ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ህዝቢ ኤርትራ ከም ዝኾነ ካልእ ህዝቢታት ዓለም  ዘይሓልፍን ዘይነጽፍን በዓል ክቡር ባሕሪ ታሪኽ እዩ።  ኩሎም ካብዚ ህዝባዊ ባሕሪ ዝወጹ፡ ኣብ ጉዳይ ሃገሮምን ህዝቦምን ተመሳሳሊ ኣተሓሳስባ ብዘለዎም ዜጋታት ዝምስረት ፖለቲካዊ ሰልፊ፡ ውድብ፡ ማሕበርን ካልእ ምልዕዓልን ከኣ ኣካል ናይዚ ህዝቢ ካብ ምዃን ሓሊፉ፡ ምስ ህዝቢ “ናይ ሓደ ቅርሺ ካለኣይ ገጽ እየ” ኢሉ ክንየትን ክመዓራረን ኣይክእልን። ብኣተሓሳስባኡ ናይ ህዝቢ ተቐባልነት ክረክብ ክጽዕርን ህዝቢ ነቲ ይምእመኣኒ እዩ ዝበሎ እምነቱ ከንብረሉን ከኣ  ንቡር እዩ።

እቲ ንቀጻልነቱ ከድልዮ እንከሎ፡ ህዝብና ንዘለዎ ፍቕሪ ሃገርን ንሰማእታቱ ዘለዎ ዓሚቕ ክብርን፡ መዝሚዙ  ንገዛእ ርእሱ ምስ ህዝቢ ክጠብቕን ከደባለቕን ዝህቅን ጉጅለ ህግደፍ ግና፡ ብዘይካ ሓይልን ዓመጽን ኣካል ህዝቢ ኤርትራ ከብሎ ዝኽእል ኣተሓሳስባን  ሕጋዊ ምትእስሳርን’ኳ  የብሉን። ሓደ  ምእንቲ ህዝቢ ይቃለስ እየ ዝብል ውድብ ወይ ሰልፊ፡ ቅድሚ መላእ ህዝቢ ክውክል ምምጥጣሩ፡ ኣቐዲሙ ምስቶም ውሱናት ኣባላቱ ዘተኣሳስሮ ትካላዊ መስኖ፡ ዝምረሓሉ ቅዋምን ንከዕውቶ ዝትልሞ ሸቶ ክህልዎን ከኽብሮን ንዘውጸኦ ሕግታት ዘለዎ ምእዙዝነት ከውሕስን ክበቅዕ ይግባእ።

ብመንጽርዚ ክንርእዮ እንከለና፡ እቲ ኣብ ማእከል ጐልጐል፡ ብዘይካ ጉልበት ጥልመትን ካልእ እንዶ ዘየብሉ ክነሱ፡ “ካልእ  ገጽ ናይ ህዝቢ ኤርትራ እየ” ክብል ዘይሓፍር ጉጅለ ህግደፍ፡ ነቶም ዝርካቦም ንገለን ኣእሚኑ ንገለን ከኣ ኣደናጊሩ ወይ ብግዝያዊ ጠቕሚ  ኣስዲዑ ኣብ ጐኑ ዘሰለፎም ኣባላቱ’ኳ ካብ ዝጠልሞም ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ነቲ ብሕጋውን ዲሞክራስያውን ምርጫ ዘይኮነስ፡ ብኢደወነኑ ከካብቲ ዝደለዮ ኩርነዓት እንዳቆንጠረ ዘቖሞ መሪሕነታዊ ኣካላቱ ካብ ዝጥንጥኖ እውን ሎሚስ ቀደም ኮይኑ እዩ። ናይቲ ዝሽቅጠሉ ጉጅለ ጉባአ ወይ ናይ መሪሕነታዊ ኣካላቱ ኣኼባ ዝበሃል ቋንቋ ካብ መዝገቡ ቀደም ሓኺኽዎ እዩ። ነዚ ዕሙት ኣካይድኡ ንዝነቐፉ ኣካላት ከኣ ብኸቢድ ገበን ይኸሶም። ስለዚ ጉጅለ ህግደፍ ኣንዳተጸልጸለን እንዳደስከለን ቅድም ናብ ጉጅለ ኢሳያስ ወሪዱ። ሎሚ ከኣ እነሆ  ኣብ ኢድ ሓደ ውልቀ መላኺ ባእታ በጺሑ። ነዚ ኣቐሚጦም በቲ ሓደ ወገን እቲ ጉጅለ ንህዝቢ ኤርትራ ከም ዝውክል፡ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ህዝቢ ኤርትራ ናይቲ ጉጅለ መራሒ ብዘመሓላልፎም ውሳነታት፡ ብዝወስዶም ጽሉላት ስጉምትታትን ከም ሳዕቤናቱ ናይ ዝፍጠር ገበን ከም ዝሕተትን ኣምሲሎም ከቕርብዎ ዝፍትኑ ከጋጥሙ እንከለዉ ካብ ምግራም ሓሊፉ ዘተዓዛዝብ እዩ። “ሕነ ቀራናትስ ንጓዕማማት” እውን የብል።

