ንድርብ ወጽዓ፡ ብድርብ ቃልሲ
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ብዛዕባ ናይ ኤርትራ ነጻነትን ንምርግጋጹ ዝተኻየደ ነዊሕን መሪርን ቃልስን ክዝረብ እንከሎ ከይተጠቕሱ ካብ ዘይሕለፉ ዓበይቲ ጉዳያት ሓደ ቅያ ኤትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ኣብቲ መስርሕ ቃልሲ እዩ። ወሳኒ ግደ ደቂ ኣንስትዮ ኣዕዚዝካ ንምቕራብ ኣብቲ መዋእል ቃልሲ “ብዘይ ተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ዝዕወት ሰውራ የለን” ዝብል ጭረሖ ይቃላሕ ነይሩ። ሎሚ እውን ክብደት ተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ህያው ኮይኑ እቲ ጭረሖ “ብዘይ ተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ዝረጋገጽ ለውጢ የለን” ናብ ዝብል ማዕቢሉ ኣሎ። እዚ ጭረሖ እዚ “ኣብቲ ናይ ቃልሲ ባይታ ከመይ ኣሎ"? ዝብል ግና መልሲ ዘድልዮ ሕቶ ኮይኑ ኣሎ።
ጾታዊ ወጽዓ ደቂ ቅንስትዮ ኣዝዩ ነዊሕ ዕድመ ዘለዎ ኮይኑ፡ ደቂ ኣንስትዮ ወጽዓ መሪርወን ተወዲበን ድምጸን ኣስሚዐን ቃልሲ ዝጀመራ ቅድሚ ዝያዳ ሚእቲ ዓመታት ኣቢሉ ኣብ ኣሜሪካ ብዝተላዕለ መሰረታዊ ናይ መሰል ሕቶ ምዃኑ ታሪኽ ተጋድሎ ደቀኣንስትዮ ዓለም ይሕብር። ቃልሲ ደቂ ኣንስትዮ ናብዚ ሕጂ ዘለዎ ደረጃ ዓለም ለኻዊ ዝኽሪ 8 መጋቢት ንምብጻሕን ምውሳን ዝኽበረሉ ዕለትን ጥራይ ዘይኮነ “ሕቶ ደቂ ኣንስትዮ እንታይ እዩ"? ዝብል ንምውሳን እውን ብኣዝዩ ብዙሕ ደረጃታትን ዝተሓላለኸ መስርሕን ክሓልፍ ጸኒሑ እዩ።
ደቂ ኣንስትዮ፡ ብጾታአን ዘጋጥመን ናይ ሓባረን ጾታዊ ወጽዓ ክህልወን እንከሎ፡ ከከምቲ ናይቲ ዝነብራሉ ሃገር ሓፈሻዊ ምዕባለ፡ ዝመሓደረሉ ስርዓትን ባህላዊ ተጽዕኖን እቲ ወጽዓ ኣብ ገሊኡ ዝያዳ ዝመረረ ከም ዝኸውን ዝሰሓት ኣይኮነን። ንኣብነት ኣብዚ እዋንዚ ወጽዓ ደቂ ኣንስትዮ ካብቲ ብቑጠባዊ ምዕባለን ደሞክራሲያዊ ዕቤትን ኣብ ዝሓሸ ዝርከብ ዓለም፡ ኣብ ከም ኤርትራ ዝኣመሰላ ብቑጠባ ኮነ ብስርዓተ-ምሕደራ ኣብ ዝተሓተ ደረጃ ናይ ዝርከባ ሃገራት ደቂ ኣንስትዮ ወጽዓ ዝያዳ ከም ዝኸፍእ ምጥቃስ ይከኣል። ደቂ ኣንስትዮ ድርብ ወጽዓ እዩ ዘለወን። በቲ ሓደ ወገን ጾታዊ ወጽዓ በቲ ካልእ ወገን ደማ ከም ኩሉ ዜጋ ዘጋጥመን ኩለመዳያዊ ወጽዓ።
