መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ብሓይሊ መንግስተይ ክግልብጡ ተወዲቦም ንዝበሎም፡ ብራዕዲ ምፍጣር ከሲሱ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኣብ ኢትዮጵያ “ናይ ጸጥታን ደሕንነትን ናይ ሓባር ሓይሊ ዕማም”፡ ዝተባህለ መንግስታዊ ኣካል፡ 47 ብምስጢር ተወዲቦም፡ ኣብ ክልል ኣምሓራ ኣንጻር ሕገመንግስቲ ክንቀሳቐሱ ጸኒሖም ንዝበሎም ብተግባራት ምፍጣር ራዕዲ/terrorism ከም ዝኸሰሰ፡ ናይታ ሃገር መንግስታዊ ማዕከናት ዜና ብ30 ማዝያ 2023 ኣፍሊጠን።
እቲ ሓይሊ ዕማም፡ እቶም ዝኸሰሶም ክልላዊ መንግስቲ ከፍርስሉ ሓሲቦም ዝነበሩ፡ ዝተፈላለዩ ኣጽዋርን፡ ላፕቶፕ ኮምፒተራትን ሰነዳትን ከም ዝሓዘ እውን ጠቒሱ። ኣተሓሒዙ ድማ ኣብ ውሽጥን ኣብ ወጻእን ምስጢራዊ ስርርዕ ዘርጊሖም ናይቲ ክልል ሓለፍቲ ብምቕታል ስልጣን ናይ ምቁጽጻር ዕላማ ከም ዝነበሮም ከሲሱ። እቲ ሓይሊ ዕማም ብዘውጸኦ መግለጺ መሰረት፡ ናይቲ ምስጢራዊ ስርርዕ ኣወሃሃዲ፡ ኢንተልጀንስ፡ ወተሃደራዊ ንጥፈት፡ ፋይናንስን መዲያን ዶ/ር ወንድወሰን ኣሰፋ ከም ዝበሃልን ኣብ ወጻኢ ምስ ዘለዉ 16 ሕሉፋት ጸበብቲ ተወለድቲ ኣምሓራ ርክብ ከም ዝጸንሖ ጠቒሱ።
ምስዚ ብዝተተሓሓዘ እዚ ናይ ምስጢር ስርርዕ ኣብ ክልል ኣምሓራ ብህዝቢ ተመሪጾም ኣብ ዝተፈላለዩ መንግስታዊ ጽፍሒ ሓላፍነት የገልግሉ ንዘለዉ 450 ሰባት ኣወጊዶም ብናታቶም ሰባት ናይ ምትካእ መደብ ከም ዝነበሮም ሓቢሩ፡ ካብ ወጻኢ ናብ ኢትዮጵያ ዝኣቱ ገንዘቦም ብኸመይ ይመሓድርዎ ከም ዝነበሩ ድማ ካብ መርመራ ብዝበጻሕኩዎ ብዝብል ኣስፊሩ።
ድሕሪ ምውጻእ እቲ መግለጺ ዝተፈላለዩ ወገናት፡ ናይቲ መንግስቲ ክሲ ኣብ ዓውዲ ፖለቲካ ከም ዝተሳዕረ ዘመልክት እምበር፡ ሓቅነት ዘለዎ ኣይኮነን ይብልዎ ኣለዉ።
ፈጻሚ ሽማግለ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ብ26 ሚያዝያ 2023 ህጹጽ ኣኼባ ብምጽዋዕ፡ ብዛዕባ ህልዊ ኩነታት ሱዳን ሰፊሕ ዳህሳስ ኣካይዱ። ድሕሪቲ ዳህሳሱ መፍትሒ ዝበሎም ነጥብታት መሰረት ብምግባር ናብ ዝምልከቶም ኣካላት መጸዋዕታ ከቕርብ እንከሎ፡ ነቲ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ብ20 ሚያዝያ 2023 ዘውጸኦ ጋዜጣዊ መግለጺ ብምድጋፍ ምዃኑ ኣንጺሩ።
ኣኼባ ኣብ ዳህሳሱ፡ ህዝቢ ሱዳን ብነዊሕ ዝተሓላለኸ ታሪኽ ዝሓለፈ፡ ብፍላይ ኣብ ትሕቲ ፕረሲደንት ሱዳን ነበር ጀነራል ዑመር ሓሰን ኣልበሺር ዝምራሕ መንግስቲ ንሰላሳ ዓመታት፡ ምስዚ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ትሕቲ ህግደፍ ዝሓልፎ ዘሎ ዝመሳሰል መሪር ህይወት ዘሕለፈ ምዃኑ መዚኑ። እንተኾነ ህዝቢ ሱዳን፡ ነዚ ወጽዓ ሓንጐፋይ ኢሉ ዘይተቐበለ ተባዕ ህዝቢ ስለ ዝኾነ፡ ተኸታታሊ ቃልሲ ኣካይዱ፡ ብ2019 ንስርዓት ዑመር ሓሰን ኣልበሽር ምውጋዱ ተስፋ ዝህብ ከም ዝነበረ ዘኪሩ።
ህዝቢ ሱዳን ምምሕዳር ዑመር ሓሰን ኣልበሺር ንምውጋድ ኣብ ዘካየዶ መሪር ቃልሲ፡ ናይ ሰራዊት ሱዳን ዝተወሰነ ምትሕብባር ምርካቡ ዝተገንዘበ ኣኼባ ፈጻሚ ሽማግለ፡ ድሕሪ ውድቀት ዑመር ኣልበሺር ህዝቢ ሱዳን ናብ ብህዝቢ ዝተመርጸ ሕገመንግስታዊ ምምሕዳር ዘብጽሕ መሰጋገሪ ስርዓት ንምፍጣር ኣብ ዘካየዶ ቃልሲ’ውን ክቡር ዋጋ ዝኸፈለ ምኻኑ ኣስተብሂሉ፡፡ ይኹን’ምበር ኣብቲ መስርሕ ብጀነራል ዓብዱል ፈታሕ ኣልቡርሃን ዝምራሕ ሃገራዊ ሰራዊትን ብጀነራል መሓመድ ሓምዳን ደጋሎ ዝምራሕ ተወርዋሪ ረዳት ሓይልን ከም ነብሶም ዝኸኣሉ ክልተ ተጻረርቲ ወተሃደራዊ ኣካላት ኮይኖም ምስታፎም ሓደ ካብቲ ሎሚ ተፈጢሩ ናብ ዘሎ ውግእ ዘምርሐ ምንባሩ ገምጊሙ።
ምስዚ ብምትሕሓዝ፡ ናብ ሲቪላዊ ምምሕዳር ንምስግጋር ዝተገብረ መስርሕ፡ ህላወ ክልተ ወተሃደራዊ ክንፍታት ኣጸጋሚ ስለ ዝነበረ፡ ንክተሓናፈጹኳ ስምምዕ እንተነበረ፡ “ድሕሪ ምትሕንፋጽከ መን ይምራሓዮ?” ዝብል ፍልልይ ናብቲ ተጋሂዱ ዘሎ ውግእ ከም ዘብጸሐ ኣኼባ ፈጻሚ ሽማግለ ተገንዚቡ።
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ እቲ ብዓብይኡ ንህዝቢ ሱዳን ውሑስ ሰላምን ዲሞክራስን ከምጸኣሉ፡ ኣብ ምርግጋእ ዞባና ድማ ኣበርክቶ ክህልዎ ተስፋ ዝተነብረሉን ህዝቢ ሱዳን ክቡር ዋጋ ዝኸፈለሉን መስርሕ ተኾሊፉ ኣብዚ ንዕዘቦ ዘለና ዕንወት ምውዳቑ ሓዘን ከም ዝስመዖ ብምርዳእ ነዚ ዝስዕብ መጸዋዕታ ኣቕሪቡ።
ኣብ ደማዊ ውግእ ኣትዮም ዘለዉ ሱዳናውያን ወተሃደራዊ ወገናት፡ ብህጹጽ ውግእ ጠጠው ኣቢሎም፡ ጉዳዮም ብሰላማዊ ፖለቲካዊ ዘተ ንክፈትሑን እቲ ተኾሊፉ ዘሎ ናብ ሲቪላዊ ምምሕዳር ናይ ምስጋር መስርሕ ክቕጽልዎን፥ ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ሕብረት ኤውሮጳ፡ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ኢጋድ፡ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካን ዝተፈላለያ ሃገራትን ክልቲኦም ወገናት ውግእ ጠጠው ኣቢሎም፡ ግዜ ከይበልዑ ናብ ዙርያ ጠረጴዛ ክቐርቡ ንዘቕርበኦ መጸዋዕታ ዘለዎ ደገፍ ገሊጹ።
ኣብ ልዕሊቲ ውግእ ዝካየደሉ ዘሎ ከባብታት ዝነብር ህዝቢ ሱዳን፡ ኤርትራውያንን ዜጋታት ዝተፈላለያ ሃገራትን ካብቲ ብሰንኪ ውግእ ገጢምዎም ዘሎ ወጥሪ ዝወጽሉን መሰረታዊ ሰብኣዊ ረዲኤትን ኣገልግሎትን ዝረኽብሉን ኩነታት ንክፍጠር ጸዊዑ።
