http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ኣብዚ እዋንዚ ብሓፈሻ ዓለምና ብፍላይ ከኣ ዞባና ኣብ ከመይ ዝኣመሰለ ምዕልባጥ ከም ዘለዉ ንኹላትና ብሩህ እዩ። ማዕረማዕረቲ ኣዝዩ ኣሰካፊ ኮይኑ ዘሎን መዓስ ከም ዘብቅዕ እውን ዘይፍለጥን፡ ተላባዒ ኮቪድ-19፡ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ እውን ነተን ናይ ህድኣት ኣብነት ኮይነን ክግለጻ ዝጸንሓ ዓበይቲ ሃገራት ከይተረፈ ኣብ ዝብድህ ደረጃ ይርከብ። ህልዊ ኩነታት ምስግጋር ስልጣን ኣብ ሕቡራት መንግስታት ኣሜርካ ከኣ ከም ኣብነት ዝጥቀስ እዩ።

ነዚ ኣብ ዞባና ዝረአ ዘሎ ናዕብታት ተኸቲሉ ክመጽእ ዝኽእል ሓድሽ ፖለቲካዊ ኣሰላልፋ ኣብ ግምት ብምእታው፡ መንግስታት ንዲፕሎማስያዊ ኣጀንደኦም ክንድቲ ንውሽጣዊ ጉዳያቶም ዝህብዎ ቆላሕታ ምናልባት እውን ካብኡ ንላዕሊ ከድህብሉ ኣብ ዝግደድሉ ደረጃ ይርከቡ። ወዮ ኣብ ኤርትራዊ ዘቤታዊ ዛዕባታት፡ መንግስታዊ ሓላፍነት ወሲዱ ተዋሲኡ ሕቶ ህዝቢ መሊሱ ሓድሽ ህሞት ክፈጥር  ዘይተዓደለ ጉሒላ ጉጅለ ህግዲፍ እውን ነዚ ዝረአ ዘሎ ዓለማውን ከባብያውን ቅልውላው መዝሚዙ ካብቲ ተነጺሉ ተሓቢእሉ ዝነበረ ጐዳጉዲ ዓዲ ሃሎ ወጺኡ በታ ዘላቶ ናይ ምጽያቕ ዓቕሙ ላዕልን ታሕትን ይብል ኣሎ። እዚ ጉጅለ ነዚ ናይ ምዝራግ ዕድል ካብ ዝረክብ ካብቲ ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዝተዓራረኸሉ ጸብጺብካ ድሮ 3ይ ዓመቱ ሒዙ ኣሎ።

ካብቶም ናይዚ ንዕዘቦ ዘለና ከባብያዊ ነውጺ ጠንቂ ዝኾኑ ምዕባለታት፡ ኢትዮጵያ ብጉዳይ ኣግእዞ ዲጋ ኣባይ ምስ ሱዳንን ግብጽን ኣትያቶ ዘላ ምስሕሓብን ናብ ውግእ ዓሪጉ ዘሎ ሕገመንግስታውን ፖለቲካውን ምስሕሓብ ዘስዓቦ፡ ኣብ ብሄር ዘተኮረ ሕድሕድ ምቅትታል ከም ኣብነት ዝጥቀሱ እዮም። ኣብ መንጎ ኬንያን ሶማልን፡ ኣብ መንጎ ኤርትራን ጅቡትን ፈኸፍም ዝብል ዘሎ ድጉል ሓዊ እውን ብጽሒት ኣለዎ።

