ኢሱ፡ወያካብ ቻይና ዝተሓስማ መሸፈኒ ኣፍን ኣፍንጫን ኣብ ባቱስ ግጥም ኣቢልዋ

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

1. ኣብዚ እዋንዚ መላእ ዓለምናን ህዝባን፡ ኣብ ኣዝዩ ሓደገኛ ሻቕሎት ኣለዉ። ኤርትራን ህዝባን እውን ከም ኣካል ናይ ዓልም ኣብዚ ናይ ሻቕሎት ህሞት እዮም ዝርከቡ። እዚ ዘለናዮ ዓለማዊ ኩነታት፡ ኣብ ልዕሊ ነፍሲ ወከፍ ሰብ ከቢድ ሻቕሎት ዝፈጠረ ኮይኑ፡ ብፍላይ ኣብ ልዕሊ መራሕቲ ሃገራት ዘንብሮ ሓላፍነት ኣዝዩ ከቢድ እዩ። መራሕቲ ሃገራት ኣብዚ እዋንዚ ቀንዲ ዝረባረብሉ ዘለዉ ዕማም ምድሓን ህይወት ዜጋታቶም ኮይኑ፡ እዚ እዋናዊ ሻቕሎት ምስ ሓለፈ ክመጽእ ዝኽእል ቁጠባውን ፖለቲካውን ሃስያታት ንምቅላል ካብ ሕጂ ጀሚሮም ኣብ ምስራሕ ነብሶም ጸሚዶም ኣለዉ። መላእ ዓለም ንጉድኣት ኮረና ቫይረስ ብሓባር ይገጥም ምህላዉ ዘይከሓኳ እንተኾነ፡ ብሰበብ ኣብ ኮረና ቫይረስ ዝተራእየ ኣተሓሕዛ ኣብ መንጎ ቻይናን ኣሜሪካን ዘሎ ናይ ሓሳባት ትንዕምንዕን ኣብዚ ቀረባና ኣብ ፖለቲካ ኢትዮጵያ ዝረአ ዘሎ ሕቶ ግዜ ምርጫ ዘንቀሎ ምፍሕፋሕን ከም ኣብነት ዝጥቀስ እዩ። ብሰንኪ ከምዚ ዓይነት ተደራራቢ ከቢድ ሓላፍነት፡ ሎሚ ካብ ሃገሩ ዝወጽእ መራሒ ሃገር ዳርጋ የለን።
2. ኣይኮነዶ ኣብዚ ፍሉይ ኣቓልቦ ዘድልዮ ኩነታት፡ ኣብቲ ንቡር ኩነታት እውን፡ ኣብዚ ዓለምና ብሳላ ምዕባለ ናብ ቁሸት ተቐይራትሉ ዘላ፡ ናይ መራሕቲ ሃገራት ልዝባትን ምትሕግጋዛትን ልዑል ቆላሕታ ኣብ ዝረኸበሉ ኢና ዘለና። እዚ ከኣ ንዘቤታዊ ኣጀንዳ ብዘይሃሲ፡ ዲፕሎማስያዊ ርክባት ብኣካል ዘይኮነ ሓሳብ ኣቀራሪብካ፡ ብዘመናዊ ኣገባብ ኣብ ዝካየደሉ ተነቃፊ ህሞት ኢና ንርከብ። ኣብ መንጎ መንግስታት ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ውሽጢ ሓደ መንግስቲ እውን፡ ኣብተን ብንቡርን ስሩዕን ትካላዊ ኣገባብ ዝምረሓ ሃገራት፡ ኣኼባታ ላዕለዎት ሓለፍቲ ኣብ በቤት ጽሕፈትካ ኮይንካ ምክያድ ናይ ግድን ኣብ ዝኾነሉ ኢና ንርከብ።
