U.S. Weighs Offering Economic Lifeline to Ethiopia Despite War Atrocities
Written by Martin Plaut
The internal administration debate comes ahead of Blinken’s plans to visit Africa. Source: Foreign Policy MARCH 9, 2023, 5:37 PM The Biden administration is weighing plans to lift restrictions on aid and financial assistance to war-battered Ethiopia in a move that has drawn backlash from human rights advocates and some factions within the administration. The plan, if confirmed, is expected to be announced by Secretary of State Antony Blinken during an upcoming visit to the Ethiopian capital of Addis Ababa later this month, according to multiple current and former officials familiar with the matter. The debate playing out within the administration over its Ethiopia policy reflects a concern among top aid and human rights officials as well as lawmakers in Congress that U.S. President Joe Biden hasn’t done enough to acknowledge or hold Ethiopia accountable for atrocities, ethnic cleansing, and possible war crimes it committed during a devastating two-year war against the Tigray People’s Liberation Front (TPLF) rebel group in the country’s northern Tigray region. That war cost hundreds of thousands of lives and destabilized Africa’s second-most-populous country. “The U.S. very likely knows the nature of the crimes and the extent to which the government of Ethiopia at the top levels ordered the violence on its own civilians,” said one former senior U.S. official familiar with the matter, who spoke on condition of anonymity to discuss the internal administration deliberations. “Mass killing never stays buried. Everyone in the victim community and the atrocity-prevention community will remember which U.S. policymakers made this call to ignore its own information and move forward with these economic packages.” This policy debate was described to Foreign Policy by five current and former officials, all of whom spoke on condition of anonymity to discuss sensitive internal government deliberations. Some officials—including Biden’s top envoy for African affairs, Molly Phee, and Victoria Nuland, undersecretary of state for political affairs—are pushing for the administration to begin renormalizing ties with Ethiopia after a peace agreement was signed to end the war in November 2022. Officials in the camp for reviving relations argue that the move is necessary for U.S. engagement across Africa, given Ethiopia’s outsized economic and political influence on the continent. They also argue that Ethiopia’s economy is teetering on the brink and only international assistance such as loans from the International Monetary Fund and debt restructuring can help repair the war-torn economy. Blocking the Ethiopian government from sorely needed economic relief after it signed a peace deal, these officials argue, could ultimately undermine the fragile peace and overall stability in the country. Officials in the other camp, including U.S. Agency for International Development (USAID) chief Samantha Power, have argued in internal policy debates that the administration needs to extract more commitments from the Ethiopian government on human rights and accountability for war crimes and other atrocities before agreeing to fully open access to economic and trade lifelines. “We should not trade our long-held values on human rights for perceived near-term stability in East Africa,” said Cameron Hudson, an expert on U.S. Africa policy at the Center for Strategic and International Studies. “The question is how much does this administration think they can achieve across the region without having Ethiopia as a strategic partner?” The State Department declined to comment, and USAID did not respond to a request for comment. The Ethiopian Embassy in Washington also did not respond to a request for comment. Among the policy proposals administration officials are discussing are supporting plans for an