ጉዳይ ደቂ ኣንስትዮ ከም ሓደ መሰረታዊ ዓንዲ ኣብ ቃልሲ ወርትግ ክጸሓፈሉን ክዝረበሉን ዝግበኦ ኮይኑ፡ ኣብ ከምዚ ሎሚ ንርከበሉ ዘለና ናይ 8 መጋቢት ኣጋጣሚ ዝያዳ ከነድህበሉ ከኣ ባህርያዊ እዩ። 8 መጋቢት ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ኣብዚ መዳይ እንታይ ተዓሚሙ እንታይከ ተሪፉ፡ ኣብ መጻኢ ዓመትከ እንታይ ይሰራሕ ዝግምገመሉ እምበር ዓመት ምሉእ ተዘንጊዑ ጸኒሑ ዝለዓለሉ ኣይኮነን። ቃልሲ ደቂ ኣንስትዮ ዓለም-ለኻዊ ተመሳሳልነትን ናይ ሓባር ባህርን ዘለዎ ኮይኑ፡ ከከም ሃገሩ ዝቃነ ምዃኑ ፍሉጥ እዩ። ወጽዓ ደቂ ኣንስቶ ድርብ እዩ ዝብል ኣገላልጸ ሓፈሻዊ ኮይኑ፡ ናብ ጉዳይና ክንመጽእ እንከሎና ግና ድርብ ዘይኮነስ ድርብርብ እዩ። ደቂ ኣንስትዮና ካብ ተጽዕኖ ወዲ ተባዕታይ ሓራ ናይ ምውጻእ ቃልሲ ኣለወን። ብኤርትራውነተን ከኣ ካብ ኣርዑት ህግደፍ ናጻ ንምውጻእን ንኤርትራን ህዝባን ካብ ምብትታን ናይ ምድሓን ቃልሲ’ውን ኣብ ቅድሚአን ዘሎ ዕማም እዩ።
ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ ቃልሰን ዝተደራረበ ተሳትፎአን ድማ ኣዝዩ ድሩት ምዃኑ ከኣ ኣብ ከመይ ዝኣመሰለ ኣጸጋሚ ህጹጽ ፍታሕ ዘድልዮ ኩነታት ከም ዘለና ዘመልክት እዩ። ምኽባርን ዘይምኽባር መሰል ደቂ ኣንስትዮ ካብ ደሞክራስን ጸረ-ደሞክራስን ፈሊኻ ዝረአ ኣይኮነን። ደሞክራሲያዊ ስርዓት ኣብ ዝተረጋገጸሉ፡ መሰል ደቂ ኣንስትዮ እንተኾነ ምሉእ ብምሉእ እንተዘየለ ከኣ መብዛሕትኡ ከም ዝፍታሕ ዘጠራጥር ኣይኮነን። ሕቶ ደሞክራሲ ኣብ ዘይተመለሰሉ ከኣ ጉዳይ ደቂ ኣንስትዮ በይኑ ክፍታሕ ዘሎ ተኽእሎ ዜሮ እዩ። ስለዚ ግደ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ምውጋድ እዚ ንሃገርና ዝሕምሳ ዘሎ ጉጅለ ተደራራቢ ወሳንነት ዘለዎ እዩ።
ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ክምቲ ዝድለ ኣብ ቃልሲ ዘየዋስኤን ዘሎ ምኽንያት፡ ምናልባት ናይቲ ዝሓለፈ ቃልሰን ጻማ እንታይ ከም ዝኾነ ስለ ዝረኣያ’ሞ ብኣኡ ስለ ሰከሓ ክኸውን ይኽእል ዝብል ግምት ናይ ብዙሓት እዩ። ናይዚ መንቀሊ ናይ ጉጅለ ህግደፍ ጥልመት ኮይኑ፡ ኣብኣተን ጥራይ ዝተደረት ዘይኮነስ ንመላእ ህዝቢ ኤርትራ ፈሲስዎ ዘሎ መዓት ምዃኑ ክርሳዕ ግን ኣይግባእን። እቲ ፍታሕ ከኣ ናይ ሓባር ቃልሲ ኣንጻርቲ ወጻዒ እምበር፡ ሰኪሕካ ስቕታን ካብ ቃልሲ ምርሓቕን ምምራጽ ከም ዘይኮነ ምርዳእ ከምዘድሊበዚ ኣጋጣሚ ነዘኻኽር። እንተ’ቲ ኤርትራውያን ኣብ ፈቐዶ መደበር ስደተኛታት ሓዊስካ ኣብ ኩሉ ህይወት ዘሕልፈኦ ዘለዋ ናይ ኣደነት ምረት ዘርዚርካ ዝውዳእ ስለ ዘይኮነ ብድብድቡ “ኣስካሕካሒ” ኢልካዮ ምሕላፉ ገላጺ’ዩ።