ጉጅለ ህግዲፍ፡ ከምቲ “ዘይሓፍር ድሙስ ገብረማርያም ስሙ” ዝበሃል፡ ጌና ኣብ ውሽጡ ከም ጉጅለ ኮነ፡ ምስ ህዝቢ ኤርትራ ዘይተዓርቀ ይቕረ ዘይበሃሎ፡ ኣዝዩ ዝተረሓሓቐ ፍልልይ እንዳሃለዎ፡ ኣብ ዞባና ዓራቓይን ጐብለል ሓቢርካ ናይ ምንባርን ክኸውን ፈቲኑ። እንተኾነ እቲ ንህዝቢ ኤርትራ ዝጸልኣሉን ዝጭቁነሉን ጠላም ባህሪኡ፡ እንተገሸ እውን ምስኡ ክኸይድ ግድን ስለ ዝነበረ፡ እቲ ብጉልባብ ኣተዓራቕነት ናብ ደገ ኬድካ ምስልኻ ናይ ምጽብባቕ ሕልሙ ኣይሰመረሉን። ምናልባት እውን ደሓን ዝነበሩ ወገናት ንሱ ምስ ገሾም ኣጣቚሱ ዘበኣሶም ከይኮኑ ናይ ብዙሓት ግምት እዩ። ኣብ ውሽጣዊ ግርጭት ኢትዮጵያ ንዝጸንሖ  ናይ ምብላሕ ብጽሒት እውን ዘርኢ እዩ። ምስዚ ኩሉ ግና እታ ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዝጀመራ ጉልብብቲ ዝምድና ቀጺላ። ምቕጻላ ጥራይ ዘይኮነ ሓቀኛ ባህርን ድሌትን ጉጅለ ህግደፍ ካብቲ ዝምድና እንታይ ከም ዝነበረ ናብ እተርእየሉ ናይ ዝርያ  ደረጃ ከም ዝበጸሐት ብግብሪ ተርኢ ኣላ።

ውልቀ-መላኺ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ብዝሰርሖ ንልኡላውነት ኤርትራ ኣብ ምልክት ሕቶ ዘእትው ሓሳዊ ናይ ሰላም ድራማ፡ ናይ ዝተወሰኑ መንግስታት ከባቢና ቀልቢ ስሒቡ ከም ዝነበረ ናይ ቀረባ ተዘክሮና እዩ። ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ ኮይኖም፡ ኣብ ሳዑዲ ዓረብያን ሕቡራት ኤመራትን ከይዶም ዝተመረቕዎን ወርቂ ዝተሰለምዎን ናይዚ ኣብነት እዩ። ብኣንጻሩ ነዚ ጉዳይ ብሓያል ምጥርጣር ዝረኣየኦ ሃገራት ኣለዋ። እዚ ናይ ክልተ “መሓዙት” ኢሳያስን ኣብይን ንፕረሲደንት ሶማልያ ኣኸቲልካ ፈቐዶ ከተማታት ኮለል ምባል፡ ኣባል ኢጋድ ዝኾና ሃገራት ምብራቕ ኣፍሪቃ ብጽቡቕ ዓይኒ ዘይምርኣየን ከም መርኣያ ዝጥቀስ እዩ። ኢሳይስ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ ብማዕዶ ካብ ምጥቛስ ሓሊፉ ኢዱ ኣእትዩ ደም ኤርትራውያን መንእሰያት የፍስስን ስሞም ብራስያን ዓመጽን የጸልምን ኣሎ። ምናልባት እውን ንመጻኢ እንታይ ከም ዝጐተሉ ከይተረደአ፡  በቲ ዘይንታዩ ዝፈሰሰ  ደም ኤርትራውያን  ናይ ልቡ ከም ዝመለኣሉ ጌሩ ወሲድዎ ይኸውን።

ናይ መራሒ ጉጅለ ህግዲፍ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ ኢድ ምእታው፡ ህዝቢ ኤርትራ ብብዙሕ ምኽንያታት ዘይድግፎ እዩ። ሕዝቢ ኢትዮጵያ እውን ኣይደገፎን ጥራይ ዘይኮነ “ስለምንታይ ወተሃደራት ኤርትራ ኣብ ጉዳይና ይኣትዉና?” ዝብል ሕቶ የልዕል ኣሎ። ርሑቕ ከይከድና ናይቲ “ሰሜን እዝ” ዝበሃል ኣካል ሰራዊት ኢትዮጵያ ኣዛዚ ሜጀር ጀነራል በላይ ስዩም፡ ኣብ ከተማ መቐለ ኣብ ዝተኻየደ ህዝባዊ ኣኼባ ብወግዒ፡ “ሰራዊት ኤርትራ ኣብ ውግእ ትግራይ ተሳቲፉ እዩ። እንተኾነ ባዕሉ እዩ ኣትዩ እምበር ኣይዓደምናዮን” ዝበልዎ ዘገርም ዘረባ ምጥቃስ ይከኣል። እዚ ኣበሃህላኦም በቲ ሓደ ወገን ነቲ ገለ ምስ ህግዲፍ ሕግብግብ ዝበሉ ኤርትራውያን፡ እቲ ብስም ናይ ወጻኢ ጉዳያት ሚኒስተር ተላኣኣኺ ኢሳያስ ዝኾነ ዑስማን ሳልሕን  ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብይ ኣሕመድን ክሓባብእዎ ፈቲኖም ዝነበሩ ወተሃደራዊ ጣልቃ ኣእታውነት ህግደፍ ዝቃልዕ እዩ። በቲ ካልእ ወገን ከኣ ናይ ኢሳያስ ኣብ ዘጉዳይካ ናይ ምእታው ክቱር ህርፋን ዘመልክት እዩ። ካብዚ ክዉን ሓቂ ነቒሎም፡ ነቲ ኢድ ኣእታውነት ኣፍደገ ዝኸፈተ ናይ ክልቲኦም መራሕቲ “ዘይግሉጽ”  ክንብሎ ዝጸናሕና ዝምድና “መርህ-ኣልባ” ኢሎም ዝገልጽዎ ኢትዮጵያውያን መስተውዓልቲ ብዙሓት እዮም።

