝጸንሐት፡ ኣብዚ ንዛረበሉ ዘለና ውግእ እውን ወራርን ግህሰት ሰብኣዊ መሰልን ደጊፋ ዘድመጸት እንኮ ኣፍሪቃዊት ሃገር እናተባህለት ብሕማቕ ትለዓል ኣላ።
ህግደፍ ነዚ ኩሉ ኣሉታዊ ስጉምትታት ብእኩይ ሕሳብ እዩ ዝወስዶ። ኣብቲ ሕሳቡ ነቲ ንሱ ኣብ ልዕሊ ኤርትራን ህዝባን ዝፍጽሞ ዘሎ ግህሰታትን ኣብ ዘይጉዳዩ ኣትዩ ዝዋግኦ ዘሎን ቅኑዕ ንምምሳል ዝዓለመን እዩ። እቲ ዘሕዝን ግና ከምቲ፡ “ካብ ጸጊበን ዝዕንድራስ፡ ዝዕንዳራ ርእየን ዝዕንድራ ይበዝሓ” ዝበሃል፡ ደድሕሪዚ ጉጅለ ዝዓብዱ ኤርትራውያን ምህላዎም እዩ። ቀንዲ መልእኽትና ከኣ ናብዚኣቶም ኮይኑ፡ “ዳሕራይ ካብ ትጠዓሱ፡ ሎሚ ናብ ልብኹም ተመሊስኩም ዓገብ በሉ” ዝብል መልእኽትና ንምትሕልላፍ እዩ።
ምምሕዳር ቤት ጽሕፈት ማሕበራዊ ጉዳያት (ሰ.ደ.ህ.ኤ.) ብ5 መጋቢት 2022 ኣብ ዘሰላሰሎ ኣኼባ ንኣተሃላልዋን ምዕብልናታትን ክፍልታት ቤት ጽሕፈት ማሕበራዊ ጉዳያት፡ ብዝርዝርን ዕምቆትን ተመያይጡን ገምጊሙን። ጽማቝ ነጥብታት ገምጋሙን ውሳኔታቱን እነሆ ከምዚ ዝስዕብ:
ን37 ዓመቱ ንኤርትራውያን ስደተኛታት ቆልዑ ኣገልግሎቱ፣ ካብ 1ይ ክሳብ 8ይ ክፍሊ ኣብ ዓመት ክሳብ 800 ዝበጽሑ ተመሃሮ ዘምህር፡ ቤት ትምህርቲ ወድሸሪፈይ-ከሰላ ዝምልከት ጉዳያት ብዝርዝር ገምጊሙ። ናይዚ ዓመት’ዚ ኣካዳምያዊ ዕማማቱ ብግቡእ ይቕጽል ከምዘሎ፣ ንመካየዲኡ ዘድሊ ባጀትን ዘጋጥም ሕጽረታትን ካብ ዝቐረበሉ ጽብጻብ ድሕሪ ምግንዛብ፡ ነቶም ክምውሉዎ ዝጸንሑ ግብረሰናይ ማሕበራትን ለጋሳት ኤርትራውያንን ብምምስጋን፣ ወፈያኦም ክብ ከብሉ ጸዊዑ። ምምሕዳር’ውን ንጥፈታቱ ከዛይድ ተሰማሚዑ።
ምምሕዳር ቤት ጽሕፈት ንንጥፈታት መደብ ማዕዶ-ወላዲ፣ ምዕብልናታቱን ዘጋጥሞ ሕጽረታትን ተመልኪቱን መፍትሒታት ኣሚቱን። ከምኡ’ውን ንመደበር ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ንምሕጋዝ ምምሕዳር ቤት ጽሕፈት ምስ ኣካያዲ ቦርድ ናይ ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ብምትሕብባር ኣበርክቶታቱ ከቕጽል ኣገንዚቡ።
- ብሃንደበት ኣብ ምሉእ ዓለም ዝተላብዐ ሕማም ኮሮናቫይሩስ፤ መንግስታትን ኣህጉራዊ ትካላትን ብቐዳምነት ድሕነት ህዝቦም ንምርግጋጽ፡ ኣብ ሓበሬታ፣ ምንቕቓሕን መምርሕታትን ምሃብ ኣትኵሮም ብምንጣፍ፣ ንምቁጽጻሩን ንምጥፍኡን፣ መድሃኒት ክታበት (ቫክሲን) ምሂዞም ካብ ምልባዕ ክዓግትዎን ህዝቢ ናብ ንቡር ሂወቱን ንጥፈታቱን ከም ዝምለስ ጌሮሞን ኣለዉ። እተን ድኻታት ሃገራት ንዝተለገሰለን መድሃኒትን መከላኸልን ተቐቢለን ክነጥፋ ከለዋ፡ እታ እንኮ ንዝተለገሰላ ክትባት ዘይትቕበልን ኣብ ድሕነት ህዝባ ዘይትነጥፍን መንግስቲ ኤርትራ ብምዃና ከምዘሕዘኖ ብምግላጽ: ህዝቢ ኤርትራን ዝምልከቶም ኣህጉራዊ ትካላትን ዓለምን፣ ኤርትራ ኣካል ማሕበረሰብ ዓለም ብምዃና፡ ግቡእ ኣገልግሎት እትረኽበሉ ዕድል ንምፍጣር ክጽዕቱ፣ ምምሕዳር ቤት ጽሕፈት ጸዊዑን ተማሕጺኑን።
- ምምሕዳር ሽማግለ ንኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ምሉእ ዓለም ብፍላይ ድማ ኣብ ኢትዮጵያ ክካየድ ዝጸንሐን ዝቕጽል ዘሎን ኣስካሕካሒ ግፍዕታት ብዝርዝር ተመያይጡን ገምጊሙን እዚ ዝስዕብ ትዕዝብቲ ኣስፊሩ።
