http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ከም’ቲ ዓሳ ካብ ማይ ወጺኡ ክነብር ዘይክእል፡ ህግደፍ’ውን ብዘይ ህወከትን ዓመጽን ክነብር ዘይክእል ጉጅለ እዩ። ኩነታት ሰላም ክኸውን እንከሎ ዓቕሉ ስለ ዝጸቦ፡ ህውከት ክዘርእን ዘራጊ መኻይዲ ከናድን እዩ ዝሃልኽ። ኣብቲ ናይ ”ኣጻልኡና” ወፈራኡ፡ ሰላማውን ናይቶም ንህውከት ዝዕድሞም ሓላይን ተገዳስን መሲሉ እዩ ዝቐርብ። ዋላ ግዝያዊ ይኹን እምበር፡ ኣብ በበይኑ ግዜ በዚ ዘታለሎም ወገናት ብዙሓት እዮም። ብዓብይኡ ከኣ ህዝቢ ኤርትራ ጌና ግዳይ ምትላሉ ካብ ምዃን ዘይተናገፈ ዘይኢዱ ዝረኸበ እዩ።  እንተኾነ ምትላል ቀጻሊ ዕምሪ ስለ ዘየብሉ፡ ዝፈሸሉ ውዲታት ህግደፍ ብዙሓት እዮም። ካብ ዝሓለፈ ኣርባዕተ ዓመታት ጀሚሩ ህግደፍ ምስ መራሕቲ ኢትዮጵያን ሰልፊ ብልጽግናን ፈጢርዎ ዝጸንሐ ናይ ህውከትን ውዲትን ጽምዶ እውን ከምቲ ካልእ ውዲታት ዝበለዐ ምስ በለዐ  ዘይተርፍ ፍሽለት ዘንጸላልዎ ዘሎ ይመስል።

ከምቲ “ቁሪ ናበይ ደሊኻ ናብ ክዱናት፡ ዕሩቓትከ ንሳቶም ደኣ ትሑዛት” ዝበሃል፡  ህግደፍ ህዝቢ ኤርትራ ደኣ ናበይ ከይከደኒ ብዝብል፡ ኣብ ከባቢ ኤርትራ ዘሎ ዞባዊ ፖለቲካዊ ሃዋህው ናብ ምብካል ካብ ዝዋፈር ነዊሕ ግዜ ኮይንዎ ኣሎ። ኣንጻር ሓደ ጽልኢ ይጽሕትር ናብኡ መኻይዲ ዝኾኖ ንምርካብ ድማ በቲ ናይ “ኣጻልኡና” ባህሪኡ መጣፍእቲ ንምርካብ ዳምዳም ይብል። እቲ ዝኣጐዶ ሓዊ መስርሑ ወዲኡ ክጠፍእ ምስ ጀመረ ከኣ፡ ካልእ ሓዊ የሳውር። ኣብዚ ዕንክሊል ንኣጀንዳ ኤርትራ ሓንሳብ ምስ ራሕረሖ ኣይዝክሮን። ከምኡ እንዳበለ ከኣ ካብቲ መንገዲ ጥፍኣት ከይወጸ የኹድድ። ኣብ ሓደ እዋን ኣብ ጉዳይ ሶማሊያ መቃድሾ ምስ ኣልሸባብ ብምድንጋጽ ክሳብ ኢትዮጵያ ኢዱ  ብምስዳዱ ዞባዊ ስግኣት ኮይኑ ተባሂሉ፡ ብቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት እገዳ ተወሲንዎ ነይሩ። እነሆ ድማ ሎሚ ምስቲ ሓድሽ መራሒ ሶማሊያ ተዓራሪኹ፡ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ  ምሕማስ ምእንቲ ክጥዕሞ “ኣንጻር ኣልሸባብ ምሳኻ ሓቢረ ክስለፍ እየ” ዝብል ማይ ዘይጠዓመ ወግዒ ጀሚሩ። ምናልባት እውን ብኡ ኣቢሉ ኣብ መንጎ ሶማሊያን ኣሜሪካን ዘሎ ምቅርራብ መዝሚዙ፡ ምስሉ ኣብ ቅድሚ ኣሜሪካን ምዕራባዊ ዓለምን ናይ ምዕራይ ዘይሰምር ተስፋ ይህልዎ ይኸውን።