ቃልሲ ደቂ ኣንስትዮ ቃልሲ ፍርቂ ክፋል ሕብረተሰብ ስለ ዝኾነ፡ ኣብቲ ጉዳይ መሪሕ ግደ ደኣ ይህልወን እምበር ኣብኣተን ጥራይ ዝድርበ ኣይኮነን። ደቂ ተባዕትዮ እውን መሰል ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ዘይተረጋገጸሉ እቲ ኩልና እንጽበዮ ራህዋ ክረጋገጽ ከምዘይክእል ተረዲኦም ኣብ ጐነን ክስለፉ ናይ ግድን እዩ። ደቂ ኣንስትዮ ካብቲ ጾታዊ ተጽዕኖ ናጻ ንክወጻ ንደቂ ተባዕትዮ ጸላእተን ዘይኮኑስ ናይ ቃልሲ መእገረን ዝኾንሉ ኩነታት ክፈጥራ ክበቕዓ ይግበአን። ደቂ ተባዕትዮ ኣብቲ ንመሰል ደቂ ኣንስትዮ ዝግበር ቃልሲ ኣበርክተኦም ከርእዩ ከካብ ገዛእ ርእሶም ክነቕሉን ናይ ቃል ዘይኮነ ናይ ተግባር ስጉምቲ ክወስዱን ይግበኦም። ብሓሳብ ንመሰል ጓለንስተይቲ ምጭራሕ ጥራይ ዘይኮነ ኣብ ኣደታቶም፡ ኣንስቶምን ደቆምን ኣጋርነቶም ክርእዩ ይግበኦም።
ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮኡ ኣብቲ ንደቂ ኣንስትዮ ዝምልከት ክፋል “መሰለን ብሕጊ ተሓልዩ፡ ብግብሪ ኣብኵሉ ህይወት ሕብረተ-ሰብ ኤርትራ ማዕረ ተሳትፎ ከምዝህልወን ንምግባር፡ ከይተሓለለ ክሰርሕ እዩ።” ዝብል ዓንቀጽ ኣብ ልዕሊ ምስፋሩ ንጉዳይ ደቂ ኣንስትዮ ከም ሓደ ቀጻሊ ኣጀንዳኡ ሒዙ እዩ ዝቃለሰሉ። በዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ከኣ ዮሃና እንዳበለ ነዚ ቃልሱ ክሳብ ዝዕወት ክቕጽሎ ምዃኑ ቃል ይኣቱ። ጉዳይ ደቂ ኣንስትዮ ጉዳይ ሓደ ሰልፊ ወይ ውድብ ዘይኮነስ ንኹሉ ዝጸሉ መሰረታዊ ጉዳይ ብምዃኑ ደንበ ተቓውሞና እውን ብመንጽርዚ ርእዩ ክሰርሓሉ ዝግባእ እዩ።
ከምቲ “ካብ ጉይይ ምውዓል ክሳድ ምሓዝ” ዝብልዎ፡ ኣብዚ ኣጋጣሚ 8 መጋቢት ዓለም ለኸ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ንዝከረሉ ዘለና ኣጋጣሚ፡ ብሓፈሻ ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ብፍላይ ድማ መንእሰያት ደቂ ኣንስትዮ፡ ሓርበኛታት ኣደታተን መስዋእቲ ዝኸፈላሉ፡ ግና ድማ ኣብቲ ዝድለ ምዕራፉ ዘይበጸሐ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ንምምላእ ክሳተፋ መጸዋዕታና ነቕርበለን።
ክብርን መጎስን ንሰማእታት ኤርትራ!