ናይ ቀረባን ርሑቕን መንግስታትን ኣህጉራውያን ትካላትን፡ ኣብ ሱዳን ውግእ ጠጠው ኢሉ ናብ ሰላማዊ መፍትሒ ክኣትዉ ተጽዕኖአን ከሕይላ ደኣ’ምበር፡ ንረብሐአን ክብላ ነቲ ውግእን ሳዕቤናቱን ዘጋድድ ኢድ ምትእትታው ከይገብራ ተማሕጺኑ።
ኣብ ከምዚ ዝበለ ኩነታት ኣብ ሃገር ሱዳን ዝርከቡ ኤርትራውያን ስደተኛታት ናብ ሓደጋ ከይወድቁን ድሕነቶምን መሰላቶምን ክሕሎን ኣብ ልዕሊ ምጽዋዕ፡ ሰርዓት ኢሳያስ ነቲ ኩነታት መዝሚዙ ኣብ ኢዱ ዝወደቑ ኤርትራውያን ካብ ምእሳርን ምዕስካርን ንድሕሪት ስለ ዘይብል፡ ኤርትራውያን ነበርቲ ሱዳን ነዚ ሓደጋ ኣብ ግምት ከእትዉ ኣዘኻኺሩ።
ፈጻሚ ሽማግለ ሰዲህኤ፡ ኣብ መወዳእታ፡ ህዝቢ ሱዳን ሓውን ጐረቤትን ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ኩሉ መስርሕ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ንዝነበሮ ልግስን ኣበርክቶን ግቡእ ክብሪ ከም ዝህብ ኣረጋጊጹ። ነዚ ኣብ ግምት ብምእታው ድማ፡ ምእንቲ ራህዋኡን መሰሉን ኣብ ዝገብሮ ቃልሲ ኣብ ጐድኑ ከም ዝስለፍ ኣረጋጊጹ።
27 ሚያዝያ 2023
(ኣብ መርበብ ሓርነት ወጺኡ ካብ ዝነበረ መዘከርታ)
ሰላሳን ሓደን ዓመታት ኣብ ማእሰርቲ፡ ብገበን ነይሩ እንተዝኸውን፡ ፍርዲ እንተዘሰንዮ፡ መሰል እሱራት ብዝተኸብረሉ መንገዲ እንተዝኸውን ግዲ ኣይምበለን። እቲ ዘደንጹን ዘሕዝንን ግን እዚ ኢዩ በደልኩም ከይተባህሉ ብዘይ ክሲን ፍርድን፡ ናይ ቀረባ ይኹን ናይ ርሑቕ ቤተ-ሰብ ዝበጽሖምን ዝርእዮምን ዘይብሎም ጩራ ብርሃን ኣብ ዘይብሉ ጸልማት ን31 ዓመታት ክነብሩ እንከለው፡ ኣዚዩ መሪርን ኣቐንዛውን ኢዩ። እዚ፡ ኣብዚ ዘመንዚ ብዘይካ ኣብ ኤርትራ ኣብ ዝኾነ ኩርናዕ ዓለም ዘጋጠመ ተግባር ኣይኮነን።
ብዘይካ ኣብያተ-ማእሰርቲ፡ ካልእ ናይ ልምዓት ህንጻታት፡ ኣብያተ-ትምህርቲ ይኹን ኣብያተ-ሕክምና ኣብ ዘይህነጻ ኤርትራ ብዘይ ክስን ብዘይ ፍርድን ተኣሲሮም ዘለዉ፡ ብዝኸፍአ ድማ፡ ብህሉው ስርዓት ሂወቶም ዝጠፍኡ ቁጽሮም ዝፍለጥ ኣይኮነን። ኣብ ትሕቲ ምልኪ ኣብ እትነብር ዘላ ኤርትራ ዜጋኣ ዘይተሰዋኣላ፡ ዘይትኣሰረላ፡ ዘይተቐተለላን ዘይተሰጐላን መዓልቲ የለን። ሎሚ መበል ሰላሳን ሓደን ዓመት ማእሰርቲ ናይ ክልተ ብጾት ተቓለስቲ ንዝክር ኣሎና። ንብጾትና ከኣ ብኣድናቖትን ብኣኽብሮትን ኢና ንዝክሮም።
ቅድሚ ሰላሳን ሓደን ዓመታት ብ26 ሚያዝያ 1992፡ ድሕሪ ሃገራዊ ናጽነት ሓደ ዓመት ኣብ ዘይመልአ ግዜ ማለት ኢዩ፡ ሃገር በቲ ዝተረኽበ ዓወት ናጽነት ገና ኣብ ሓጎስን ፈንጠዝያን ኣብ ዝነበረትሉ እዋን እዮም ተጋደልቲ ወልደማርያም ባህልቢን ተኽለብርሃን ገብረጻድቕን ብመሪሕነት ህዝባዊ ግንባር ምስ ጸጥታ ሱዳን ብምትሕብባር ካብ ከሰላ ተኣሲሮም ዝተወስዱ። ክልቲኦም፡ ነባራት ተጋደልቲ ኣባላት ላዕለዋይ መሪሕነት ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ሰውራዊ ባይቶ ዝነበሩ ኢዮም። እቲ ናይ ኩሉ ሃሚ፡ ቀልብን ተስፋን ዝነበረ ከመይ ጌርካ ነዛ ብነዊሕ ናይ ቃልሲ ዓመታትን ክቡር መስዋእትን ናጻ ዝወጸት ሓዳስ ሃገር ኢደይ ኢደይ ኢልካ ትሃንጻ ኢዩ ነይሩ። ከመይ ገይሩ ህዝቢ ኤርትራ፡ ነዚ ንመጀመርያ ግዜ ኣብ ታሪኹ ከም ናጻ ህዝቢ ዝኣትዎ ዘሎ ታሪኻዊ ምዕራፍ፡ ወሳኒ ኣብ ጉዳዩ ኮይኑ ዝኸደሉ መንገዲ እንዳተሓስበ ኢዩ ነይሩ። ምእንቲ ህዝብን ሃገርን ዝቃለስ ዝነበረ፡ መሪሑ ናጽነት ዘምጽአ ውድብ፡ ካብ ጸላኢ ዝማረኾም ከይተረፈ ብምሕረት ዘፋነወ ውድብ ኩሉ ህዝቢ ኣፈናዊ ተስፋታቱ ኣንቢርሉ ዝነበረ ውድብ፡ ኣብ ናጽነት ሃገሮም ግደኦም ዘበርከቱ፡ ኣብ ምህናጻ እጃሞም ከበርከቱ ንዝኽእሉን ኤርትራውያን ምእሳርን ድሃዮም ምህጣምን ናይ ዕብዳን፡ ዕብዳን ጥራይ ኢዩ ነይሩ ክበሃል ዝከኣል።
እቲ ነቲ ጉዳይ ዝያዳ ኣደንጻዊ ዝገብሮን ነቲ ጠላምን ከሓድን ኣሰራርሓ መሪሕነት ህዝባዊ ግንባር ዘቃልዖን ታሪኽ ዘለዎ ምዃኑ ኢዩ። ኣብ መንጎ መሪሕነታት ህዝባዊ ግንባርን ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ሰውራዊ ባይቶን ንዓመታት ዝጸንሐ ናይ ምዝርራብ ዝምድና ነይሩ። መሪሕነት ህዝባዊ ግንባር ነቲ ዝምድና ብናቱ ኩነት ክዛዝሞኳ ዝደሊ እንተነበረ፡ ንውድብ ተሓኤ ሰውራዊ ባይቶ ብዝነበሮ ተቐባልነትን ኣጽቂጡ ክሰግሮ ዘይከኣል ኢዩ ነይሩ። ድሕሪ ናጽነት ኣብ እንካን ሃባን ንምብጻሕ ብዝተፈላለየ ጽፍሒታት ውድብ ሰውራዊ ባይቶ ምስ ልኡኻት ህዝባዊ ግንባር ጽዑቕ ርኽክባት ይካየድ ነይሩ። ነቲ ሽዑ ዝነበረ ኩነታት ብወድዕነት ምምዛን ከም መእተዊ ናይቲ ዝስዕብ መድረኻት ስለዝነበረ ክልቲኦም ሸነኻት ኣብኡ ኣተኲሮም ይዝትዩ ነይሮም። ብ30 ሰነ1991 ብኣቦ መንበር ተሓኤ ሰውራዊ ባይቶ ዝተዳለወት መዘክር ናብ ዋና ጽሓፊ ህዝባዊ ግንባር ኤርትራ (መራሒ ግዚያዊ መንግስቲ ኤርትራ) ብኢድ ወኪሎም ኣብ ከሰላ ንክትበጽሕ እውን ተዋሂባ።
እቲ ዝተኻየደ ዘተታት ሓልዮትን ሓላፍነትን ዝመልኦ ናብ ዝሓሸ መንገዲ ንምብጻሕ ኢዩ ነይሩ። ኣብቲ ግዚያዊ መንግስቲ ኤርትራ ሰውራዊ ባይቶ ስልጣን ንምክፋል ጠለብ ኣይነበሮን። ናይ ግዚያዊ መንግስቲ ዕማማት ክሳብ መሰጋገሪ መንግስት ዝቐውም ብህዝባዊ ግንባር ክካየድ ሰውራዊ ባይቶ ድሉው ነይሩ። ውድባዊ ሃለዋቱ ከየፍረሰ ንግዚያዊ ኣመራርሓ ህዝባዊ ግንባር ተቐቢሉ ኣብ ህንጻ ሃገርን ምትካል ዲሞክራስያዊ ስርዓትን ምስ ኩሎም ሓይልታት ኮይኑ እጃሙ ከበርክት ቅሩብ ነይሩ። ሓድነት ሓይልታት ሰውራ ኤርትራ ካብ ቅድም ብዝለዓለ ተጠላቢ ምንባሩ፡ ብሓዲሽ መንፈስ ንምርግጋጹ ጻዕሪ ክካየድ ከምዝግብኦ ይርኢ ነይሩ። ብኣንጻሩ ህዝባዊ ግንባር ህላወ ካለኦት ውድባት ብምኽሓድ ብዉልቀ ደረጃ ንዝገብርዎ መጸዋዕታ ከም ሓሳብውን ይቕበሎ ኣይነበረን። ኣብቲ ዝነበረ ፖለቲካዊ ኩነታት ኤርትራ ንኣብዝሓ ፖለቲካዊ ሰልፊታት ከም መሳርሒ ንርጉእን ስልጡንን ሕብረተሰብ ምህናጽ’ምበር ከም ዕላማ ይውሰድ ኣይነበረን።
