ሽዱሽተ  ምዕራባውያን ሃገራት፡ “ንሕና ኣወስትራልያ፡ ካናዳ፡ ደንማርክ፡ ኔዘርላድስ፡ ብሪጣንያን ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካን”  ብዝብል ብ6 ታሕሳስ 2021 ኣብ ዘመሓላለፈኦ ሓጺር ናይ ሓባር መልእኽቲ፡ ኣብዚ እዋንዚ ካብ ኢትዮጵያ ይወጽእ ዘሎ ጸብጻባት ከም ዘሻቕለን ገሊጸን። እቲ የሻቕለና ዝበለኦ ጸብጻብ ብዛዕባ ዘርኢ መሰረት ዝገበረ ብዘይክሲ ዝካየድ ዘሎ ኣዝዩ ሰፊሕ ማእሰርቲ ምዃኑ ኣስፊረን። ብምትሕሓዝ ከኣ እቲ ብ2 ሓዳር 2021 ኣብ ኢትዮጵያ ዝወጸ ናይ ህጹጽ ግዜ ኣዋጅ ውሱን ዓሌት ዓሊምካ ንምእሳር ቅቡል ምኽንያት ጌርካ ክውሰድ ከምዘይግበኦ እውን ናይተን ሃገራት ሓባራዊ መግለጺ ጠቒሱ።.

ብናይ ኢትዮጵያ ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰልን ኣምንስቲ ኢንተርናሽናልን ዝወጸ ናይ ሓባር ጸብጻብ፡ ኣብ ልዕሊ ተጋሩ ሰፊሕ ማእሰርቲ ከም ዝተፈጸመ ጠቒሱ፡ እቲ ማእሰርቲ ተኸተልቲ ሃይማኖት ኦርቶደክስ፡ ካህናት፡ ብዕድመ ዝደፍኣ፡ ኣደታን ህጻናትን ከም ዘጠቓልል ኣብቲ ናይ 6 ምዕራባውያን ሃገራት መልእኽቲ ተጠቒሱ። ሰባት ብዘይ ኣፍልጦ ቤት ፍርድን ሰብኣዊ ብዘይኮነ ኣገባብን ከም ይእሰሩ ከም ዘለዉ እውን ኣብቲ መልእኽቲ ተጠቓሊሉ። መብዛሕትኡ ተግባራት ማእሰርቲ ዓለም ለኻዊ ሕጊ ዝጠሓሰን ብህጹጽ ጠጠው ክብል ዝግበኦ እዩ ዝበለ እቲ መልእኽቲ፡ እቲ ተግባር ብዓለም ለኻዊ ተቘጻጸርቲ  እዋናውን ቀጻልን ምክትታል ክግበረሉ ከም ዝገባእ ድማ እቲ መልእኽቲ ጸዊዑ።.

ብምቕጻል እቲ መልእኽቲ፡ ደጊምና ነቲ ዝፍጸም ዘሎ ግህሰ ሰብኣዊ መሰል ዝምልከት ዘለና ዓሚቕ ሻቕሎት ንገልጽ ምስ በለ፡ እቶም  ኣብቲ ናይ ሰብኣዊ ኮሚሽን ሕቡራት ሃገራትን ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ኢትዮጵያን ናይ ሓባር ጸብጻብ ዝተጠቕሱ፡  ምስቲ ኣብ ኢትዮጵያ ዘሎ ግርጭት ብዝተተሓሓዘ፡ ብኹሎም ወገናት ዝተፈጸሙ፡  ወሲባዊ ግህሰትን ካልእ  ህውከትን፡ የሻቕሉና’ሎ ኢሉ። ኩሎም ወገናት ንምክልኻል መሰል ሲቪላት፡ ሰብኣውነትን ክኢላታት ጥዕናን ወሲኽካ ብመንጽር ዓለም ለኻዊ ሕግታት ግቡኣቶም ክፍጽሙ ኣብቲ መልእኽቲ መጸዋዕታ ቀሪቡ።