3. ከም ኢሳያስ ኣፈወርቂ ዝኣመሰሉ ኩሉ ነገር ዝተፈንጠሖም፡ ጉዳይ ህዝብን ሃገርን “ዘይንታዮም” መራሕቲ ኢና በሃልቲ ግና፡ ኣብዚ እዋንዚ ዝመርጽዎ ሜላ፡ ወይ ተሓቢእካ ምጽቃጥ፡ ወይ ድማ ዘይእዋናዊ ምኽንያት ፈጢርካ፡ ምህዳም እዩ። እንሆ ከኣ ኢሳያስ ምሕባእ ንክጥዕሞ “ክሕባእ እየ እሞ፡ ሞይቱ ኢልኩም ኣውሩዩለይ” ኢሉ ኣጽቂጡ ምስ ቀነየ፡ እዛ ምህዞ፡ ግዜ በሊዓ ምስራሕ ምስ ኣበየቶ፡ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ክንዲ ዝቃላዕ፡ ህጹጽ ጉዳይ ከም ዘለዎ ኣምሲሉ፡ ነታ ሓንቲ ምርጫ ወሲዱ ናብ ኢትዮጵያ ከይዱ “ኣሎኹ” ክብል ዝመረጸ ይመስል። ህዝቢ ኤርትራ ኢሳያስ ዘይንታዩ ምዃኑኳ ብናይ ክሳብ ሕጂ ተመኩሮ ዝተረደአ እንተኾነ፡ እነሆ ሕጂ ከኣ ከምቲ “ንኡሽተይ ውራይ ግበር እሞ ፈታዊኻን ጸላኢኻን ኣለሊ” ዝበሃል፡ ጉዳይ ህዝብና ንኢሳያስ ዘይንታዩ ምዃኑ ተወሳኺ መረጋገጺ ረኺቡ። ኢሳያስ ጥዑይ እንተዝነብር፡ እቲ ዘምሕረሉ፡ “ኣብዚ ዘተዓዛዝብ እዋን ናብ ኢትዮጵያ ከይዱ” ዘይኮነስ “ኣብ ሆስፒታል እገለ ከይዱ ሕሙማት ኣተባቢዑ” ዝብል ዜና እዩ  ዝነበረ። እቲ በቲ ቫይረስ ዘይተለኽፈ፡ ብስእነት ማይን ካልእ መሰረታዊ ነገራትን ዝሻቐልን ኣብ ጥራይ ገዛ ተዳጒኑ ዘሎን ህዝብና እውንኮ፡ ኣበይ ደኣ ረኺብዎ እምበር፡ ናይ መራሕቲ “ኣጆኻ” መድለዮ።
4. እዚ ናይ ኢሳያስ ዘይእዋናዊ መገሻ ንኢትዮጵያውያን እውን ዘገረሞምን ፍጊዕ ዝበሎምን እዩ ዝመስል። “እዚ ሰብኣይ ለካ ሓቂ እዩ ኣብቲ ዓዱ ስራሕ የብሉን፡ መምስ ጸመዎ እንዳመጸ ንመራሕትና ካብ ስራሕ ከየብኩረልና።” ዝብሉ ኢትዮጵያውያን ውሑዳት ከምዘይኮኑ ርዱእ እዩ። እቲ ዘገርም እዚ ቅድሚ ሕጂ “ሚሊንየም ኣዲስ” ኣብ ዝበሃል ሰፊሕ ኣዳራሽ ክሳብ 15 ሺሕ ሰባት ኣብ ዝተዓደምሉ፡ እንግዶት ዝግበረሉ ዝነበረ፡  ከም ኣባ ጉንባሕ ዘይግራቱ ዝኾልል ሰብኣይ፡ ኣብዚ ናይ ሕጂ መገሻኡ ግና ጡረተኛታት ወሲኽካ 7 ሰባት ኮይኖም እዮም ንምሳሕ “ንቐደም በል” ኢለምዎ።
5. ነቲ መገሻ ንምምልኻዕ፡ ኢስያስ ናብ ኢትዮጵያ ዝኸደሎም ተባሂሎም ዝተጠቕሱ፡ ዛዕባታት ጉዳይ ምክልኻል ሕማም ኮሮናቫይረስን ምቁጽጻር ኣንበጣን ምዃኖም ካብ ናይ ሚድያ ጊላታቱ ሰሚዕና። ወዮ ደኣ ከምቲ “ላምሲ ብኢዳ ዝቐርባ ብእግራ ትሓክኽ” ዝበሃል ኮይኑ እምበር፡ ነዞም ጸገማት እዚኣቶም ንምፍታሕ ደኣ ቅድሚ ናብ ኣዲስ ኣበባ ዞኽዞኽ፡ ካብ ኤርትራ እንድዩ ክጅመር ዝግበኦ ነይሩ። እዚ ኣብ መራኸቢ ብዙሓን ወጺኡ ህዝቢ ከተባብዕ “ኣጀኹም ኣጆና” ክብል ወይ ኣብ ትካላት ጥዕና ከይዱ “ምሕረት የውርደልኩም” ከይብል ህዝቢ ዝተሓሰመ ጋኔንሲ፡ ነቲ ምክልኻል ኮሮና ኣብ ኣዲስ ኣበባ ከይዱ ከካይዶ ምሕሳቡ ክሳብ ክንደይ ኩሉ ነብሱ ግርንቢጥ ኮይኑ ከም ዘሎ  ዘረድእ እዩ።
