http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

“ሰዲህኤ፡ ንብዙሕነትን ሓድነትን ህዝቢ ኤርትራ ዝሓቁፍን ኣለልዩ ዝቃለስን ሰልፊ እዩ። መሰረታዊ ዕላምኡ ድማ፡ ነቲ ህዝቢ ኤርትራ ከይተሓለለ ንነዊሕ እዋን ዝተቓለሰሉ፣ እንተዀነ ግን፡ ብምልካዊ ስርዓት ዝተጠልመ መብጽዓታት ሓርነት፡ ፍትሕን ዲሞክራስን ምርግጋጽ እዩ።” (እዚ፡ ካብ መቕድም ፖለቲካዊ መድብ ዕዮ ሰዲህኤ ዝተወስደ)

“ዘለኣለማዊ ክብርን ዝኽርን ንሰማእታትና፡ ሰማእታትና ኣብ ልብና ፍሉይ ቦታ ኣለዎም፡ ሰማእታትና ቅሰኑ፡ ስጋ ስዉኣት” ዝብሉ ሓረጋት ወትሩ እነዘውትሮም እዮም። ዕላማ ናይዞም ሓረጋት ምጥቃስና ከኣ ንሰማእታት ዘለና ክብሪ ንምንጽብራቕን ሕድሮም ንዘይምጥላምን ንምምልካት እዩ። እንተኾነ ሕድሮም ምሉእ ዝኸውን ነዚ ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ ምቁር ሓረጋት ብምቅላሕን ብምጭራሕን ጥራይ ከምዘይኮነ ኣብ ተመኩሮና ንርእዮ ዘለና እዩ።

“ክሳብ ክንደይ ኢና ንሕድሪ ስዉኣትና ብኽንድቲ ብስሞም ንጭረሖን ንምድሮን ነኽብሮ?” ዝብል ሕቶ ቅድሚ ምምላስና ሕድሮም እንታይ ከምዝነበረ ምርኣይ መሰረታዊ ጉዳይ እዩ። ሰማእታትና ዝገደፉልና ሕድሪ ዓሚቕን ክቡር ዋጋ ዘኽፍልን እዩ። ንሶም ንናጽነትን ልኡላውነትን ኤርትራ፡ ኣብታ ልኡላዊት ኤርትራ ከኣ ኩሉ ናይ ህዝባ መሰላት ክሳብ ዝወሓስን ዝረጋገጽን ቃልስና ክንቅጽል እዮም ሕድሪ ገዲፈሙልና። ስለዚ ክሳብ ክንደይ ሕድሮም ነኽብር ኣለና ንምርዳእ ህልዊ ኩነታት ሃገርናን ህዝባን መሚኻ ክረጋገጽ ዝከኣል እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ኩነታት ከምቲ ሰማእታትና ሓደራ ዝበሉና ከምዘየለ፡ ጉጅለ ህግደፍ እውን ከይተረፈ ብምስማሳት ኣሰንዩ ዝሰማመዓሉ እዩ። ካብቶም ሕድሮም ንምግሃድ ብጽሒትና ዘይገበርና ጀሚርካ ክሳብቶምም ኣንጻር ሕድሮም ዝኸዱ ዘለዉ ኣካላት ከኣ በብደረጃና ኣብ ቅድሚ ሕድሪ ሰማእታት ተሓተቲ ከም እንኸውን ርዱእ’ዩ።

ኣብዚ እዋንዚ ሕሉፍ ሓሊፎም ሕድሮም ምኽባርስ ይጽናሕ እሞ “መስዋእቶም ከንቱን ንሽፍትነት ዝተሞተ ሞት’ዩ ነይሩ” ዝብሉ ነቲ “ሰማእታት” ዝብል ክብሪ ነፊጎም “ምዉታት” ክብልዎም ዘይሓፍሩ ወገናት ምቅልቓሎም ከኣ ሰማእታትና ክሳብ ክንደይ ከም እተጠልሙ ዘመልክት እዩ። ርግጽ እዩ ሰማእታትና ዋጋኦም ባዶ ኣይተረፈን። እታ ናይ ኩሉ መጻኢ ባህግታትና መሰረት ዝኾነት ልኡላዊት ኤርትራ ሰንከልከል ኣብ ዘይብል ባይታ ተሰሪታ ኣላ። እቲ ስዉኣትና ኣብ ናጻን ልኡላዊትን ኤርትራ ክነፍስ ዝተመነይዎ ኣየር ግና ክሳብ ሕጂ መሊኡ ኣይነፈሰን። ምእንቲ እዚ ኢና ከኣ ሕድሮም ምሉእ ኣይኮነን እሞ ሃየ ንመልኣዮ ንብል ዘለና። ስለዚ ኣብ ፈቐዶ ጐቦን ስንጭሮን ዝተዘርአ ዓጽሞም ከይወግኣና ሕድሮም ንምምላእ ብጭረሖ ዘይኮነ ብተግባር ክንብገስ እዋኑ ጽባሕ ዘይኮነ ሎሚ ክንከፍሎ ዝግበኣና ዕዳ እዩ።