ኣብ ኤርትራ ደኣ ናይ መላሳይ’ምበር፡ ናይ ሓታታይ ዋሕዲ ዶ ኣሎ’ዩ?
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
“ሓደ ሰብኣይ፡ ኩሉ ግዜ ብዕሩቑ ፈረስ እንዳሰሓበ ቀቅድሚ ሓላፊኡ ዘዅዘዅ ይብል ነበረ። ነቲ ዕርቃኑ ዝተዓዘቡ ሰባት ከኣ ስለምንታይ ነዞም ጐይታኻ ዓሪቐ ኣለኹ’ሞ ክደኑኒ ዘይትብሎም? ኢሎም ሓተትዎ። ንሱ ተቐቢሉ ብዛዕባ ዕርቃነይ ዝነግሮም ደኣ ይርእዩኒዶ ኣየለዉን” ኢሉ መለሰሎም፡ ዝብል ዋዛ ምስ ቁምነገር ኣብ ሕብረተሰብና ዝውቱር ኣበሃህላ እዩ። መሲልኩም እንታይ ኣምጻእኩም እዩ’ሞ፡ ኣብዚ ለንቅነ ኣሳሰይቲ ጉጅለ ህግደፍ “ኣቶ ኢሳይያስ ብምኽንያት ሓድሽ ዓመት ሕቶታት ክምልሱ ስለ ዝኾኑ ሕቶታትኩም ኣቕርቡ” ዝብል መተዓሻሸዊ ጐስጓስ ከካይዱ ንዕዘብ ኣለና። ኣብቲ ኣብ መበል 26 ዓመት ሕታም ቁጽሪ 107 ጋዜጣ ሓዳስ ኤርራ ዘሎ ሓበሬታ’ኳ ከምኡ ኣይብልን እዩ። እቲ ሕቶታት ኣቕርቡ ዝብል መጸዋዕታ ከምቲ “ዋሕለልና ክብላ ጻሕሊ ይዓጥና” ዝበሃል ክንፍቶ በሃልቲ ዝመሃዝዎ እዩ ዝመስል።
ኣብ መንጎ ህዝብን መንግስትን ዘሎ ዝምድና ምስ ምሕታትን ምምላስ ዝዛመድ እዩ። ህዝቢ ይሓትት መንግስቲ ድማ ይምልስ። እዚ መወዳእታ ዘየብሉ ቀጻሊ መስርሕ ምምሕዳር እዩ። እቲ ምሕታትን ምምላስን ቅልጣፈኡን ዋሕዙን ሓልዩ ብቐጻሊ ዝጐዓዝ መስርሕ ክኸውን እንከሎ፡ ናይቲ ምምሕዳራዊ ጥዕና መለለይ እዩ። ሕቶታት ካብ ህዝቢ እንዳተጸፍጸፈ መልሲ ካብ መንግስቲ ደሃዩ ዝሃጥም እንተኾይኑ ከኣ፡ ናይ ዘይጥዑይ ዝምድና ህዝብን መንግስትን ምልክት እዩ። ከምዚ ኣብ መንጎ ህዝቢ ኤርትራን ምምሕዳር ህግደፍን ዘሎ ኩነታት። እቲ ኣዝዩ ዘገርም ምምሕዳር ህግደፍ ንሕቶታት ህዝቢ ብተደጋጋሚ ምጉሳዩ ዘይኮነስ፡ ሕቶታት ህዝቢ ኤርትራ ከምዘይፈልጥ፡ ተመሊሱ ካብ ህዝቢ ሕቶታት ክቐርበሉ ክጽውዕ ምምጥጣሩ እዩ።