መብዛሕቶም ኣሚነምሉ ድዮም ተገሪሆም ኣባላት እቲ ጉጅለ ዝነበሩ ኤርትራውያን  ካብ ዝርሕርሕዎ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ ኣሎ።  ምርሕራሕ ጥራይ ዘይኮነ ምእንቲ ራህዋን ቅሳነትን ህዝቦም ኣንጻርቲ ጉጅለ  ይቃለሱ ኣለዉ። ከምቲ “ካብ ብሱል ጥረ ኣይሰኣንን” ዝበሃል ግና ኣዝዮም ውሑዳት ጌና በቲ ቀደም ዝጀመርዎ ካብ ጭረሖ “ንኺድ ጥራይ” ዘይተመልሱ እውን ኣለዉ። እንተኾነ ናይ ግዜ ጉዳይ እንተዘይኮይኑ እዞም ውሑዳት እውን ነቲ ጉጅለ ራሕሪሖም ኣካል እቲ ቃልሲ ምእንቲ ለውጢ ከም ዝኾኑ ዘጠራጥር ኣይኮነን።

እቲ ጉጅለ ኣይኮነንዶ ንህዝቢ ኤርትራ ክውክል ከምቲ “ኣደኻስ ብስም ኣይትወጽዕካ” ዝበሃል፡ ነቲ ብዲሞክራስን ፍትሕን ዘቀናጅዎ ጉጅለኡ እውን ከም ዝጠለሞ ካብ ዘመልክቱ ኣብነታት፡ እቲ ኣጀማምራ ዝምድናኡ ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ከም ኣብነት ዝውሰድ እዩ። ነቲ ዝምድና ንምጽብባቑኳ፡ “ዝምድና ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን” ኢልካ ንምጥማቑ እንተተፈተነ፡ ናይ ክልተ ህዝብታት ዘይኮነ ናይ ክልተ “መራሕቲ” ጥራይ ምንባሩ ንክቃላዕ ግዜ ኣይወሰደን። መላእ ህዝቢ ኤርትራስ ይትረፍ፡ ኣባላትን ትካላትን ጉጅለ ህግዲፍ እውን ብዘይካ ኣብ ዝኽሪ መዓልቲ ሰማእታት 20 ሰነ ብመደረ ዲክታተር ኢሳያስ ክጥቀስ እንከሎ እዩ ሰሚዑ። ድሕሪኡ እንተኾነ እውን እቲ ዛዕባ ኣዝዩ ኣገዳሲ ክነሱ፡ ኣብ ኣኼባ ማእከላይ ኮሚተ፡ ኣብ ርክብ ፈጻሚ ኣካል ናይቲ ጉጅለ ወይ ካቢነ ሚኒስተራት ተራእዩ ተወሲኑ ክብል ዘኽእሎ ሓበሬታን ሞራልን ከምዘይነበሮን ክሳብ ሕጂ እንተኾነ እውን ከምዘየብሉ ርኡይ እዩ። ስለዚ እቲ ዝምድና ነቲ ጉጅለ ከም ውዳበ ከም ዘይውክል ንጹር ካብ ኮነ፡ ንህዝቢ ኤርትራ እውን ከም ዘይምልክት ውሁብ እዩ። ውጽኢቱ’ውን ከምኡ እዩ።