6. ኢትዮጵያውያን ናብ ዝወስድዎ ምስ ጠፈኦም፡ ናብ ከባቢ እታ ቀደም ዝዋይ ትበሃል ዝነበረት፡ ሎሚ ግና “ባቱ” ተባሂላ ዘላ ከተማን ቦታ ሕርሻ መቅን  ተማሊአምዎ። ኣብኡ ከኣ ኣብ ምምራቕ 200 ሺሕ ሄክታር  ከልምዕ ዝኽእል ዘመናዊ መስኖ ኣሳቲፈምዎ። ቅድሚ ሕጂ እውን ኣብ ኣዋሳ፡ ባህርዳርን ጅማን ናይ ልምዓት ትካላት ምምራቕ ኣሳቲፈምዎ ነይሮም እዮም። ምናልባት ናይ ኢትዮጵያውያን ናብ ከምዚ ዓይነት ኣጋጣምታት ንኢሳያስ ምውሳዶም፡ ኮንደኾን ይቐንእ’ሞ ኣብ ሃገሩ ከምኡ ዓይነት ስጉምቲ ይወስድ ብዝብል ተስፋ ይኸውን። ኢሳያስ ግና፡ ርኹስ ናይ ምጭቋን፡ ምቕታልን ምእሳርን እምበር፡ ቅዱስ ናይ ልምዓት፡ ሰላምን ዲሞክራስን ቅንኢ ዘሕድር ሕልናኡ ንሓዋሩ መኺኑ እዩ። ንጽቡቕ ዝቐንእ ነይሩ እንተዝኸውን ደኣ ኣብ ኤርትራ እውን እኮ ብዙሕ ዘቕንእ ተርእዮ ነይርዎ። ጭቁን ህዝቢ ክርኢ እንከሎ በቲ ኣብ ራህዋ ዝነብር ናይ ካልእ ሃገር ህዝቢ መቐንአ። ድኻ ህዝቢ ክርኢ እነከሎ በቲ ኣብ ካልእ ሃገር ብሳላ ቅኑዕ ምምሕዳር ካብ ድኽነት ዝወጸ ህዝቢ መቐንአ።
7. ኢሳያስ ኣብቲ ናይ ከባቢ ባቱን መቂን ምምራቕ መስኖ ከይሓነኸ ተዛሪቡ። ኣብቲ ዘረብኡ ከኣ “ኣነን ብጾተይን ካብዚ ፕሮጀክትዚ ብዙሕ ተማሂርና ኣለና” ኢሉ። እንተደኣ ብዛዕባ መስኖ ሎሚ ካብ ፕሮጀክት ባቱ ወይ መቂ ዝመሃር ኣልዩ፡ ነቲ ኣብ ዓዲ ሃሎ፡ ገርገራ፡ ፋንኮን ካልእ ከባብን ኣዕቚርዎ ዘሎ ማይ “ነጻ ጉልበት ተረኽበ” ኢሉ ዘስርሖ እምበር፡ ብዛዕባ ቁጠባዊ ፋይዳኡ ዘይሓሰበሉ ምንባሩ እዩ ዘረድእ። እቲ ቀንዲ ጉዳይ መውጽኢ ኣፍ ክኾኖ ዝበሎ እምበር፡ ጸገም ኢሳያስስ ስእነት መምሃሪ፡ ዘይኮነስ ክትመሃር ቅሩብ ዘይምዃን እዩ። እወ! ክመሃር ቅሩብ እንተዝኸውን ደኣ፡ ካብ ሳዕቤናት፡ ቅትለት ማይሓባር፡ ውግእ ምስ ጉረባብቲ፡ ምዕጻው ዩኒቨርሲቲ ኣስመራ፡ ምእሳር ጉጅለ-15ን ጋዜጠኛታትን፡ ግዱድ ውትህድርና፡ ኣብ ሃይማኖታዊ ትካላት ኢድ ምእታውን ምዕጻው ኩሉ ቁጠባዊ ወፍርታትን እንዶ ኣይመተማህረን።