ኣብ ጉዳይ፡ ደሞክራሲ፡ ህዝባዊ ተሳትፎ ኣብ መንግስቲ፡ ሕገመንግስቲ፡ ህዝባዊ ምርጫ፡ ህላወ ፖለቲካዊ ብዙሕነት፡ ደሞክራስያውን ሰብኣውን መሰል፡ ናጽነት ምውዳብን ሓሳብካ ምግላጽን፡ ፍትሓውነት፡ ፍርዳዊ መስርሕ፡ ግዱድ ውትህድርና፡ ተሳትፎ ብሕታዊ ጽላት ኣብ ህንጸት ሃገር፡ ጥዑይ ዲፕሎማስያዊ ዝምድና፡ ዘይዛሪ ዋሕዚ ናብ ስደት … ወዘተ ዘሎ ዘይተመለሰ ሕቶታት ምዃኑ ኣይኮነንዶ ኣብ ቅድሚ ኤርትራዊ ኣብ ሕብረተሰብ ዓለም’ውን ኣፍልጦ ረኺቡ ዘሎ ኩነታት እዩ። ኣቶ ኢሳይያስ ነቲ ሓቀኛ ናይ ህዝብና ሕቶስ ይጽናሕ እሞ፡ ነቲ ናይ ምምሕዳሩ ሚድያ ጋዜጠኛታት ከም ቁርን ኣስሓይታን እንዳፈርሕዎ ዘቕርብዎ ድራማዊ ሕቶታት ዝህቦ ናይ ኣሽካዕላል መልሲ ንፈልጦ ኢና። ሕጂ ሕብሪ ቀይርካ “ከምቲ መርዓዊ ዘይሓዛስ ዓርኪ ይሕዛ” ዝበሃል፡ መላሲ ከይሓዝካ ሕቶታት ምዕዳም ቅድሚ ኩሉ ኣሽካዕላል ኣብ ልዕሊ ህዝቢ እዩ።
ኣብ ኤርትራ ናይ መላሳይ እምበር ናይ ሓታታይ ዋሕዲ ከም ዘየለ ንጹር ከነሱ፡ ከምዚ ዓይነት ብብደዐን ላግጽን ዝተላዕጠጠ መጸዋዕታ ምቕራብ፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ዘየለ ክውንነት “ኮንደኾን እዚ ሰብኣይ ናይ ህዝቢ መረረ ዝሰምዕ እዝኒ ኣጥርዩ እዩ” ዝብል መህውተቲ ስልቲ ካብ ምፍጣር ሓሊፉ ካልእ ትርጉም ከም ዘየብሉ ምግንዛብ ኣድላይ እዩ። ድሕሪ ሕጂ ኣብ ኤርትራ መራሒ ህግደፍ ተሓቲቱ ካብ ዝህቦ መልሲ ዝፍጠር ኣውንታዊ ለውጢ ከም ዘይህሉ ካብዚ ዝሓለፈ ተመኩሮና ክንመሃር ይግበኣና። ምኽንያቱ ልቢ ኢሳይያስን ጉጅለኡን ንህዝባዊ ሕቶ መልሲ ዘየብቁል ምድረበዳ ካብ ዝኸውን ነዊሕ ግዜ ስለ ዝገበረ። ምናልባት ግና ንሕቶ ህዝቢ ዘይምልስ ኣረጊት ናይ ሸንኮለል ካሴት ኣሕዲሱ የቕርብ ይኸውን። ከምቲ “ናይ 1997 ቅዋም እነተግብረሉ ጥጡሕ ኩነታት ኣይተፈጥረን ክብል ጸኒሑ፡ ደሓር ግና እቲ ሕገመንግስቲ ሞይቱ’ዩ” ዝብል ኣቀዲሙ ዝተፈልጠ መርድእ ዝዘርገሓ።
