http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ደንበ ታቓውሞ ኤርትራ ኣብ ዞባና ብዝፍጠር ምዕባለታት ክጽለው ከም ዝጸንሐ ንኹላትና ብሩህ እዩ። ብመንጽርዚ ክሳብ ክንድቲ’ኳ እንተዘይኮነ ኣብ ቱንዚያ፡ ግብጺ፡ የመን፡ ሱዳን ደሓር ከኣ ኣብ ኢትዮጵያ ብዝተጋህዱ ፖለቲካዊ ምዕባለታት ኣይተጸለናን ማለት ኣይኮነን። ብፍላይ ከኣ እቲ ኣብ ናይ “ኣይሰላም ኣይውግእ” ደረጃ ዝጸንሐ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ናብ ትካላውን ግሉጽን ዘይኮነ ዝምድና መራሕቲ ክልቲአን ሃገራት ጥራይ ኮይኑ ምስ ተረፈ ብቀረባ ተጸሊና ኢና።

ካብዚ ዘይመትከላዊ ዝምድና ዝተፈላለዩ ወገናት ነናቶም ትጽቢት ነይርዎም። ንሕና ሓይልታት ለውጢ ኤርትራ እውን ከምኡ። ኣብዚ ትጽቢታት  “ኩነታት ኤርትራ ድዩ ንኩነታት ኢትዮጵያ ክጸልዎ፡ ወይስ ብኣንጻሩ እዩ ክኸውን?” ዝብል ናይ ብዙሓት ሕቶ ነይሩ። ኣብቲ እዋንቲ ኩነታት ኤርትራ ከምቲ ክሳብ ሕጂ’ውን ዘለዎ፡ ወጽዓን ጭቆናን ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ሱር ዝሰደደሉ፡ ኩነታት ኢትዮጵያ ከኣ ለውጢ ዘድበንብነሉ መድረኽ ብምንባሩ፡ ኣብ ኤርትራ ጽልዋ ከሕድር እሞ ህዝብና ዝርበሓሉ ለውጢ ትንፋስ ክሰኩዕ ናይ መብዛሕትና ግምት ነይሩ። ንዝተወሰነ ግዜ እውን ምስቲ ዶባት ኤርትራን ኢትዮጵያን ቀጥዒ ብዘይነበሮ ተኸፊቱ፡ ህዝቢ ኤርትራ ካብን ናብን ኢትዮጵያ ክውሕዝ እንከሎ፡ ዝተፈላለዩ ቀረባት ከኣ ካብ ኢትዮጵያ  ናብ ኤርትራ ምስ ወሓዘ ወዮ ግምትና ሓቂ ዝኾነ ይመስል ነይሩ።

እንተኾነ እዚ ክጅመር እንከሎ እውን ብፍላይ ብወገን ኤርትራ ካብ ምስ ሓደ ወገን ተፋቒርካ ነቲ ሓደ ምግላልን ሕነ ምፍዳይን ሓሊፉ፡ ግቡእ መልክዕ ዝሓዘን ኣብጽኑዕ ባይታ ዝተሰረተን ኣይነበረን። ነታ ብቐረባ ምስ ኤርትራ ኣብ ብዙሕ መዳያት ኣዝያ እትጸላሎ ክልል ትግራይ ዝጓነየ ዝምድና፡ ንጸቢብ ረብሓኡ ከምዘይውዕል ዝተረደአን ካብቲ ምጽልላው ዝሰገአን ጉጅለ ህግዲፍ   ዘይብሩህ ምስምስ ፈጢሩ ተቐላጢፉ ነቲ ተኸፊቱ ዝነበረ ኣፍደገታት ዓጽይዎ። ቀንዲ ዕላማ ናይቲ መሊስካ ምዕጻው ከኣ እቲ ናይቲ ምጽልላው ኣቕጣጫ ቀይርካ፡ ኣብ ኤርትራ ዝነበረን ጌና ዘሎን ጸረ ህዝቢ ምምሕዳር ኣብ ኢትዮጵያ እውን ጸላዊ ዝኾነሉ ኩነታት ንምፍጣር እዩ ነይሩ።