ብወከልቲ ህዝባዊ ግንባር ዝቐርብ ዝነበረ፡ ኤርትራ ከም ዝተዓወተት፡ እቲ ሽዑ ዝነበረ ስራሕ ምህናጽ ሃገር ምዃኑ፡ ህዝባዊ ግንባር ናይ ቃልሲ ባይታ ስለዝኾነ ኣብ ውሽጡ ምእታው ከምዘድሊ፡ ናይ ውድባት ጉዳይ ምስቲ ክትከል ዝምረጽ ፖለቲካዊ ስርዓት ዝተኣሳሰር ከም ዝኾነ ይገልጹ ነይሮም።
እቲ ኣብ ከሰላ ዝካየድ ዝነበረ ዝርርብ፡ ኣብ ኣስመራ ንክቕጽል ስምምዕ ተበጺሑ። ብወገን ውድብና፡ ኣቦ መንበር ፈጻሚ ሽማግለ ሰውራዊ ባይቶ ኣሕመድ ናስር ዝመርሖ ዝለዓለ ናይ ዘተ ልኡኽ ቆይሙ። ካብ ካርቱም መገሽኡ ናብ ኣስመራ ኣብ ዘምርሓሉ ዝነበረ እዋን፡ ኣብ ካርቱም ብዝነበረ ወኪሎም እቲ መገሻ ከምዝተሰረዘ ተሓቢሩ። እቲ ምኽንያት ናይቲ መሰረዚ ግን ኣይተገለጸን። ብወገን ሰውራዊ ባይቶ እዚ ምውሳእ ናይዚ ክልተ ኣካላት ምድልላይን ኣወንታዊ ዝምድናን ዘመልክት ኢዩ ዝብል ግምት ነይሩ። ናይ ተጋደልቲ ወልደማርያምን ተኽለብርሃን (ወዲ ባሻይ)ን ተራ ኣብዚ መዳይዚ ዕዙዝ ነይሩ። መሪሕነት ህዝባዊ ግምባር ነዚ እንኮ መድሕን ፖለቲካዊ መስርሕ ኤርትራ ዝነበረ ጽምዶ፡ ምስ ካልኦት ሓይልታት ውን ክገብሮ ዝነበሮ ጠሊምዎ ኢዩ። ነዚ ኣሳታፊ መርገጽ ነጺጉ ከኣ ናብ ጨዋዪ፡ ኣሳርን ረሻንን መርገጻት ተሰጋጊሩ። ምስ መንግስቲ ጎረቤት ሃገር ሱዳን ተሻሪኹ ውድባት ንምድምሳስ ኣብ ውግእ ሕድሕድ ኣትዩ።
መዓስ ኢዩ ውድብ ተሓኤ ሰውራዊ ባይቶ ብመሪሕነት ህዝባዊ ግንባር ካብ መዛቲይቲ ናብ ኣስጋኢ ተቖጺሩስ፡ ንምቕንጻሉን ንምድምሳሱን ዝወሰነ? ሰውራዊ ባይቶ ኣብ ቂምን ቅርሕንትን ዘይነብር፡ መሪሕነት ህዝባዊ ግምባር ምስ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ተሻሪኹ ኣብ ልዕሊኡ ንዝፈጸሞ ሃገራዊ ገበን ንታሪኽ ገዲፉ ኣብ ምትሕግጋዝ ዝኣተወ ኢዩ። ኣብ ፍሉይ እዋን ክጥቀመሉ ንዘይከኣለ ከበድቲ ወተሃደራዊ ኣጽዋር ኣብ ጠቕሚ ሰውራ ንክውዕል ንመሪሕነት ህዝባዊ ግንባር ኣረኪቡ። ኩሉ ግዜ ቀዳምነት ዝህቦ ህዝብን ሃገርን ስለ ዝነበረ፡ ህዝባዊ ግንባር ከምኡ ምእንቲ ህዝብን ሃገርን ዝግደስ ነይሩ እንተዝኸውን ስግኣት ኣይምኾኖን። ትጽቢት መሪሕነት ህዝባዊ ግንባር፡ ሰውራዊ ባይቶ ወይ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ኣትዩ ክእሰር ወይ’ውን ኣብ ግዳም ኮይኑ ሓንቲ ዘይገብር፡ ለሚሱ ንክነብር ኢዩ ነይሩ። ኣብ ከምዚ ኩነታት ሰውራዊ ባይቶ፡ ብዘይካ ነቲ ዝተሰለፈሉ ህዝባዊ ዕላማን መትከላትን ጽኑዕ ኮይኑ ምቕጻል ካልእ ምርጫ ኣይነበሮን።
ስለዚ ሰውራዊ ባይቶ ነቲ ኣብ ኤርትራ ዝተንፍጎ ናይ ቃልሲ ባይታ፡ ኣብ ጎረባብቲ ሃገራት ኮይኑ ክቕጽሎ መደብ ኣውጽአ። ክልተ ኣብ ሜዳ መሻርኽቲ ዝነበሩ፡ ተመሓዝዮም ንተሓኤ ዝሃረሙ፡ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራን ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይን ኣብ ኤርትራን ኢትዮጵያን መንግስታት ኮይኖም። ብኣብ ስልጣን ዘለዉ ኣቢልካ ናብ ኢትዮጵያ ምእታው ዝመስል ኣይነበረን። እንተኾነ ግን ኢትዮጵያ ብዙሓት ፖለቲካዊ ሓይልታት ዝዋስኡላ ሃገር ስለዝነበረት፡ በቲ ሓደ ሓይሊ እንተተዓጸኻ በቲ ካልእ ሓይሊ ክኽፈተልካ ስለዝኽእል መሪሕነት ሰውራዊ ባይቶ ንኹሉ ዕድላት ዳህሰሰ። ኣብቲ ድህሰሳ ግን ዋላ እቲ ናይ ህዝባዊ ግምባር መንገዲ ክኽተል ኢዩ ተባሂሉ ዝተፈርሐ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ኣቲና ክንንቀሳቐስ ከም እንኽእል ፈቐደ። እዚ እዋንዚ ቅድሚ ረፈረንደም ስለ ዝነበረ ኤርትራዊ ክነስኻ ኢትዮጵያዊ መሰል ተጠቒምካ ምንቅስቓስ ዘጸግም ብዘይ ምንባሩ ኢዩ።
ገለ ኣባላት መሪሕነትን ላዕለዎት ካድራትን ተሓኤ ሰውራዊ ባይቶ ኣብ ቀዳማይ ሰሙን ወርሒ ሚያዝያ 1992 ንመጀመርታ ግዜ ናብ ኣዲስ ኣበባ ኣተዉ። እዚ ንመሪሕነት ህዝባዊ ግምባር መንጸሮር ዘትሕዝ ዜና ኮነ። ድሕሪ'ዚ ድማ፡ መራሕትን ካድራትን ናይዚ ውድብ ክጨውዩ፡ ክኣስሩን ክቕንጽሉን ከም መደብ ሓዙዎ። ቀለስትን ኣዋፈርትን ዝነበሩ ኣባላት ላዕለዋይ መሪሕነት ሰውራዊ ባይቶ ተጋደልቲ ወልደማርያምን ተኽለብርሃንን ኣብታ ወርሒ ብ26ሚያዝያ 1992 ኣብ ከሰላ ምስ ጸጥታ ሱዳን ብምትሕብባር ካብ ገዛ ናይ ዘመዶም ጨወይዎም። ሽዑ ምስ ወሰድዎም ኣበይ ኣለዉ ዘይበሃሉ እነሆ ንሰላሳን ሓደ ዓመታት ኩነታቶም ስዉር ኣሎ።
መሪሕነት ህዝባዊ ግምባር ናይ ምእሳርን ምቕንጻልን መደባቶም ብምቕጻል፡ ካብቶም ኣብ ኢትዮጵያ ኣትዮም ዝንቀሳቐሱ ዝነበሩ ኣባላት ሰውራዊ ባይቶ፡ ብዝገበርዎ ሓያል ድፍኢት 26 ተቃለስቲ ብ28 ሚያዝያ 1994 ብመንግስቲ ኢትዮጵያ ተቐይዶም። እንተኾነ ግን፡ ውድብ ሰውራዊ ባይቶ ብዝገበሮ ሓያል ጻዕርን ተጽዕኖን ማእሰርቶም ኣብ ማሕበረሰብ ዓለም ስለዝተጋውሐን መንግስቲ ኢትዮጵያ ፍቓደኛ ስለዘይኮነን “ኣረኩብኒ” ዝብል ጠለብ መንግስቲ ኤርትራ ኣይተዓወተን። መንግስታት ኣመሪካ፡ ኣውስትራልያን ኤውሮጳን ኣብ ቤት ማእሰርቲ እንከለዉ ፖለቲካዊ ዑቕባ ብምሃብ ከኣ ነናብ ሃገረን ወሲደንኦም። ዝተረፉውን ብሜላ ናብ ድሕነት ዝረኽብሉ ሃገራት ተሰዲዶም።