8. በቲ በለ በዚ፡ እዚ ተግባራት ኢሳያስ ከምቲ ናይ ቅድሚ ሕጂ፡ ናብ ህዝቢ ኤርትራን ናይ ለውጢ ሓይልታቱን ዘመሓላልፎ መልእኽትን ዘሰክሞ ሓላፍነትን ኣለዎ። እቲ መልእኽቲ ንጹር እዩ። ኢሳያስ ኣብ ቀልቢ ህዝቢ ኤርትራ ቦታ ከምዘየብሉ ተረዲኡ ዓቕሉ ምስ ዝጸበቦን ጉዳይ ህዝቢ ጉዳዩ ከምዘይኮነ ተርዲኡን ዝወስዶ ዘሎ ጽሉል ስጉምቲ እዩ። እቲ ንዓና ዘሰክመና ሓላፍነት ከኣ፡ ነቲ መልእኽቱ ተረዲእና፡ ጉዳይ ሃገርናን ህዝብናን ድሕነቶምን ኣብ ዝባና ዘሎ ምዃኑ ተነግዚብና ብኽንድኡ ደረጃ ናይ ለውጢ ቃልስና ናይ ምዕዝዝ ሓላፍነት ክንወስድ እዩ።

ህዝቢ እንዳተወራረሰ ንወለዶታት ዝቐጽል ከም ባሕሪ ዝምሰል ናይ ኩሉ ዕቤት ሰፊሕ መሰረት እዩ። ሓደ ህዝቢ ኣብ ሃገሩ ምንጪ ሓያልነትን ቀጻልነትን እዩ። ብመንጽርዚ ህዝቢ ኤርትራ እውን ከም ኣካል ህዝቢ ዓለም፡ ኣብ ሃገሩ ዝነበረ፡ ዘሎን ዝቕጽልን እዩ። ኣብ ጉዕዞ ሃገርን ህዝብን ንእንታይነት እቲ ጉዕዞ እንተ ንልምዓት እንተ ንጥፍኣት ካብ ዝውስኑ ረቛሕታት ሓደ፡ እቲ ህዝቢ ዝምረሓሉ ሕግን ንዓኡ ዘተግብር በብግዜኡ ዝቀያየር መንግስቲ ዝጥቀስ እዩ።

ብባህሪቲ  ንሓንቲ ሃገር ዝመርሕ መንግስቲ ዝጽለው፡ መጻኢ ዕድል ናይታ ሃገር ጥራይ ዘይኮነ ናይ ህዝባ መጻኢ ተስፋን ዕቤትን እውን ናይ ምውሳን ተኽእሎ ኣለዎ። ገለ መንግስታት ብኣመጻጽእኦም ኮነ፡ ኣመራርሓኦም ህዝባዊ እዮም። ገለ ምምሕዳራት ከኣ ብኣንጻሩ ዝመጽሉ መንገዲ ኮነ ዘመሓድርሉ ኣገባብ ዓመጸኛ እዩ። ወሳኒ ግደ ህዝቢ ወትሩ ኣብ ቦታኡ ኮይኑ፡ ህዝብን መንግስትን ዕድል ናይ ሓንቲ ሃገርን ህዝብን ኣብ ምውሳን አእጃሞም ኣለዎም። እዚ ኣብ ጉዳይ ሃገር በብጽሒትካ ናይ ምውሳድ መስርሕ ብሃቦ ተረከቦ እንዳመንዛዕካ ዝውሰድ ዘይኮነ፡ ብሕጋዊ ህዝቢ ዝተቐበሎ ሰነድ ዝተደረተ ናይ ኩንትራት ስምምዕ ዝውሰን እዩ። እዚ ሰነዳዊ ስምምዕ፡ እዞም ሰብ እጃም ህዝብን መንግስትን ነፍሲ ወከፎም እንታይ ከም ዝገብሩ ዘፍቅድን እንታይ ንከይገብሩ ዝድርትን እዩ። ናይዚ ስምምዕ ቀይሕ መስመር ተረጊጹ ክጠሓስ እንከሎ ከኣ፡ ሚዛን ንምሕላው ቀጻሊ ናይ ሕድሕድ ምቁጽጻር ኣሎ። በዚ ስምምዕ እዚ ተማእዚዝካ ምምራሕን ዘይምምራሕን ከኣ እንታይነት ናይቲ መንግስቲ ዝውስን እዩ። እዚ ስምምዕ ክጠሓስ እንከሎ፡ “እምቢ” ምባልን ዘይምባልን ከኣ ናይቲ ህዝቢ ሓላፍነት ዝምዘነሉ እዩ።