ኣብቲ ናይ ሓባር መልእኽቲ ከም ዝተጠቕሰ፡ ነቲ ኣብ ኢትዮጵያ ዘሎ ጸገም ውግእ መፍትሒ ከምዘይኮነ ሰፊሩ። በዚ መሰረት ንዝኾነ ኣብ ዝሓለፈ ዝተፈጸመ፡ ዝፍጸም ዘሎን ኣብ መጻኢ ዝፍጸምን ግህሰት ኣብ ልዕሊ ሰቪል ንነጽግ። ኩሎም ዝምልከቶም ተዋሳእቲ ውግእ ጠጠው ከብሉ ይግባእ። ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ከኣ ካብ ኢትዮጵያ ይውጻእ ዝብል እውን ኣካል ናይቲ ሓባራዊ መልእኽቲ እዩ።

እቲ መልእኽቲ ናይ 6 ምዕራባውያን ሃገራት ኣብ መወዳእታ፡ ኩሎም ወገናት  ናይ ምዝታይ ዕድል ንምኽፋት ብዘይቅድመ ኩነት ተኹሲ ተጠው ምባል ክሓልፎም ዘይግባእ ዕድል እዩ ምስ በለ፡  ኢትዮጵያውያን ብኣካቢ ፖለቲካዊ መስርሕ፡ ሓባራዊ ምርድዳእን ሕጋዊ መስርሕን ሃገሮም ክሃንጹ ይግበኦም። ኣብ ርእሲዚ ኩሎም ተግባራት ግህሰትን ሰብኣዊ ጥሕሰትን ዝምልከቶም ኣካላት ተሓተቲ ክኾኑ ይግበኦም ክብል እቲ መጸዋዕታ ይዛዝም።

ምንጪ ስእሊ,EMBASSY OF THE STATE OF ER

ኤምባሲ ኤርትራ ኣብ ኣሜሪካ “ኣሚሪካዊ ኣባል ባይቶ ኢለምዎ” ንዝበሎ ብምቅዋም ተጸራሪ መግለጺ ከም ዘውጸአ ፈነወ ቢቢሲ ሓቢሩ። እቲ መግለጺ ነቲ እቶም ኣሜሪካዊ ኣባል ባይቶ ብራድ ሀርማን “ኤርትራ ናብ ትግራይ ሰብኣዊ ረዲአት ከይኣቱ ወደባታ እንተዓጽያ ሓይሊ ባሕሪ ኣሜሪካ ንግዳዊ ንጥፈታታ ከተዓናቕፎ ከም ዝኽእል ምግላጾም” ጠቒሱ ሓይሊ ክንጥቀም ኢና ንዝበልዎ “ዘሰንብድ እዩ” ኢልዎ። መግለጺ እቲ ኤምባሲ ኣተሓሒዙ ኤርትራ ረዲአት ናብ ኢትዮጵያ ከይኣቱ ከምዘይትዕንቅፍ እውን ሓቢሩ።

እቶም ኣባል ባይቶ ኣሜሪካ፡ ኣብቲ ኣብ ኢትዮጵያ ይካየድ ንዘሎ ውግእ ብዝምልከት ዘካየድዎ ኣኼባ ፍሉይ  ኮሚተ ጉዳያት ወጻኢ፡  ምስ ዝምልከቶም ኣሜሪካውያን ሰብ መዚ ኣብ ብፍሉይ ኣብ ዝተመያየጥዎ ነቲ ንኤርትራ ዝምልከት ሓሳብ ከም ዘልዓልዎ እቲ ዜናዊ ጸብጻብ ኣስፊሩ። ኣብቲ ኣኼባ መብርሂ ዝሃባ ኣብ ጉዳያት ወጻኢ ኣሜሪካ ሓላፊት ኣፍሪቃ ወ/ሮ ሞሊ ብወገነን  ዝምድና ኣመሪካን ኤርትራን "ኣሉታዊ" ምህላዉ ብምጥቃስ፡ ሰብኣዊ ረዲአት ብወደባት ኤርትራ ናብ ትግራይ ንምብጻሕ ዘሎ ተኽእሎ ጸቢብ ምዃኑ ኣሚተን።