ህግደፍ ቅድሚ 4ተ ዓመታት፡ “ጸወታ ወያነ ተወዲኡ” ብዝብል ኣንጻር ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) ውግእ ኣውጁ። ንብልጽግና ድማ ኣካል ናይቲ ዘይቅዱስ “ኣጻልኡና” ፖሊሲኡ ንክኸውን ብዝተፈላለዩ ሜላታት ኣረሳሲኑን መንገዱ ኣስሒቱን ኣብቲ ውግእ ጠቢስዎ። ብልጽግና ንዝተወሰነ ግዜ ከማኻኒ ድሕሪ ምጽናሕ ህግደፍ ኣብ ውሽጣዊ ጉዳዩ ኢዱ ንከእቱ ኣፍደገ ከም ዝኸፈተሉ ተኣሚኑ። ከምቲ “ውሕጅሲ እናስሓቐ  ይወስደካ” ዝበሃል ድማ፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብ ዲቕ ዝበለ ኣዕናዊ ውግእ ኣትዩ መዛረቢ ዓለም ምስኮነን እቲ ጸገም ብውግእ ከምዘይውዳእ ምስ ተረደአን፡ ዕርክነት ምስ ህግደፍ ዘስዓበሉ መዘዝ ከስተብህል ዝጀመረ ይመስል። ድሕሪ ክንደይ ቁጽይጽይ ድማ ኣብ ናይሮቢ ኣብ ዝተበጽሐ ስምምዕ፡ ስሙ ደኣ ኣይጠቐስ እምበር፡ ህግደፍ ካብ ትግራይ ይውጻእ ኢሉ ስለ ዝኣመነ “ምፍታሕ ከበድቲ ብረት ሓይልታት ትግራይ ዝትግበር፡ ናይ ወጻኢ ሓይልታትን ብዘይካ ናይ ኢትዮጵያ ፈደራላዊ መከላኸሊ ሓይሊ፡ ኣብቲ ቦታ  ዘለዉ ኩሎም ዕጡቓትን ምስወጹ እዩ ዝትግበር” ኢሉ ከቲሙ። እቲ ናይ ወጻኢ ሓይሊ ተባሂሉ ዘሎ ብዘይውልውል ህግደፍ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ነዚ ንህግደፍ ዝቐጽዕ ስምምዕ ኢትዮጵያን ትግራይን፡ ንህዝቢ ትግራይ ኢሉ ዘይኮነ፡ ንገዛእ ርእሱ ክብል እዩ ክድግፎ ዝግበኦ።

ሎሚ ተግባር ህግደፍ ንኤርትራ፡ ትግራይን ኢትዮጵያን ጥራይ ዘይኮነ፡ ንዞባዊ ርግኣት እውን ሓደገኛ ምዃኑ ተነጺሩ እዩ። ብሓፈሻ ምዕራባዊ ዓለም፡ ብፍላይ ከኣ፡ ፖለቲከኛታት፡ ኣባላት ሓጋጊ ኣካል፡ ሰነተራትን ዲፕሎማትን ኣሜሪካ መዓልታዊ ብዝበሃል ምስ ጉዳይ ኢትዮጵያ ኣጐዝጒዞም ንህግደፍ ዝግስጽን ዘጠንቅቕን መግለጽታት የውጽኡ ኣለዉ። ብልጽግና እውን ጉዕዞ ምስ ህግደፍ ዘየዋጽእ ምዃኑ ተገንዚቡ ብረቂቕ ጥበብ “ሕማቕ ሰላምን ጽቡቕ ውግእን የለን” ብዝብል፡ ካብቲ ህውከተኛ መንገዲ ህግደፍ ኢዱ ይስሕብ ከም ዘሎ ባዕሉ ዝዛረብ ምልክታት ንዕዘብ ኣለና። ጉጅለ ህግደፍ ግና ካብቲ ኣትይዎ ዘሎ ኣዕናዊ መንገዲ ንድሕሪት ኣብ ዘይምለሰሉ ደረጃ ስለ ዝበጸሐ፡ ኩነታቱ መዚኑ ካልእ ዝሓሸ መንገዲ ደሓን ክቕይስ እትጽበዮ ኣይኮነን።