ጉጅለ ህግዲፍ ሓጥያት ክፍጽም እንከሎ፡ ምእንቲ መሳኽምቲ ገበን ክኾኖ፡ ፈታዊኡ ተመሲሉ ከም ቁርዲድ ናብ  ህዝቢ ምልሓግን  ምጽጋዕን ኣመሉ እዩ። እቲ ጉጅለ ብኸምዚ ዓይነት መህደሚ  ክጣበብ ምስቲ ሸፋጢ ባህሪኡ ርዱእ እዩ። ንኣብነት ኣብዚ እዋንዚ ምእታው ሰራዊት ኤርትራ ናብቲ ኣብ ትግራይ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ንህዝቢ ኤርትራ ከም ዝምልከቶ ኣምሲልካ ምግላጹ ንሰምዕ ኣለና። ካብዚ ሓሊፉ እቲ ሰራዊት ኣብቲ ውግእ ፈጺምዎ ተባሂሉ ዝኽሰሰሉ ዘሎ ስርቂ፡ ቅትለትን ምዕናው ትካላትን ንህዝቢ ኤርትራ ከም ዘይውክል ፍሉጥ ክነሱ፡ ከምዝውክል ኣምሲልካ ብምቕራብ ክርክርን ክትዕን ይስማዕ ኣሎ።

እቶም ኣብዚ ተሃዋሲ ዛዕባታት ንግደ ህዝቢ ኤርትራ ብዝምልከት ዝከራኸሩ ዘለዉ፡ ቅድሚ ኩሉ ክግንዘብዎ ዝግበኦም መሰረታዊ ጉዳይ፡  ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ገዛእ ጉዳዩ እውን ዝኾነ ይኹን ናይ ምውሳን ተሳትፎ ዘይብሉ ምዃኑ እዩ። ግዳይ ናይቲ ኢሳያስ ዝጽይቖ ካብ ምዃን ግና ዓዲ ኣይወዓለን። ህዝቢ ኤርትራ ንጉጅለ ህግዲፍ ዝቆጻጸረሉ ሕገመንግስታዊ ውዕልን ትካላዊ መራኸብን ዘየብሉ ምዃኑ እውን ግንዛበ ክረክብ ይግበኦ። ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ከቢድ ኣርዑት ምልኪ ይነብር ከም ዘሎ፡ ኣይኮነንዶ ኣብ ድርኩዂት ሃገርና ዘለዉ ተጋሩን ካለኦት ኢትዮጵያውያንን ኣብ ኣዝዩ ርሑቕ ኩርነዓት ዓለም ዘለዉ ወገናት እውን ይፈልጥዎ እዮም። ስለዚ ህዝቢ ኤርትራ ብዘይወዓሎ ክውንጀል ኣይግበኦን። ምናልባት ኮነ ኢሎም ሓጥያት ጉጅለ ህግዲፍ ንምፍዃስ ወይ ንምሕባእ  ንህዝብና ኣብ ዘይወዕሎ ገበን ከእትዉዎን ነቲ ክቡር ስሙ ክድዉኑን ዝህቅኑ ወገናት እንተልዮም “ኣይፋልኩምን ናብ ልብኹም ተመለሱ”  ኢና እንብሎም።

እነሆ “2020 ዓሚ፡ 2021 ድማ ሎሚ ዘበን” ኣብ እንብለሉ ናይ ግዜ ዑደት በጺሕና። እዛ “ሎሚ ዘበን” ኮይና፡ ኣለኹ እትብል ዘላ ሓዳስ ዓመት “ዓሚ” እትበሃለሉ እውን ግዜኡ ሓልዩ ጽባሕ ደበኽ ክብል እዩ። ወዮ ኩሉ ግዜ፡ ናይ ግዜ ጉዕዞ ቅልጣፈ ስለ ዘይወሓጠልናን ማዕሪኡ ዘይንስጉምን ከኣ “መዓልትን ከልብን ከይጸዋዕካዮም ይመጹ” ኢና  እንብል። ከም ሰባ ክንሳ “ሎሚ ዘበንስ ከይተፈለጠትና ሓሊፋ” ምባል እውን ልሙድ እዩ።

እቲ ናይ ዓመታት ምትኽኻእ ክንስዕቦ እንተዘይኮይና ጠጠው ከነብሎ፡ ከነቐልጥፎ ወይ ከነደንጉዮ ኣይንኽእልን ኢና። እቲ ንሕና ኣብ መስርሕ ጉዕዞ ምስ ግዜ ክንገብሮ ዝግበኣና ከምቲ “ግዜ እንከለካ ግዜ ኣይትጸበ” ዝበሃል፡ ዝተዋህበካ ናይ ግዜ ዕድል ዘይምብኻንን ኣብ ኣጠቓቕማኡ ምውሕላልን እዩ። ዓምን ሎሚ ዘበንን ዝረኻኸበኦ ሓላፍነትን ዕማምን ኣለወን። ንሕና ከኣ ምእንቲ ኣብ ሎሚ ዘበን ዕዉታት ክንከውን፡ ኣብ ባሕቲ ዓመት ሰናይ ትምኒት ምግልላጽ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንናይ ዓሚ ተመኩሮና ምልስ ኢልና ክንግምግሞ ይግበኣና። ንዓመታ ከም እትመጽእ እውን ካብ ግምትና ወጻኢ ክኸውን ኣይግበኦን። ናይቲ ገምጋምና ቀንዲ ዕላማ ከኣ ነቲ ኣብ ዝሓለፈ ዘጋጠመና ሕጽረት ንምውጋድን ነቲ ኣውንታ ድማ ዝያዳ ንምሕያሉን እዩ።