ነቲ ኢሳያስ “ብዕራይሲ ዝበልዖ ሳዕሪ እምበር፡ ዝጽበዮ ገደል ኣይረኣዮን” ዝብል ምስላ ወለድና ከየስተውዓለ፡ ዝኸዶ መንገዲ ተኸቲሎም፡ ዝውጥርዎ ምዕባለታት ክረኣዩ ጀሚሮም ኣለዉ። ምትፍናን ኢትዮጵያን ሱዳንን ናይ ግብጺ ብድሕሪ’ቲ መጋረጃ ደቂቕ ምጽንጻንን ሓደ እዩ። በቲ ካልእ ወገን ከኣ ናይተን ኢሳያስ  ከም ኣንጭዋ ክልተ ዓንዴል፡ ንሓንሳብ ምስቲኣ ንሓንሳብ ከም ምስተን ካለኦት እንዳውደኽደኸ ገንዘብን ንዋትን ዝቕበለለን ዝነበረ ሃገራት ሓድሽ ኣሰላልፋ ይረአ ኣሎ። ሳዑድ ዕረብያ፡ ሕቡራት ኤማራት፡ ባህሬንን ግብጽን ምስታ ኢሳያስ ዝጠለማ ኳታር ተዓሪቐን ኣብ ልዕሊኣ ኣንቢረንኦ ዝነበራ እገዳታት የልዕላላ ኣለዋ። ኣብቲ ዕርቀን ከኣ ረብሓን ልኡላውነትን ሱዳን ምዕቃብ ኣብ ቅድሚት ኣስፊረናኦ ኣለዋ።

ነዚ ተኸቲሉ ናይ “ጠፋእናባ” ብዝመስል ሸበድበድ እታ 2ተ ቀወምቲ ዝኣባላታ ጉጅለ ልኡኽ ኢሳያስ ናብ  ካርቱም ከይዳ። ንጽባሒቱ ከኣ ናይ ሱዳን ልኡኽ ናብ ኣስመራ መጺኡ። እዚ ኩሉ ምዕልባጥ ከኣ፡ ያኢ ኢሳያስስ ንኢትዮጵያን ሱዳንን ዓሪቑ ጉዳያት ከህድእ ይሕልን ከም ዘሎ እዩ ዘመላኽት። እንተኾነ ክሳብ ሕጂ ኣይሰለጦን። ኣብዚ እዩ ከኣ በቶም  ንሕዱር መናቖቲ ባህርያቱ ዝፈልጡ ወገናት “ህግዲፍሲ ይጽይቕ እምበር፡ ኣይዓርቕን” ዝበሃል ዘሎ። ዓራቓይ ክትከውን ብውሕዱ ዘቤታዊ ጉዳይካ ወጊንካ፡ ኣካል ናይቲ ዕርቂ ዘድልዮ ምስሕሓብ ክትከውን ኣይከኣልን። ጉጅለ ህግዲፍ ግና ከምቲ ንዕዘቦ ዘለና በቲ ሓደ ኢዱ ኣብቲ ጐንጺ እንዳቋማጥዐ እዩ፡ በቲ ሓደ ኢዱ  ዓራቒ ክኸውን ዝደሊ ዘሎ።