1) ድሕሪ ኣብ ትግራይ ውግእ ምጅማሩ ካብተን ኣብ ትግራይ ዝነበራ መደበር ስደተኛታት እተን ክልተ ማለት ሽመልባን ሕንጻጽን ምሉእ ብምሉእ ፈሪሰን ኣብኣተን ዝነበሩ ስደተኛታት ከም ዝተበታተኑ ዝዝከር እዩ። እተን ዝተረፋ ክልተ መደበራት ማይዓይኒን ዓዲ ዓርሽን እውን ኣብቲ ውግእ ዝካየደሉ ቦታ ዝርከባ ብምዃነን ዘይውሑሳት ካብ ዝኾና ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ኣብዘን መደበራት ብውግእ ብጥሜትን ሕማምን ምማት ስደተኛታት ንቡር ካብ ዝኸውን ነዊሕ ግዜ ኮይኑ ኣሎ።
2) ነዞም ኣብ ማይ ዓይንን ዓዲ ሓርሽን ዘለዉ ውሑስ ተባሂሉ ኣብ ከባቢ ዳባት (ኣስታት 90 ኪሎሜትር ካብ ጎንደር) ናብ ዝተኸፍተ ሓድሽ መደበር ምሉእ ብምሉእ ምስጋሮም ኣይሰለጠን። ዝተጀመረ ግና ኣሎ። ምኽንያቱ እቲ መሰጋገሪ መንገዲ ቦታ ውግእ ስለ ዝኾነን ብሰንኪ ናይ መራኸብን መጐዓዝን ጸገማት ሰራሕተኛታት ላዕለዋይ ኮሚሽን ስደተኛታት ክንቀሳቐሱ ስለ ዘይከኣሉ። እቲ ውግእ እንዳሰፈሐ ስለ ዝኸደ እቲ ሓድሽ መደበር እውን ቦታ ውግእ ከይከውን ስግኣት ኣሎ ።
3) ኣብ ክልል ዓፋር ዝነበሩ መደበራት ኣብዓላን ኣስሓይታን እዮም። እዞም መደበራት ድሒሩ ኣብ መንጎ ሰራዊት ህውሓትን ናይ ዓፋር መልሻን ውግእ ዝካየደሎም ምስ ኮኑ ፈሪሶም እዮም። ኣብዘን መደበራት ዝነበሩ ኤርትራውያን ዓፋር ስደተኛታት ተበታቲኖም ናብ ከባቢ ዋና ከተማ ክልል ዓፋር ሰመራ ገጾም ፋሕ ኢሎም ኣብ ትሕቲ ሓያል ጸገም ኣለዉ። ኣብቲ መስርሕ ዝሞቱ፡ ዝጠፍኡን ዝተዓመጻን ኣለዉ። እቲ ዘጋጠሞም ጉድኣት ምስቲ ናይ ትግራይ መደበራት ዝመሳሰል እዩ። ነቲ ምብትታንን ቅትለትን መን ከም ዝፈጸሞ ህወሓትን ኣብ ጐኒ ዓፋር ኮይኑ ዝዋጋእ ዘሎ ሰራዊት ህግደፍን ዝካሰስሉ ዘለዉ እዩ።
4) ኣብ ኣዲስ ኣበባ፡ ካብ ኩሉቲ ዝፈርስ ዘሎ መደበራት ዝሃደሙ ብዙሓት ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣለዉ። ናይዞም ዝደተኛታት ሕቶታት ክምልስ ዝግብኦ “እንዳ ኣራ” ዝበሃል ቤት ጽሕፈት ስደተኛታት ኣብ ኣዲስ ኣበባ ብተግባር ይሰርሕ የለን። በዚ ምኽንያት ነዞም ስደተኛታት ሓድሽ መንበሪ ፈቓድ ዝህቦምን ነቲ ነባር ዘሕድሰሎምን ኣካል የለን። ብዙሓት ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ናብ ሳልሳይ ሃገር ክኸዱ ወዲኦም ካብቲ ስደተኛታት ዘመሓድር ኣካል ወረቐት ስኢኖም ቀንፈዘው ዝብሉ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣለዉ። ብዛዕባ መግቦም፡ መጽለልን ካልእ መሰረታዊ ነገራትን ዝሓስበሎም የለን።
5) መንግስታት ኤርትራን ኢትዮጵያን እዞም ስደተኛታት ዝረኽብዎ ኣገልግሎት ዓጺኻ ምጽቃጥ እሞ ተስፋ ቆሪጾም ከም ዝበታተኑ ወይ ዓቕሎም ምስ ጸበቦም ናብ ኤርትራ ከም ዝምለሱ ምግባሮም ዝወሰኑ እዮም ዝመስሉ። መንግስቲ ኤርትራ ኣብቲ መጀመርያ ዘድልይዎ ምስ ኣሰረን ሰወረን ሎሚ ንስደተኛታት ብዙሕ ዝግደሰሎም ኣይመስልን እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ኢትዮጵያ ኣስታት 80 ሺሕ ኤርትራዊ ስደተኛ ከም ዘሎ ይግመት።
መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ዝምልከቶም ሰብኣውያን ማሕበራትን ኣህጉራዊ ትካላትን ነዞም ኤርትራውያን ስደተኛታት ክሳብ ሕጂ ዝግባእ ኣቓልቦን ረድአትን ይገብርሎም ከምዘየለዉ፡ ምምሕዳር ቤት ጽሕፈት ማሕበራዊ ጉዳያት ገምጊሙን ተገንዚቡን። ስለዚ ብመሰረት ንስደተኛታት ዝምልከት ኣህጉራዊ ሕግታት ዝግባእ ኣቓልቦን ሓገዝን ክግበረሎም ይጽውዕን ይምሕጸንን።
መሰል ስደተኛታት ይተሓሎ !!