ኣብታ ዝሓለፈት ድሮ ዓሚ ኮይና ዘላ 2020፡ ኤርትራና ከመይ ከም ዝሓለፈታ  ኩልና ኤርትራውያን ንርደኦ ኢና። ነቶም ጉዳይ ህዝቢ ዘይዓጦም ሕልናኦም ንህግዲፍ ዘረከቡ ውሑዳት ገዲፍካ፡ ምስሊ ኤርትራ ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ብሰንኪ  ጨካንን ጠላምን ተግባራት ጉጅለ ህግዲፍ፡ ከምቲ ቅድሚኡ ዝነበረ ዓመታት “ሕማቕ ነይሩ” ምባሉ ኩልና እንረዳደኣሉ እዩ ዝብል እምነት ኣለና። ከምቲ “ ነቲ ዝኸፈአ ዝገደደ ኣለዎ” ዝበሃል፡ ጭካነ ህግዲፍ በዚ ክሳብ ሕጂ ዝተዓዘብናዮ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ክወርድ ዝጸንሐ ጭቆና  ጠጠው ዝብል ዘይኮነ፡ ቀጻሊ እዩ። ከምዚ ኣብዚ ዝሓለፈ ኣዋርሕ ዝተዓዘብናዮ፡ ህግዲፍ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ ኢዱ ኣእትዩ ኤርትራዊ መንእሰይ ኣብ ዘይጉዳዩ ክጠጥቕ’ዩ ዝብል ናይ ብዙሓት ኤርትራውያን ትጽቢት ኣይነበረን ይኸውን። እንተኾነ ኮይኑስ ብግብሪ ኤርትራውያን መንእሰያት ከም ዝሞቱ፡ ዝተወግኡን  ሃለዋቶም ከም ዝጠፈአን ርሑቕ ከይከድና ከካብ መቕርብና ንዕዘቦ ኣለና። እቶም ብፍላጥ ይኹን ብዘይፍላጥ ናይ ህግዲፍ ኣበር ንምኽዋል “ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ኣብ ውግእ ትግራይ ኣይተሳተፈን” ክብሉ ጀሚሮም ዝነበሩ ሎሚ ብመርትዖታት መህደሚ ብዘይርከቦ መጻወዲያ ሓቂ ተታሒዞም እዮም።

ኣብቲ ውግእ ምስታፍ ጥራይ ኣይኮነን። ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ኣብ ሲቪላዊ ቅትለትን ንብረቱ ምርሳይን ተሳቲፉ ዝብል፡ ነቶም ራሰይቲ ጥራይ ዘይኮነ፡ ነቲ ዘይወዓሎ ኤርትራዊ እውን ዘሕፍር ስማዕ እዩ። እዚ ጉዳይዚ  ካብ ሓሜትን ሕሹኽሹኽን ሓሊፉ ኣብ ዓበይቲ ማዕከናት ዜና እውን ዝዝረበሉ ኮይኑ ኣሎ። እዚ ዝምታ ንብረት ሲቪላውያን ሓቂ እንተኾይኑ፡ ካብቲ ከይድገም ከነወግዞን ክንመሃረሉን ዝግበኣና ጽዩፍ ተግባራት ሓደ እዩ። ነዚ ከምዚ ዓይነት ምምርሳሕ ምኽኑይ ንምግባር ዝሓለፈ ጌጋታት ምጽብጻብ ውሕሉል ኣይኮነን። እዚ ከምዚ ዝኣመሰለ ተግባር ኣብ ሓደ ነጥቢ ጠጠው ክብልን ክውገዝን ይግበኦ። ምጽብጻብ እንተቀጺሉ ግና “ገበረኒያ ክገብርሲ ዓዲ ነየጋብር” ከም ዝበሃል ኣብ ምፍድዳይ ሕነ ከይንነብር ዘየስግእ ኣይኮነን።