መሪሕነት ናይዚ ክሳብ 1994 ህግሓኤ ካብ 1994 ንደሓር ድማ ህግደፍ ተባሂሉ ዝፍለጥ ዘሎ ግንባር፡ ናይ ኣስማት ፍልልይ እንተዘይኮይኑ ናይ ተግባርን ባህሪን ፍልልይ የብሉን። ሰብኣውን ዲሞክራስያውን መሰላቶም ንዘዘውተሩ ብቐጻሊ ብውልቀ ይኹን ብእኩብ ኣሲሮም ኩነታቶም ኣብ ዘይፍለጥ ደርብዮሞም ሃለዋቶም የጥፍእዎም። መሪሕነት ህዝባዊ ግንባር ኣብ ልዕሊቲ ዘርዚርናዮ ዘሎና እከይ ስራሓቶም፡ ኣብ ወርሒ ሚያዝያ 1992 መሻይኽን መምሃራንን ዝርከብዎ፡ ብተመሳሳሊ ኣብ ታሕሳስ 1994 ብርክት ዝበሉ ንጹሃት ዜጋታት ካብ ከረንን ከባቢኡን ኣቑርደትን ጨውዮም ብምውሳድ ኣበይ ከምዘእተዉዎም ዘይፍለጥ ኣጥፊኦሞም ኢዮም።
ስም ውድቦም ናብ ህግደፍ ምስ ቀየሩ ድማ፡ ኣብ መስከረም 2001 ኣብ መንግስቲ ዝነበሩ ላዕለዎት ሰብ ስልጣንን ጋዜጠኛታትን ብብዝሒ ኣሲሮም የሳቕይዎም ኣለዉ።
ነዚ ከም ኣብነታት ድኣ ንጠቕሶ ኣለና እምበር ብፖለቲካዊ ኣተሓሳስባኦምን ሃይማኖታዊ እምነቶምን ንዓመታት ተኣሲሮም ዝማሰኑ ብዝሓት ኢዮም። ህዝቢ ኤርትር ንገዛእ ርእሱ እታ ዝነኣሰት ሰብኣዊ መሰሉ ከተኽብረሉ ዘይከኣለት ሃገሩ ዓባይ ቤት ማእሰርቲ ኮይናቶ ኣላ።
ግዝያዊ ስምምዕ ምቁራጽ ተኹሲ ሱዳን፡ ዑመር ኣል በሺር ካብ ቤት ማእሰርቲ ወጻኢ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና
ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ብዘካየደቶ ጽዑቕ ምይይጥን ሓያል ተጽዕኖን፡ ኣብ ውግእ ሱዳን ተጸሚዶም ዝቐነዩ ተቓናቐንቲ ወገናት ካብ 24 ማዝያ 2023 ዝጅመረ ን72 ሰዓታት ዝጸንሕ ግዝያዊ ምቁራጽ ተኹሲ ከም ዝተሰማምዑ፡ ሱዳን ትሪቡን ሓቢራ። ሱዳን ፖስት ዝተባህለት ማዕከን ብወገና፡ ናይ ቅድም ፕረሲደንት ሱዳን ዑመር ኣልበሺርን ምስኡ ዝተኣስሩ ናይ ቅድም ላዕለዎት ሓለፍትን ካብቲ ዝነበርዎ ቤት ማእሰርቲ ኮበር ናብ ካልእ ቦታ ከም ዝተወስዱ ሓቢራ።
እቲ ግዝያዊ ምቁራጽ ተኹሲ፡ ድሕሪ ንትሻዕተ መዓልታት ኣብ ደማዊ ውግእ ምጽናሕ ዝተበጽሐ ኮይኑ፡ በቲ ውግእ ልዕሊ 400 ሲቪል ሰባት ሞይቶም ኣስታት 4000 ክቖስሉ እንከለዉ፡ ኣብ ልዕሊ ብዙሓት ኣገደስቲ ትሕተ-ቅርጻ ከተማ ካርቱም ድማ ከቢድ ጉድኣት ኣውሪዱ። ኣሜሪካ ክልቲኦም ወገናት ኣብ ግዝያዊ ተኹሲ ጠጠው ምባል ምብጽሖም ሓጐሳ ብምግላጽ፡ በቲ ስምምዕ ክጸንዑ ተማሕጺና።
ወሃቢ ቃል ሰራዊት ሱዳን እቲ ግዝያዊ ተኹሲ ጠጠው ምባል፡ ምእንቲ ሰብኣዊ ምኽንያታት ዝተበጽሐ ምዃኑ ጠቒሶም ንህዝቢ ሱዳን ካብቲ ዝጸንሖ ጨንቂ ከቃልለሉ እዩ ዝብል እምነት ከም ዘለዎም ሓቢሮም። ኣገዳስነት ቀጻልነት እቲ ስምምዕ ዕዙዝ ምዃኑ ድማ ኣስሚረምሉ። ወገን ህጹጽ ረዳኢ ሓይሊ ብወገኑ፡ ነቲ ግዝያዊ ምቑራጽ ተኹሲ ምእዙዝ ምዃኑ ብምጥቃስ ሰብኣዊ መተሓላለፊ ክኸፍት ቅሩብ ምዃኑ ሓቢሩ።
ጸሓፊ ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ኣንቶኒ ብሊንከን ነቲ ግዝያዊ ስምምዕ ብዝምልከት ኣብ ዘውጽእዎ መግለጺ፡ ቀጻሊ ዘተ እተካይድ ኮሚተ ኣብ ምምዛ፡ ምስ ዞባውን ዓለም ለኻውን ኣካላትን እቲ ጉዳይ ምስ ዝምልከቶም ሱዳናውያን ሲቪል ኣካላት ከም ዝተሓባበሩ ቃል ኣትዮም። በዚ ኣቢልካ ቀጻሊ ህውከት ጠጠው ናብ ምባልን ኣብ ሱዳን ሰብኣዊ ኩነታት ናብ ምጥጣሕ ንክብጻሕን ከም ዝሰርሑ ከኣ ቃል ኣትዮም።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ናይ ቅድም ፕረሲደንት ሱዳን ዑመር ኣልበሺርን ምስኡ ተኣሲሮም ዝነበሩ ናይ ቅድም ላዕለዎት ሓለፍትን ካብ ቤት ማእሰርቲ ኮበር ወጺኦም፡ “ልጉስ” ናብ ዝተባህለ ከባቢ ከም ዝተወሰዱ ሱዳን ፖስት ሓቢራ። እዚ ዝኾነሉ ኣባላት ህጹጽ ረዳኢ ሓይሊ ምዃኖም ዝግመቱ ዕጡቓት ንቤት ማእሰርቲ ኮበር ብሓይሊ ኣጥቂዖም ምስ ከፈትዎ እዩ።
ኣባላት ፖሊስ ብወገኖም ንሱዳን ፖስት ከም ዝገለጽዎ፡ እቲ ስጉምቲ ዝተወስደ በቲ ሓደ ወገን ንድሕነት ናይቶም ናይ ቅድም ሓለፍቲ ክኸውን እንከሎ፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ንከይሃድሙ እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ዑመር ኣልበሺር ኣብ ከባቢ ኡምዱርማን ኣብ ዝርከብ ሆስፒታል ተዓቚቡ ከም’ሎ ዝብሉ ኣካላት’ውን ኣለዉ።
ሰክረታር ቤት ጽሕፈት ኣቦ መንበር ሰዲህኤ፡ ኣብ 24 ሚያዝያ 2023 ኣኼባ ብምክያድ፡ በቲ ቤት ጽሕፈት ዝተኻየዱ ዕማማት ገምጊሙ። ኣብቲ ገምጋሙ፡ ተበግሶታትን ምቅርራብን ንምምስራት ናይ ሓባር ጽላልን፡ ርክባት ምስ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ውድባት በተናጸልን ብሓባርን ዝምልከቱ ዛዕባታት ዳህሲሱን ሓፈሻዊ ሚዛን ኣንቢሩ።
ብዘይካዚ ኣብ ምርካብ ናብ 4ይ ጉባኤ ሰዲህኤ ዝቐርቡ ናይ 4ተ ዓመታት ጸብጻባት ናይ ኩለን ኣብያተ-ጽሕፈት ፈጻሚ ሽማግለን ድሕሪኡ ናይ ዝካየዱ ኣኼባታት ፈጻሚ ሽማግለ፡ ማእከላይ ባይቶን ሰክረታር ቤት ጽሕፈት ኣቦ መንበርን ከምኡ እውን ኮንፈረንስ መላእ ኣባላት ሰዲህኤ ዝምልከት ናይ ግዜ ሰሌዳ ሰሪዑ።
ሰክረታርያት ቤት ጽሕፈት ኣቦመንበር፡ ኣብ ምድላው ኤርትራዊ ፈስቲቫል ፍራንክፎርት 2023 ካብኡ ንዝድለ ሓገዝ ከበርክት ድሉውነቱ ኣረጋጊጹ። ንኣተዓዳድማ ወከልቲ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ሓይልታት፡ ከምኡ እውን ዘይኤርትራዊ ሰልፍታት፡ በርገሳዊ ማሕበራትን መድያታትን ኣገደስቲ ባእታታትን ብዝምልከት ድማ ሓፈሻዊ ምይይጥ ኣካይዱ።
ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዶር ኣብይ ኣሕመድ፡ ምስቲ መንግስቶም “ሸኔ” ዝብሎ፡ ንሱግና “መጸውዕየይ ሸኔ ዘይኮነ፡ ሰራዊ ሓርነት ኦሮሞ እዩ” ዝብል፡ ውድብ ክዛተዩ ምዃኖም ብ23 ማዝያ 2023 ኣብ መስርሕ ሰላም ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን ኣስተዋጸኦ ንዘበርከቱ ኣካላት ኣፍልጦ ንምሃብ ዝተዳለወ ስነ ስርዓት ኣፍሊጦም።
ናይ ሰራዊት ሓርነት ኦሮሞ ኣዛዚ ኦዳ ተርቢ ብወገኑ እቲ ዘተ ሳልሳይ ኣካል ኣብ ዘለዎ ኣብ ሃገር ታንዛንያ ብ25 ማዝያ 2023 ከም ዝካየድ ብምጥቃስ፡ ነቲ ናይ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ መግለጺ ኣረጋጊጽዎ። ካብዚ ሓሊፎም ክልቲኦም ወገናት ዘተ ዝካየደሉ ቦታ ታንዛንያ ምዃኑ እምበር፡ እቲ ኣዛታዪ ሳልሳይ ኣካል መን ምዃኑ ብዝምልከት ዝሃብዎ ሓበሬታ የለን። እንተኾነ መንነቶም ክጥቀስ ዘይደለዩ ምንጭታት፡ ኣብቲ ዘተ ተወከልቲ ስዊድን፡ ነርወይ፡ ሕብረት ኤውሮጳን ኣሚሪካን ከም ዝሳተፉ ንቢቢሲ ገሊጸምሉ።
ሰራዊት ሓርነት ኦሮሞ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ክልል ኦሮሞ ብፍላይ ኣብ ምዕራብን ደቡብ ወለጋ ሰፊሕ ቦታ ተቖጻጺሩ ዘመሓድር ዘሎ ኮይኑ፡ ክሳብ ምዕራብ ሃረርጌን ሰሜን ሸዋን ብሰፊሑ ተንቀሳቒሱ ዝተፈላለዩ ስርሒታት ዝፍጽም፡ ብፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ካብ 2021 ጀሚሩ “ፈጣሪ ራዕዲ” ተሰይሙ ዘሎ እዩ።
መንግስቲ ኢትዮጵያ ንነዊሕ ግዜ ምስዚ ውድብዚ ከምዘይዛተኳ ይገልጽ እንተነበረ፡ ካብዚ ቀረባ ግዜ ግና ክዛተ ቅሩብነት ምዃኑ ኣርእዩ። እንተኾና ብዛዕባ እቲ ዘተ ካብ ኢትዮጵያ ወጻኢ ምክያዱን ሳልሳይ ኣካል ምስታፍን መንግስቲ ኢትዮጵያ ስለ ዘይተቐበሎ ምስምማዕ ስኢኖም ጸኒሖም። ሎሚ ግና ብመግለጺ ሰራዊት ሓርነት ኦሮሞ ናብ ዘተ ዝኣትዉ ዘለዉ፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ነቲ ሰሓኦ ዘቕረቦ ቅድመ-ኩነት ስለ ዝተቐበሎ እዩ ዝብል እምነቱ ኣንጸባሪቑ።
ብኻልእ ወገን ድማ ፕረሲደንትታት ኩለን ክልላት ኢትዮጵያ፡ ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ብምክትል ፕረሲደንት ሰልፊ ብልጽግና ተመሪሖም ናብ ትግራይ ከም ዝጐዓዙ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ሓቢሮም። እቲ መገሻ ናብ ትግራይ፡ እቶም መራሕቲ ክልላት ኣብታ ክልል ዘሎ ኩነታት ተዓዚቦም ኣብ ህንጸት ዝሕግዝሉ ኩነታት ንምፍጣር ምዃኑ እውን ተሓቢሩ ።
ኣሜሪካ ልዕሊ 800 ኣባላት ሓለዋ ብ15 ማዝያ 2023 ናብ ቅርኒ ኣፍሪቃ ከም ዘዋፈረት ተሓቢሩ። እቶም ኣባላት ሓለዋ ቅድሚ ናብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ምብጋሶም ኦክለሃማ ኣብ ዝርከብ መደበሮም ኣፈናንዋ ከም ዝተገብረሎም ኣዘዝቲ እቲ ትካል ኣፍሊጦም። እዞም ናብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዝተፋነዉ ኣባላት ሓላዋ፡ ኣካል ሓይሊ ዕማም ቶምሃውክ መበል 45 ኣጋር ብርጌድ ምዃኖም እውን ተሓቢሩ።
እዞም ኣካል ሓይሊ ዕማም ቶምሃውክ ኮይኖም ዝዋፈሩ ኣባላት ሓለዋ ኣሜሪካ፡ ምስቲ ኣብ ሓሙሽተ ቦታታት ምብራቕ ኣፍሪቃ ሰፊሩ ዘሎ ጸጥታዊ ኣሃዱታት ከም ዝተሓጋገዙን፡ ኣካልቲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ዘሎ ናይ ግብረ-መልሲ ሓይሊ ኣሜሪካ ኮይኖም ዝሰፍሩን እዮም። እቶም ሓሙሽተ ቦታታት ምብራቕ ኣፍሪቃ ዝተባህሉ ኣብቲ ዜና ግና ኣይተረቑሑን።
ሌተናል ኮለኔል ብረንት ዊቸ ዝተባህሉ ኣዛዚ ሓይሊ ዕማም ቶምሃውክ፡ ኣብቲ ስነ ስርዓት ኣፈናንዋ ኣብ ዘስምዕዎ ቃል፡ ናይቶም ናብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዝወፈሩ ወተሃደራት፡ ቤተሰቦም ኣድላይ ዘበለ ሓገዝ ከም ዝግበረሎም ቃል ኣትዮም። ኣብቲ ኣጋጣሚ ዝተሳተፉ ቤተሰብ፡ ነቶም ወተሃደራት ሰናይ ትምኒቶም ገሊጾም ኣፋንየምዎም።
ምስዚ ብዝተተሓሓዘ፡ ናይዞም ተወሰኽቲ ኣሜሪካውያን ወተሃደራት ናብ ቅርኒ ኣፍሪቃ ምውፋር፡ ምስቲ ኣሜሪካ አቶም ኣሱዳን ኣብ ወጥሪ ዘለዉ ዜጋታታ ናብ ውሑስ ቦታ ከተውጽእ ኣብ ጅቡቲ ትገብሮ ዘላ ምድላዋት ዘተሓሕዝዎ ኣካላት ኣለዉ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ ኣሜሪካ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ጅቡቲ 360 ሺሕ ትርቢዒት ሜትሮ ኣብ ዝስፍሓቱ መደበር፡ ልዕሊ 4500 ቀወምቲ ወተሃደራት ከም ዘለዉዋ ይፍለጥ። ኣብ ርእሲዚ ተንቀሳቐስቲ ሓይልታት ባሕርን ኣየርን ከም እተዋፍር እውን ይንገር።
ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ)፡ ብ20 ማዝያ 2023 ብዘውጸኦ ጋዜጣዊ መግለጺ ኣብ ሱዳን ኣብ መንጎ ወተሃደራዊ ሓይልታት ሱዳንን ህጹጽ ረዳኢ ሓይልን ብዝተፈጥረ ወተሃደራዊ ረጽሚ ዝሓደሮ ስንባደን ስኽፍታን ገሊጹ። እቲ ጋዜጣዊ መግለጺ ኣብ ከተማ ካርቱም እቲ ወተሃደራዊ ጐንጺ ድሕሪ ምግጣሙ ዝለዓለ ጉድኣት ከም ዝወረደ ብምጥቃስ፡ ብኣማኢት ሰባት ከም ዝሞቱን ብኣሸሓት ድማ ከም ዝቖሰሉን ኣስፊሩ።
እቲ ናይ ሓባር ጋዜጣዊ መግለጺ፡ እቶም ዝዋግኡ ዘለዉ ኣካላት፡ ተኹሲ ኣቋሪጾም፡ ፍልልያቶም ብዘተን ልዝብን ንክፈትሕዎ ተማሕጺኑ። እቲ መግለጺ ብተወሳኺ ውግእ ዘኸትሎ ዕንወት ብምዝርዛር፡ እቲ ክቡር ህዝቢ ሱዳን ኣብ ሰላም ናይ ምንባር መሰሉ ክሕለወሉ ከም ዝግበእ ጸዊዑ።