እቶም ተወካሊ ካሊፎርንያ ኣባል ባይቶ ኣሜሪካ፡ ኣብቲ ዝተጠቕሰ ፍሉይ ኣኼባ ፡ ኣመሪካ ብቐጥታ ብነፈርቲ ህጹጽ ረዲኤት ናብ ትግራይ ከተብጽሕ ትኽእል እንተኾይና'ውን ነተን ሓላፊት ጉዳያት ኣፍሪቃ ተወኪሰምወን። ኣብቲ ወኸሰኦም  "ንምዃኑ፡ እቲ ዝህብዎ መልሲ'ኳ እፈልጦ'የ፡ ግና ንመንግስቲ ኤርትራ፡ መግቢ ኣብ ወደባት ኤርትራ ከነራግፍን፡ ማካይንና ብቐጥታ ናብ ትግራይ ክኸዳን ዘፍቅድ እንተኾይኑ ሓቲናዮዶ" ኢሎም። እተን ሓላፊት ጉዳይ ኣፍሪቃ ብወገነን ኣብ ዝሃበኦ መልሲ፡ "ከም'ቲ ትፈልጦ፡ ኣብዚ እዋን'ዚ ምስ ኤርትራ ዘለና ዝምድና ኣሉታዊ'ዩ” ድሕሪ ምባል፡ እቲ ተኽእሎ ከም ዘየለ ደጊመን ኣተንቢሀን።

ኣብቲ ኣኼባ ተሳታፊ ዝነበሩ፡ ኣሜሪካዊ ሓላፊ ምምሕዳር  ጉዳያት ምብራቕ ኣፍሪቃ ዶ/ር ዳያና ፑትማን  ብወገኖም  ክሳብ ሕጂ፡ ካብቲ ኣብ ዝሓለፈ ወርሓት ናብ ትግራይ ክኣቱ ዝነበሮ ሰብኣዊ ረዲኤት 11 እሚታዊት ጥራይ ከም ዝኣተወ  ነቶም ኣብቲ ኣኼባ ዝተሳተፉ ኣባላት ባይቶ ሓቢሮም።

ህግደፍ ካብ ነዊሕ ግዜ ጀሚሩ ንፖሊሲ ኣሜሪካ ብፍላይ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ክነቅፍ ዝጸንሐ እዩ። መንግስቲ ኣሜሪካ ብወገኑ ኤርትራ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ ኢድ  ኣብ ኣእትያ፡ ኣብ ትግራይ ብዝፈጸመቶ በደልን ግህሰታትን ኣብዚ ቀረባ ግዜ ኣብ ልዕሊ 4ተ ኣገደስቲ ትካላታን 2ተ ላዕለዎት ሓለፍቲ ናይቲ ኣብ ኤርትራ ዝገዝእ ዘሎ ህግደፍን ኣቐዲሙ ድማ ኣብ ልዕሊ ሓለቓ ጠቕላላ ወተሃደራ ስታፋ፡ እገዳ ከም ዝወሰነት ይዝከር። እቲ ኣሜሪካ ኣብ ልዕሊ ኤርትራ እትወስዶ ስጉምቲ ቀጻሊ ከም ዝኸውን እውን ናይ ብዙሓት ግምት እዩ።