International Monetary Fund loan to restructure the country’s debt, lifting restrictions on some U.S. aid that had been halted during the war, and eventually allowing Ethiopia to rejoin the African Growth and Opportunity Act (AGOA) trade pact with the United States. AGOA provides African countries with duty-free access to U.S. markets. The Biden administration cut Ethiopia out of AGOA in January 2022 for “gross violations of internationally recognized human rights being perpetrated by the Government of Ethiopia and other parties amid the widening conflict in northern Ethiopia.” Between November 2020 and November 2022, the Ethiopian military and forces from neighboring Eritrea fought a war in Ethiopia’s northern Tigray region against the TPLF, a guerrilla force and former ruling political party in Ethiopia. The conflict was marked by widespread atrocities on all sides. Forces from Ethiopia and Eritrea were accused of war crimes including mass rape, sexual slavery, torture, and extrajudicial killings of civilians. The war may have killed as many as 600,000 people, as some peace mediators estimated, which would make it the deadliest conflict of the 21st century. The Ethiopian government and TPLF signed a peace deal, brokered by the African Union, in November 2022 to end the conflict. The peace accord brought immediate relief to the country but sidestepped critical issues to end the cycle of violence. Left unanswered were questions on when, if at all, Eritrean forces would leave Tigray and whether the Ethiopian government would completely lift its de facto blockade on Tigray that left millions without access to humanitarian aid. Many Western officials and aid workers are also worried about a spike in violence in Ethiopia’s Oromia region—separate from the settlement of the conflict in Tigray—that risks further destabilizing the country and kick-starting another cycle of violence. Some human rights advocates and U.S. lawmakers have criticized the Biden administration for not holding Ethiopian Prime Minister Abiy Ahmed’s government to account for the human rights violations committed during the war and say Washington should use its economic and political levers of power more forcefully to cement and expand the peace deal. “Yes, the agreement brought some relief to a population that was suffering for too long. But let’s be clear that five months on, the suffering continues,” said Sarah Yager, the Washington director at Human Rights Watch, a nonprofit advocacy organization. The administration set up new sanctions authorities in September 2021, specifically for the Ethiopia conflict, but it has so far only used that authority to sanction Eritrean officials for their role in the conflict. Human rights advocates have also criticized the administration for withholding a formal atrocities designation on Ethiopia. Blinken in March 2021 stated that acts of “ethnic cleansing” had been carried out in the conflict in Ethiopia. The State Department drafted a declaration in 2021 that the Ethiopian government’s atrocities in Tigray constituted a genocide, according to three U.S. officials familiar with the matter, but it never released the declaration. The State Department, these officials said, played an important role in facilitating the peace talks between Ethiopia and the TPLF and has brought up concerns on human rights violations in virtually every meeting with senior Ethiopian officials over the course of the conflict. But Yager said there’s more to be done. “The reality is that any peace is tenuous at best without credible investigations and accountability for what’s been committed there, past and present,” Yager said. “We want to see U.S. officials take seriously how fragile Ethiopia is at this moment and why its people need to see justice. History has never looked kindly on the papering over of horrors of this magnitude.” |
መደብ 8 መጋቢት ዓለም-ለኻዊ ማዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ብእዋና ካልኣይ ክፋል