ጋዜጥዊ መግለጺ ፖሓኤ፡ ሱዳን ካብተን ብዙሓት ስደተኛታት ዘዕቁባ ሃገራት ኣፍሪቃ ሓንቲ ምዃናን፡ ካብቶም ስደተኛታት ኣማእቲ ኣሸሓት ኤርትራውያን፡ ቅድም ኣብቲ 30 ዓመታት ናይ ቃልሲ ምእንቲ ናጽነት፡ ድሕሪ ናጽነት ድማ ብሰንኪ ጭቆና ህግደፍ ካብ 1991 ጀሚሮም ክሳብ ሎሚ ኣብ ሱዳን ተዓቊቦም ከም ዘለዉ ሓቢሩ።
ህዝቢ ሱዳን ለጋስን ለዋህን እዩ ዝበለ እቲ መግለጺ፡ ኤርትራውያን ንሱዳን ከም 2ይቲ ሃገሮም ከም ዝቖጽርዋ ብምጥቃስ፡ ኣብዚ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ኤርትራውያን ከም ሱዳናውያን ቀዳማይ ግዳይ ናይቲ ውግእ ኮይኖም ኣለዉ ኢሉ። ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ሱዳን ቅድሚቲ ውግእ ምጅማሩ እውን፡ ብሰንኪ ውሑዳት ሓላፍነት ዘይስምዖም ኣባላት ጸጥታ ናይታ ሃገር፡ ኣብ ጨንቂ ከም ዝጸንሑ ኣብቲ ጋዜጣዊ መግለጺ ተጠቒሱ። ብምትሕሓዝ ድማ እቶም ዝዋግኡ ዘለዉ ወገናት፡ ብህጹጽ ውግእ ጠጠው ኣቢሎም፡ ኩሉ ኣገልግሎት ህዝቢ ናብ ንቡር ክምለስን ሱዳናውያን ኮኑ ስደተኛታት ብሰላም ናይ ምንባር መሰሎም ክምለስ ጸዊዑ።
ኣብ መወዳእታ እቲ ጋዜጣዊ መግለጺ፡ ብኢድ ኣእታውነት ጨቋኒ ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ጉዳይ ሱዳን ከም ዝሰግእ ብምጥቃስ፡ ንዝኾነ ይኹን ኢድ ኣእታውነት ከም ዝነጽግ ኣመልኪቱ። ነቲ ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ኢጋድ፡ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካን ካለኦት ኣካላትን ተኹሲ ጠጠው ንክብል ዘቕረብዎ መጸዋዕታ፡ እቲ ዲፕሎማሲያዊ ኣወሃሃዲ ኮሚተ፡ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ዘለዎ ደገፍ ኣነጺሩ።
ብሓፈሻ ኣብ መላእ ሱዳን ብፍላይ ድማ ኣብ ከተማ ካርቱም ካብ 15 ማዝያ 2023 ዝጀመረ፡ ደማዊ ውግእ ሕድሕድ ጠጠው ናይ ምባል ፈተነታት ኣይተዓወተን። ሓንሳብ ን4ተ ሰዓታት ድሕሪኡ ድማ ን24 ሰዓታት ተኹሲ ጠጠው ክብል እሞ፡ ነበርቲ መሰረታዊ ቀረብ ከዳልዉን ኣብ ፈቐዶ ጐደናታት ቆሲሎም ዝወደቑ ሰባት ንክለዓሉን ተኹሲ ጠጠው ናይ ምባል ፈተነኳ እንተነበረ ከምዘይተዓወተ ዝተፈላለዩ ጸብጻባት ካብቲ ቦታ ሓቢሮም።
እቲ ኣብ መዓርፎ ነፈርቲ ካርቱም ዝካየድ ዘሎ ውግእ ስለ ዘይተቛረጸ፡ ብኢጋድ ተመዚዙም ናብ ሱዳን ከይዶም ምስቶም ነቲ ውግእ ዝመርሑ ዘለዉ ጀነራላት ከዘራርቡ ተሓሲቦም ዝነበሩ መራሕቲ ጅቡቲ፡ ደቡብ ሱዳንን ኬንያን ጉዕዘኦም ክስርዙ ተገዲዶም። ዜጋታተን ካብ ካርቱም ከውጸኣ መደብ ሰሪዐን ዝነበራ ሓያሎ ሃገራት እውን ብሰንኪ እቲ መዓርፎ ነፈርቲ ዓውዲ ውግእ ኮይኑ ምህላዉ ኣይከኣላን። በቲ ውግእ ዝተጐድኡ ኤርትራውያን ከም ዘለዉ ዝሕበር ዘሎ ኮይኑ፡ ምምሕዳር ህግደፍ ነዚ ብዝምልከት እንታይ ይገብር ከምዘሎ ኣይተፈልጠን። ልዕሊ 10 ካብ ዜጋታታ በቲ ውግእ ዝሞቱዋ ኢትዮጵያ ብወገና ፍሉይ ኣካል ኣቚማት ትከታተል ከም ዘላ ተነጊሩ።
ምስ ምቕጻል እቲ ውግእ፡ ክሳብ 5ይ መዓልቱ ልዕሊ 300 ሲቭል ሰባት ሞይቶም ዝያዳ 2000 ድማ ከም ዝቖሰሉን እቲ ኣሃዛት ቅልጡፍ ወሰኽ ዘርኢ ምዃኑን ተፈሊጡ’ሎ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ ኣብ ካርቱም ካብ ዘለዋ 59 ሆስፒታላት እተን 39 ገሊአን ብነፈርቲ ተወቒዐን ገሊአን ከኣ ሓይሊ መበራህትን ካለኦት ቀረባትን ስኢነን ኣገልግሎት ካብ ምሃብ ኣቋሪጸን። ኣብታ ልዕሊ 5 ሚልዮን ነበርቲ ከም ዘለዉዋ ዝንገረላ ከተማ ካርቱም፡ ኣብ ርእሲ’ቲ ቀጻሊ ደብዳብ ከቢድ ብረትን ነፈርትን፡ ኩሉ መሰረታዊ ቀረባት ስለ ዝተሳእነ ብዙሓት ካብ ነበርታ፡ እግሮም ናብ ዝመርሖም ብዝተረኽበ መጐዓዝያን ይሃድሙ ኣለዉ።
ካብቶም ተዋጋእቲ ሃገራዊ ሰራዊት ሱዳንን ቅልጡ ረዳኢ ሓይልን፡ ኣየናዮም እንታይ ተቖጻጺሩ ኣሎ ብንጹር ዘይተፈልጠ ኮይኑ፡ እቲ ዝኸበደ ውግእ ኣብ መዓርፎ ነፍርቲ ካርቱም፡ ሃገራዊ ቤተመንግስቲ፡ መደበር ተለቪዥንን ላዕለዋይ መእዘዚ መደበር ሰራዊትን ምዃኑ ዝተፈላለዩ ማዕከናት ዜና ይሕብሩ ኣለዉ።
ብዙሓት ሃገራት ኣብቲ ውግእ ኢድ ከም ዘለወን ስመን ዝጥቀስ ዘሎ ኮይኑ፡ ብንጹር “መን ምስ መን” ብጋህዲ ከም ዝተሰለፈ ዝተገልጸ የለን። “ግብጺ ነቲ ብጀነራል ኣል ቡርሃን ዝምራሕ ደጊፋ ናይ ነፈርቲ ሓገዝ ትህብ ከም ዘላን፡ እቲ ብጀነራል መሓመድ ሓምዳን ደጋሎ ዝምራሕ ወገን ድማ፡ ኣብ ሊቢያ ካብ ወገን ጀነራል ሃፍታን ናይ ኣጽዋር ሓገዝ ክረክብ ጀሚሩ ኣሎን” ዝብሉ ግና ብሰፊሑ ዝዝረበሎም ዘለዉ እዮም። እቲ ውግእ ጠጠው ኢሉ ናብ ዘተ ክእተው ዝጽወዓ ዘለዋ ሃገራት ብዙሓት ኮይነን፡ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ካብተን ቀንዲ ተውሳእቲ ኮይና’ላ።
ሓደ ካብ ፖለቲካዊ ተልእኾታት ፈስቲቫል ፍራንክፎርት 2019