ጸረ-ህዝባውነት ጉጅለ ህግደፍ  ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራ ጸሓይ ዝወቐዖ ሓቂ ካብ ዝኸውን ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ኣብ ቅድሚ ሕረብተ-ሰብ ዓለም እውን ብፍላይ ውግእ ኢትዮጵያ እናገደደ ይኸደሉ ኣብ ዘለወሉ፡ ብኽንድቲ ናይ ህዝቢ ኤርትራኳ እንተዘይኮነ፡ ብዝያዳ ዝንጸር ዘሎ  እዩ።  ሕብረተ-ሰብ ዓለም ንምኽኒያት መረረን ሻቕሎትን ህዝቢ ኤርትራ ብዘራጉድ መልክዑ ብፍላይ ኣብ ግህሰት መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰል፡ ብተግባር ብዘይተሰነየ ስምዕታ ”ዓገብ” ካብ ዝብል ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ንኹሉቲ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ዝፍጽሞ በደላት፡ ምስ ካለኦት ኣካላት ዘለዎ ኣዝዩ ሻሕካር ዝምድናን ግጉይ ምምሕዳሩን ዝተዓዘቡ ኣካላት ንኤርትራ “ናይ ኣፍሪቃ ሰሜን ኮርያ”  ዝብል ሳጓ ካብ ዝህብዋ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ብዙሓት  ወገናት ከኣ እቲ ሳጓ ብምጽግጋዕ ዝተዋህበ ክኸውን ይኽእል እምበር፡“ናይ ህግደፍሲ ካብ ምምሕዳር ሰሜን ኮርያ ዝኸፈአ እዩ”  ዝብል ሚዛን እዩ ዘለዎም።

ምምሕዳር ህግደፍ ክሳብ ክንድዚ ካብ ኤርትራ ሓሊፉ ኣብ ቅድሚ ሕብረተ-ሰብ ዓለም ዝተወገዘሉ ምኽንያት ሚስጢር ኣይኮነን። ናይ ዜጋታት ሓሳብካ ናይ ምግላጽን ምውዳብን መሰል ዝነጽግ፡ ብዘጽደቕዎ ሕግን ብዝመረጽዎ ኣካልን ናይ ምምሕዳር መሰል ዝኸልእ፡ ቁጠባ ሃገር ንህዝቢ ኣግሊሉ ባዕሉ ዝግብት፡ ካብቲ ብቐጥታ ዝምልከቶ ዘቤታዊ ጉዳዩ ሃዲሙ ዕድመ ስልጣኑ ንምድልዳል፡ ምስ ናይ ርሑቕን ቀረባን ወገናት ኣካላውን ሓሳባውን ውግእ ዝኸፍት፡ ብመሰረቱ ከኣ “ኤርትራ ናይ ህዝባ ዘይኮነትስ፡ ናተይ ጉጅላዊ ንብረት እያ”  ካብ ምባል ድሕር  ስለ ዘይብል እዩ።

ህዝቢ ኤርትራ ክሳብ ሕጂ ኣብ ትሕቲ “ምስ ናይ ዝኮነት ሃገርን ህዝብን ተመኩሮ ይመሳሰልዩ”  ዘይበሃል ፍሉይ ኣርዑት ወጽዓ እዩ ዝነብር ዘሎ።  ንከምዚ ዝኣመሰለ ብደረጃ ዓለም ከይተረፈ ዝተወገዘ  ናይ ህግደፍ መግዛእታዊ ኣተሓሳስባ፡ ውሑዳት ደኣ ይኹኑ እምበር፡ ዓደግቲ ኣለዉዎ ክበሃል እንከሎ ዘየስደምም ኣይኮነን። እዞም ኣብዚ እዋንዚ ናይ ህግደፍ ኣተሓሳስባ ዝገዝኡ መን እዮም? ዝብል ሕቶ ወርትግ ዝቐርብ እዩ። ናይዚ ገበነኛን መናቖትን ኣተሓሳስባ ገዛእቲ ኤርትራውያን፡ ጸቢብ ረብሓኦም ምስ ህልውና ናይዚ  ጉጅለ ዝተቖራነየ፡ ቅድሚ ድሕነትን ህልውናን ህዝቢ ኤርትራ ጠቕሞም ዝሰርዑ እዮም። ሰኣን ኣፍልጦ ተገሪዞም ዝተወስዱ እውን ኣይሰኣኑን። እቶም ኣብዚ እዋንዚ ናቶም ርኢቶ ዘየብሎም፡ ናይ ኢትዮጵያውያን ጥርዓን ከራጉዱ ባንዴራ ኤርትራ ምስ ናይ ኢትዮጵያ ኣመዓራርዮም ዲኖ ለቢሶም ኲናት ጨቢጦም፡ ኣብ ፈቐዶ ኣደባባያት ዓለም ሆ! ክብሉን ክድብሉን ዝውዕሉ ዘለዉ ነውራማት፡ መስመሮም ስሒቶም ነቲ ጽሉል ኣተሓሳስባ ናይ ዝገዝኡ ኤርትራውያን ኣብነት ጌርካ ዝውሰዱ እዮም።