ከም በዓል ህግዲፍ ዝኣመሰሉ ጉሒላ ጉጅለታት፡ ኣመጻጽእኦም ናይ ዓመጽ ስለ ዝኾነ፡ መስርሕ ምምሕዳሮም እውን ካብዚ ወጻኢ ክኸውን ከምዘይክእል ብተግባር ተራእዩ እዩ። እቲ ደረቶም ከይሓልፉ ንምእዳቦም ዝግበር ቃልሲ ከኣ፡ ዝኾነ መልክዕ እንተሓዘን ክወስዶ ዝግበኦ ግዜ እንተወደን፡ ነቲ ህዝቢ ናይ ምጥላም መስርሕ ምምሕዳሮም ናብ ንቡር ቦታ ንምምላሱ ኣጸጋሚ እዩ። እቲ ናብ ንቡር ባህሪ ናይ ምምላስ ቃልሲ፡ ነቲ ግጉይ መንግዲ ዝሓዘ ኣካል ናብቲ ግቡእ ቦታኡ ብምምላስ ዝሳለጥ ክኸውን እንከሎ፡ ኣብ ከም ህግዲፍ ዝኣመሰለ ካብ ንግሆኡ ጌጋ መንገዲ ዝመረጸን ካብቲ ሓቂ ኣዝዩ ዝረሓቐን፡ ምእንቲ ሓቀኛ ስርዓትን ልዕልና ሕግን ዝርህርህ ባህሪ ስለ ዘየብሉ፡ ካብቲ መስርሕ ግሒጥካ ብምእላዩ ጥራይ’ዩ ዝውገን። ንሕና ኤርትራዊ ሓይልታት ለውጢ፡ ንምውጋድ ጉጅለ ህግዲፍ ምስ ኩሉ ትካላቱ፡ ከም ሓደ መሰረታዊ ሸቶ ቃልስና ኣብ ቀዳምነት እንሰርዖ ከኣ፡ ካብዚ ሓቂዚ ብምንቃል ኢና። ከምቲ ወለድና፡ “ማሕለኻ ዘየብሉ ጸባ ድፉእ፡ ዳኛ ዘየብሉ ነገር ጥፉእ” ዝብልዎ፡ ሳዕቤን ሕገመንግስትን ህዝቢ ዝማእከሉ መሪሕ ኣካልን ዘይምህላው ክሳብ ክንደይ ነቲ ነባሪ ህዝቢ ከም ዝሃሰዮን መዕንደር ዕቡዳት ሓለፍቲ ጉጅለታት ከም ዝኸውንን ከኣ ኣብ ጉዳይና ንርእዮ ዘለና ክዉን ሓቂ እዩ።

ገለ መንግስታት ከተዓሻስዉ ምስ ህዝቢ ዘራኽቦም መሰማምዒ ውዕል ይህልዎም እሞ፡ ኣጸንትዮም ይጥሕስዎ። ነዚ ክጥዕሞም ከኣ ህዝቢ ነቲ ስምምዕ ዝከላኸለሉ ትካላት የዳኽሙ ወይ ድማ  የፍርስዎ። ንህዝቢ ብጸቢብ ስምዒታት ምክፍፊልካ ኣብ ሕድሕዱ ከምዘይሰማማዕ ምግባሩ ከኣ ካልእ መሳሪሕኦም እዩ። ኩነታት ሃገርና ኣብ ትሕቲ ዘቤታዊ ጭቆና  ህግዲፍ ዝያዳ ኣገራሚ ዝኸውን ድማ፡ ንቃለ-ዓለም እውን ሕጊ ዝበሃል ዘይምህላዉ እዩ። እዚ ጉጅለ ህግዲፍ ክሳብ ክንደይ ነቲ ብቃልሱ ኣብ ዙፋን ዘቐመጦ ህዝብና ከም ዝንዕቆን ዝድንድኖን ዘርኢ እዩ። ሎሚ ብሰንኪ ክቱር ንዕቀት ጉጅለ ህግዲፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዝረአ ዘሎ ኩነታት ህዝብን መንግስትን፡ በብጽሒቶም ፈሊጦም ብሓባር ሃገር ኣብ ዝሃንጽሉን ዝሕልውሉን ኣይኮኑን ዘለዉ። ብኣንጻሩ ህዝቢ ህልውናኡን ቀጻልነት ልኡላውነቱን ከውሕስ፡ ጉጅለ ህግዲፍ ከኣ ልኡላዊ ቀጻልነት ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ከጥፍእ፡ ኣብ ዝለዓለ ናይ ምድሓንን ዘይምድሓንን ወሳኒ ምትሕንናቕ እዮም ዝርከቡ። ናይዚ ቀንዲ ጠንቂ ከኣ ጉጅለ ህግዲፍ ካብ ሕጋዊ ቀይድን ህዝባውን ሃገራውን ሓልዮትን ወጺኡ፡ ቅትለት፡ ዓመጽን መን ኣለኒ በሃልነትን ሓሊፉ ብክብሪ ሃገር ምውጋይ ስለ ዝተኸተለ እዩ።