ፈስቲቫል ኤርትራ ኣብ ፍራንክፎርትን ከባቢኡን ካብ ዝበዓል ልክዕ 20 ዓመት ኮይኑ። እዚ ሓደ ካብቲ ሰዲህኤ ዝቕጽሎ ዘሎ እወንታዊ ውርሻታት ተሓኤ- ሰውርዊ ባይቶ እዩ። ይኹን እምበር ብሰሪቲ ኣብ ምሉእ ዓልም ኣጋጢሙ ብዝጸንሐ ለበዳ ኮሮና ቫይረስ ንሰለስተ ዓመታት ምብኳሩውን ምኽንያታዊ እዩ ነይሩ። እዚ ዓመት’ዚ ግን ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ንኣገዳስነት ፈስቲቫል ከምወትሩ ኣዕዚዙ ስለዝርኣዮ፡ ድሮ ኣሰናዳኢት ሽማግለ መዚዙ ካብ 28 ክሳብ 30 ሓምለ 2023 ኣብ ፍራንክፎርት ክግበር ከምዝኾነ ሓበሬታዊ መግለጺ ሽማግል ፈስቲቫል ኣቐዲሙ ኣመልኪት ኣሎ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ፡ ፈስቲቫል ኤርትራ ጽባሕ ራብዓይ ጉባኤ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ስለ ዝካየድ፡ ፖለቲካዊ ውሳኔታትን ካልእ ሓደስቲ ምዕብልናታትን ናይቲ ጉባአ ዝግለጸሉ ብምዃኑ ፍሉይ ድምቀት ክህልዎ እዩ።
ፈስቲቫላ ኤርትራ፣ ማሕበራው፡ ፖለቲካውን ባህላውን መዳያት ምንጽብራቕ ካብ ቀንዲ ዕላማታቱ ኮይኑ፣ እቲ ተፈላልዩ ዝጸንሐ ኣካል ሕብረተ-ሰብ ካብዝተፈላለየ ሃገራት መጺኡ ዝራኸበሉን ካብ ምንፍፋቑ ወጺኡ ናይ ዓመት ስንቂ ሕውነትን ፍቅርን ደሊቡ ናብ ንቡር መነባብራኡ ዝምለሰሉን ኩነት ስለ ዝፈጥር ኣገዳሲ ናይ ርክብ መኣዲ እዩ። ኮቪድ ዝባሃል ሕማም ግን ነዚኣውን ከሊኡና እዩ ነይሩ።
ኣብ ፖለቲካዊ መዳይ እንተኾነውን ኩሉ ደላይ ፍትሕን ዲሞክራስን ዝኾነ ዜጋ ብዘይዝኾነ ይኹን ኣፈላልይ ዝጋባኣሉ፡ ምስ ዝተፈላለዩ መራሕቲ ፖለቲካዊ ሓይልታትን ማሕበራትን ተራኺቡ ጉዳይ ሃገርን ህዝብን ዝዝትየሉ፣ ናይ እንካን ሃባን መድረኽ ስለዝፈጥር፣ ተበሃጊ እዩ። ከመይሲ ሓደ ካብቲ ኣብ ሃገርና ጠሪሱ በዂሩ ዘሎ መድረኽ ሓሳባካ ናይ ምግላጽ መሰል፣ ኣብ ዓዲ ጓኖት ክትረኽቦን ከተስተማቕሮን ከለኻ፣ ንምርግጋጹ ክግበር ዘለዎ ቃልሲ ዘንህርን ዘተስፉን ስለዝኾነ እዩ።
ፈስቲቫል ኤርትራ ኣብ ፍራንክፎርት፣ ዝተዓደሙ መራሕቲ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ውዳቤታትን በርጌሳዊ ማሕበራትን፣ ተወከልቲ ጀርመናዊ ሰልፍታትን ምምሕዳር ከተማ ፍራንክፎርትን ካልኦት መሓዙት ኤርትራውያንን ዝሳተፍዎ ክኸውን ትጽቢት ክህሉ እንከሎ፣ ኩሉ ደላይ ለውጥን ዲሞክራስን ኤርትራዊ ዜጋ ድማ ኣብ ውራዩ ተሳታፋይ ስለዝኾነ፣ ፍሉይ መጸዋዕታ ኮነ ዕድመ ዝጽበ ኣይመስልናን። ዕድሜናን ትጽቢትናን ግን፣ ዋንነት ተሰሚዕዎ ንመጽእ ኣለና’ሞ እንታይ ክንሕዝ ክብል ከሎ እዩ ግርማኡ።
በዚ መሰረት፡ ኩልና ደለይቲ ለውጢ ኤርትራውያን ብፍላይ ተቐማጦ ጀርመን፣ ካብ 28 ክሳብ 30 ሓምለ 2023 ኣብ ዘሎ ግዜ ቆጸራና ኣብ ፈስቲቫል ፍራንክፎርት ይኹን።
ብዳሓን የራኽበና።
More...
ኣብ ከተማ ኣስመራ “ሓበሬታ ዘርጊሕክን” ብዝብል 25 መሸጢ መሳርሒ ኤለክትሮኒክስ ንሓደ ወርሒ ክዕጸዋን ነፍሲ ወከፈን 10 ሺሕ ናቕፋ ክኸፍላ ከም ዝተወነን፡ ሓንቲ ካብ ልሳናት ጉጅለ ህግደፍ ዝኾነት ኣብ ትሕቲ ”መንግስታዊ ሚኒስተር ዜና” ናይቲ ጉጅለ እትመሓደር፡ ኤሪቲቪ/ERITVI” ብ14 ሚያዝያ 2023 ኣብ ዘቃለሓቶ ዜና ተኣሚና።
እታ ተለቪዥን ንኣገልግሎት ዜና ኤርትራ ጠቒሳ ከም ዝሓበረቶ፡ እዚ ስጉምቲ ዝተወስደ፡ ኣብ ከተማ ኣስመራ ጨንፈር “ሕግን ስርዓትን” ብዝባሃል ህግደፋዊ ትካል እዩ። እተን ትካላት ዝተኸሰሳሉ ምኽንያት “ምስ ባህሊ ኤርትራ ዘይከይድ ፍልምታት ብዩቱብ ዘርጊሐን” ብዝብ ናይ ሓሶት ሸፈጥ እዩ።
ነቲ ተግባር ብቐረባ ዝተኸታተልዎ ኣካላት ከም ዘቃለዕዎ ግና፡ እቲ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ኣስመራ ብዩቱብ ዝዝርግሑ ዘለዉ ቬድዮታት፡ ከምቲ እታ ተለቪዥን ዝበለቶ ኣንጻር ባህሊ ህዝቢ ኤርትራ ዘይኮኑ፡ ንጸረ ህዝቢ ተግባራት ምምሕዳር ህግደፍ ዘቃልዑን ካብ ኤርትራ ወጻኢ ንለውጢ ዝካየድ ዘሎ ቃልሲ ዝተቐድሑ ኣገደስቲ ቃለ-መጠይቓት ካለኦት ፖለቲካ መልእኽታትን እዮም።
ምስቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ናይ ኢንተርኔት ዕጽዋ፡ እቲ ብውሽጠ-ውሽጢ ዝዝርጋሕ ዘሎን ነቲ ጉጅለ ዓቕሉ ዘጽብበሉን ቪድዮታት፡ ካብ ሱዳን ኢትዮጵያን ካለኦት ዝሓሸ ናይ ኢንተርኔት ዓቕሚ ዘለዎ ከባብታትን ብሞባይላት ተጻዒኑ ናብ ኤርትራ ዝኣትው እዩ። ኣካላት ጸጥታ ህግደፍ ከምዚ ዓይነት ጥርጠራ ስለ ዝሓድሮም ሓደሓደ ግዜ ኣብ መዓርፎ ነፈርቲ ከይተረፈ ካብ መገሻ ናይ ዝተመልሱ ሰባት ሞባይላት ከም ዝፍትሹ ዝሕብሩ ኣካላት’ውን ኣለዉ፣
ሓይልታት ጸጥታ ህግደፍ ነቲ ምቁጽጻር ከስፍሕዎ መደብ ስለ ዘለዎም፡ ተዓዘብቲ ኤሪቲቪ እቲ ናይ ኤለክትሮኒካ ትካላት ምዕጻውን ምቕጻዕን ኣብ ኣስመራ ተደሪቱ ክተርፍ ኣይግበኦን ከም ዝበሉ ኣምሲሎ ምልዕዓላት የከይድ ስለ ዘለዉ ካብ ኣስመራ ወጻኢ ዘለዉ ዝምልከቶም ኣካላት፡ ከሎ ጌና ክጥንቀቑን ካልእ ሜላታት ክበላሓቱን ይግበኦም።
ኣብ ሱዳን ብ15 ሚያዝያ 2023 ኣብ ሰዓታት ንግሆ፡ ኣብ መንጎ’ቲ ብጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣል ቡርሃን ዝእዘዝ ሃገራዊ ሰራዊትን ብጀነራል ኣሕመድ ደጋሎ ሕመቲ ዝምራሕ፡ ቅልጡፍ ረዳኢ ሓይልን ሕድሕድ ውግእ ተኸፊቱ ይቕጽል ኣሎ። እቲ ውግእ ኣብ ዝተፈላለዩ ክፋላት ከተማ ካርቱምን ኣብ ከተማ መረውን ኣብ ዝርከቡ ወተሃደራዊ መደበራት፡ ቤተ-መንግስትን መደበራት ሓይሊ ኣየርን እዩ ተጀሚሩ። ነቲ ውግእ መን ጀሚርዎ ኣብ ዝብል ክልቲኦም ወገናት ምክሳስ ቀጺሎም ኣለዉ።
እቲ ብጀነራል ኣልቡርሃን ዝምራሕ ወገን፡ ነፈርቲ ውግእ ዝተጠቕመ ኮይኑ፡ እቲ ውግእ ኣብ ካለኣይ መዓልቱ ናብ ኩሉ ኩርነዓት ናይታ ሃገር ልሒሙ። በዚ መሰረት ኣብ ከተማታት፡ ፖርትሱዳ፡ ከሰላ፡ ገዳርፍ፡ ደማዚን፡ ካድጉሊን ኮስትን ዝርከብ ወተሃደራዊ መደበራት ናይቲ ቅልጡፍ ረዳኢ ሓይሊ፡ በቲ ብጀነራል ኣልቡርሃን ዝምራሕ ሃገራዊ ሓይሊ ሱዳን ከም ዝተታሕዙ፡ ሱዳን ትሪቡ ኣፍሊጣ። እቲ ብመሓመድ ደጋሎ ዝእዘዝ ሰራዊት ብወገኑ፡ መደበር ሓይሊ ኣየር መረዊ ተቖጻጺሩስ ኣብኡ ዝጸንሑ ወተሃደራት ግብጺ ከም ዝማረኸ ዘርኢ ምስሊ ዘርጊሑ።