እዚ ምህዞ ጉጅለ ህግዲፍ ምስቲ ኣብ ኢትዮጵያ ዝተራእየ እሞ ብዙሓት እምነት ኣንቢረምሉ ዝነበሩ ለውጢ  ከምቲ ዝድለ ምስ  ዘይምጉዓዙ  ተደሚሩ እቲ ኢሳያስ ዝደረሶ ድራማታት ጉጅለ ህግደፍ ከም ድሌቱ ዝስዕሰዓሉ ጓይላ ኮይኑ። ናይ ኤርትራ ልኡላውነት ኣብ ስግኣት ምውዳቕን ለውጢ ኣብ ኢትዮጵያ ምኹላፍን ከኣ ናይዚ ምልክታት እዮም። ኣብ ኢትዮጵያ ለውጢ ኣቕጣጭኡ ክቕይር እንከሎ ብዓብይኡ ሃስያኡ ንህዝቢ ኢትዮጵያ ዘገድስ ኮይኑ፡ ብመንጽርቲ ንኢሳያስ ኣብ ዝሰፍሐ ሜዳ ንከኹድድ ዕድል ዝህብ ምዃኑ ከኣ ኣብ ኤርትራ’ውን መሊሱ ለውጢ ረጊጡ ዝዓጹ ብምዃኑ  ዘስዓቦ ኣሉታ እዚ ንርእዮ ዘለና እዩ።

እዚ ካብ ኮነ እምበኣር፡ ህዝቢ ኤርትራን ናይ ለውጢ ሓይልታቱን ቃልሲ ሎሚ እውን ከም ዝቕጽል  ርዱእ እዩ። እቲ ቃልሲ ነዚ ዝተናኸፍናዮ ምዕባለታት ኣብ ግምት ዘእተወ ክኸውን ከኣ ናይ ግድን እዩ። ሎሚ ኣብ ኢትዮጵያ ዝረአ ዘሎ ኩነታት ናይ ኢሳያኣስ ንከባብና  ብመዕቀኒኡ ናይ ምውዳብ ህርፋን ተወሲኽዎ፡ ኣብ ቀጻሊ ውግእ ምእታው ጀሚሩ ኣሎ። ብዙሓት ብኣልማማ ይእሰሩ ኣለዉ። ዓሌታዊ ጐንጽታት መመሊሱ ይገድድ ኣሎ። ንምርጫ ወሲኽካ ብዙሓት ዲሞክራስያውን ሰብኣውን መሰላት ይጠሓሱ ኣለዉ። ሕገመንግስቲ ይጨራረም ኣሎ።  ብፍላይ ኣብ ትግራይ ዝረአ ዘሎ  ደማዊ ውግእ ዘስዓቦ ሞት፡ ምምዝባል፡ ስደትን ጥሜትን ነዚ ዘርኢ እዩ። እዚ ሎሚ ኣይኮነንዶ ንዓና ከም ናይ ቀረባ ጐረቤትን ሳዕቤኑ ዝጸልወናን ንዓለም እውን ዝተነጸረ ርኡይ ሓቂ እዩ። ነዚ ክዉን ሓቂ  ካብ ቅድም እውን ኣይኮነንዶ ንሕና ጉጅለ ህግዲፍ ዕድል እንተረኺቡ ከምዘየናሕሲ እንግምት፡ እቶም ክሳብ ሕጂ ነቲ ጉጅለ “ኣለናልካ” ክብልዎ ዝጸንሑ ወገናትና እውን ከምቲ “ኣደስ ትሓብእ እሞ ሓበላ ዓይኒ ነይትሓብእ” ዝበሃል ዘመኻንይሉ ኣይኮነን።

ናይ ለውጢ ቃልስና ነዚ ኣብ ከባብና ዝርአ ዘሎ ምዕባለታት ኣብ ግምት ብዘእተወ ክንሕዞ ኣለና ክንብል እንከለና፡ ዝያዳ ክንደፍኣሎም  እምበር ንድሕሪት ክንመልሶም ካብ ዘይግብኡና ዋኒናት ሓደ ሓቢርካ ናይ ምቅላስ ኣድላይነት እዩ። ስለዚ ንሓድነትና ኣብ ዝምልከት ክሳብ ሕጂ ተደኲኖም ዘለዉ ናይ ምሕያል፡ ተጀሚሮም ዘለዉ መስርሓት ከኣ ናይ ምቅልጣፎም ጉዳይ ግዜ ዝህብ ኣይኮነን። ኣብዚ መስርሕዚ ካብቲ ዝኸይድ ዘሎ ምዕባለታት ንድግፎን ዘይንድግፎን ተርእዮታት ክፍጠር ውሁብ እዩ። ክንድግፍ ኮነ ክንነጽግ እንከለና እምበኣር፡ በቲ ኣብ ኣዝዩ በሊሕ ምንሕናሕ ዝርከብ ዘሎ ወገናት ዝህቦ ዜናታት ከይተሰለብና፡ ንርትዓውነት ከይጓዕጸጽና፡ ንናይ ክሳብ ሕጂ ኣጠማመትና ከይዘንጋዕና ክኸውን ናይ ግድን እዩ።