ጉጅለ ህግደፍ ምስ ብልጽግናን ገለ ሎሚ ጠጠው ኢሎም ክሓስቡ ዝጀመሩ ናይቲ ውግእ ኣስነቕትን ኣዕጠቕትን ኣካላትን ኮይኑ ዝኣጐዶ ውግእ ንድሕሪት ንከይምለስ፡ ነቲ ንዓኡ ብዘግለለ  ግና ውጽኢቱ ሕርሕራይ ገይሩ ዘላትሞ መስርሕ ሰላም ኢትዮጵያን ትግራይን ካብ ምዕንቃፍ ንድሕሪት ከምዘይብል ዘማትእ ኣይኮነን። እዚ እንተዘይተዓዊትሉ ድማ “ሕጂኸ ምስ መን፡ ኣንጻር መንከ? ዝብል ሕቶ ከም ዝምህዝ ርዱእ እዩ። ድሮኳ ናይ ቀደም መሓዙቱ ኢትዮጵያዊ ጉጅለታት፡ በዓል ጉንበት-7ን ግንባር ሓርበኛታትን ዝኣረገ መዛግብቲ ብምግንጻል፡ ምስ ዕጡቕ ጉጅለ ፋኖ ኣምሓራን ዲሞክራስያዊ ምንቅስቓስ ሓርነት ትግራይ (ደምሕት)ን “ምስውስው ክብል ጀሚሩ” ይበሃል። ዕድሚኡ እንተዘይሓጺሩ ድማ እቲ መከራ ከም ኤርትራ፡ ንኢትዮጵያ እውን ከምቲ “ምስ ዓጋም ዝተጸገዐት ቆልቋልሲ ክትነብዕ ትነብር” ዝበሃል፡ ሰላማ  ብሰንኪ ህግደፍን ንሱ ዘታልሎምን ናይ ምዝራጉ ዕድል ክፉት እዩ።

ኣብ ከባቢና፡ ምጅማር ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን 1998-2000ን ምኽታም ውዕል ኣልጀርስን፡ ድሕሪ ናይ 20 ዓመታት “ኣይውግእ ኣይሰላም”፡ ኣብ መንጎ ኢሳያስ ኣፈወርቅ ዝመርሖ ምምሕዳር ህግደፍን ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ዝመርሖ መንግስቲ ኢትዮጵያን ዝምድና ምፍጣሩን ካላኦት ዓበይቲ ናይ መቐይሮ መድረኻትን ደምበ ተቓውሞ ኤርትራ ኣይተጠቕመሎምን።  እነሆ ሎሚ ድማ ህግደፍ ብዝለዐለ ደረጃ ዝተዋሰኣሉ፡ ንዓለም ዘስደመመ ኣዝዩ ከቢድ ዕንወት ዘውረደ ውግእ ኢትዮጵያን ትግራይን፡ ኣብ ቅድሚኡኳ ሓያል ኣብ ግብሪ ናይ ምውዓል  ብደሆ ዝጽበዮ እንተኾነ፡ ብሰላም ናይ ምፍታሕ ኣቕጣጫ ናብ ዝሓዘሉ ሓድሽ ምዕራፍ ይኣቱ ኣሎ። ካብ ናይ ክሳብ ሕጂ ተመኩሮና ነቶም ሓደስቲ መድረኻት ህግደፍ እዩ ኣርዑት መግዛእቱ ከም መደልደሊ ክጥቀመሎም ጸኒሑ። ሎሚኸ ነዚ ሓድሽ ምዕራፍ ህግደፍ ድዩ ከም መንጠሪ ናብ ካልእ መልክዕ ጭቆና ክጥቀመሉ? ወይስ ኤርትራዊ ሓይልታት ለውጢ ኢና፡ ካብ ዝደቀስናዮ ተበራቢርና፡ ካብ ዝተረሓሓቕናዮ ተቐራሪብና፡ ኣብ ገዛእ ጉዳይና መሪሕ ግደ ክንጻወት ከም ዝግበና ተረዲናን ናይ ሓባር ቀዳምነትና ኣነጺርናን ነዚ መድረኽ ናብ ረብሓ ህዝብና ከነውዕሎ? ብጽሞና ንሕሰበሉ። እዚ ምስዘይንገብር ግና፡ እቲ ናብ ካለኦት ኣጻብዕትኻ ምቕሳር፣ ናባና’ውን ከም ዝምለስ ንገንዘብ።