ባህግና Bahgna 119፣ 3ይ ክፋል ቃለ መሕተት ምስ ተጋዳሊት ኣስገደት ምሕረተኣብ 08.03.2023
Written by Bahgna MediaMedia
ጸሓፊ ወጻኢ ጉዳያት ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ኣንቶኒ ብሊንከን ካብ 14 ክሳብ 17 መጋቢት 2023 ኢትዮጵያን. ኒጀርን ከም ዝበጽሑ ቤት ጽሕፈቶም ብ10 መጋቢት 2023 ዘውጸኦ ጋዜጣዊ መግለጺ ሓቢሩ። ሰክረታሪ ብሊንከን 15 መጋቢት 2023 ኣብ ኢትዮጵያ፡ ብዛዕባ ኣተገባብራ ውዕል ሰላም ፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን በጺሕዎ ዘሎ ደረጃን ምትእትታው መሰጋገሪ ፍትሕ ኣብ ኢትዮጵያን ዝምልከቱ ምስ ሓለፍቲ መንግስቲ ክመያየጡ ከም ዝኾኑ ተፈሊጡ።
ብዘይካዚ ኣብ ኢትዮጵያ ምስ ዝርከቡ ዘይመንግስታዊ ትካላትን ሲቪላዊ ማሕበረሰብን ተራኺቦም ብዛዕባ ዝርጋሐ ሰብኣዊ ሓገዛት፡ ውሕስነት መግብን ሰብኣዊ መሰላትን ክዘራረቡ እዮም። ኣብ ኢትዮጵያ ኣብዝጸንሕሉ ምስ ዋና ጸሓፊ ሕብረት ኣፍሪቃ ሙሳ ፋቂ መሓመድ ተራኺቦም ብዛዕባ ዞባውን ኣህጉራውን ጉዳያት ሓበሬታ ክለዋወጡ እዮም። ኣብ ርእሲዚ ብዛዕብቲ ኣብ ርክብ መራሕቲ ኣሜሪካ-ኣፍሪቃ ኣብ መዳያት፡ ምቅይያር ኩነታት ኣየር፡ ውሕስነት መግቢ፡ ኣፍሪቃውያን ኣብ ዲያስፖራን ኩነታት ጥዕና ዓለምን ክመያየጡ ምዃኖም እቲ ጋዜጣዊ መግለጺ ጠቒሱ። ከምኡ እውን ኣብዚ ምስ ዋና ጸሓፊ ሕብረት ኣፍሪቃ ዝገብርዎ ምይይጥ፡ ብሊንከን ኣሜርካ ኣብቲ ምስ ኣፍሪቃ ብሓባር ዝካየደ ስረሓት እትህቦ ሓገዝ ከጉልሑ እዮም።
ኣንቶኒ ብሊንከን 16 መጋቢት 2023 ኣብ ኒጀር ኣብ ዝበጽሕሉ ድማ፡ ምስ ናይታ ሃገር መራሒ መሓመድ ባዜምን ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳያት ሃሶሚ ማሳውዶን ኣብ ከተማ ኒያሚ ክራኸቡ እዮም። ኣብቲ ርክቦም ብዛዕባ ኣብ መንጎ ኣሚሪካን ኒጀርን ኣብ መዳያት፡ ዲሞክራሲ፡ ዲፕሎማሲ፡ ዕቤትን ሓይሊ ምክልኻልን ዘሎ ርክባት ዝምልከቱ ጉዳያት ከልዕሉ ምዃኖም ተፈሊጡ። ብዘይካዚ ብሊንከን ካብቲ ጐንጺ ዝነበረሉ ከባቢ ኒጀርያ ዕጥቆም ምስ ዝፈትሑ መንእሰያት ከም ዝራኸቡ ተሓቢሩ።
መሰረታት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ናብ 4ይ ጉባአ ሰልፎም ቀሪቡ ኣብ ዝጸድቕ ንድፊ ሰነድ ክመያየጡ ከም ዝጀመሩ ካብታ 4ይ ጉባአ ከተሰናድእ ብማእከላይ ባይቶ ዝተመዘዘት 13 ዝኣባላታ ሽማናግለ ዝተረኽበ ሓበሬታ ኣረዲኡ። እቲ መሰረታት ብደረጃ ጨናፍርን ዝተፈላለዩ ትካላዊ ጽፍሕታትን ዝመያየጥሉ ንድፊ፡ ብንኡስ ሽማግለ ምድላው ሰነዳት ተዳልዩ ናብ ኣሰናዳኢት ሽማግለ ድሕሪ ምቕራቡ ዝተዘርግሔ እዩ።
ኣባላት ሰልፊ ኣብቲ ንኣስታት ሰለስተ ኣዋርሕ ዘካይድዎ ምይይጥ፡ ኣብቲ ሰነድ ክተኣታቶ ኣለዎ ዝብልዎ ምምሕያሻት ናብታ ኣቐዲማ ነቲ ንድፊ ዘዳለወት ንኡስ ሽማግለ ከቕርቡ እዮም። ድሕሪዚ እቲ ሰነድ መሊሱ በቲ ካብ መሰረታት ዝቐርብ መመሓየሺ ሓሳባት ምስ ሃብተመ፡ ቅድሚ ኣብቲ ወርሒ ሓምለ 2023 ዝካየድ 4ይ ጉባአ ቀሪቡ ወግዓዊ ምዃኑ፡ ብመንገዲ ሰሚናር መላእ ኣባላት ሰልፊ ክሓልፍ ትጽቢት ኣሎ። እቶም ናብ ምይይጥ ቀሪቦም ዘለዉ ንድፊ ሰነዳት፡ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮን ቅዋምን እዮም።
ንኡሳን ሽማግለታት ክፍሊ ሎጅስቲክስን ገንዘብን ኣሰታትፋ ኣባላት ናብ ጉባአን እውን ስረሓን ብጽቡቕ ዘሰላስላ ዘለዋ ኮይነን፡ ናይ መሰረታት ተሳትፎ ኣብቲ መስርሕ ምድላው ዝነኣድ ከም ዝኾነ እውን ካብ ኣሰናዳኢት ሽማግለ 4ይ ጉባአ ዝተረኽበ ሓበሬታ የረድእ።
|
ባህግና Bahgna 118. ደቂ ኣንስትዮ ፍርቂ ሕብረተ-ሰብ እየን፡ ዘርእስቲ ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤን 2ይ ክፋል ቃለ ማሕተት ምስ ኣስገደት ምሕረታኣብን
Written by Bahgna MediaMedia
ኢትዮጵያዊት መኣዛ መሓመድ፡ ተዓዋቲት ሽልማት ዓለምለኸ ትብዓት ደቂ ኣንስትዮ ኮይና
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ስእሊ መኣዛ መሓመድ፡ ካብ ማሕበራዊ መራኸቢ
ኢትዮጵያዊት ጋዜጠኛ መኣዛ መሓመድ፡ ሓንቲ ካብተን 11 ናይ 2023 ተዓወቲ “ዓለምለኸ ሽልማት ትብዓት ደቂ ኣንስትዮ” ከም ዝኾነት፡ መግለጺ ቤት ጽሕፈት ወጻኢ ጉዳይ ሕቡራት መንግስታት ኣሚሪካ ሓቢሩ።
እዚ ሽልማት ንመበል 17 ግዜ ዝካየድ ዘሎ ኮይኑ፡ ክሳብ ሎሚ ካብ 180 ሃገራት ን180 ኣብ ጽንኩር ኩነታት መጻኢ ብሩህ ንክኸውን ብትብዓት ዝሰርሓ ደቂ ኣንስትዮ ኣፍልጦ ከም ዝሃበ፡ እቲ መግለጺ ጠቒሱ። እተን ነዚ ሽልማት ዝበቕዓ ደቂ ኣንስትዮ፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ሃገራት ብዝርከቡ ኣሜሪካውያን ዲፕሎማት ዝርቆሓ ኮይነን ኣብ መወዳእታ ዝውሰን ከኣ ብላዕለዎት ሓለፍቲ ናይቲ ወጻኢ ጉዳይ ቤት ጽሕፈት ኣሜሪካ እዩ።
ጋዜጠኛ መኣዛ መሓመድ ወናኒትን ኣመሓዳሪትን “ሮሃ ቲቪ” ዝተባህለ መድያ ክትከውን እንከላ፡ ቀንዲ ቆላሕተኣ ብሰንኪ ውግእ ንዝተበደላ ደቂ ኣንስትዮ ድምጺ ምዃንን ሓገዝ ዝረኽባሉ ኩነታት ምፍጣርን እዩ። ንሱ ጥራይ ዘይኮነ፡ በቲ ዘለዋ መድያ ተጠቒማ ዝተሸገራ ደቂ ኣንስትዮ ሕክምናውን ካልእ መሰረታውን ሓገዝ ዝረኽባሉ ኩነታት ንምፍጣር ጐስጓስ ምክያድ እውን ክትሰርሓሉ ዝጸንሐት እዩ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ምስ ብዙሓት ኣብ ግዜ ውግእን ምምዝባልን ብዝተፈላለዩ ወገናት ግዳይ ጾታዊ ዓመጽ ዝኾና ደቂ ኣንስትዮ ቃለ መጠይቓት ኣካይዳ ነቲ ሓበሬታ ናብ ዝተፈላለዩ ወገናት ክትዝርሕ ከም ዝጸንሐት እቲ ንሽልማት ዝተመርጸትሉ ምኽንያት ዝትንትን ጸብጻብ ይሕብር።
መኣዛ ኣብቲ ኣብ ኢትዮጵያ ዝተኻየደ ውግእ ተሓታትነት ንክህሉ መርመራ ንክካየድ ብተደጋጋሚ ብዘቕረበቶ መጸዋዕታ ናይ ብዙሓት ዝምልከቶም ናይ ወጻኢ ትካላት ቀልቢ ከም ዝሰሓበት እቲ ጸብጻብ ጠቒሱ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ በብግዜኡ ኣብ ኢትዮጵያ ካብ ዝተፈላለዩ ዩኒቨርስታት ተጨውየን ሃለዋት ዝጠፈአ ደቂ ኣንስትዮ ተመሃሮ ኣቓልቦ ክረኽባን ስድራቤተን ክሕገዙን ጻዕሪ ምክያዳ ሓደ ነቲ ሽልማት ካብ ዘብቀዓ መመዘኒ ምዃኑ ኣብቲ ዝርዝር ሰፊሩ። መኣዛ በዚ ተባዕ ተግባራ ኣብዚ ዝሓለፈ ክልተ ዓመታት ብተደጋጋሚ ብሓይልታት ጸጥታ ኢትዮጵያ ክትእሰርን ክትፍታሕን ዝጸንሐት እያ።
እተን ምስ መኣዛ ነዚ ሽልማት ዝበቐዓ ካለኦት ተበዓት ደቂ ኣንስትዮ፡ ካብ ኣፍጋኒስታን፡ ኣርጀንቲና፡ ማእከላይ ኣፍሪቃ ሪፐብሊክ፡ ኮስታሪካ፡ ጆርዳን፡ ካዛኪስታን፡ ማለዢያ፡ ፖላንድ፡ መንጎልያን ዩክረይንን ምዃነን እቲ ካብ ቤት ጽሕፈት ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ዝወጸ መግለጺ ተቒሱ።
8 መጋቢት ዓለም-ለኻዊ ማዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ቀዳማይ ክፋል
More...