ኣብዚ ወሳኒ ጽልዋኡ  ኣብ ኤርትራ እውን እናኸበደ ዝኸይድ ዘሎ  ውግእ ኢትዮጵያ፡ መጻኢ ዕድል ናይታ ሃገር ክትግምቶ ናብ ዘጸግምን ዝተሓላለኸን ደረጃ ይበጽሕ ከም ዘሎ ኣብ ግንዛበ ኩልና ዘሎ እዩ። ኤርትራ ኣብ ትሕቲዚ ስሱዕ ምምሕዳር ህግደፍ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ ክትገብሮ ኣብ ዘይነበራ ኣዝዩ ብዝኸፈአ ደረጃ፡ ኣካልዚ ኣብ ኢትዮጵያ ዝሕቆን ዘሎ ናይ ሓድሕድ ውግእ ኮይና ኣላ። ሒዛቶ ዘላ ምስሊ ከኣ ናይ ሻራነት፡ ዝምታን ምስዋርን እዩ። ብሰንኪዚ   ጉጅለ ህግደፍ ኮነ ኢሉ ዝፈሓሶ ውዲት፡ ኤርትራዊ ንብረትን ግዜን ኣብ ዘይግበኦ ይባኽን ኣሎ። ዝያዳ ኩሉ ከኣ ኤርትራውያን መንእሰያት ግዳይ ይኾኑ ኣለዉ። ዋላኳ ክሳብ ሕጂ ነቲ ዶብ ሰጊርካ ኣብ ኢትዮጵያ፡ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ዝወርድ ዘሎ ሓደጋ ብዝምጥን ልዑል ድምጺ “ስለምንታይ?” ኢሉ ዝሓትት ኤርትራዊ ህዝባዊ ድምጺ ኣብ ውሽጢ ሃገር እንተዘይተሰምዐ፡ ኣብ ዘይቦትኡን ዘይምልከቶን ዝፈስስ ዘሎ ደምን ዝኽስከስ ዘሎ ኣዕጽምትን  መንእሰያት ኤርትራ ዓው ኢሉ ዝቃወምን “ንኣተሓሳስባ ህግደፍ ኣይግዝኦን እየ” ዝብል ድምጺ ብዓውታ ዝቃለሓሉን ግዜ ርሑቕ ከምዘይከውን ናይ ብዙሓት ግምት እዩ። ጉጅለ ህግደፍ ምስ ኣተሓሳስባኡ ንምውጋድ እንቃለስ ዘለና ወገናት ከኣ ነዚ ድምጺ ውጹዓት ተጸናጺና ከነሰስኖን ከነጉለሖን ይግበኣና።  ስልጣኑ ቅድሚት ሰሪዑ ኣብ ክንዲ ዘተ ንውግእ ዝመረጸ መራሒ ኢትዮጵያን ብልጽግና ዝበሃል ሰልፉን ንናይ ኢስያስ ናይ ጥፍኣት ኣተሓሳስባ ኣብ ዝዓመረ ዕዳጋ ብዝለዐለ ክብሪ ዋጋ ዝገዝኡ ናይ ግዳም ሓይሊታት ኮይኖም  ተመዝጊቦም ኣለዉ።