ኤርትራውያን ሰማእታት ውሱን መዓልቲ ቆጸራ ሒዝካ ዘይኮነ፡ ኩሉ ግዜ ኣብ ነፍሲ ወከፍ ስጉምትና ክዝከሩ ዝግበኦም እዮም። ንዝያዳ ድምቀት ግና መዓልቲ ቆጺርካ ዓመታዊ ዕለት ክሕዘኣሎም ግቡእ እዩ። ሎሚ ኤርትራ ንከምዚ ዓይነት ኣገዳሲ ጉዳያት ዝውስን ሕገ-መንግስቲ ስለ ዘየብላ እቲ ጉጅለ ህግደፍ ከምቲ ካልእ ጉዳያት በይኑ ዝውሰኖ 20 ሰነ  መዓልቲ ሰማእታት ኤርትራ እያ። ብዘይካዚ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ - ሰውራዊ ባይቶ’ውን 1 ታሕሳስ ከም መዓልቲ ሰማእታት ትዝክሮ ከም ዝነበረት ዝዝከር እዩ። በዚ ኮነ በቲ ኣይኮነንዶ ኣብ ዓመት ክልተ ግዜ ካብኡ ንላዕሊ እንተዝዝከሩ’ውን እንተዘይውሒድዎም ስለ ዘይበዝሖም ዘጸግም ኣይከውንን። እቶም እንዝክሮም ግና፡ ውድባዊ ድሕረ ባይታኦም፡ ተዋፊረምሉ ዝነበሩ መዳይ ቃልሲ፡ ጾታኦምን ዝተሰውእሉ ቦታን ኩነታትን ብዘየገድስ ንኹሎም ኤርትራውያን ሰማእታት ብማዕረ ምዃኑ ግንዛበ ዘድልዮ እዩ።

እቲ ዘሕዝን ናይ ሽዑ ህዝባዊ ግንባር ናይ ሎሚ መራሒ ህግደፍ ኣቶ ኢሳይያስ ኣፈወርቂ፡ ብ1991 ኣብ ስታዲዩም ኣስመራ ንመጀመርያ ግዜ መዓልቲ ሰማእታት ክዝክር እንከሎ፡ ከይሓፈረ ተጠሊዑ “ደጊም ብስም ዉድባት ሓሸውየ የለን” ኢሉ ኤርትራ ብድሌትን ውሳነን ናይቲ ደቁ ዝኸፈለ ህዝቢ ዘይኮነስ ብትዕቢት ውሱን ጉጅለ ከም እትምራሕ ነጋሪት ምልኪ ምድሳቑ ነይሩ። እቲ ኣጋጣሚ ከኣ ኣብ ክንዲ ሕድሪ ስዉኣት ዝኽበረሉ ብእዉጅ ዝተጠልመሉ ኣጋጣሚ ነይሩ። እነሆ ከኣ ብእኡ ቀጺሉ። ስዉኣት ከኣ ኣብ ክንዲ ዝቐስኑ እናሻዕ ይቖስሉ ኣለዉ።