ማሕበራዊ ጉዳያት ቤት ጽሕፈት ሰዲህኤ
5 መጋቢት 2022
ደቂ ኣንስትዮ ፍርቂ ኣካል ሕብረተሰብ ብምዃነን ጥራይ ዘይኮነስ ዝተደራረበ ወጽዓውን ስለዘለወን ንሳተን ዘይተሳተፈኦ ዝዕወት ናይ ለውጢ መስርሕ የለን። ብመሰረቱ’ውን ወሳኒ ግደ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ቃልሲ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ኩሉ ህይወት ወዲ ሰብ ርኡይ እዩ። ይኹን እምበር ንነዊሕ ዘበናት መሰለን ከም ሰብ ተንፊግወን፡ ነብሰን ክመርሓ ከምዘይክእላ ተቘጺረን፡ ኣገልገልቲ ወዲ ተባዕታይ ኰይነን ይነብራ ነይረን። ካብዚ ድርብ ወጽዓ ብቃልሲ ናጻ ንክወጻ ብዝሓዘኦ ናይ ቃልሲ ጕዕዞ፤ 8 መጋቢት ምልክት ዓለም ለኻዊ ቃልሲ ደቂ ኣንስትዮ ክትከውን ወሲነን። 8 መጋቢት ናብዚ ደረጃዚ ዝማዕበለት ድሕሪ ነዊሕ ውረድ ደይብን መሪር ቃልስን እዩ። እቲ ናብዚ ዘብጸሐ ታሪኻዊ መስርሕ ኣዝዩ ሰፊሕ ስለ ዝኾነ፡ ካብ ማይ ባሕሪ ብጭልፋ ንምጥቃስ እንተዘይኮይኑ ዘርዚርካ ዝውዳእ ኣይኮነን። በዚ መሰረት እዛ ዕለት ኣብ ዝተፈላለዩ ቦታታትን ዝተፈላለየ ዕለታትን ክትዝከር ድሕሪ ምጽናሕ፡ እታ ብ1913 ዝጀመረት 8 መጋቢት ብደረጃ ዓለም ክሳብ ሎሚ ኣህጉራዊት መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ኮይና ትዝከር ኣላ። ብ1975 ከኣ ንመጀመርያ ግዜ 8 መጋቢት ብደረጃ ሕቡራት ሃገራት ዓለም ብወግዒ ክትክበር ክኢላ።
ግደ ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ኣብቲ ናይ 30 ዓመታት ቃልሲ ንናጽነት ወሳኒ ነይሩ። እንተኾነ ካብ ምዕዋት እቲ ቀዳማይ ምዕራፍ ሃገራዊ ነጻነት ሓሊፉ፡ እቲ ናይ ርሑቕ ራኢ ሓርነትን ማዕርነትን ደቂ ሰባት፡ ፤ በቲ ካብ ህዝቢ መንዚዑ ፍረ ናጽነት ዝጨወየ ጉጅለ ተኾሊፉ እዩ። ነቲ ጥልመት ዝብድህ ኣርሒቑ ዝጥምት ንቕሓትን ውዳበን ደቂ ኣንስትዮ ድማ ኣይነበረንን። ድሕሪ ናጽነት፡ ኣብ ደቂ ኣንስትዮ ጥራይ ዘይኮነ፡ መላእ ህዝቢ ኤርትራ’ውን በቲ ዲክታተር ኢሳያስ ዝመርሖ ዘሎ ጉጅለ ከም ዝተጠልመ ርዱእ እዩ። ናይቲ ጥልመት ስንብራት ኣብ ልዕሊተን ኣንጻር ድርብ ወጽዓ ክቃለሳ ዝጸንሓ ደቂ ኣንስትዮ ዝኸበደ ከም ዝኾነ ከኣ ጋና ጽንብል ነጻነት ክይተወድኤ ዝተራእየን ዝረአ ዘሎን እዩ።
ታሪኻዊ ኣመጻጽኣን ኣገዳስነትን ኣህጉራዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ 8 መጋቢት ነባሪ እዩ። ምኽንያቱ ዕላማታት 8 መጋቢት ጋና ኣይተረጋገጸን ጥራሕ ዘይኮነስ፣ ንድሕሪት ንምምላሱ ዝግበር ፈተነታት’ውን ህያው ስለዝኾነ። እቲ ዝዝከረሉ ኩነታት ግና ከከምቲ ህልዊ ምዕባለ ናይቲ ዓመት ክፈላለ ናይ ግድን እዩ። ብመጽርዚ ናይ ሎሚ ዓመት 8 መጋቢት 2022 ከም ናይ ዓሚ ኣብ ሃገርና ወጽዓ ህግደፍ ምረቱ ብሓፈሻ ኣብ ልዕሊ ህዝብና፡ ብፍላይ ከኣ ኣብ ልዕሊ ደቂ ኣንስትዮን ብዝገደደ ቀጻሊ ኣብ ዝሃለወሉ ኢና ንዝክራ ዘለና። ኮታ ኣብ ርእሲቲ ሱር ሰዲዱ ዝጸንሐ ብዙሕ ገጻት ዘለዎ ጸገም ህዝቢ ኤርትራ ተወሳኺ ሕሰም ኣብ ዘለዎ ኢና ንዝክራ ዘለና። ክታበት ዝተነፍጎ ለበዳ ኮረናቫይርስ ናይቲ ብዙሕ ገጻት ዘለዎ ማሕበረ ቁጠባዊ ጸገም ምድርራብ ዘርኢ እዩ። እዚ ኩሉ ተደሚሩ ኣብ ልዕሊ ደቂ ኣንስትዮ ዘኸትሎ ኣሉታዊ ሳዕቤን ክሳብ ክንደይ ከቢድ ምዃኑ ንርእዮን ንሰምዖን ዘለና እዩ። ኤርትራውያን ኣደታት ሰብሓዳረንን መንእሰያት ደቀንን ብግዴታ ተዓስኪሮም ኣብ ዘይምልከቶም ውግእ ኢትዮዮጵያ ብምእታዎም ኣብ ኣዝዩ ዓሚቕ ሻቕሎት ኣብ ዘለዋሉ እያ 8 መጋቢት 2022 ትዝከር ዘላ። ነዚ ሻቕሎተን ናብ ግብራዊ ብደሆ ኣንጻር ጉጅለ ህግዲፍ ክቕይረኦን እተን ብዝተፈላለየ ምኽንያታት ደድሕሪ ህግደፍ ዝዓብዳ ናብቲ ውጹዕ ህዝበን ክውግናን ከኣ ኣብ ቅነ እዛ ተሪኻዊት ዕለት ቃልሰን ከም ወትሩ ንምሕያል ቃል ክኣትዋ ፖለቲኻዊ ሓይልታት ኤርትራ እንኳዕ ናብ 8 መጋቢት ኣብጸሓክን እናበለ፡ መጸዋዕታኡ የቕርበለን። እዚ ኣብኣተን ዝድረት ዘይኮነስ፡ ንመላእ ሕብረተሰብ ዝምልከት ናይ ቃልሲ መጸዋዕታ ምዃኑ’ውን ክዝንጋዕ የብሉን።
