http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ኣብዚ እዋንዚ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃን ከባቢ ቀይሕ ባሕርን ኣዝዩ ይሕቆን እዩ ዘሎ። ኣብዚ ዝሕቆን ዘሎ ማዕበል ጉዳይ፡ ኢትዮጵያ ኣብ ውሽጣ ካብ ትግራይ ጀሚርካ ክሳብቲ ካልእ ጫፋ ብኣርባዕተ መኣዝና መትሓዚ ስኢኑ ዘሎ ህውከት፡ ምስ ሱዳንን ግብጽን ብጉዳይ ዓብይ ግድብ ኣባይ ኣትያቶ ዘላ ምስሕሓብ፡ ምትፍናን ሶማልያ ምስ ኬንያን ውሽጣዊ ጉዳያን፡ ህውከትን ውግእን ዝማእከሉ ረብሓ ህዝብታት ኣብ ግምት ዘየእተወ ሰለስተ ዓመቱ ክደፍን ሒደት ኣዋርሕ ተሪፍዎ ዘሎ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ንኣብነት ዝጥቀሱ እዮም። ኤርትራ ብዘይካቲ ምስ ከባቢኣ እትካፈሎ ዘላ ጸገም፡ ናታ ልዕሊ 30 ዓመታት ዝዕድሚኡ ክሳብ ሎሚ  ብግቡእ ዝስመዓሉ መድረኽ ከይረኸበ ዝጸንሐ ጉጅለ ህግደፍ ዝጠንቁ ዘቤታዊ ጸገም ኣለዋ።

እዚ ናይ ከባቢና ጸገም ኣብቶም ብቐጥታ ዝምልከቶም ተዋሳእቱ ጥራይ ዝደረተ ኣይኮነን። ካብዚ ሓሊፉ ናይ ብዙሓት ነናቶም ፖለቲካዊ ሕሳብን ውድድርን  ዘለዎም ወገናት ቀልቢ እውን ይስሕብ  ኣሎ። ዝስማዕ ዘሎ ድምጺ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት፡ ሕብረት ኤውሮጳ፡ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካን ካልኦት ሓያላትን ንኣብነት ዝጥቀስ እዩ። እዘን ትካላት ብሓፈሻ ብዛዕባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ብፍላይ ከኣ ብዛዕባ ኤርትራን ኢትዮጵያን ይእከባን ይብተናን ይሰማምዓን ይፈላለያን ኣለዋ። ኣብ መወዳእታ ብፍላይ ንኢሳያስ ዋጋኡ ኣብ ዝህብ ቀጻዒ ስምምዕ ከበጽሓ ከኣ ናይ ብዙሓት ኣዝዩ ናብ ሓቂ ዝቐረበ ግምት እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ዝተፈላለያ ሰብኣውን ረድአታውን ትካላት ኣሕዲርዎ ዘሎ ሻቕሎት ቀሊል ኣይኮነን። ቅድሚ ሕጂ ተግባሩ ፈሊጡ ኣጽቂጡ ዝነበረ ዲክታተር ኢሳያስን ሓቢእዎ ዝነበረ ኤርትራዊ ኣበሳን እውን ቃልዕ ወጺኦም ካብቲ  ኢሳያስ ዝደልዮ መንገዲ ወጺኦም መዛረቢ ዝኾኑ ዘለዉ ይመስሉ።