ጉጅለ ህግደፍ ብስም ሰማእታት እንዳመሓለ ኣንጻር ሕድሮም ተጓዒዙ ንኤርትራን ህዝባን ኣብዚ ወዲቐምዎ ዘለዉ ስለ ዘውደቖም ኣብ ምጥላም ሕድሪ ሰማእታት እቲ ዝዓበየ እጃም ከም ዝወስድ ፍሉጥ እዩ። እንተኾነ ነቲ ሕድሪ ሰማእታት ዘይምኽባር ናብኡ ጥራይ ጠቕሊልካ ዝድርበ ኣይኮነን። ኩልና ኤርትራውያን እውን “ንሕናኸ ክሳብ ክንደይ በበታ እጃምና ሕድሪ ጀጋኑና ነኽብር ኣለና?” ኢልና ነነብስና ክንሓክኽ ይግበኣና። ሕድሪ ሰማእታትና ከምቲ ዝድለ ክኽበር እቲ ቀንዲ ዕንቅፋት ስርዓት ህግደፍ ክውገድ ናይ ግድን ምዃኑ ምፍሉጥ እዩ። ክሳብ ክንደይ ኣብቲ ነቲ ጉጅለ ንምውጋድ ዝግበር ቃልሲ በቒዕና ከኣ ከም ኣካል ናይቲ ምኽባር ሕድሪ ስዉኣትና ክምዘን ዝግበኦ ምዃኑ ክዝንጋዕ የብሉን። ኣብዚ ነካይዶ ዘለና ናይ መሰረታዊ ለውጢ ቃልሲ፡ ሓላፍነታውያን፡ ጸዋራት፡ ሓዳጋት፡ ንድሕሪት ዘይኮነ ንቕድሚት እነማዕዱ፡ እንተዘይኮይና፡ ኮታ ናይ ሓባር ናይ ለውጢ ሓይሊ ክንፈጥር ዘይምትጋህና መርኣያ ሕድሪ ስዉኣት ዘይምኽባርና ምዃኑ ከነስተውዕል ይግበኣና።

ውግእ ሰላም ከምዘየምጽእ ብተግባርን ብተመኩሮን ዝተረጋገጸ’ዩ። ምኽንያቱ ኣብ ውግእ ናይ ሰዓራይን ተሰዓራይን ውጽኢት ስለ ዝምዝገብ። ውግእ ኣብ መወዳእታ ብሰላም እንተዘይተሰንዩ ውዒሉ ሓዲሩ ጐነጽ ክወልድ ምዃኑ ድማ ክሰሓት ኣይግባእን። ምኽንያቱ እቲ ተሳዒሩ ዝጸንሐ ዕድል ረኺቡ ምስ ሓየለ ተመሊሱ ናብ ናይ ሕነ ምፍዳይ ውግእ እዩ ዝኣቱ። በዚ ምኽንያት እየን ድማ ክልቲአን ሃገራት ኤርትራን ኢትዮጵያን ድሕሪ መሪር ውግእ ናብ ናይ ፍታሕ መገባእያ ከይደን ብሕጋዊ መስርሕ ንዝተበጽሐ ውዕል ኣልጀርስ ከቲመናሉ።

ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝተኻየደ ዳሕረዋይ ውግእ ጠንቁ ብዘየገድስ ሕጋዊ መዕለቢ ክግበረሉ ናይ ግድን እዩ። ምኽንያቱ ንሓያለይ ዓመታት ሰላም ዝተሓረሞ ህዝብታት ቀሲኑ ክነብርን ናብ ምዕባሌ ገጹ ከድህብን እንተኾይኑ ንዝኾነ ይኹን ፍልልያት ብትርጉም ሓይሊ ዘይኮነ ብዘተ ወይ ድማ ኣብ ሕጋዊ ቦታ ብብይን ክፍታሕ እዩ ይግበኦ።

እቲ ጠንቂ ጉዳይ ዶብን ባድመን ኣይኮነን ይባህል እዩ። እሞ ከምኡ እንተተባሂሉ ደኣ፥ ስለምንታይ ክልቲኡ መንግስታት ናብ ክንድዚ ዝኣክል ደማዊ ውግኣት ኣትዩ ዝብል ንገዛእ ርእሱ ሕቶ ዘልዕል እዩ። እንተኾነ እቲ ዝተኻየደ ውግእ ጌና ክሳብ ሕጂ ጉዳይ ዶብ ይኹን ጉዳይ ባድመ ኣይኮነን እናተባህለ እዩ ዝዝረብ። እሞ እንታይ ደኣ እዩ እቲ ጠንቂ ኢልካ ምስ እትሓትት ድማ መልሲ ኣይትረኽበሉን። እንተደኣ ጉዳይ ዶብን ባድመን እንተዘይኮይኑ በቲ ውዕል ናይ ኣልጀርስ መሰረት መንግስቲ ኢትዮጵያ ካብቲ ሒዛቶ ዘላ መሬት ብዘይቅድመ ኩነት ክትለቅቕ ኢዩ ዝግበኣ ነይሩ። ብዝኾነ ግን ኣብዚ ጉዳይ እዚ ገለ ዝተሓብአ ወይ ድማ ግዜ ተጺብዩ ቦሎኽ ዝብል ሓቀኛ ምኽንያት ይስዕብ ይኸውን ዝብል ምናልባት ኣሎ።