8 መጋቢት ደቂ ኣንስትዮ ዝሓለፈ ቃልስን ኣብ መስርሕ ዝተዓወተ ሸቶን ንከይርሳዕ ዝዝክራላ እምበር፡ ዝሓለፈ ወጽዓአን ምዝርዛር ከም ቀንዲ ኣጀንዳአን ዝወስዳላ ዕለት ኣይኮነትን። ብኣንጻሩ ናይ ዝሓለፈ ተመኩሮ ዝመዝናላ፡ ናብ ብሩህ ማዕረ ተሳተፍነትን ተጠቃምነትን ዝመርሕ መንገዲ ዝሕዛላ መዓልቲ እያ ክትከውን ዝግበኣ። ደቂ ኣንስትዮ ተቓሊሰን ካብቲ ድርብ ወጽዓ ምእንቲ ናጻ ክወጻ፡ ደቂ ተባዕትዮ ብንቕሓትን ኣፍልጦን ኣብ ጐነን ናይ ምስላፎም ሓላፍነተን ዘይስገር እዩ። ደቂ ተባዕትዮ፡ ደቂ ኣንስትዮ ተሓባበርቶም እምበር፡ መተሃላልኽቶም ከም ዘይኮና፡ ደቂ ኣንስትዮ እውን፡ ደቂ ተባዕትዮ መተሃላልኽተን ዘይኮኑስ ተደጋገፍተን ምዃኖም ተገንዚበን፡ ነዚ ዘብቅዕ ካብ ድሑር ኣተሓሳስባ ናጻ ዝኾነ ስልጡን ኣቀራርባን ኣተሓሳስባን ክሕዙ ግድን’ዩ። ብፍላይ ደቂ ተባዕትዮ ካብቲ ጸኒሓዊ ኣመለኻኽታ ወጺኦም፡ ተጠቀምቲ ናይቲ ብደቂ ኣንስትዮ ዝረጋገጽ ዲሞክራስያውን ማሕበራውን ለውጢ ምዃኖም ተገንዚቦም ብማዕሪኡ ኣብ ጐነን ክስለፉ ይግበኦም።
ኣብ ኤርትራ ምልኪ ኣወጊድካ ብዲሞክራስያዊ ምምሕዳር ንምትካእ ነካይዶ ዘሎ ቃልሲ ተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ቀንዲ ኣካል እየን። ተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ድሩት ምዃኑ ካብቲ ቀንዲ ሕጽረታት ሓይልታት ለውጢ ኣብ ቅድሚት ዝስራዕ እዩ። ካብዚ ንምውጻእ ዝግበር ጻዕሪ ከኣ ዘይንሃድመሉ ብደሆ እዩ። ተሳትፎአን ኣብዚ ኣብ ኤርትራ ዝካየድ ዘሎ ናይ ለውጢ ቃልሲ፡ ደቂ ኣንስትዮ ፍርቂ ኣካል ሕብረተሰብ ክነሰን ድሩት ምዃኑ መጽናዕቲ ዘድልዮኳ እንተኮነ ትሑት ምህላዉ ግና ባዕላተን እውን ዝርደአኦን መፍትሒ ንምርካብ ዝቃለሳሉ ዘለዋን እዩ። ስለዚ ብፍላይ ኣብዚ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ)፡ ዘሰማምዕዎን ዝፈላልይዎን ብግቡእ መዚኑ ነቲ ዘሰማምዖ ቀዳምነት ሂቡ፡ ሰፊሕ ጽላል መስሪቱ ቃልሱ ዝያዳ ንምሕያል ዝቀራረብሉ ዘሎ ወሳኒ መድረኽ፡ ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ኣበርክቶአን ብምሕያል ናይ መጻኢ ቃልሰን ዋሕስ ዝኸውን ማሕበራት ከሕይላን ዘኽእለን ሰፊሕ ውዳበ ክምስርታ በዚ ኣጋጣሚ ፖሓኤ ይጽወዐን።
8 መጋቢት ኣህጉራዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ፡ ንዘለኣለም ትንበር!
ዕላማታት 8 መጋቢት ንምርግጋጽ ንረባረብ!
ዘለኣለማዊ ክብርን መጐስን ንሰማእታት ኤርትራ!
ሃገራዊት ጋንታ ኩዕሶ እግሪ ኤርትራ ኣብቲ ኣብ ኣይቨሪኮስት ዝካየድ ዘሎ ምጽራይ “ሻምፒዮና ግጥማት ኩዕሶ እግሪ ኣፍሪቃ 2023 (AFCON 2023)’ ክትሳተፍ ብዘይምኽኣላ መጋጥምታ ሃገራዊ ጋንታ ቦትስዋና ብዘይጸወታ ናብ ቀጻሊ ምጽራይ ከም ዝሓለፈት መርበብ ሓበሬታ ሰቲት፡ ስፖርታዊ ጸብጻብ ንእተቕርብ ጋዜጣ ቦትስዋና ብምጥቃስ ሓቢራ፡ እታ ናይ ስፖርት ጋዜጣ ቦትስዋና ኣተሓሒዛ እቲ መጻረይ ግጥም ኤርትራን ቦትስዋናን 21 መጋቢት 2022 ክካየድ ተመዲቡ ከም ዝነበረን እታ “ኣግማል ቀይሕ ባሕሪ” ተባሂላ እትጽዋዕ ጋንታ ኩዕሶ እግሪ ኤርትራ ከምዘይትሳተፍ ከም ዝተረጋገጸን ሓቢራ።
እታ ጋዜጣ ስፖርት ቦትስዋና ኣብ ናይ 4 መጋቢት 2022 ሕታማ፡ ከም ዝገለጸቶ ናይ ኤርትራ ጋንታ ኩዕሶ እግሪ ካብቲ ውድድር ምብኳር ምስቲ ቅድሚ ሕጂ ጋንታ ኩዕሶ እግሪ ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ ትሕቲ 17 ዓመት ኣብ 2ይ ዙርያ ምስ ካሜሩን ካብ ዝተኻየደ ውድድር ምብኳራ ተመሳሳሊ ምዃኑ ጠቒሳ።