ኢሳያስ ኣፈወርቂ ቅድም ኣብቲ ሰፊሕ ፖለቲካዊ ዛዕባ ኢትዮጵያ፡ ደሓር ከኣ ኣብቲ ኣብ ትግራይ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ብዓሰርተ ኣጻብዕቱ ምእታዉ፡ ንናይ ከባቢና ፖለቲካዊ ወጥሪ ዝያዳ ካብ ዝወጠርዎ ጠንቅታት ሓደ እዩ። ወዮ “ዓገብ” ክበሃል እንከሎ ምጽቃጥ ዝለመደ ጉሒላ ኢሳያስ፡ ሎሚ “ሰራዊትካ ካብ ውግእ ትግራይ ኣውጽእ” ዝብል፡ ዘይምሕር ዝመስል ቀጢን ትእዛዝ ተዋሂብዎ ኣሎ። እዚ ከምቲ “ከይተጸውዐ ዝመጸ፡ ከይጸገበ ወጸ” ዝበሃል፡ መራሒ ኢትዮጵያ፡ ንምስሊ ኢሳያስ ከጸባብቕ ክብል ህላወ ሰራዊት ኤርትራ ኣብ ትግራይ ክሓባብእ ጸኒሑ፡ መህደሚ ምስተሳኣነ ግና እነሆ “መራሒ ኢትዮጵያ ሰራዊት ኤርትራ ኣብ ትግራይ ምእታዉ ተኣሚኑ” ዝበል ዜና ጌና ቀለሙ ከይደረቐ፡ “ሰራዊት ኤርትራ ካብ ትግራይ ክወጽእ እዩ” ክብል ሰሚዕናዮ። ብወገን ኤርትራ ዝተዋህበ መግለጺ ግና ብዛዕባ ምውጻእን ዘይምውጻእን ሰራዊቱ ካብ ትግራይ ከይጠቐሰ’ዩ ተዘርጊሑ። ስለዚ ካብዚ ብዛዕባ ሓደ ጉዳይ  ብበይኑ ትሕዝቶ ዝወጸ መግለጽታት ነቒልካ ከምቲ ወዲ ገብሩ “ኣየናይ ክካሓድ ኣየናይ ክእመን፡ መልክዕ ሰብ ለቢሶም ዕንቅርቢት ተመን” ዝበሎ እዩ ኮይኑ ዘሎ።

ብዛዕባ ምውጻእ ሰራዊት ኤርትራ ካብ ውግእ ትግራይ  ሰዲህኤ፡ ሎሚ እንድግፎ ጥራይ ዘይኮነ፡ ካብ ኣጀማምራኡ እውን ዘይተቐበልናዮ እዩ። ከም መወከሲ፡ ድሕሪ ውግእ ኣብ ትግራይ ምብራዑ፡ ንዕኡ ብዝምልከት ዝተጋብአ ፍሉይ ኣኼባ ማእከላይ ባይቶ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ነቲ  ዘሕዝን ተረኽቦ  ብግቡእ መዚኑ፡ “…  ማእከላይ ባይቶ ሰዲህኤ፡ ብሓደ ወገን  ሰራዊት ኤርትራ ባዕሉ ካብቲ ኣትዩዎ ዘሎ ዘይቅኑዕ ውግእ ነብሱ ከውጽእ ክጽዕር፣ ብኻልእ ወገን ድማ፡ ህዝቢ ኤርትራ እዞም ኣብ ዘይምልከቶም ውግእ ተኣጒዶም ዘለዉ ደቁ ብዝቐልጠፈ እዋን ናብ ሃገሮም ክምለሱ ብኹሉ ዝከኣሎ መገድታት ክቃለስ ጻውዒትና ነቕርብ።”  ዝበሎ  ምዝካር ይከኣል።

እቲ ብዘይትካላዊ ኣገባብን ዘይግሉጽ መስርሕን ዝተጀመረ፡ ደፋእቱ ዘይተፈልጡ ናይ ሆይሆይ ዝምድና ኢሳያስ ኣፈወርቅን ኣብይ ኣሕመድን ከምዚ ዓይነት ወዛል መግለጽታት ከውጽእ ተገማቲ እዩ። እዞም ዘይረግኡ ክልተ ሰባት ናይ ህዝብታት ሓላፍነት ዝስመዖምን ትካላዊ ኣሰራርሓ ዝኽተሉን ነይሮም እንተዝኾኑ፡ ብዛዕባ ክንድዚ ዝኣክል ተሃዋሲ ናይ ዓለም ኣጀንዳ ኮይኑ ዘሎ ጉዳይ “ምውጻእ ሰራዊት ኤርትራ ካብ ትግራይ” ናይ ሓባር መግለጺ ክወጽኡ እንከለዉ፡ ዝጸሓፈሉ ቋንቋ ተመሪጹ ዕላዊ ክታማት መራሕትን ኣርማታት ሃገራትን  ኣሰንይዎ ክዝርጋሕ መተገብአ። ግና ከምኡ ኣይተገብረን። ምኽንያቱ ኣጀማምራ ናይቲ ስምምዖም እውን ብባህሪኡ ናብዚ ንዕዘቦ ዘለና ህውተታ ዝወስድ እዩ።  “ምናልባት  ዘይተሰማምዑ ከይኮኑ’ሞ፡ ካብቲ ዘይብሱል ዝምድና ነናቶም መህደሚ ኣቕጣጫ ይመርጹ ከይህልዉ” ንዝብል ሓሳብ እውን ፈጺምካ ቦታ ትነፍጎ ኣይኮነን።