ባህግና Bahgna 117፣ ምስ ህልው ኩነታት ኤርትራውያን ደኣ 8 መጋቢት ክነብዕል የምሕረልና ዶ! 07.03.2023
Written by Bahgna MediaMedia
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ደቂ ኣንስትዮ ብቁጽሪ ዘይኮነስ ብተሳትፎን ኣበርክቶን ፍርቂ ኣካል ሕብረተሰብ ብምዃነን ንሳተን ከይተሳተፈኦ ዝዕወት ናይ ለውጢ መስርሕን ዕብየትን የለን። ወሳንነት ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ሕብረተሰብ ኣብ ኩሉ ዓውዲ ህይወት ወዲ ሰብ ዝንጸባረቕ እዩ። ካብዚ መሰረታዊ ቦታአን ብዝነቐለ 8 መጋቢት ከም ዓለምለኸዊት መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ክትክበር ተወሲና። 8 መጋቢት ናብዚ ደረጃዚ ዝማዕበለት ድሕሪ ነዊሕ ውረድ ደይብን ቀጻሊ ቃልስን እዩ።
8 መጋቢት ኣህጉራዊ ቦታ ንክትሕዝ ዝኸኣለት ኣብታ መዓልቲ ብ1908 ኣብ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ጾታዊ ወጽዓ ብዘንቀሎ ኣስታት 15 ሺሕ ደቂ ኣንስትዮ ዝተሳተፋሉ ምልዕዓል ስለ ዝተራእየላ እያ። ቀንዲ ሕቶ ናይተን ደቂ ኣንስትዮ፡ ማዕረ ክፍሊት ንተመሳሳሊ ስራሕ፡ መሰል ምድማጽ ኣብ ምርጫን፡ ገደብ ናይ ስራሕ ሰዓታትን ከም ዝነበረ መዛግብቲ ታሪኽ ይሕብሩ። ብሳላዚ ብቃልሰንን ዝተኸፍሎ መስዋእትን፡ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ብ28 ለካቲት 1909 ኣብ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ክትክበር ጀሚራ። ድሕሪዚ ብ1910 ኣብ ከተማ ኮፐንሃገን ካብ 17 ሃገራት ዝተወከላ ኣስታት 100 ደቂ ኣንስትዮ ዝተሳተፋሉ ኮንፈረንስ ተኻይዱ። ዕላማ ናይዚ ኮንፈረንስ ብዛዕባ ድርብ ወጽዓ ደቂ ኣንስትዮን መፍትሒኡን ምዝታይ ነይሩ። ብምቕጻል ብ19 መጋቢት 1911 ኣብ ሃገራት ኦስትሪያ፡ ደንማርክ፡ ጀርመንን ስዊዘርላንድን ዝያዳ ሓደ ሚልዮን ደቂ ኣንስትዮን ደቂ ተባዕትዮን ዝተሳተፍሉ ማዕርነት ደቂ ኣንስትዮ ዝጠልብ ሰላማዊ ሰልፍታት ተኻየደ። እዚ ምብርባር ደቂ ኣንስትዮ ኣብ 1914-1918 ቀዳማይ ውግእ ዓለም ጠጠው ንክብል ግደ ነይርዎ። ብድሕሪኡ ኣብ ዝተፈላለዩ ቦታታትን ዕለታትን ክትዝከር ድሕሪ ምጽናሕ እታ ብ1913 ዝጀመረት 8 መጋቢት ብደረጃ ዓለም ክሳብ ሎሚ ኣህጉራዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ኮይና ትዝከር ኣላ። ብ1975 ከኣ ንመጀመርያ ግዜ 8 መጋቢት ኣጉራዊ ማዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ኮይና ብደረጃ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ብወግዒ ክትክበር ክኢላ።
ደቂ ኣንስትዮ ፍርቂ ሕብረተሰብ ኣብ ርእሲ ምዃነን፡ ጓለንስተይቲ መሰረት ሕብረተሰብ ስለ ዝኾነት ናታ ዓወት፡ ናይ መላእ ሕብረተሰብ ዓወት እዩ። “ንጓለንስተይቲ ምስትምሃር ሕብረተሰብ ምስትምሃር እዩ” ዝበሃል እውን ወሳኒ ግደ ጓለንስተይቲ ኣብ ኩለመዳያዊ ዕቤት ንምንጽብራቕ እዩ። እዚ ተሳትፎን ማዕርነትን ደቂ ኣንስትዮ ብጭረሖን ድልየትን ጥራይ ዘይኮነ፡ ብግብራዊ ቃልሲ ከም ዝረጋገጽ ተመኩሮ ኣርእዩና እዩ። እቲ ምእንቲ ማዕርነት ደቂ ኣንስትዮ ዝግበር ቃልሲ እንተላይ ብተሳትፎ መላእ ሕብረተሰብ እምበር፡ ብናተን ፍሉይ ኣበርክቶን ጻዕርን ጥራይ ክረጋገጽ ከምዘይክእል ከኣ ካልእ ኣብ ተመኩሮ ዝተረጋገጸ ሓቂ እዩ።