እቲ ጠንቂ ምብኳር ብዝርዝርኳ እንተዘይተፈለጠ ብዙሓት ወገና ጠንቁ ዘይቅኑዕ ምምሕዳር ስፖርት ኤርትራ እዩ ዝብል እምነት ኣለዎም። ካብዚ ሓሊፉ እቲ ብተደጋጋሚ ከጋጥም ዝጸንሐ ናይ ኤርትራውያን ስፖርተኛታት ካብ ሃገር ውጺእካ ዘይምምላስ እውን ልሙድ ምኽንያት እዩ። ብዓብይኡ ከኣ ኤርትራ ኣብዚ እዋንዚ እንኮ ዜጋታታ ጸረ ኮቪድ-19 ክኽተቡ ዘየፍቀደት ሃገር ምዃና ከም ምኽንያት ዝውሰድ እዩ።
ኣብ ዝሓለፈ ሰሙናት ዝተኻየደ ውድድር “ዙር ሩዋንዳ 2022” ሃገራዊት ጋንታ ብሽክለታ ኤርትራ ብሰንኪ ኣባላታ ዘይምኽታቦም ካብ ተሳትፎ ከም ዝበኾረት ዝዝከር እዩ።
ውግእ ብሃንደበት ዝኽሰት ዘይኮነ፡ መቐጸልታ ኣቐዲሙ ክሕቆን ዝጸንሐ ናይ ፖለቲካዊ ኣተሓሳስባ ፍልልይ እዩ። እቲ ውግእ ዘኸትል ፖለቲካዊ ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ ብስቱር እሞ ከኣ ብናይ ውሑዳት ተሳትፎ ዝኽሰት እዩ። ሓደጋ ውግእ፡ እቲ ብሕቡእ ክሕቆን ዝጸንሐ ፍልልይ ኣብ ዕጽዊ ደረጃ በጺሑ ናብ ምንጽጻግ ምስ ማዕበለ ግና ኣብ ውሱን ክሊ ዝስተር ዘይኮነ፡ ቅሉዕ ይኸውን እሞ ንብዙሓት የሰነብድ። ኣብ ከምዚ ኩነታት እቲ ውግእ ብሃንደበት ዝተኸስተ መሲልዎም ዝግረሙን ዘዕለብጡን ብዙሓት እዮም።
ውግእ ኣሰንባድን ኣሻቓልን ዝኸውን፡ መርኣያ በሊሕ ፍልልይ ምዃኑ ጥራይ ዘይኮነ፡ ህይወት ብዙሓት ዝቐዝፍ፡ ንብረት ዘዕኑን ብቐሊሉ ዘይሓዊ ናይ ጽልኢ ስንብራት ዝገድፍን ስለ ዝኾነ እዩ። ሳዕቤን ውግእ ኣብቶም ዓጢቖም ኣብ ግንባር ዝቃተሉ ጥራይ ዝድረት ኣይኮነን። ብኣንጻሩ ኣብ ርእሲ እቲ ነቲ ውግእ ዘየንቀደን ምኽንያት ዘይኮነን ህዝቢ እውን ሓደጋ ሞት፡ ዕንወት ንብረት፡ ምምዝባልን ስደትን ዘኸትል እዩ። ብሰንኪ ውግእ ዝተፈጥረ ስንብራት ከምቲ ኣጀማምራ ውግእ ብቐሊሉ ዝሓዊ ዘይኮነ፡ ነዊሕ ግዜ ዝወስድን ክቡር ዋጋ ዘኽፍልን እዩ። ኣተሓሕዛኡ ውሕሉል እንተዘይኮይኑ ድማ ሕዱር ጽልእን ምፍልላይን ዘኸትል ምርሕሓቕ ዘተባብዕ ምዃኑ ዘይዝንጋዕ እዩ።
እቲ ሰኣን ብግቡእ ምምሕዳር ውግእ ዘኸትል ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ ምፍጣሩ፡ እምብዛ ሕማቕ ኣይኮነን። እቲ ጸገም ዝኸውን እቶም ሓሳብ ናብ ዕዳጋ ዘውርዱ ሸየጥቲ እምበር ዓደግቲ ክኾኑ ዘይቅሩባት ክኾኑ እንከለዉ እዩ። ነዚ ዘምጸኦ ከኣ ካብ መትከል “ሰዓራይን ሰዓራይን” ወጺእካ ናይ “ሰዓራይን ተሰዓራይን” ዘይሓላፍነታዊ መንገዲ ክተሓዝ እንከሎ እዩ። ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ ከጋጥም እንከሎ፡ እንተደኣ ሓደ ኣካል ንናተይ ርኢቶ መወዳድርቲ የብሉን ብዝብል፡ ፍጹማዊ መንገዲ ሒዙ ዘኸትሎ ሳዕቤን ዘሳኒ ኣይኮነን። ብፍላይ ከኣ እቲ ናቱ ሓሳብ ዝውንን ኣካል “ናተይ ጥራይ እዩ ፍጹምን ቅኑዕን” ዝብል መርገጺ ሒዙ እንተ ደሪቑ ብሓባር ዘዕውትዎ፡ መራኸቢ ማእከላይ ፍታሕ ንምርካብ ክሳብ ክንደይ ከም ዘረሓሕቕ ምግማቱ ዘጸግም ኣይኮነን። “ናተይ ሓሳብ ቅኑዕ እዩ” ዝብል ጽኑዕ መርግጽ ምሓዝኳ ዘየጸግምን መሰልን እንተኾነ፡ “ምናልባት ኣብቲ ካብ ናተይ ዝተፈልየ ሓሳብ ዘለዎ ኣካል እውን ሓቅነት ከይህሉ” ኢልካ ንዓኡ ኣብ ግምት ዘእተወ ሓሳብ ንምቕባል ክፉት ቦታ ምግዳፍ ቅኑዕ መንገዲ እዩ።
ንሓደ ሓሳብ ብኹሉ መልክዓቱ ከይመዘንካ፡ ብስምዒት ተዓብሊልካ፡ “እታ ሓቂ ኣባይ ጥራይ እያ ዘላ” ኢልካ ምድራቕ ናብ ውግእ እዩ ዝወስድ። ብሰንክቲ ብስምዒትን ህልኽን ዝኽፈት ውግእ ህይወት ይጠፍእ፡ ንብረት ይዓኑ፡ ዝነበረካ ተቐባልነት የስእን። ኮታ ክሳራ ኣብ ኩሉ መዳያት ሰማይ ይዓርግ። ድሕሪ ክሳራ ስለምንታ ከሲረ? ሕጂኸ ካብዚ ክሳራ ብኸመይ እየ ክወጽእ? ዝብሉ ሕቶታት ከኣ ደፊኦም ይመጽኡ። ብውግእ ኣብ ዝሰኸርካሉ ህሞት ጸማም እዝኒ ሂብካዮ ዝነበርካ ክነሱ፡ ዓወት ምስ ረሓቐካ ንሰላማዊ መፍትሒ ከተስተብህለሉ፡ ምናልባት እውን ክትዝምረሉ ግድን ይኸውን። ምኽንያቱ ንሱ እንኮ መዋጽኦ ኮይኑ ቀሪቡካ ኣሎ ማለት እዩ።