ኤርትራውያን ካብዚ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ኣብርሃ  ምስ ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ  ዝገበሮ ዝምድና ከሲርና እምበር ኣይከሰብናን። እዚ ስግንጢር ሰብኣይ ግና፡ ከምዚ ብምግባሩ ነታ “ኣይከሰርናን” እትብል ቃል መውጽእ ኣፉ ገይርዋ ጸኒሑ። ልኡላውነትና ብሰንክዚ ግዕዙይ ቅዲ ዝምድና ኢሳያስ ኣብ ሓደጋ ኣሎ። ምስ ህዝቢ ትግራይ ምፍዋሱ ነዊሕ ግዜ ኣብ ዝወስድ ቅርሕንቲ ኣእትዩና። ብዓብይኡ ከኣ ኤርትራውያን ጉዳዮም ኣብ ዘይኮነ ሓዊ ጠቢሱ ኣወዲእዎም። ኢትዮጵያ እውን ከምቲ “ጥቓ ዓጋም ዝተጸገዐት ቆልቋል ክትነብዕ ትነብር” ዝበሃል፡ እነሆ ቀዳማይ ሚኒስተራ ንኢሳያስ ጐቲቱ ኣምጺኡ፡ ኣብ ኣዝዩ ዓሚቕ ክሳራን ቅልውላውን ኣውዲቕዋ። ካብ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት ጀሚርካ ምስኣ ጥዑይ ርክብን ዲፕሎማሲያዊ ዝምድናን  ዝነበሮም ኣካላት ኣርሒቐምዋ። ብዓብይኡ ከኣ ኢትዮጵያ ኣብዚ ሕጂ  መውጽኢኡ ጠፊእዋ ዘሎ እዉጅን   ዘይእዉጅን ውግኣትን ህውከትን ዝወደቐት ብሰንኪ ምስዚ ነቲ “ይመርሖ ኣሎኹ” ዝብሎ ህዝቢ ኤርትራኳ ዘይኮነ  ዲክታተር ምዝማዳ እዩ፡ ኢሎም ዝድምድሙ ኢትዮጵያውን ዓው ኢሎም ኣብ ኣደባባያት ምዝራብ ጀሚሮም ኣለዉ።

“ኣመለኛ ልማደኛ” ከም ዝበሃል፡ ኢሳያስ ምናልባት ሎሚ እውን፡ እታ ተሪፋቶ ዘላ መጻወቲት ካርታ ንሳ ጥራይ ስለ ዝኾነት፡ ከዳህልል ይፍትን ይኸውን። ሓደ ካብቲ ክገብሮ ዝኽእል ፈተነ፡ ነቲ ኣህጉራዊ ጸቕጢታት ከም ዝተቐበሎ መሲሉ “ይወጽእ ኣለኹ” እንዳበለ፡ ወተሃደራዊ ክዳውንትን ካልእ “ከየቃለዓኒ” ዝብሎ ምልክታትን ቀያይሩ፡ ኣብ ትግራይ ክቕጽል ይሕልን ይኸውን። በቲ ካልእ መዳይ ውን መደባት ኢሰያስን ኣቢይን ስለዘይፍለጥ፡ ኢሰያስ “ምርግጋእ ኢትዮጵያ ከም ቀዳማይ ዕላማና ኢና ንወስዶ” ስለ ዝብል፡ ሓይልታቱ ናብ ካልእ ወጥሪ ዝርከቦ ከባብታት ኢትዮጵያ ኣውፊሩ ቦታ  ሰራዊት ኢትዮጵያ  ይትክእ ይኸውን። እንተኾነ ዓሚ ሎሚዘበን ስለ ዘይኮነ፡ ሎሚ ኣብ ዓይኒ ብዙሓትን ሓያላትን ኣትዩ ስለ ዘሎ መሕብኢ ኣይክረክብን እዩ።

ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ብሰንኪ ውዲታት ኢሳያስ ኣፈወርቂ ኣብ መዋጥር ኣትዩ ከም ዘሎ ርዱእ እዩ። እንተኾነ ካብ ዝተፈላለዩ ኩርነዓት ዝስምዑን ዝግመቱን ጸብጺብካ፡ ኩነታቶም ጋና ኣፍካ መሊእካ “ውዲታቶም ተቓሉዑስ ኣብ ዝፋትሕሉ ደረጃ በጺሖም” ዘብል ኣይኮነን’ሞ ምክትታል የድሊ።