http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ህዝቢ ኤርትራ ብዝሓለፎን ዝሓልፎ ዘሎን ኩነታት ርቡሕን ሕጉስን ኣይኮነን። ናይ ዘይምርብሑን ዘይምሕጓሱን መሰረታዊ ጠንቂ ድማ፡ ኣብ ኣርዑት ዋኒን ህዝቢ ዘይዋኒኑን ኣብ ስልጣን ምቕጻሉ ጥራይ ቅድሚት ዝሰርዕን ምምሕዳር ጉጅለ ህግደፍ ምጽማዱ እዩ። ዝርዝራዊ መግለጺ ናይቲ ንህዝብና ዘየቕስኖን ዘየሕጉሶን ኩርኳሕ ሰፊሕ ኮይኑ፡ ብፍላይ ኣብዚ እዋንዚ ንህልውናኡ ከም ህዝቢ ኣብ ሓደጋ ከይወድቕ ዘስግእ ኮይኑ ዘሎ እዩ።

ህዝቢ ኤርትራ ነቲ ናብ ከምዚ ደረጃ ዘውደቖ ምምሕዳር ህግደፍ ንዝተወሰነ ግዜ ተጸሚሙ ዝሓሸ ማሕበረ-ቁጠባዊ ህይወት ከምጽኣሉ ተጸብይዎ እዩ። እንተኾነ እቲ ምጽማሙ ነቲ ዝኸፈአ ናብ ኣዝዩ ዝኸፈአ ዝወስድ እምበር ራህዋን መስተርሆን ዘምጽአ ኣይነበረን። ኣብ መስርዕ ቃልሲ ኣንጻር ምምሕድር ህግደፍ ክኣቱ ከኣ ግድን ኮይንዎ። እንተኾነ ቃልሱ ኣንጻርቲ ጉጅለ ውሁድን ውዱብን ስለ ዘይኮነ፡ ኣብቲ ዝደለዮ ግዜ ዝተጸበዮ ለውጢ ከመዝግብ ኣይበቐዐን። እቲ ዝበረኸ ኣንንጻር ህግደፍ ክስመዖ ዝግበኦ ናይ ቃልሲ ድምጺ ናይ ምፍጣር ጻዕሩ ግና ቀጺሉ። ክሳብቲ ጸዊዑ ዘስምዕ ወቒዑ ዘድምዕ ድምጺ ዝፈጥር ቃልሱ ክቕጽል ግድን ስለ ዝኾነ፡ ሎሚ እውን ብኽንድቲ ክብርኾ ዝነበሮኳ እንተዘይኮነ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ቃልሲ ዓዲ ኣይወዓለን።

ህግደፍ ንህዝቢ ኤርትራ፡ በቲ “ርእዩ ከምዘይረኣየ፡ ሰሚዑ ከምዘይሰምዐ”  ስቕታኡ ስለ ዝደንደኖ፡  ኣብ ክንዲ ናብ ውሽጣዊ ዘቤታዊ ዋኒኑ፡ ናብ ደገ ከም ዘመዓዱ ናይ ምግባር ሓደገኛ ኣጀንዳኡ ብዝተፈላለየ ኣገባብ ቀጺልዎ። ምስ ሱዳን፡ የመንን ጅቡትን ዘካየዶም ዘይግሉጽ ዝምኽንያቶም ውግኣትን ኣንጻር ንናጽነት ኤርትራ ዘበርከታ ሃገራትን ኣህጉራዊ ትካላትን ዝጽሕትሮ ዝነበረ ጽልኢ ዕላማኡ ምድህላልን ኣቓልቦ ምቕያርን እዩ ነይሩ። ህዝቢ ኤርትራ ነዚ ኩሉ ጸይቅታት ህግደፍ ዝህቦ ዝነበረ ግብረ-መልሲ ስቕታ ምዃኑ ድማ፡ ኣንጻር ኢትዮጵያ ናይ ክልተ ዓመታት ደማዊ ውግእ ኣባሪዑ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ኣደዳ ሞት፡ ምዕናው ንብረትን ካብ መነባብሮኻ ምምዝባልን ገይርዎ። ዘየሰሓሕብ መሬት ኤርትራውን ኣግሂሱ። ነዚ ዝጻረር ሓያል ድምጺ ህዝቢ  ብእዋኑ ኣይተሰምዐን። እዚ ስቕታዚ እውን ንህግደፍ በቲ ኣፍራሲ መንገዱ ንክቕጽል ዘሻደኖ ተመኩሮ እዩ።