ግደ ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ኣብቲ ናይ 30 ዓመታት ቃልሲ ንናጽነት ወሳኒ ነይሩ። ድሕሪ ናጽነት፡ መላእ ህዝቢ ኤርትራ በቲ ዲክታተር ኢሳያስ ዝመርሖ ዘሎ ጉጅለ ከም ዝተጠልመ ርዱእ እዩ። ናይቲ ጥልመት ስንብራት ኣብ ልዕሊተን ብሓርነትን ማዕርነትን ክካሓሳ ትጽቢት ዝነበረን ኣንጻር ድርብ ወጽዓ ዝተቓለሳ ደቂ ኣንስትዮ ዝኸበደ ከም ዝኾነ፡ ብግብሪ ዝተራእየን ዝረአ ዘሎን እዩ።
ታሪኻዊ ኣመጻጽኣን ኣገዳስነትን ኣህጉራዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ 8 መጋቢት ነባሪ እዩ። እቲ ዝዝከረሉ ኣገባብ ግና ምስቲ እዋናዊ ምዕባለ ዝቃነ እዩ። መሰረታዊ ዕላማ ምዝካር 8 መጋቢት፡ ደቂኣንስትዮ ከም ፍርቂ ሕብረተሰብ ኣብ ኩሉ መዳያት ህይወት ብማዕረ ክሳተፋን መሰል ናይ ተጠቃምነተን ከውሕሳን እዩ። ነዚ ንምዕዋት “ኣብ መጻኢ እንታይ ይገበር?” ኣብ ዝብል ዝያዳ ዘድህብ ስራሓት ክሰላስላ ይግበአን። ብመንጽር’ዚ ናይ ሎሚ ዓመት 8 መጋቢት 2023 ከም ናይ ዓሚ ኣብ ሃገርና ወጽዓ ህግደፍ ምረቱ ብሓፈሻ ኣብ ልዕሊ ህዝብና፡ ብፍላይ ከኣ ኣብ ልዕሊ ደቂ ኣንስትዮ ቀጻሊ ኣብ ዝሃለወሉ ኢና ንዝክራ ዘለና። ኮታ ኣብ ርእሲቲ ሱር ሰዲዱ ዝጸንሐ ብዙሕ ገጻት ዘለዎ ጸገም ህዝቢ፡ ተወሳኺ ሕሰም ኣብ ዘለዎ ኢና ዘለና። ከምቲ “ኣብ ርእሲ ዘላታስ ተወሰኸታ” ዝበሃል ከኣ፡ ኤርትራውያን ኣደታት መንእሰያት ደቀን ተገዲዶም ተዓስኪሮም ኣብ ዘይምልከቶም ውግእ ኢትዮዮጵያ ኣትዮም ዝሃለቕሉ መርድእ ንምስማዕ ኣብ ስግኣት ኣብ ዘለዋሉ ኢና 8 መጋቢት 2023 ትዝከር ዘላ። ነዚ ሻቕሎተን ናብ ግብራዊ ብደሆ ኣንጻር ጉጅለ ህግዲፍ ክቕይረኦ ከኣ ኣብ ቅነ እዛ ተሪኻዊት ዕለት ቃል ክኣትዋ ይግበአን። እዚ ብደሆ ናብ መላእ ሕብረተሰብ ኤርትራ’ውን ናይ ቃልሲ መጸዋዕታ ዘቕርብ ምዃኑ ክዝንጋዕ ኣይግበኦን።
8 መጋቢት ደቂ ኣንስትዮ ዝሓለፈ ቃልሰንን ኣብ መስርሕ ዝተዓወተ ሸቶን ናብ ወለዶታት ዝሰጋግራላን መሰለንን ማዕርነትንን መሊኡ ንክረጋገጽ “ብድሆ” ዝብላላ ዕለት ክትከውን ይግባእ። ከምኡ’ውን ናብ ብሩህ ማዕረ ተሳተፍነትን ተጠቃምነትን ዝመርሕ መንገዲ ዝጸርጋላ ክትከውን ዝግበኣ። ብጽሒት ደቂ ተባዕትዮ ኣብ ቃልሲ ምእንቲ ማዕርነት ደቂ ኣንስትዮ ኣነኣኢስካ ዝረአ ኣይኮነን። ደቂ ኣንስትዮ ተቓሊሰን ካብቲ ድርብ ወጽዓ ምእንቲ ክወጻ ምቃል ጐነን ደቂ ተባዕትዮ ኣብ ምስኣተን ናይ ምስላፍ ሓላፍነት ኣለወን። ናብዚ ንክበቕዓ ከኣ ደቂ ተባዕትዮ መተሃላልኽተን ዘይኮኑ ተደጋገፍተን ምዃኖም ተገንዚበን ነዚ ዘብቅዐን ስልጡን ኣቀራርባን ኣተሓሳስባን ክሕዛ ግድን’ዩ።
ኣብ ኤርትራ ምልኪ ኣወጊድካ፡ ብዲሞክራስያዊ ምምሕዳር ንምትካእ እነካይዶ ዘለና ቃልሲ ተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ናቱ ምኽንያታትኳ እንተለዎ፣ ድሩት ምዃኑ ካብቲ ቀንዲ ሕጽረታትና ሓደ። ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ንተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ፍሉይ ግምት ሂቡ እዩ ዝቃለሰሉ። በዚ መሰረት ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮኡ፡ ”ሰዲህኤ፡ ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ ልክዕ ከም እዋን ብረታዊ ቃልሲ፡ ጉጅለ ህግዲፍ ንምውጋድ ኣብ ዝካየድ ዘይጎነጻዊ ቃልሲ’ውን ብትግሃት ክዋስኣ ዘኽእለን ባይታ ንምጥጣሕ ክሰርሕ እዩ።” ዝብል ኣስፊሩ ኣሎ። ነዚ ኣብ ግብሪ ንምውዓል ምቅላስ ከኣ ቀንዲ ዕማም እዩ።
8 መጋቢት ኣህጉራዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ፡ ንዘለኣለም ትንበር!