ኣብ ውግእ ክዳመዩ ዝጸንሑ ወገናት፡ ዘየዋጽኦም ምዃኑ ምስ ረኣዩ፡ ዘጋጠሞም ክሳራ ጸብጺቦም ድዮም ወይ ንቐጻሊ ሚዛን ሓይሎም ሓደገኛ ምዃኑ ተረዲኦም ቃና ቀይሮም ምእንቲ ሰላምን ዘተን ክጽውዑ ልሙድ እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ኣቐዲሞም ንትርጉም ውግእ ከም መፍትሒ ዘይተቐበሉ ኣካላት ነቶም ኣብ ውግእ ክዋስኡ ዝጸንሑ ደሓር ግና ስዕረት ድዩ ልቦና ደሪኽዎም ናይ ሰላም ጭረሖ ዘቃልሑ “ናብዚ ምምጻእኩም ዘይተርፍ ደኣ፡ ህይወት ከይሃለቐ፡ ንብረት ከይዓነወን ቅርሕንቲ ከይሳዕረረን ዘይምገበርኩምዎ?” ዝብል ሕቶ ከቕርብሎም ንቡር እዩ። እንተዝከኣል ከምኡ እንተዝኸውን እቲ ዝያዳ ተመራጺ ምዃኑ ዘረዳድእ እዩ። እንተኾነ ከምቲ “ምስ ሓመምካሲ፡ ኣሕውየኒ እምበር፡ ንድሕሪት ተመሊስካ ስለምንታይ ኣሕሚምካኒ? ኣይብሃልን” ዝበሃል፡ ውግእ መፍትሒ ከምዘይከውን ተገንዚቦሞ፡ “ደጊም እቲ ፍታሕ ዘተን ሰላማዊ መንገድን ምሓዝ እዩ” ንዝበለ ወገን ምትብባዕ ተመራጺ እዩ። “ስለምንታይ ኣብ ሕጂ በጺሕካ ሰላማዊ ፍታሕ መሪጽ?” ካኢልካ ምቑጣዕ ግና “በቲ ዝጀመርካዮ ኣዕናዊ ውግእ ቀጽል” ማለት ስለ ዘስምዕ ተመራጺ ኣይኮነን። ህዝቢ ኤርትራኮ ስለምንታይ ህግደፍ ተጋግዩ ኣይኮነን እቲ ቁጠዓኡ። እንታይ ደኣ “በደልካ ንሕና እቶም ግዳያት ጥራይ ዘይኮና ዓለም እውን ዓገብ እንዳበለቶ እንከላ ናብ ልብኻ ዘይትምለስ እሞ ሓርነትና ዘይተረከብና” ዝብል እዩ ነይሩ። ኤርትራን ህዝባን ናይዚ ኣብ መንጎ ውግእን ሰላማዊ መንገድን ዘሎ ተጸራርነት ሃብታም ተመኩሮ ዘለዎም እዩ።
ኣብ 1998-2000 ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝተኻየደ ውግእ ኣብቲ ግዜኡ ክሳብ ሽዑ ኣብ ኣፍሪቃ ካብ ዝተራእዩ ዝዓበየ ውግእ ተባሂሉ ነይሩ። ብናይ ዝተፈላለዩ ወገናት ግምት ከኣ እዚ ውግእ ካልእ ክሳርኡ ገዲፍካ ዝያዳ 100 ሺሕ ህይወት ዝቐዘፈ እዩ። ድሕሪዚ ኩሉ ክሳራ ግና ናብ ዘተን መስርሕ ፍርድን ክኸይድ ግድን ኮይኑ። ኣብ 4 ሕዳር 2020 ዝጀመረን ህግደፍ ዘሊሉ ዝኣተዎን ውግእ ኢትዮጵያ-ትግራይ እውን ከምቲ ኣብ መቓብር “ደጊም ጉዕዞይ ወዲአ ኣለኹ” ተባሂሉ ዝጸሓፍ፡ መስርሕ ምቅትታሉ ወዲኡ መልክዕ ዘተን ሰላምን ክሕዝ ናይ ብዙሓት ወገናት ተጽዕኖ ደሪኽዎ ፈንጠርጠር ይብል ኣሎ። እቲ ውግእ ክጅመር እንከሎ ዝነበረ ናይ ተዋሳእቱ ሓድነት፡ ናብቲ ዘይተርፍ መስርሕ ሰላም ንምምላስ ፈርከሽከሽ ዝብል ዘሎ ይመስል። እቲ ኣብ ኣእምሮኡ መንገዲ ሰላም፡ ዘተን ሕድገትን ዝቓደረ መራሒ ህግደፍ ከኣ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ እውን መስርሕ ሰላምን ዘተን ዝተሓረሙ ኢትዮጵያዊ ወገናት መኻይዲ ክኾንዎ ኣብ ምቕራም ዘሎ እዩ ዝመስል። እንተ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ከምቲ ንጉዳይ ኢትዮጵያ ኣብ ዝምልከት ኣብዚ ቀረባ ሰሙናትኳ “ኣብዚ እዋንዚ ዝተፈላለዩ ኣህጉራውን ዞባውን ትካላት ውግእ ጠጠው ብምባል እቲ ፍልልይ ብዘተ ንክፍታሕ ንዘቕረብዎ ዘለዉ ጻውዒትን ንዘካይድዎ ዘለዉ ጻዕርን ኣኼባ ባይቶ ደገፉ ኣረጋጊጹ። ክልቲኦም ወገናት ንዘተን ፍታሕን ቅሩባት ክኾኑ ከኣ ጸዊዑ” ዝበሎ፡ “ሎሚ’ውን ውግእ መፍትሒ ኣይኮነን!“ ኣብ ዝብል መርገጹ ጽኑዕ እዩ።
እቲ ኣብ ዕለት 9 ለካቲት 2022 ዓ.ም ዝተፈጸመ ዕረፍቲ ፓትርያረክ ኣቡነ እንጠንዮስ: ንታሪኾም ዝምልከት በዞም ኣቦታት ቤተ- ክርስትያን ተዋህዶ ኣብ ስደት ዝርከቡ ብሰፊሕ ተገሊጹ ኣሎ። ኣብቲ መግለጺ ብርሃንን ጸልማትን ናይ ሓባር ጒዕዞ ከም ዘለዎም ኢና ተገንዚብና። እቲ ብብርሃን መንፈሳውነት ሰናይ ግብርን ጀሚሩ: ጒይኡ ብዓወተ እምነትን ጽንዓትን ዝዛዘመ፣ ንተኸታሊኡ ሓቅነትን ጽንዓትን ሚሂሩ ኣሎ።