ውግእ ምስ ኢትዮጵያ 1998-2000፡ ብፍላይ ኣብቲ እዋኑ ናይ ኤርትራ ዶብን ልኡላውነትን ንምዕቃብ ከም ዝተኻየደ ኣምሲልካ ኣመላኺዕካ  ተገሊጹ እዩ። ድሕሪ ዝተወሰነ ግዜ ግና ናይ ጉጅለ ህግደፍ ህልኽ፡ ቂምን ኣብ ስልጣን ምቕጻልን ዝደረኾ  ጸላእቲ ናይ ምዕዳም ወልፊ ምንባሩ ተቓሊዑ እዩ። ኢሳያስ ኣፈወርቂ ባዕሉ “ህዝቢ ኤርትራ ክልተሻብ ተዛሪብካ ኢሉ ኣይሓተንን እዩ” ብዝብል ንዕቀትን ብደዐን ተጠሊዑ ደጋጊሙ  “እቲ ውግእ ናይ ዶብ ኣይነበረን” ክብል ተሰሚዑ። ምስ መንግስቲ ኢትዮጵያ ብመሪሕነት ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ብዛዕባ ምጥራር ዶብ ክዛረበሉ ዝኽእል ኩነታት ተፈጢሩ ኣብ ዝተባህለሉ መድረኽ እውን፡ ቀዳምነቱ ምጥፋእ መሪሕ ውድብ ትግራይ፡ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) እምበር ጉዳይ ምምልካት ዶብን ልኡላውነትን ከምዘይነበረ ጸቒጡ ንምጥቃስ “ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ክልተ ህዝብታ እዮም ዝብሉ ታሪኽን ሓቅን ዘይፈልጡ እዮም” ኢሉ ሓጪጩ እዩ። እቲ ዘገርም ግና ሎሚ እውን ከምቲ “ብዘበን ውበ ዝጸመመ፡ ውበ ክብል ነበረ” ዝበሃል ነቲ ኢሳያስ ዝጠንጠኖ ጉዳይ ልኡላውነት ከኳማስዑን ብኣኡ ከመኻንይሉን ዝውዕሉ “ደገፍቱ ኢና” በሃልቲ ምህላዎም እዩ።

 ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን 1998-2000፡ ሕጋውን ዲፕሎማስያውን መልክዕ ሒዙ ምስ ተወገነ’ “ደጊም  ሕሳብና ንግበር፡ ናብ ውሽጣዊ ኤርትራዊ ህዝባዊ ጉዳያትና ነድህብ” ንዝበሉ ፖለቲከኛታትን ጋዜጠኛታትን ብዘይምሕረት ኣሲሩን ሰዊሩን። መማረጺ ፖለቲካዊ ኣተሓሳስባታት ኣብ ምቕራብ ተስፋ ተነቢሩለን ንዝነበራ ዕሸል ናይ ብሕቲ ጋዜጣታት ዳግማይ ከምዘይትንሰኣ ዓጽይወን። ነቶም ዝኣሰሮም እሞ ካብ ቀደም ከይወዳደርዎ ዝሰግኦም ዝነበረ ፖለቲከኛታት በብዓይነቱ ናይ ክድዓት ኣስማት ጠቂኑን ብዘይንሕስያ ኣጸሊሙን ካብ ህዝቢ ክንጽሎም ብምሉእ ዓቕሙ ጽዒቱ። ኣብቲ ኩነታት ሓያሎ ደገፍቱ ኤርትራውያን   ኣብ ክንዲ ኣብ ጐኒ’ቶም ኣንጻር ምምሕዳር ኢሳያስ ዓገብ ዝበሉ፡ ግዳያት ማእሰርቲ ዝኾኑ ዝስለፉ፡ ነቲ ናይ ህግደፍ ክስን ጸለመን ኣራጒዶም ረብሓኦም ዝጻረር ድምጺ ኣስሚዖም። ህግደፍ “ብወያነን ምዕራባውያንን ዝተገዝኡ ከደዓት” ኢሉ  ክኸሶም እንከሎ ዘሰነይዎ ኤርትራውያን ነይሮም።  ሎሚ እውን ከምቲ “ዋላ ትንፈር እምበር፡ ጤል እያ” ዝበሃል፡ ናብ ውነኦም ዘይተመልሱን ከየመዛዘኑን ዘዝበሎ ዝደግሙ ዳመቕቲ ህግደፍ ኣለዉ።