ብሰንክቲ ውግእ ዝወረደ ሓፈሻዊ ዕንወት ብንጹርኳ እንተዘይተገልጸ፡ ኣብ ልዕሊ ህይወት ሰባት ዝወረደ ጉድኣት ብዝብልከት ግና፡ ክሳብ 16 ሚያዝያ 2023 ንግሆ 56 ሲቪል ሰባት ከም ዝሞቱን 600 ዝኾኑ ድማ ከም ዝቖሰሉ ናይ ሱዳን ማሕበር ሓካይም ሓቢሩ።
መጻኢ ኩነታት ሱዳን ዘተሓሳሰበን፡ ኣሜሪካ፡ ዓረብ ሊግ፡ ሳዑዲ ዓረን ሕቡራት ዓረብ ኢመሬትን፡ ክልቲኦም ወገናት ውግእ ኣቋሪጾም ናብ ሰላማዊ ፍታሕ ክመጹ ጸዊዐን። ዋና ጸሓፊ ሕቡራት ሃገራት ኣንቶኖዮ ጉተርዝ ብወገኖም ብወሃብ ቃሎም ኣቢሎም፡ ውግእ ኣቋሪጾም ናብ መኣዲ ዘተ ክቐርቡ ኣተሓሳሲቦም። እንተኾነ ክልቲኦም ወገናት እቲ ሓደ ነቲ ካልእ “ብሓይሊ ከወግዶ እየ” ብዝብል መርገጾም ቀጺሎም ኣለዉ።
እቲ ናብዚ ውግእ ዘብጸሐ ጠንቂ ብመሰረቱ ናይ ስልጣን ውድድር ኮይኑ፡ ኣብቲ ክምስረት ዝሰረሓሉ ዝነበረ መሰጋገሪ መንግስቲ ሱዳን፡ ክልቲኡ ሰራዊት ክተሓናፈጽኳ ኣብ ስምምዕ እንተበጽሑ፡ “መስርሕ ምትሕንፋጽ ክንደይ ግዜ ይውሰድ? ነቲ ዝተሓናፈጸ ሰራዊትከ መን ይምረሓዮ?” ኣብ ዝብሉ ግና ጐሊሖም ክንገሩ ዝጸንሐ ፍልልያቶም እዮም።
መሓመድ ደጋሎ ሕመቲ፡ ኣብዚ ከባቢና ምስ ዲክታተር ኢሳያስ ኣፈወርቂ ጥቡቕ ዝምድና ኣለዎ። ብኣህጉራዊ ደረጃ ድማ ምስ ሩሲያ ዝምድና ዘለዎ እዩ። በዚ መሰረት ጉዳይ ሱዳን ናይ ብዙሓት ናይ ኢድ ኣዙር መዋግኢ ከይከውንን ነቲ ኣብ ዞባና ዘሎ ፖለቲካዊ ኣሰላልፋ መሊሱ ዘጋድዶ ከይከውንን ናይ ብዙሓት ስግኣት እዩ።
ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ፡ ጉዳይ ሱዳን ናብ ዝኸፈአ ወጥሪ ይዓርግ ምንባሩ ብምጥቃስ ብዕለት 14.04.2023 ኣጠንቂቑ ከም ዝነበረ ዝዝከር እዩ።
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ብምኽንያት በዓል ትንሳኤ 2023: ንነባሪ ሰላም እናማዕደወ፡ ንኹሎም ኤርትራውያን ብሓፈሻ ንኣመንቲ ክርስትና ድማ ብፍላይ እንቋዕ ጾመ-ልጓም ፈቲሑ፡ ናብ ዕለት ትንሳኤ ኣብጽሓና ብማለት ሰናይ ምንዮቱ ይገልጽ። ናይ 2023 በዓል ትንሳኤ፡ ንኹሉ’ቲ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዝወረደ ጉድኣትን ምክልባትን ስዒሩ፡ ኣብ ሃገርና ኤርትራ ኰነ ኣብ ከባቢናን መላእ ዓለምን ሰላም፡ ጥዕናን ማሕበራዊ ፍትሕን ከስፍን ይትስፎ።
ተስፋይ ወልደሚካኤል (ደጊጋ)
ኣቦ መንበር፡ ሰዲህኤ
ኣማኻሪ ዲክታተር ኢሳያስ ኣፈወርቂ የማነ ገ/ኣብ (ማንኪ)፡ ኣብ 2021 ብሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ ኣብ ልዕሊ ምምሕዳር ህግደፍ ዝተወሰነ እገዳ ካብ ተጠቃምነት ስዊፍት (SWIFT/Society for Worldwide Interbank Financial Transactions) ስለ ዘውጸኦም፡ ክሳብ ክንደይ የጨንቖም ከምዘሎ ተኣሚኑ። የማነ ነዚ ዝተኣመነ፡ ኣና ጋሪሶን ምስ ዝተባህለ ኣብ ማዕከን ዜና ብላክ ኣጀንዳ ሪፖርት (BLACK AGENDA REPORT)፡ እትጽሕፍ ጋዜጠኛ ኣብ ዘካየዶ እሞ: ብ12 ማዝያ 2023 ዝተሓትመ ቃለ መጠይቕ እዩ።
የማነ እቲ ማህሰይቲ ክሳብ ክንደይ ምዃኑ ተሓቲቱ ክምልስ እንከሎ፡ ኣብ ዓለም ለኻዊ ንግዲ ብሓፈሻ ብኤውሮን ዶላርን ብፍላይ ድማ ብዶላር ክትጥቀም እንከለኻ፡ እቲ ምትሕልላፍ ገንዘብ ብናይ ኣሜሪካ ባንክታት እዩ ዝካየድ፡ ስለዚ እተን ባንክታት ነቲ መስርሕ ይዓግቶኦ ኢሉ። ብስንክዚ ከም ኤርትራ ዝኣመሰላ ካብ ስዊፍት ዝተኣገዳ ሃገራት፡ መስርሕ ምስግጋር ዶላር ክፍጽማ ስለ ዘይክእላ ኣብ ጸገም ይወድቃ ክብል ተኣሚኑ። ካብዚ ንምውጻእ ብዛዕባ ዝጥቀምዎ ሜላ ምስ ተሓተተ ከኣ፡ ምዕራባውያን ንምምሕዳር ህግደፍ ስለ ዝጸልእኦን ክንጽለኦ ከም ዝጽዕራን ጠቒሱ ምስ ከም ሩሲያን ቻይናን ጥራይ ክሰርሑ ከም ዝቕሰቡ ኣመልኪቱ።
ማንኪ፡ ብዘይካ ካብ ስዊፍት ምውጻእ ካልእ እገዳ እንተልይዎም ምስ ተሓተተ፡ ኣመሪካ ኣብ ብዙሓት ሃገራት ዘሎ ናይ ኤርትራ ዲፕሎማሲያዊ ተልእኮ ናይ ባንክ ሕሳባት ዓጽያቶ እያ ምስ በለ፡ እዚ ማለት ድማ እቲ ዲፕሎማሲያዊ ንጥፈታት ዳርጋ ጠጠው ኢሉ እዩ። ምኽንያቱ ክዝርዝር እንከሎ፡ ከኣ ክራይን ናይ ካልኦት ኣድለይቲ ኣገልግሎትን ክፍሊት ምፍጻም ከምዘይከኣል ጠቒሱ። ኣተሓሒዙ ድማ ኣመሪካ ብሰንክዚ እገደኣ ንዲፕሎማሲያዊ ንጥፈታት ኤርትራ ብዝለዓለ ደረጃ ከም ዝጐደኣቶ ጠቒሱ። ምስዚ ኣሜሪካ ዶላር ናብ ናቕፋ ከምዘይሽረፍ ስለ ዝገበረት፡ ኤርትራውያን ካብ ወጻኢ ናብ ቤተሰቦም ክልእኹ ከም ዝጽገሙ ኣይሓብአን። ካብዚ ንምውጻእ ኣብዚ መስርሕ ምልኣኽ ገንዘብ ኣዝዩ ዝማዕበለሉ ግዜ ዶላር ናብ ኤርትራ ብጁባ ሰባት ጥራይ ከም ዝኣቱ ኣስፊሩ።
እቲ እገዳ ኣህጉራዊ ሕብረተሰብ ኣብ ኤርትራ ንግድን ወፍርን ንምክያድ ክሳብ ክንደይ ይጸልዎ ኣብ ዝብል ድማ፡ ምስ ኤርትራ ንግዳዊ ስረሓት ዘካይዳ ኩባንያታትን ኮርፖረሽናትን ኣብ ትሕቲ እገዳ ብምዃና ምሳና ክሰርሓ ኣዝዩ የጨንቐን’ዩ። ንገዛእ ርእሰን ኣብ ጌጋ ወዲቐን ግዳይ እገዳ ኣመሪካ ከይኮና ይሰግኣ እየን ይብል። ብዘይካዚ ኣብቲ ናይ ቅድሚዚ ናይ 2021 ዝነበረ እገዳ ብዛዕባ ዘጋጠሞም ጸገማት እውን ሓያሎ ተዘክሮታት ኣቃሊዑ።
ጉጅለ ህግደፍ ነዚ ስንብራት እገዳ ሓቢኡ፡ ዝመጸ እገዳ እንተመጸ ዘውርደልና ማህሰይቲ የለን እናበለ ከደናግርን ክሓብእን ከም ዝጸንሐ ዝፍለጥ እዩ።