ዘለኣለማዊ ክብርን መጐስን ንሰማእታትና
ምክትል ኮሚሽነር ናዳል ኣል-ናሽፍ
ሊባኖናዊት ምክትል ኮሚሽነር ባይቶ ሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ሃገራት ናዳል ኣል-ናሺፍ፡ ብ6 መጋቢት 2023 ናብቲ ኣብ ከተማ ጀንቫ ዝካየድ ዘሎ መበል 52 ጉባአ ናይቲ ባይቶ ንኤርትራ ብዝምልከት ኣብ ዘቕረብኦ ሰፊሕ ጸብጻብ ኩነታት ሰብኣዊ መሰል እናኸፈአ ዝኸይድ እንተዘይኮይኑ ምምሕያሽ ከም ዘየርኣየ ምብርሀን ካብቲ ጉባአ ዝተረኽበ ጸብጻብ ሓቢሩ።
እተን ምክትል ኮሚሽነር ኣብ ኤርትራ ኩነታት ሰብኣዊ መሰል እናገደደ ይኸይድ ከም ዘሎ ከም መርተዖ ኣብ ዘቕረባሉ፡ ቤት ጽሕፈተን ካብ ኤርትራ፡ ናይ ሰባት ምስቓይ፡ ብኣልማማ ምእሳርን ብዘይሰብኣዊ ኣተሓሕዛ ምስቓይን ከም ዝፍጽሙ ዘመልክት ቀጻሊ ጸብጻባት ከም ዝበጽሖ ኣረጋጊጸን። እቲ ኩነታት ድሕሪ ውግእ ኣብ ትግራይ ምጅማሩ ዝያዳ ከፊኡ፡ ግዱድ ወተሃደራዊ ኣገልግሎት መሊሱ ከም ዝገደደ እውን ጠቒሰን።
ጸብጻበን ብምቕጻል፡ ነቲ ኣብ ኤርትራ ዝረአ ዘሎ ግህሰት ሰብኣዊ መሰል ዝምልከት እቲ ጉዳይ ብዝምልከቶም ኣካላት ኣራሚ ስጉምቲ ከም ዘይተወስደ ጠቒሰን፡ ነዚ ንምብራህ ከም ኣብነት ሰራዊት ኤርትራ ኣብ ትግራይ ኣትዩ ጥሕሰት ዓለለኻዊ ሰብኣዊ መሰልን ሕግታትን ፈጺሙ ከብቅዕ ተሓታትነት ንምርግጋጽ ዝተወስደ ስጉምቲ ዘይምህላዉ ኣስፊረን። ቅድሚ ሕጂ ናይ ኢትዮጵያን ሕቡራት ሃገራትን ኮሚሽናት ሰብኣዊ መሰል ብሓባር፡ ሰራዊት ኤርትራ ኣብ ትግራይ ናይ ውግእ ገበን ከም ዝፈጸመ ዝሕብር ጸብጻብ ኣቕሪቦም ከም ዝነበሩ እውን ጠቒሰን።
ኣብዚ ምክትል ኮሚሽነር ናዳል ኣል-ናሺፍ፡ መንግስቲ ኤርትራ ኣብ መጻኢ እውን ከመሓይሽ እዩ ዝብል እምነት ከምዘየብለን ዘነጸራሉ መድረኽ፡ እቲ ባይቶ ኣቐዲሙ ጉዳይ ሰብኣዊ መሰል ኤርትራ ክከታተሉ ናይ ዝመዘዞም ሱዳናዊ ኮሚሽነር መሓመድ ዓብዱልሰላምን ተሓላቒት ሰብኣዊ መሰል ቫኔስ ስዩምን እውን ጸብጻብ ሰሚዑ እዩ።
ኣብቲ ጉባአ ወከልቲ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ፡ ሕብረት ኤውሮጳ፡ ፈረንሳን ካለኦት ምዕራባውያን ሃገራትን ነቲ ኣብ ኤርትራ ለውጢ የለን ዝብል በተን ምክትል ኮሚሽነርን ካለኦትን ዝቐረበ ጸብጻብ ዝድግፍ ሓሳብ ከም ዘንጸባረቑ እቲ ካብቲ ጉባአ ዝወጸ ሰፊሕ ጸብጻብ ሓቢሩ።
ኣብቲ ጉባአ ዝነበረ ኤርትራዊ ዲፕሎማት ኣደም ዑስማን እድሪስ፡ ኣብ ዝሃቦ ርኢቶ ኣብ ክንዲ ብቐጥታ ኣብቲ ዝተላዕለ ንሰብኣዊ መሰላት ዝምልከት ዛዕባታት ኣተኩር፡ ነቶም ኣብ ኤርትራ ጥሕሰት ከም ዝፍጸም ብምጥቃስ ጸብጻብ ዘቕረቡ ኣካላት፡ ፖለቲካዊ ተልእኮ ዘለዎም እዮም ብዝብል ናብ ምኽሳስ ከም ዘድሃበ ተሓቢሩ።