እዚ ሸፋጢ መንገዲ ህግደፍ፡ በቲ ሓደ ወገን ነቲ ተስፋ ዝነበሮ ናይ ለውጢ ምንቅስቓስ ንድሕሪት መሊስዎ እዩ። ብኣንጻሩ ነቲ ክሳብ ሕጂ ዝሃልል ዘሎ ጉጅለ በቲ መንገዲ፥ ዕንወት፡ ክሕደትን ወጽዓን ክቕጽል ኣተባቢዕዎ። እነሆ ከኣ ክሳብ ሎሚ መመሊሱ ከጋድድ እምበር ናይ ምምሕያሹ ምልክት ኣየርኣየን። ከም ኣብነት ናይዚ ሎሚ ሓደጋኡ ኣብ ልዕሊ ኤርትራን ህዝባን ዳርጋ ተለሚዱ፡ ሓደገኛነቱ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያን ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃን ሓደገኛ ኣጀንዳ ኮይኑ ክውገዝን ክኹነንን ንከታተሎ ኣለና። ብሓፈሻ ኣብ ሰሜን ኢትዮጵያ፡ ብፍላይ ድማ ኣብ ትግራይ ዘሎ ካብ ምብራስ ንብረትን ትካላትን ጀሚርካ ክሳብ ሰብኣዊ ጽንተት ይፍጸም ምህላዉ ዘሰከፎም ኩሎም ወገናት፡ ሰላማዊ መፍትሒ ክርከብ ክምሕጸኑ እንከለዉ፡ “ሓይልታት ኤርትራ ካብ ውግእ ኢትዮጵያ-ትግራይ ይውጽኡ” ዝብል ሓሳብ ከየቃልሑ ኣብ ዘይሓልፍሉ ደረጃ በጺሖም ኣለዉ። ህዝቢ ኤርትራ ብሰንኪ ሓይልታት ህግደፍ ኣብ ጉዳይ ትግራይ ዘይምኽኑይ ኢድ ምእታዉ፡ መነባብሮኡ ይከላበት፡ ህይወት ኣሽሓት ይኸፍልን ሃብቱ ይባኽንን ኣሎ።  ህዝቢ ኤርትራ ንህግደፍ ከወግድ ዝኽእል ካብ ናይ ቅድሚ ሕጂ ዝሓየለን ዝሰመረን ድምጹ እንተዘየስሚዑ ድማ እቲ ሳዕቤን በዚ ሎሚ በጺሕዎ ዘሎ ደረጃ ዝድረት ኣይክኸውንን እዩ።

ፖለቲካዊ ሓይልታት ለውጢ ኤርትራ፡ ኣብዚ ሓድሽ ተረኽቦ ትግራይ ኣተሓሳስባኦምኳ እንተ ተኸፋፈለ፡ “እቲ  ንኢድ ኣእታውነት ህግደፍን ሳዕቤናቱን ዝኹንን” ወገን ዝዓበየ ክፋል እዩ። ዝተፈላለዩ ዞባውን ዓለምለኻውን ትካላትን ማሕበራትን ሳዕቤን ኢድ ኣእታውነት ህግደፍ ንህዝቢ ኤርትራ እውን ብዝኸፍአ ከየረኻኽበሉ ብምስጋእ፡ መዓልታዊ ኢልካ ክውሰድ ብዝከኣል ናይ “ኢድኩም ካብ ዘይምልከተኩም ውግእ ሰሓቡ” ድምጾም የስምዑ ኣለዉ። ኩሉዚ ግና ነቲ ናይ ህዝቢ ኤርትራ ወሳኒ ድምጺ መመላእታ እምበር ዝትከኦ ኣይኮነን። ስለዚ ህዝቢ ኤርትራ ብዘይምስምስን ናይ ካለኦት ኢድ ምጽባይን ኣንጻር ህግደፍ ዝበረኸ ድምጹ  ከስምዕ ደጋጊምና ንጽወዕ ኣለና።