 ኣቦመንበር ሰዲህኤ ብጻይ ተስፋይ ወልደሚካኤል (ደጊጋ)፡ ኣብ መኽፈቲ ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ኣብ ዝተኻየደ  ጉባአ ዞባ ሰሜን ኣሜሪካ ሰዲህኤ “ ንሕና ከም ሰልፊ፡ በቲ ማእከላይ ባይቶና ዝወሰኖ መሰረት፡  ብንጹር ክንጐዓዝ ጸኒሕና ኣሎና። ኣብ ትሕቲ ዝዀነ ኩነታት  ኢደ ጣልቃነት ኤርትራ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ ኣይንቕበልን ኣይንፈቅድን ። “ ዝበሎ ከኣ፡ ነዚ ኣብ ግምት ብዘእተወ እዩ።  እቲ ቀንዲ መዕቀኒ ማእከልና ከኣ ናይ ኤርትራን ህዝባን ረብሓ ምዕቃብን  ካብ ኢድ ኣእታውነት ተዓቂብካ ናይ ለውጢ ቃልስና ንቕድሚት ምድፋእን ክኸውን ይግበኦ። ኣብ ናይ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኣሰላልፋና እውን ቦታና ነዚ ኣብ ግምት ብዘእተወ ዝቕየስ ክኸውን ተመራጺ’ዩ። ዝያዳ ኩሉ ከኣ ነዚ ኣብ ዞባና ዝረአ ዘሎ  ብደቂቕ ከነጽነዖን ክንመሃረሉን የድሊ።

ነቶም ኣብ  ዝለዓለ ጐንጽን ውግእን ኣትዮም ዘለዉ ክንሕግዝ ብኡ ኣቢልና ድማ ናይቲ ክፍጠር ዝኽእል ህድኣት ተረባሕቲ ምእንቲ  ክንከውን፡  ናይቲ ጸገም ኣካል ቅድሚ ምዃን፡   ክልቲኦም ሰዓርቲ ዝኾንሉ ኩነታት ምፍጣር  ናይ “ከንበርክኸካ እየ” ኣምር ከምዘየዋጽኦም ከነርእዮም ክንጽዕር ይግበና። ውግእን ህልኽን ግና ካልእ ጐንጺ ዘስዕብ እምበር መፍትሒ ከምዘይኮነ ምርኣይ እውን ኣገዳሲ እዩ። ጉጅለ ህግደፍ ግና ኣብ ከምዚ ዓይነት ኩልኻ ተዓወቲ እትኾነሉ  ህሞት ክነብር ባህሪኡ ስለ ዘይፈቕደሉ፡ እንታይ ይገብር ከም ዘሎ ንዕዘቦ ኣለና። ከምቲ ውግእ፡ ውግእዩ ዘስዕብ ዝበልናዮ፡ ኣብ ትግራይ ውግእ ምስ ተጀመረ፡ እቲ ቅድም እውን ዝተለምደ ምልክታ ዝነበሮም ዶብ ኢትዮጵያን ሱዳንን ናበይ ከም ዝዓረገን ንጉጅለ ኢሳያስ ወሲኽካ ናይ ብዙሓት ናይ ጐንጺ ኣምለኽቲ ድሌት ከም ዝሰሓበን ንዕዘቦ ኣለና። ድሕሪኡ እንታይን ብመንን ከም ዝስዕብ ምግማት እውን ዘጸግም ኣይኮነን። ስለዚ ንሕና እውን፡ ካብዚ ማዕበልዚ ከምዘይንርሕቅ’ኳ ርዱእ እንተኾነ፡ ምስ መንን እንታይን ንገብር ግና ብህድኣት እሞ ከኣ ካብ ኣካይዳ ጉጅለ ህግዲፍ ብዝተፈልየ ክንርደኦ ይግበኣና