እቲ ኣብ መጀመርያ ሰብዓታት ንኽልተ ዓበይቲ እምነተ ሃይማኖት ተጎዝጒዙ ንመበቆል ክርስትና መወደቢ ገይሩ ዝተበገሰ ፖለቲካዊ ምንቅስቓስ ሰልፊ ነጻነት: ነቶም ንመሬት ሓሪሶም እምነት ኣምላኾም ኣብ ቅድሚኦም ገይሮም ፍረ ዘፍርዩ ዝነበሩ ሓረስቶስ: ኣብ ጎድኑ ኣሰሊፉ እኽሎም በሊዑ ኣብ ውሽጦም ተሓብሒቡ ክነሱ፣ እቶም መጀመርያ ሽበርኡ ዝጠዓሙን መላመዲ ምልካውነቱ ገይሩ ዝቐተሎምን ካብኦም`ዮም ነይሮም። ምስ ዕረፍቲ ርእሰ ቤተ-ክርስትያን ፓትርያረክ እንጠንዮስ ኣሕቢርና ክንዝክሮምን ክንበኽየሎምን ዝግበኣና ህዝቢ ምዃና ክርሳዕ ዘይብሉ ታሪኽ ኣሎና።
ቁሩብ ምስ ሰጎመ: እቲ ካልአይ ምዕራፍ ቀዛፊ ተግባር ንምሁራትን ቅኑዕ ሃገራዊ ራኢን ንዝነበሮም ተጋደልቲ መቊሑን ቀቲሉን። ጽንሕ ኢሉ ድማ የማናውያን ብምባል ጎብለላት ኣጽኒቱ። እዚ ሕጂ ንርእሰ ቤት-ክርስትያን ሓይሩ ስግኦም ዘማሰነ ናይ ጥፍኣት መንፈስ: ብደቆም ከም ዝጀመረ ዝነግረና ታሪኽ ገበን ኣንጻር ሰብኣውነት ኢዩ።
ኣብዛ ዓለማና በብግዚኡ ዝነበሩ ብታሪኽ ዝንገረሎም ሑሱማት ፖለቲካውያን ገዛእቲ ነይሮምን ኣለውን። ኣብዛ ጎርቤትና እትዮጵያ እኳ ኮልኔል መንግስቱ ሃይለማርያም ዝበሃል ወተሃደራት መሪሑ: ኣብ መወዳእታ 1974 ኣብ ሓደ ግዜ 60 ሚነስተራትን ናይ ሰራዊት መራሕትን ምስኦም ድማ ንፓትራያረክ ተዎፍለዎስ ቀዚፉ። ኣብቲ እዋን፣ ነዚ ናይ ሕጂ ደመኛ ንፓትርያረክ እንጠንዮስ ኣኽሊል መንፈሳውነቶም ኣውሪዱ: ህዝቦም ዝጓስዩሉ ምርኩስ በትሪ ሙሴ ኣሕዲጉ: ኣብ ማሕዩር ን 16 ዓመት ዘማሰነ ናይ ጸልማት መሪሕ: ሸዑስ ኣምላኽ ደኣ ኑዛዜና ሰሚዑ ይቕረ ይበለልና እምበር ብፍላጥ ይኹን ብዘይ ፍላጥ ስዒብናዮን ኣገልጊልናዮን ኢና። ግን ድማ ንሃገርን ህዝብን ዝገበርናዮ ቃልሲ ካብዚ ጽዩን ስርዓት ፈሊኻ ክርአ ዘለዎ ቅዱስ ሃገራዊ ዕዮ ምዃኑ ክልለ ኣለዎ። እቲ መዘንግዕ! ሃገር ብመስዋእቲ ብሉጻት ደቃ ነጻ ምስ ወጸት ህዝብን ዓለምን ዝረኣዮን ዝሰምዖን: ነቲ በረኻ ሰቲርዎ ዝነበረ ምጽናት ኤርትራውያን ኣብ ወርሒ ሓምለ ዕለት 12 1994 ዓ.ም ንስንኩላን ተጋደልቲ ኣብ ቃልዕ ረሺኑ። እታ ኣብ ብዂሪ ነጻነት ጉልባቡ ብንጹር ቅድሚ ምቕላዕ: ሓላይ ዝመስል ስልቲ ዝተጠቕመላ ቤተ- ክርስትያን ተዋህዶ ኣጽቂጣ ሽዑ። እቲ ሓልዮት ዝመስል ተግባር ናይቲ ቐዛፊ ንተግባሩ መዐደግ ግዜ ኢዩ ዝጥቅመሉ ነይሩ። ኣብቲ ኻልእ´ውንኮ ብብቕሩብ እናገማመዐዩ ጸይቂ ስርሑ ዘካየደ።
እቲ ኣቦ ጸልማት ገበኑ ንምኽዳን ሓዳስ ኤርትራ ብምባል ምጽያቕ ባህልን ሪምን ምስ ገንፈሎ: ብሉጻት መማህራን ኮስኮስትን መሃርትን መንእሰያት መካነ የሱስ ክሳብ 3000 ዝኾኑ መንእስያት ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ እውን ዝነበርዎ: ብስነ-ምግባርን ፍልጠትን ክብሪ ሰብኣውነትን ተዓጢቖም ክግስግሱ ምስ ረኣየ: እዚ ምንቅስቃስ`ዚ ዕጸውዎ ክብል ንቕዱስ ፓትርያረክ እንጠንዮስ ትእዛዝ ሂቡ። ኣቦና ኣቡነ እንጠንዮስ: ኣነ ቤተ-ክርስታያን ደኣ ይኸፍት እምበር ኣይዓጹን ክብሉ መሊሰሙሉ። ካብዚ ዝነቐለ`ዩ ምኽንያት መሐይሪኦምን ነዚ ሕጂ ንዝኽሮም ነዘንትወሉ ዘለና ዕረፍቶም´ውን ዘስዓበ። ነቲ ክዕጾ ዝደለዮ ቤት-ክርስትያን ዓጽይዎ። ነቶም ብሉጻት መማህራን ከኣ ኣሲርዎም። ክሳብ ሕጂ ድማ ኣብ መቚሑ ኣለው። ንብጹእ ቅዱስ ፓትርያረክ እንጠንዮስ ንስግኦም ከማስን ኪኢሉ ኢዩ። ንእምነቶምን መንፈሳዊ ተልእኾምን ግን ክትንክፎ ኣይከኣለን ምስ እምነቶም ብጽንዓቶም ኢዮም ዓሪፎም።