ናይ ግዜ ጉዳይ እንተዘይኮይኑ፡ ኣተሓሳስባ ህግደፍ ንመሸጣ ዝወርደሉ ዕዳጋ ሓንሳብን ንሓዋሩን ከም ዝዕጸው ዘጠራጥር ኣይኮነን። መሰረታዊ ዕላማ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ’ውን ንሱ እዩ። “ክሳብ ዝሓልፍ የሕልፍ” ንከይከውን ግና ምቅልጣፉ ናይ ግድን’ዩ። እዛ ሎሚ ዝለዓለት ሸማቲት  ኣተሓሳስባ ህግድፍ  ኮይና ዘላ ኢትዮጵያ’ውን ግዝያዊት ዓሚል እያ። ምኽንያቱ ዜጋታታ ካብቲ ጉጅለ ዝግዛእ ኣተሓሳስባ ከምዘየዋጸኦም ተረዲኦም ድሮ የጉረምርሙ ስለ ዘለዉ። ናይቲ ምእንቲ ንህልውናኡ ኤርትራውያን ወተሃደራት ዶብ ሰጊሮም ህይወት ዝኸፍልሉ ዘለዉ ሰልፊ ብልጽግና ደገፍትን ተኸፈልቲ ምዃኖም ኣብ ኣደባባይ ዝንገረሎምን፡ ከም በዓል ተራራ ኔትዎርክ፡ ታምራት ነገራ ዝኣመሰሉ ናይ ማሕበራዊ ሚድያ ኣዳኸርትን ፈከርትን “ናይ ኢሳያስን ኣብይን ዝምድና ቀይሕ ባሕሪ ዘየወንነና እንተኮይኑ ትርጉም የብሉን” ክብሉ ንሰምዖም ኣለና!። ዋንኡ ዘቕለሎ ንብረት ጓና ስለ ዘየኽብሮ፣ ኢሳያስ ብዝኸፈተሎም ዕድል፡ ዘስምዕዎ ካልእ ብደዐ እውን ኣሎ። ድሕሪ ኣብ ትግራይ ምዕዋትና ናብ ኤርትራ እንዳተኮስና ዘይኮነ፡ ስንና እንዳመወጽና ኢና ንኣቱ” ዝብልዎ ንዕቀት፡ “ክላእ ኣበይ ከይበጽሑ” ኢልካዮ ጥራይ ዝሕለፍ ዘይኮነ፡ ኣርሑቑ ዝጥምት ናይ መኸተ ቅሩብነት ዝሓትት’ዩ። ንኸምዚ ዓይነት ደረቱ ዝሓለፈ ድፍረትን ምቁንጻብ ልኡላውነት ኤርትራን ኢሳያስ ኣፈወርቂ ይኹን መንግስቲ ኣብይ ኣሕመድ ጥሉል ኣራሚ መልሲ ዘይምሃቦም ድማ  ሳዕቤኑ ዘሰክፍ እዩ።

ኤርትራውያን ቅድም ልኡላውነት ሃገርና ንምዕቃብ፡ ቀጺሉ ከኣ ምእንቲ ሰላማ፡ ልምዓታን ዲሞክራሲኣን ንቃለስ ኣለና። እቲ እንገዝኦ ኣተሓሳስባ  ከኣ ነዚ ዘሐይልን ዘደንፍዕን ጥራይ እዩ ክኸውን ዝግበኦ። እዚ ኣቕጣጫ ናይ መብዛሕትና ኤርትራውያን ምርጫ ኮይኑ፡ ብቐጥታ ኮነ ብተዘዋዋሪ፡ ብኣፍልጦ ኮነ ብግርህና ናይ ህግደፍ ጸረ ህዝቢ ኣተሓሳስባ ዝሽየጠሉ ዕዳጋ ከዐምሩ ዝፈትኑ ውሑዳት ወገናት ከም ዘለዉ እውን ዘይከሓድ እዩ። ስለዚ ኣብ ቅድሜና ዘሎ መሰረታዊ ሃገርን ህዝብን ናይ ምድሓን ቃልሲ መዳያቱ ብዙሕ ኮይኑ፡ ዓንዲ ማእከሉ ዘይህዝባዊ ኣተሓሳስባ ህግደፍ ዝሽየጠሉ ዕዳጋታት ንሓዋሩ ምዕጻው ምዃኑ ኣይንዘንግዕ።