ዘይሩ ዘይሩ ግና መጻኢ ዕድል ህዝቢ ኤርትራን ጉጅለ ህግዲፍን ካብቲ ዝምድና ባሕርን ዓሳን ወጻኢ ኣይክኸውንን እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ብድሌት ህግዲፍ ዝደናጐ እምበር ዘይኩለፍ፡ ንዓኡ ዝምጥን ስርዓተ-መንግስቲ ናይ ምፍጣር ድሌት፡ ስልጣንን ዓቕምን ኣለዎ። ጉጅለ ህግዲፍ ብኣንጻሩ፡ ከምዚ ሎሚ ንዕዘቦ ዘለና ዘርባዕብዑ፡ ንሓዋሩ ዝዕንድረሉ ህዝቢ ጠፋጢፉ ክሰርሕ፡ ድሌት እምበር ዓቕምን ስልጣንን የብሉን። ሓደ እዋን ህዝብና ከምዚ ጀሚርዎ ዘሎ፡ ብሓደ ቃል “ደጊም ይኣኽለካ ውረድ ካብ ዝባና” ምስ በሎ፡ ካብ ባሕሪ እንተወጺኡ ከም ዝመውት ዓሳ፡ በድኒ ኮይኑ ዝጐሓፈሉ ግዜ፡ ርሑቕ ኣይክኸውንን እዩ። እቲ ጉጅለ  ኣብዚ እዋንዚ ዝነዝሖ ዘሎ ናይ “ኣለና ማለት” ሓሶት ከኣ ናይ ጻዕረ-ሞት ምልክት እምበር ናይ ሓያልነቱ መግለጺ ኣይኮነን። ጽባሕ ብመሪር ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ኣብ ልዕልቲ ናብ ህዝቢ ኤርትራ ምቕራብ ተጸይፉ ናብ ኣዲስ ኣበባ ዝጐዪ ዘሎ መላኽን ጉጅለኡን ዘይተርፍ ዓወት ክምዝገብ እዩ። ህዝብና ከኣ ንክብሩ ዝምጥን ብሕገመንግስቲ ዝምራሕ፡ ህዝባውን ዲሞክራስያውን ስርዓት ክምስረት እዩ። ህግዲፍ ከኣ ካብቲ ህዝባዊ ባሕሪ ምስ ተጓሕፈ ካብ ማይ ናይ ዝወጸ ዓሳ ጽዋዕ ክጭልጥ እዩ።

ሎሚ በቲ ሓደ ወገን ክብርን ቀጻልነትን ህዝቢ ኤርትራ፡ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ዘይተርፍ ምንቁልቋል ጉጅለ ህግዲፍ ዘርእዩ ብዙሓት ምልክታት ኣለና ይብሉ ኣለዉ። ንሕና ኣይኮነንዶ ሎሚ ኩነታት ኣብ ባይታ ከመይ ከምዘሎ እንዳረኣናን እንዳሰማዕናን፡ ካብ ቅድም እውን “ህዝቢ ነባሪ’ዩ፡ ህግዲፍ ግና ሓላፊ’ዩ” ዝብል መደምደምታ፡ ንምዕዋቱ እንቃለሰሉ መሰረታዊ እምነትና እዩ። እቶም ክሳብ ሎሚ ጉዳያት ገላቢጦም “ህግዲፍ ነባሪ እዩ፡ ህዝቢ ከኣ ተሰዓሪ’ዩ ብዝቓንኡ፡ ኣብ ዙርያ ህግድፍ ከምሰስዉ ዝጸንሑ ኩሎም፡ ናብ ልቦም ተመሊሶምን ተናሲሖምን “ህዝቢ ነባሪ’ዩ፡ ህግዲፍ ግና ሓላፊ’ዩ” ዝብል ባይታ ረጊጹ ንዘሎ ሓቂ ክርዕሙ ንጽወዖም።