መንእሰይ ኤርትራ ንሃገሩ ገዲፍዋ ምስ ወጸ፥ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ደምበ ተቓውሞ ምትእምማን ስኢኑ በበይኑ ምኻዱ፥ ሕጂ እቲ ምኽንያት ዝቕልቀል ዘሎ ይመስል። ንሱ ድማ ኪኖ ምሕንጻጽ ዶብ ዝኸይድ ጉዳይ ኣፍደገ ባሕሪ ተደጋጊሙ ዝጥቀስ ዘሎ እዩ። ናብዚ ኩሉ መዓት ክንኣቱ ዝገበሩ ከም በዓል ኣሜሪካ ዝኣመሰሉ ሓያላን መንግስታት ከኣ ኣብ ሓደ ናይ ታሪኽ ኣጋጣሚ ምእንቲ ጽጥታዊ ረብሓኦም ክብሉ “ኢትዮጵያ ብዘይ ኣፍደገ ባሕሪ ተዓጽያ ንኸይትተርፍ ንኤርትራ ብዘይድሌት ህዝባ ምስኣ ቆሪነምዋ ነይሮም እዮም።”
ኢትዮጵያ ከምተን ኩለን ሃገራት ኣፍሪቃ ኣብ ግዜ መግዛእቲ ዝተሓንጸጸ ዶባት እዩ ዶባት እዩ ዘለዋ። ኤርትራ’ውን ከምኡ ኣብ ግዜ መግዛእቲ ከም ዝኾነት ኣፍሪቃዊት ሃገር ተፈሊጣ ዶባታ እውን ብወግዒ ተፈሊጡ። ኢትይጵያ ካብተን ዓሰርተ ሽዱሽተ ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብለን ሃገራት ኣፍሪቃ ሓንቲ እያ። እዘን ሃገራት ኣፍደገ ባሕሪ ስለዘይብለን ካብ ጎረባብተን ብሓይሊ ዘይኮነስ ብስምምዕ ኣፍደገ ባሕሪ ይጥቀማ ኣለዋ።

ኣብ ዝሓለፉ መግዛእታዊ ግዝያት መንግስታት ኢትዮጵያ ኣፍደገ ባሕሪ ንምጥቃም ዝግበር ልዝብን ስምምዕን ዘይኮነስ እንታይ ደኣ “ዓሰብ ናትና’ያ” ብምባል እዮም ክብገሱ ጸኒሖም። ልክዕ እዩ ኢትዮጵያ ሓደ ሚእቲ ሚልዮን ህዝቢ ኣለዋ። ኡጋንዳ እውን ሓንቲ ካብተን ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብለን ሃገራት ኣፍሪቃ ኮይና፡ ኣስታት ኣርበዓን ሓሙሽተን ሚልዮን ህዝቢ ኣለዋ። ኡጋንዳ ግን ብዝሒ ህዝቢ ኣሎኒ ኢላ ንኣፍደገ ባሕሪ ብዝምልከት ምስ ዝኾነት ጐረቤታ ሃገር ካብ ስምምዕን ልዝብን ወጻኢ ኣይከደትን።

ኡጋንዳ ኣብ ከኒያ ዝርከብ ወደብ ሞምባሳ እያ ትጥቀም። ካብኡ እትጓዓዞ ርሕቀት 1,238 ኪሎሜተር እዩ። ኢትዮጵያ ንወደብ ጅቡቲ እንተተጠቒማ ክሳብ ኣዲስ ኣበባ እትጎዓዞ ርሕቀት 770 ኪሎሜተር ክኸውን እንከሎ፡ ንዓሰብ ክትጥቀም እንተኮይና ድማ ክሳብ ኣዲስ ኣበባ 951 ኪሎሜተር እዩ። ምስዚ ኩሉ እዮም ኣምበኣር ኣብዚ እዋንዚ ገለ ኢትዮጵያውያን ምሁራት ንወደብ ዓሰብ ምእንቲ ብናጻ ክንግልገለሉ ዋንነቱ ስለዝድልየና ዓሰብ ብፍሉይ መንገዲ ንኢትዮጵያ ክወሃብ ክብሉ ዝስምዑ ዘለዉ። ኢትዮጵያ እዚ ብዝሒ ህዝቢ ሒዛ ከመይ ኢላ ብዘይኣፍደገ ባሕሪ ክትነብር ትኽእል ዝብል መጎተ ክቐርብ ኣይግባእን። ብስምምዕ ምጥቃም ግና ንኽልቲኡ ሃገራት ዘርብሕ እምበር ንሓደ ዝጠቅም ነቲ ካልእ ከኣ ዝህሲ ኣይኮነን።