ህዝቢ ኤርትራ ካብ ነዊሕ ግዜ ጀሚሩ ህግደፍ ክምልሰሉ ዝጽበዮ ዝነበረ ሕቶታት ብዙሓት እዮም። እንተኾነ ዋላ ሓደ ብህግደፍ ዝተመለሰ ህዝባዊ ሕቶ የለን ኢልካ ምድምዳም ዘጸግም ኣይኮነን። ካብቶም ክሳብ ሎሚ ዘይተመለሱ ኣብ መጻኢ እውን ብህግደፍ ክምለሱ እዮም ኢልካ ዘይትጽበዮም ብዙሓት ሕቶታት፡ ሕቶ ዲሞክራስን ሰላምን፡ ማሕበራዊ ድሕነትን ቁጠባዊ ዕቤትን፡ ፍትሕን ሓሳብካ ምግላጽን ምውዳብን ወሲኽካ መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላትን፡ ናይ ሓባር ተጠቃምነት ዘውሕስ ዝምድና ምስ ጐረባብትን ……… ወዘተ ዝምልከቱ ይርከብዎም። ህግደፍ ክሳብ ሎሚ ካብዚኣቶም ንዋላሓደ ዘይምምላሱ ድማ መርኣያ ናይቲ ፍሉይን ክቱርን ወጻዒ ባህሪኡ እዩ።
“ህግደፍ ስለምንታይ እዩ ነዚ መሰረታዊ ሕቶታት ዘይምልስ?”፡ ዝብል ሕቶ ናይ ብዙሓት ኣዛራቢ ኮይኑ ዝጸንሐን ዘሎን ሰፊሕ ዝርዝራዊ መልሲ ዘድልዮን እዩ። እቲ መልሲ ካብቲ ዓመጸኛ ጉጅለ ክመጽእ ዝግበኦኳ እንተነበረ፡ ንሱ ግና “ይምልከተኒ እዩ” ከምዘይብሎ ብግብሪ ኣርእዩና ስለ ዝኾነ፡ ካብኡ ካብዘይንጽበዮ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ካብ ተመኩሮና ነቒልና ግና ካብ ዝርዝር ናይቲ መልስታት “ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎ ክቱር ንዕቀት እዩ” ዝብል ንኣብነት ዝጥቀስ እዩ። እቲ ቀንድን መሰረታውን ማእከል ናይቲ መልሲ ግና፡ “ናይዚ ሕቶታት ብግብሪ ምምላስ ዕድመ ስልጣኑ ዘሕጽር ስለ ዝኾነን ንኹሉ ድሕሪ ኣብ ስልጣን ምቕጻሉ ስለ ዝሰርዖን እዩ” ኢልካ ምስፋሩ ይከኣል። እዚ ብንጹር ባህጊ ህዝቢ ኤርትራን ምርጫ ህግደፍን ኣብ ኩሉ መዳያት ተጻረርቲ ምዃኖም ዘርኢ እዩ።
ህግደፍ ካብቲ ኤርትራዊ መሰረታዊ ዘቤታዊ ዛዕባ ንምልጋስን ሕቶ ህዝቢ ንዘይምምላስን ብጥሪኡ “እምብለይ” ኣይብልን። ኣብ ክንድኡ ዘቕርቦም ናይ ሓሶት ምስምሳት ኣለዉዎ። ንመሰረታዊ ሕቶታት ህዝቢ በብግዜኡ ካለኣይ ሳልሳይ ደረጃ ብምትሓዝ ወይ ፈጺሞም ከም ዝዕበጡ ብምግባር፡ በብግዜኡ ናእሽቱ ጸገማት ብምትዕብባይን ንልኡላውነት ኤርትራ ከም መፈራርሒ ብምጥቃምን ምስ ዝተፈላለያ ጐረባብቲ ሃገራት ውግእ ይኸፍት፡ ናይ ውግእ ቁስልና ኣይሓወየን ዝብል ዕባራ ምኽንያት ይፈጥር፡ ንሓንሳብ እውን ከም ምርጫ ንዝኣመሰሉ ዲሞክራስያዊ ኣዕኑድ “መፍትሒ ኣይኮኑን እዮም” እናበለ ምንእኣስን ምብጫውን ካብቶም ዝጥቀመሎም መህደሚ ተንኮላት እዮም።
ናይ ቀረባ ጸላኢ ምፍጣር ክጽግሞ እንከሎ ድማ፡ ምስ ናይ ርሑቕ ሓይልታት ኣብ ዳርባ ቆይቊ ምእታው ልሙድ ተግባሩ እዩ። ኣንጻር ኣሜሪካ ምኩርባቡን ኣብ ሕቑፊ ሩሲያ ክሕባእ ምፍታኑን ናይዚ ኣብነት እዩ። ዘይትግበር መብጸዓ እናኣተኻ ምጥላው እውን የዘውትር። ሕገመንግስቲ ምጽዳቕ፡ እቲ ዝጸደቐ ከይተሰርሓሉ መይቱ ምባልን ደሓር መሊስካ ሓድሽ ንነድፍ ኣለና ምባልን ናይዚ ዕንክሊል ኣካይዳኡ ሓባሪ እዩ። እዚ ኩሉ ተደሚሩ ዕላማኡ ህዝቢ ኣብ ክንዲ ናብ ውሽጣዊ ኤርትራዊ ጉዳዩ ዘቕልብ ናብ ደገ ጥራይ ከማዕዱ ንምሽባቡ ዝተኣልመ እዩ። እንተኾነ ኣብዚ እዋንዚ ኩሎም’ዞም ምህዞታት ኣይኮነንዶ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ ዓለም እውን ኣሪጎም ኣገልግለቶም ዝውድኡ እዮም።