ካብቲ ናይ ምልካዊ ኣተሓሳስባ ናጻ ዲና?፡ እዚ ምልካዊ ኣተሓሳስባ እዚ እንተስ ብግሁድ ወይ እውን ተዘዋዋሪ መገዲ፥ “ኣነ እየ ዝመርሓካ”  ዝብል ስምዒት ካብ ኣእምሮና ኣይተሓኸኸን ዘሎ። ከምኡ ስለዝኾነ’ውን ይኸውን፡ ነቲ ዘሰማምዓካን ዘራኽበካን ገዲፍካ፥ ኣብቲ ዘየራኽበካን ዘየሰማምዓካን ሸንኮለል ዘብለና ዘሎ። እወ! ወግሐ ጸብሐ ዋላ እኳ ውደባ እንተዘይተጸልአ፥ ወትሩ ሓዲሽ ውደባ ምፍጣር ንገዛእ ርእሱ  ካብቲ “ኣነ እየ ዝመርሓካ፥  ዝብል ኣተሓሳስባ ናጻ ኣይኮነን።

ልክዕ እዩ፡ ወዲ ሰብ ካብ መፈጠርትኡ ኣትሒዙ መነባብሮኡ፥ መግቡ፥ ክዳኑ ከምኡ እውን መጽለሊኡ ዝኣመሰሉ መሰረታዊ ተፈጥሮኣዊ ኣድልይነታት ከውሕስ ይኹን ንባህሪ ክቆጻጸር ክቃለስ ናይ ግድን እዩ።   ነዚ ብተግባር ከሰንዮ ድማ ብዝኾነ ይኹን ኣገባብ፥  ካብ ግዚ ናብ ግዜ ጥሙሓት ወይ ጦብላሕታታት  ከዛይድን፡ ብኡ መሰረት ድማ ናይ ምብሓትን ምውናንን፥ ካልእ ባህርያት የጥርን የማዕብልን። እዚ ከምዚ ዝዓይነቱ ባህሪ ዝውንን ባእታ፡ ድሌቱ ከዕውት ስልጣን ናይ ምጭባጥ  ሕልና ክህልዎ ይኽእል እዩ።   እዞም ከምዚ ዝተጠቕሰ ባህሪ ዘለዎም ሰባት፡ ስልጣን እንተጨቢጦም ድማ፡ ክጭቁኑን ናተይ ስምዑ ዝብል ጠባይ ከምዘማዕብሉ ክጽዕሩን ርዱእ እዩ። ምኽንያቱ፡ እቲ ናይ ስልጣን ምብሓት ሕልና፡ ምስ ካልኦት ኢሂን ምሂን ኢሉ ክዛተየሉን ሓሳብ ንሓሳብ ክለዋወጠሉን፡ ዘኽእል ተጻዋርነት የብሉን። እዚ  ነቲ ፍትሕን ዲሞክራሲያዊ ምሕደራን ኣሳታፍነትን ዝብል ስነ-ፍልጠታዊ ኣምራት ክኣምነሉ ኣይክእልን እዩ። ከመይሲ ሕልና ወዲ ሰብ ምስቲ ባህርያዊ ተፈጥሮኡ  ተኣሳሲሩ ነቲ ድሌታቱ ከምዝግዛእ ብሩህ እዩ። 

ካብዚ ብምንቃል ሓደ ሰብ፡ እቲ ኣብ ኣእምሮኡ ዘሎ ናይ ውልቁ ዝና፡ ረብሓን ስልጣንን ልዕሊ ኩሉ ገይሩ ስለዝወስዶ፥ ናይ ካልኦት ሓሳባትን ርእይቶታትን፡ ኣብ ግምት ከኣቱ ይኹን ናይ ምስማዕ ተዕግስትን ተኽእሎን ፈጺሙ የብሉን። እዚ ባህሪ እዚ  ካብ ግዜ ናብ ግዜ እናሰፍሐን እናደልደለን ዝኸይድ  ጥሙሓት ይዕብልል። ነዚ ጥሙሓት እዚ ንምትግባር ድማ ሃይማኖታዊ፥ ዓሌታዊ (አትኒክ) ባህላዊ ወይ እውን ኣደናጋሪ ነፍሕታት፡ ዝምቡዕ ሓበረታን፥ ኣጉል ተስፋን ከይተጠቕመ ስልጣን ዓትዒቱ ኽጭብጥ ኣይክእልን። ምኽንያቱ ፡ ስልጣኑ ብሒቱ ካልኦት ድማ ብሒም ከምዘይብሉ ክቕጽል እንተኾይኑ፥ እቶም ካብ ስነፍልጠት ወጻኢ ዝኾኑ ድሑር ኣተሓሳስባታትን “ኣነ እየ ዝመርሓካ” ዝብል ኣተሓሳስባን ጥራይ እዮም። እዚ ነቲ ሕብረተሰብ  እንተስ  ሓለፋታት ብምሃብ ወይ  ኣፈራሪሑ ወይ እውን ከፋፊሉ ብምግዛእ  ኣብ ትሕቲ ቁጽጽሩ ንኸእትዎም ግርም ገይሩ ዝሕግዞ ጉዳይ እዩ።  