እዚ ሕጂ ንምስክረሉ ዘለና ተግባር ክሕደት እኩይ ሓሳብ ኣቐዲሙ ኣብ 1977 ቀዳማይ ጉባኤ ህዛባዊ ሓይልታት ኣብቲ ጉባኤ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ ዝተጸውዐ: ንየሄዋ መሰኻኽር: ንበሃይን ጰንጠቆስተን ካብ ገጽ ኤርትራ ንምጥፍኦም ወሲኑ ነይሩ ኢዩ። ሽዑ ገስጋሲ ክመስል ነዚ እምነታት`ዚ ”ናይ ሃጸይነት መሳርሒ” ኢሊዩ ንውሳኔኡ ቀመም ዝገበረሉ። እዚ ውሳኔዚ ምስ ሓለፈ ኣባላቱ ከይተረፈ ንሰብኣውነትን እምነት ሰባትን ዝጻባእዩ ኢሎም ርእይትኦም ሂቦሙሉ ነይሮም። እቲ ንኣራሚ ናይ ሰላም ምኽሪ ሰሚዑ ዘይፈልጥ ሰብ መሰል ጋኔን: ንየሄዋ መሰኻኽር ኣብ ረፈረንዱም ኣይንሳተፍን ንዝብል ውሳኔኦም ምኽንያት ገይሩ ዜግነቶም ገፊፉ። ንብረቶም እውን ዘሪፉ። ንጵንቆስታውያን ሰበኽትን ፓስቶራትን ኣሲሩ ቦታ ጾሎቶም ዓጽዩ። እቶም ቀለልቲ ልቢ፣ ሽዑስ ሕራይ ገበሮም ኢሎም ኢዮም። ክብሪ ሰብኣውነት ዝገሃሰ ሰራም ተግባሩ ግን ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ተፈጺሙ። ቀጺሉ ንኹሉና ኣርኪቡልና። ንዂልና ዝጎዛዚ መርዚ ነስኒሱልና። ብኡ ተሰኒፍና ኸኣ ሓቢርና ከይነፍርሶ ኣብ ነንሓድሕድና እናተጣማመትና ገና ኣብ ዕንይንይ ኣለና። ንሱ ግን ከሓዲ ስርሑ ብምቕጻል እንሆ ንሃገርን መላእ ህዝብን ኣብ ዕዳጋ ኣእትዩ ንርእዮ።
ቅዱስ ፓትርያረክ እንጠንዮስ ነቲ ፈተና ስዒሮም ንውርሻ ላዕላይ መንግስቲ ሓሊፎም ኣለው። ንጉዕዞኦም ዝገልጽ ግጥምታት መዛሙራት መደራታት ዜተታት ተኻይዱ። ገናውን ይካየድ ኣሎ። እውራ ግን ካብ መጽሓፍ ቅዱስ ጠቒሶም ንጉዕዝኦም ዘብርሀ ጥቕሲ ዝጸሓፉ ኣለው። ከምዚ ዝብል፣ ” ኣነስ ካብ ሕጂ እስዋእ ኣለኹ። እታ መዓልቲ ምስንባተይ`ውን በጺሓ እያ`ሞ: ሰናይ ገድሊ ተጋዲለ: እቲ ጉያ ወዲአ: ነታ እምነት ሓልየ። ደጊምስ ጎይታይ ንሱ እቲ ጻድቕ ፈራዲ: በታ መዓልቲ እቲኣ ዝህበኒ ኣኽሊል ጽድቂ ተነቢሩለይ ኣሎ። እዚ ግና እቶም ምግሃዱ ዜፍቅሩ ዂላቶም ድማ ኢዩ እምበር ንዓይ ጥራይ ኣይኮነን”። ካልኣይ መልእኽቲ ጳውሎስ ናብ ጢመተዎስ ምዕራፍ 4 ካብ ቊጽሪ 5 ክሳብ 8። ኣቦና እንጠንዮስ ሃዋርያ ጳውሎስ ካብ ዝተነበየሎም ቅዱሳን ሓደ ኢዮም።
እቲ መሪሕ ጸልማት ኣብታ ዝድህካ ዘሎ ሃገርን ህዝባን ዙፋን ሰይጣንነቱ ተኺሉ: ንቑዱሳትና ደፊሩ: ቤተ-ክርስትያናትና ዓጽዩ ኣድባራትናን ቅርስታቶምን ጊሂሱ ኢዩ። እዚ ተግባር´`ዚ ማዕረ እቲ ብርሃን ይስጒም እሎ። ኣብ መወዳእታ ግን ጸልማት ብብርሃን ክስዓርዩ።
ቅዱስ ፓትራያረክ እንጠንዮስ ጒዕዞ መንፈሳውነቶም ገና ብህጻኖም ከለው ኢዩ ዝጅምር። ኣብኦም ቀሺ ገብረመድህን ወዲ ሓሙሽተ ዓመት ከለውዮም ንገዳም ዝወፈይዎም። ታሪኾም ነቲ ኣብ ኦርት ዘፍጥረት ምዕራፍ 22 ዘሎ ዛንታ ኣቦና ኣብርሃም ወዲ ታራ ዝማሳሰል`ዩ። ኣቦና ኣብርሃም ንኣይሁድነት: ክርስትናን ምስልምናን ዝጠመረ ኣቦ እምነት ኣምላኽና ኢዩ። ኣብርሃም ምስ ኣረገ ሳራ ሰበይቱ ናይ ምውላዳ ግዜ ምስ ሓለፈ ትንቢት መጺኡ ክትወልዲ ኢኺ ውላድኪ ድማ ገጽ ምድሪ ዝኸድን ህዝቢ ክኽውንዩ ተባሂልዋ። እስሃቅ ተወሊዱ። ግን ድማ እግዚኣብሄር እምነት ኣብርሃም ክፍትን ደልዩ: ነቲ ሓደ ወድኻ ሰውኣለይ ስለ ዝበሎ: ካርኡ መዚዙ ገመድ ተማሊኡ ናብቲ መስዋእቲ ዘቕርበሉ ቦታ ምስ ወዱ እናተጓዕዘ: ኣቦይ እቲ ዝስዋእ ኣበይ ኣሎ ኢሉ ይሓቶ እስሃቅ ነብኡ ኣብርሃም። ኣብርሃም ከኣ ወደይ እቲ ዝስዋእሲ ኣምላኻ ሒዚዎ ኣሎ ይብሎ። እታ ህሞት ናይ መስዋእቲ ምስ ኣኸለት: ኣብርሃም ካርኡ ናብ ወዱ ከቕርብ ምስ ጀመረ ድምጺ እግዚእብሄር መጺኡ ነቲ ኣብ ጎድኑ ዝቐረበሉ ገንሸል ክስውኦ ገዲፍዎ።
መስዋእትን ስጋዊ ስቓይን ኣቦና ፓትርያረክ እንጠንዮስ ብዓይኒ መንፈሳውነትን ሕልናን ተመልኪትካ ንዓናን ነመጻኢ ታሪኽ ወለዶናን መርኣያ ጽኑዕ እምነትን ሓይልን ኢዩ። ምስዋእቲ እምነትን ንተስፋና ዘኾለዐ ከአ ኢዩ። በቲ ኻልእ ድማ እዚ ታሪኽ፣ ደወል ስምዕታ እውን ኣለዎ። ብልብን ኣእምሮን ካብ ባርነት ፍርህን ዘይምትእምማንን ተናጊፍና ኣስላምና ክርስትያና ነዚ ሕሱም ጸላኢና ምስምስ ከይደሌና ኣንጻሩ ብዂሉ ሓይልና ደው ምባል: መገዲ ህይወትን እምነትን ኣቦና ፓትርያረክ ምስዓብ ኢዩ።
ዕላማ ጸላኢና ንዂሉ ሰብኣውነትናን ክብሪ ህልውናናን ኣጽኒቱ: ከም ሃገርን ህዝብን መጣልዒ ፖለቲክኡ ንምግባርና ዝወሰነዩ`ሞ ደጊምሲ ይኣክል ንበሎ።
እግዚኣብሔር ንሃገረ ኤርትራ ዓቂቡ ምሕረት ህዝባ ድማ የርእየና።
ረዘነ ተስፋጽዮን-ሽወደን
19 ለካቲት 2022