ስለዚ ኢትዮጵያ ኣብ ክንዲ ልኡላዊ መሬት ኤርትራ ብሓይሊ ተቖጻጺራ ናይ ውረድ ደይብ ኣገባብ ክትጥቀም ትፍትን፥ ንሰላምን ሰናይ ጉርብትናን ክትዕድም እዩ ዝምረጽ። ከምቲ ሕጂ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣርእይዎ ዘሎ ቅሩብነት ናብ ምትእምማን ደረጃ ንምብጻሕ፥ ብናይ መንግስቲ ኤርትራ ቅልጡፍን ቀጥታውን መልሲ ዘይምሃብ ክኹለፍ ኣይግበኦን። መንግስቲ ኤርትራ ክንዲ ቀጥታ መልሲ ዝህብ ኣነ “ቅድሚ 16 ዓመታት መርገጸይ ንጹር እዩ” ዝብል መልሲ እዩ ዝህብ ዘሎ። ምናልባት እውን ኣብቲ ክመጽእ ዝድለ ዘሎ ሰላምን ድሕሪኡ ዝስዕብን ስለ ዘይርባሕ ይሃድም ይኸውን። ብግብሪ ግና እቲ ብሕጋዊ መንገዲ ዝረጋገጽ ሰላም ንረብሓ ክልቲኡ ወገናት እዩ።

ባድመ መሬት ኤርትራኳ እንተኾነት፤ ኢትዮጵያውያን እውን ዝርከብዋ ዓዲ ኢያ፤ ሎሚ ኩሎም ተቐማጦ ባድመ ዜግነቶም ብዘየገድስ፥ ከም ቀደሞም ብሕውነትን ብሰላምን ሓቢሮም ምንባር ክቕጽሉ ይግባእ” ።(ስዉእ መልኣከ ተኽለ፤)

ኣብ መጀመርያታት 1981ኢዩ ነይሩ፤ ድሕሪኡ ድሕሪ ሓሙሽተ ወይ ሽዱሽተ ኣዋርሕ ይኸውን ውድበይ (ተሓኤ) ብወተሃደራዊ ሸነኹ ብህግን ወያነን ተደፊኣ ንሱዳን ኣተወት።

ውግኣት ኣብ ዝተባርዓሉ እዋናት፥ እቲ ውግኣት ኣብ ሳሕልን ደንከልን’ኳ እንተነበረ፤ ሓይልታት ወያነ ተቐዳዲሞም ንባድመ ካብ ጀብሃ ከምዝመንጠሉ ተሰምዐ፥ ኣብ ውሽጢ ውሑዳት መዓልትታት ግን ሚሊሻ ባድመን ሰራዊት ተሓኤን ንባድመ ኣብ ኢዶም ኣእተዉዋ። ነዚ ንምብዓል ድማ ሃገርዊት ክፍሊ ሙዚቃን ባህልን ተሓኤ ንባድመ ክትከይድ ተወሰነ። ኣብ ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት ይኹን ኣብቲ ሽዑ ብብጻይ ኢብራሂም መሓመድ ዓሊ ዝምራሕ ዝነበረ ጊዝያዊ መሪሕነት ኣብ ፖለቲካዊ ስራሓት ተመዲበ ስለዝነበርኩ ንባድመ ንክኸይድ ስለ እተመደበ ነታ ድሮ ጉዕዞኣ ጀሚራ ዝነበረት ሃገርዊት ክፍሊ ሙዚቃን ባህልን ኣርከብኩዋ። ስዉእ መልኣከ ተኽለ እውን በዚ ዝጠቐስኩዎ ምኽንያት፤ ናይታ ጊዝያዊት ናይ ውግእ ህጹጽ ኩነታት መሪሕነት ኣባል ብምንባሩ፤ ኣብ ባድመ ተረኺቡ ነበረ። ኣብ ባድመ ዝተባዕለ በዓል ፍጹም ካብ ሓንጎልካ ዘይድምሰስ ነይሩ። ስዉእ መልኣከ ተኽለ፤ ነቲ ተኣኪቡ ዝነበረ ብዝሒ ዝነበሮ ህዝቢ ባድመ፤ ኩሉ ጊዜ ዘዕልላን ቅንዕቲ ኮይና ዝተሰመዓቶን ዘረባ ተዛረበ፤ ”ባድመ መሬት ኤርትራኳ እንተኾነት፤ ኢትዮጵያውያን እውን ዝርከብዋ ዓዲ ኢያ፤ ሎሚ ኩሎም ተቐማጦ ባድመ ዜግነቶም ብዘየገድስ፥ ከም ቀደሞም ብሕውነትን ብሰላምን ሓቢሮም ምንባር ክቕጽሉ ይግባእ”ዝትሕዝቶኡ ተዛረበ፤ ህዝቢ እውን ብሓጎስን ጥቕዒትን ተቐበሎ።