ናብቲ ቀንዲ ጉዳይና ንመለስ። 2021 ካብ 2020 ትርከቦ ዘላ ሓላፍነት ብደረጃ ዓለም እንተመዘናዮ፡ ብፖለቲካዊ፡ ቁጠባውን ማሕበራውን ቅልውላዋት ዝግለጽ  ኣዝዩ ከቢድ እዩ። ኣብ ኤርትራዊ ጉዳይና እንተመጺእና ከኣ ጉጅለ ህግዲፍ ዝኣባጓይላኡ፡ ኣብ መንጐ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልላዊ መንግስቲ ትግራይ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ነብሱ ዝኸኣለ ግድል እዩ። ኣብ መንጎ ሱዳንን ኢትዮጵያን ዝምዕብል ዘሎ ምትፍናንን ኣብዚ ናይቲ ጉጅለ ውጥምቅልቅል ምባልን እውን ንህዝብናን ሃገርናን ስግኣትን ሻቕሎትን እምበር ብስራትን ተስፋን ኣይኮነን።

ኣብቲ ቀንዲ ኣጀንዳና ዘይኮነ፡ ግና ዝጸልወና ውሽጣዊ ምንዓብ ኢትዮጵያ፡ ኣብ መንጎ ኣምሓራን ትግራይን፡ ኣምሓራን ኦሮሞን፡ ኣምሓራን ቤንሻንጉልን፡ ዓፋርን ሶማልን ዝረአ ዘሎ ዘየቕስን ምስሕሓብ ን2021 ከቢድ ብደሆ እዩ። ኣብ ኤርትራ እቲ ኣብ 2021 ዘሰክፍ እዚ ዘድበንብን ዘሎ ዞባዊ ውግእን ሳዕቤናቱን ጥራይ ዘይኮነ፡ እነሆ ምልባዕ ኮቪድ-19ኳ ነዛ ዓዳስ ዓመት ኣብ እንቕበለሉ ሰሙን ኣብ ኤርትራ ብቕልጡፍ ደረጃ ይዓርግ ምህላዉ “ኣብ ርእሲ ዘላታስ ተወሰኸታ” ከም ዝበሃል ኣብ ህዝብና ኣሕዲርዎ ዘሎ ሓድሽ ስግኣትን ዕጽዋን ምግማቱ ዘጸግም ኣይኮነን። ነዚ ኩሉ ስግኣታት ናብ ራህዋ ናይ ምቕያሩ ሓላፍነት ዝስከም ከኣ ባዕሉ ህዝቢ ኤርትራ ምስ ናይ ለውጢ ሓይልታቱ እምበር፡ እቲ መዕጸዊ እንተዘይኮይኑ መኽፈቲ መፍትሕ ዘይፈልጥ ጉጅለ ህግዲፍስ ሓንሳብን ንሓዋሩን ካብቲ ናይ ደሓን ሓዲድ ወጺኡ እዩ።

ኣብዛ ሓዳስ ዓመት  2021 ምስ መላእ ህዝብና ኮይና፡ ካብ ጨንቂ ናብ ራህዋ ፈንጢስና ክንሓልፍ፡ ብዙሓት ካብ ዝሓለፈ ተማሂርና ከነዕርዮም ዝግበኣና ዘይስገሩ ረቛሕታት ኣለዉ። ካብቲ መሪሕ ግደ ዝጻወት ግድን ክማላእ ዝግበኦ ረቛሕታት፡ ሓደ ከኣ ንስለ ምጭራሕን ምእዋጅን ዘይኮነ፡ ብግብሪ ሓቢርካ ክትቃለስ ምኽኣልን ዘይምኽኣልን እዩ። ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት እውን እዚ ግንዛበዚ ነይሩና እዩ። ካብዚ ግንዛበዚ ነቒልና ኢና ከኣ ኣብ ምጥርናፍ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ዝተወሰን ርሕቀት ዝሰጐምና። እዚ ግደታ እምበር ምርጫ ዘይኮነ  ምጥርናፍ ንምሕያል ሎሚዘበን እውን ዝያዳ ዓሚ ኣገዳስነቱ ዕዙዝ ስለ ዝኾነ፡ ካብ ተመኩሮና ቀሲምና፡ ኣሳጉማና ከነቐልጥፍን ኣተሓሕዛና ከነሕይልን ሓላፍነትና ምዃኑ ንካልኢት እውን ክንዝንገዖ ኣይግበኣናን።