ህግደፍ ኣብ ስልጣን ምቕጻሉ ብሓይልን ጥልመትን ዘረጋግጾ እምበር ካብ ህዝቢ “እወታ” ብምርካብ ከምዘይኮነ ይፈልጥ እዩ። ስለዚ ምርጫኡ ህዝቢ ዝበለ እንተበለ ኣብ ዝበጽሖ የብሉን ዝብል ትዕቢተኛ ኣካይዳ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ እቲ ጉጅለ ብቐጻሊ ዝፍጽሞ ኣዝዩ ሕሱምን ኣብ ቅድሚ ፍርዲ ምቕራብ ዘየፍቅድን ማእሰርትን ዕረፍቲ ዘየብሉ ብዘይ ናይ ዕድመን ጾታን ፍልልይ ዝካየድ ግፋን ምእንቲ ህዝቢ ኣብ ክንዲ ብዛዕባ መሰረታዊ ጉዳያት ዝሓስብ፡ ኣብ ዘሻቕል ናይ ብሕቲ ኣጀንዳ ከም ዝጽመድ ንምግባሩ ዝተሃንደሰ እኩይ ምህዞ እዩ።
ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዝረአ ዝተደጐለ ሓዊ ዝሓቖፈ ስቕታ፡ ጸረ ህዝቢ ባህርያት ናይቲ ጉጅለ ካብ ዘይምርዳእ ወይ ካብኡ መፍትሒ ካብ ምጽባይ ዝነቅል ኣይኮነን። ምኽንያቱ ህዝቢ ኣብዚ መዳይ ብግብሪ ኣብ ልዕሊኡ ዝተፈጸመ ሃብታም ተመኩሮ ስለ ዘለዎ። እቲ ኩነታት ኣንጻር ህግደፍ ክለዓል ከም ዝግበኦ እንዳተረደኦን እናተገበኦን ከምኡ ዘይምግባሩ፡ ስለ ዝጸገሞ ከም ዝኾነ ፍሉጥ እዩ። እንተኾነ “እቲ ስቕታ ክሳብ መዓስ እዩ?” ዝብል ሕቶ ዘየልዕል ኣይኮነን።
እዚ ከባሃል እንከሎ ግና፡ ኣዝዮም ውሑዳት ካብ ህዝቢ ኤርትራ፡ ብገርሂ ዘይኮነስ ብጉርሒ፡ ብህግደፋዊ ናይ ሓሶት ስብከት ተሰሊቦም በብእዋኑ ተተሰሪሑ ብዝወሃቦም “ሎሚ ናይ ደገ ጉዳዩ ወዲኡ ናብ ዘቤታዊ ዋኒኑ ክምለስ እዩ” ዝብል መደንዘዚ መዝሙር ዘቃልሑ የለዉን ማለት ኣይኮነን። ኣብዚ ቀረባ ድሕሪ ውግእ ትግራይኳ፡ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ጌና ምስ ኣሜሪካ ዝጀመሮ ሓድሽ ምኩርባብ ዘንጊዖም፡ ምስምሳቱ ከም ዝተወደአ ኣምሲሎም ክሰብኩ ይስምዑ እዮም። እቲ “ህዝቢ ኤርትራ ሎሚ’ውን ንህግደፍ ክጽበ ድዩ?” ዝብል ሕቶ ከኣ ናብዚኣቶም ዘቕነዐ እዩ።
ሎሚ ህዝቢ ኤርትራ ምሉእ ብምሉእ ካብ ህግደፍ ተስፋ ከም ዝቖረጸ ንፈታዊ ኮነ ንጸላኢ ብሩህ እዩ። እቶም ኣብቲ ይመርሖ ኣለኹ እናበለ ዓፊንዎ ዘሎ ህዝቢ ዋላ ሓንቲ ኣውንታዊ ኣሰር ዘየንበረ ክነሱ፡ ኢሳያስ ክገሾም ዝፈቕድሉ መራሕቲ ሃገራት ክሳብ ክንደይ ከም ዝዕዘብዎ ምግማት ዘጸግም ኣይኮነን። ኣብ ጋዜጣዊ ዋዕላ ናይሮቢ ዘጋጠመ ትርኢት ነዚ ብዝምልከት ገላጺ እዩ። ንህዝቢ ኤርትራ ዘይኮኖስ ምስኡ ምዝማድ እንታይ ከም ዝጠቕሞም ከኣ ዘዛርብ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ከምዚ ኩነታት ህግደፍ ሕቶኻ ክምልሰልካ ምጽባይ ማለት፡ ኣግሂዱ “ተሪፈ እየ” ንዝበለካ በዓል ቆጸራ ካብ ምጽባይ ወይ ማይ ሓቚንካ ጠስሚ ክትረክብ ሃንቀው ካብ ምባል ፈሊኻ ዝረአ ኣይኮነን። ስለዚ ህዝብና ናይ ሕቶኻ መልሲ ካባኻ ምዃኑ ተገንዚብካ ክትንቀሳቐስ እንከለኻ ምሳኻ ከም እንስለፍ እናረጋገጽና፡ ከም ናይ ቅድሚ ሕጂ መጸዋዕታና ነቕርበልካ።