ኣብቲ እዋንቲ ዝሰምዖ ዝነበርኩ ታሪኽ ባድመ ከምዚ ኢዩ። ቅድሚኡ ባድመ ዝፈልጣ፤ ከብቲ ናይ ስድራይን ካልኦት ሰብ ዓሊግድርን ክረምቲ ሓሊፉ ሳዕሪ ምንቃጽ ኣብ ዝጅምረሉ እዋናት፤ ተጓስየን ዝኸዳሉን ክሳብ ወርሒ 6 (ሰነ) ዝጸንሓሉ ቦታ ከምዝነበረ ኢዩ። ኣብ ሜዳ ምስ ተሰለፍኩ ግን፤ ተቓለስቲ ትግራይ ክንቀሳቐሱ ኣብ ዝጀመሩሉ እዋናት፤ ሽራሮን ባድመን ናትና ስለዝኾና ግደፉልና ከም ዝበሉ፤ ጀብሃ ድማ ነዘን ቦታታት እዚኣተን ካብ ጸላኢ ናጻ ኣውጺኣ ዝሓዘተን ከምዝኾና፤ ግን ሽራሮ ናይ ትግራይ ምዃናን:ክወስድዋ ከም ዝኽእሉ ግናኸ ብዙሓት ኤርትራውያን ስለ ዝነብርዋ ብኸመይ ምስ ሰውርኦም ከም ዝቕጽሉ ምዝርራብ ከምዘድሊ፤ ንባድመ ብዝምልከት ግን መሬት ኤርትራ ከምዝኾነትን ንዓኣቶም ከምዘይትምልከትን ከም ዝገለጸትሎም ኢየ ዝፈልጥ። ህዝባኣዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ብቐጻልነት ምስ መሪሕነት ተሓኤ ብጉዳይ ባድመ ኣብ ሜዳ ኤርትራ ኣኼባታት ተካይድ ምንባራ እፈልጥ። ካብቶም ናይቲ ኣኽIአባ ተሳተፍቲ ብወገን ተሓኤ ብህይወቶም ዘለዉ ብጻይ ኢብራሂም መሓመድ ዓሊ፤ ብጻይ ተስፋይ ወ/ሚካኤል (ደጊጋ) ከምኡ’ውን ኢብራሂም ቶቲል (ኣብ ማእሰርቲ ህግደፍ ዝርከብ) ኢዮም። ብተንታን ካብቶም ክርከቡ ዝኽእሉ ክምለሽን ክግለጽን ዝከኣል ኢዩ። ኣብ 1979ዝተገብረ ናይ መወዳእታ ይመስለኒ ርክብ ድማ፥ ተሓኤ ከምዚ ዝስዕብ ሓሳብ ኣቕሪባ ተሰማሚዖም ከኣ፡ ”ንባድመ ንሕና ናህና ንብላ ንስኻትኩም ድማ ናህና ትብልዋ ኣለኹም፥ ሎሚ ክልቴና ሓደ ናይ ሓባር ጸላኢ ደርጊ ኢዩ ዘለና፥ ነዚ ጸላኢ ምስ ሰዓርና፤ ነዚ ብባዕዳውያን ዝተሓንጸጸ ዶባትና ብዓለምለኻዊ ሕጊ ደረጃ ብሓባር ሓቲትና ፍታሕ ንረኽበሉ።” ዝትሕዝቶኡ ነበረ። ኣብ 1981ሕወሓት ንባድመ ዝሓዘትሉ ኣገባብ ከኣ ነዚ ውዕል ዝጠሓሰ ኢዩ ነይሩ። ሽዑ ግን እንታይከ ዘይተገብረ?