ብፍላይ እቲ ሕረተሰብ፡ ኣብ ጸጊዕነትን ድሑር ዝምባሌታትን ዝጠሓለ እንተኾይኑ፥ መፍቶ ናይቶም ኣነ ኢየ ዝመርሓካ ዝብል ኣተሓሳስባ ዘለዎም ዓቢ መኽሰብ እዩ። ስለዚ እዞም ብመልሓስና ዲሞክራሲያውያን ኮይና እንምድርን ንህዝቢ ኣሎናልካ እናበልና እንጥብርን  ነቲ  ዝተጠቕሰ ድሑር ንዕምሪ ስልጣጣንና ዘናውሕ ዝንባለታት ክንጥቀመሉ ናይ ግድን እዩ።

ከምቲ ኣቐዲሙ ዝተገልጸ፡  ኣብቲ ስነ-ልቦናን ኣተሓሳስባን እዩ ዘሎ እቲ ቀንዲ ሽግር።  ገሊኡ ኣዛዚ ወይ  ሓለቓ ኮይኑ፡ ንሱ ዝደልዮ እምበር ናይ ካልኦት ሓሳብ ኣብ ግምት ከእቱ ዘይደሊ። ስልጣን ኣብ ኢዱ ምስ ጨበጣ ኣብ ክንዲ ብሰፊሑ ሓሳባት ምውህላል፡ ኣብ ናይ ውሑዳት ሓሳባት ይሙርኰስ። ነዚ ንምትግባር  ኣብ ዙርያኡ”እወ ሓቅኻ” እናበሉ ዘሻድንዎ ኣካላት መሪጹ ኣብ ጎኑ ይእክብ።  ነዚኦም ኣብ ኢዱ ምስ ኣእተዎም ከኣ ኣነ ዝበልኩኹም ግበሩ ካብ ዝብል ሓሳብ ኣይወጽእን። ብተወሳኺ ዝምድናታቱ ምስቶም ዝኣምንዎን፥ ንሱ ውን ከምድላዩ ሸዀርተት ዘብሎምን ኮይኑ፥ ንርእይቶታት ካልኦት  ሸለል ኢሉ ከመሓድርን ክቆጻጸርን ኣነ እየ ዝመርሓካ ዝብል ባእታ ይኸውን። ኣብ ከምዚ እዋን እዚ፥ ከምዚ ዝዓይነቱ ኣተሓሳስባ ዝውንን ወይ  ዝኽተል ባእታ፡ ነታ ንሱ ዝደልያ ንዝጻረር ኣካል፡ ኣብ ጐድኑ ወይ ኣብ ዙርያኡ ገይሩ ምስኡ ክዋሳእ ፈጺሙ ቅሳነት ኣይህቦን። በዚ ምኽንያት ካብኡ ብርእይቶ  ዝፈለዩ ወይ ዝፍለ ዝበለ፥ ብገለ ምኽንያት ኣመሳሚሱ  ልክዕ ከምዛ ውለቀ መላኺ ስርዓት ኢሰያስ ዝገብራ፥ ካብ ሓላፍነት የውርዶ። እዞም ከምዚ ናይ በዓል ኢሰያስ  ምልካዊ ኣተሓሳስባ ዘለዎም  ባእታታት፡ መጀመርያ ዲሞክራሲ ንእትብል ቃል ፈጺሞም ኣይኣምኑላን ኢዮም። እቶም ንዲሞክራሲ ንኣምን ዝብሉ  እንተኾኑ እውን፥ ነቲ ንሶም ኣብ ላዕሊ ኮይኖም ሓሳባቶም ጥራይ ክስዕር ዝደልዩ እምበር፡  ነቲ መሰረት ናይ ዲሞክራሲ ኣብ ታሕቲ ክሃንጽዎ ኣይደልዩን ኢዮም። ምኽንያቱ ጽባሕ ንግሆ ኣብታ ስልጣኖም ክትመጾም ስለዝኾነካ ንትሓታትነትን ቁጽጽርን ድልዋት ኣይኮኑን።