ህግደፍ ከምዚ ዓይነት መደናገሪ መጸዋዕታ እንተዘርግሐ፡ ኣብ ቦታኡ ኮይንካ ክትርእዮ እንከለኻ ኣይተጋገየን። ስርሑ እዩ ዝሰርሕ ዘሎ። ካብዚ ወጻኢ ከይንጽበ’ውን ንሓንሳብ ብተዘዋዋሪ ንሓንሳብ ድማ ብቐጥታ ነጊሩና እዩ። እዚ ኣቀራርባኡ ህዝቢ ዝበለ እንተበለ ኣበይ ከይበጽሕ ዝብል መልእኽቲ ዘለዎ እዩ። እቲ ራህዋ ናይ ምምጻእ ጉዳይ እምበኣር ኣብ ኢድ ህዝብን ውድባቱን እዩ ዘሎ። ወይ ኣብቲ መደናገሪ ጽርግያ ህግደፍ ምኹዳድ ወይ ድማ ናብ ራህዋ ዝመርሓካ መንገዲ ጽርግያ ምጽራግ ኣብ ኢድ ህግደፍ የለን። ከምቲ ግቡእ ሓደ መንግስቲ ብመንገዲ መራሒኡ ኣቢሉ “ኣብዚ እዋንዚ ከምዚ ክገብር እየ” ምስ በለ ክጠልም እንከሎ ዘሕትቶ እዩ። ህዝቢ እውን ኣብ ልዕሊኡ እምነት ከም ዘጉደለ ክገልጸሉ ናይ ግድን እዩ። መራሒ ህግደፍ ግና እቲ ከም ዝበልካዮ ኮይንካ ምቕራብዩ ዘይወሓጠሉ እምበር፡ ቃል ዓጺፍካ ዝምልከተካ ገዲፍካ ኣብ ዘይምልካ ምህውታትስ ናተይ ኢሉ ሒዝዎ ዘሎ ኣካይዳ እዩ። ቅድሚ 3 ዓመታት፡ ከምዚ ለንቅነ ክዛረብ እንከሎ፡ ብዛዕባ መጻኢ ሕርሻዊ ቁጠባዊ ልምዓት ተሓቲቱ ክምልስ እንከሎ ነቲ ጋዜጠኛ “ብዛዕባዚ ግብራዊ መልሲ ክህበካ 3 ኣዋርሕ ጥራይ ተጸበየኒ” ክብሎ እንከሎ ይዝከረኩምዶ? ክሳብ ሕጂ ከኣ ነዚ ብዝምልከት ንሱ ኣይመለሰን፡ ስለምንታይ ኣብ ቃልካ ዘይጸናዕካ ዝብል ህዝባዊ ደሃይ እውን ኣይተሰምዐን። በዚ ከኣ እነሆ እቲ ስርዓት ሻዲኑ ንዕቀቱ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ሰማይ ዓሪጉ።
ሕቶ ምቕራብን ዘይምቕራብን ናይቲ ሓታቲ መሰል እዩ። ኢሳይያስ ንህዝባዊ ሕቶ ልባዊ ቀጥታዊ መልሲ ክህብ ግና ካብ ትጽቢት ወጻኢ እዩ። ምኽንያቱ ናቱ ረብሓ ንህዝባዊ ሕቶ ብምዕባጥ እምበር ብምምላስ ስለ ዘይረጋገጽ። ምናልባት ነቲ ደቂ ልቢ ገርሃ ዘቕርብዎ ሕቶታት፡ ከም ሓደ እታዎ (input) ናይ ስለያዊ ተግባር ክወስዶ ከም ዝኽእል ምግማት ኣብ ቦታኡ እዩ። ናይ ጥፍኣት ማሃንድሳቱ ካብዚ ነቒሎም ህዝቢ ዘዕሽውሉ ወይ ዝቐጽዕሉ ሜላ ክስእሉ ይኽእሉ። ካብዚ ሓሊፉ መላሳይ እምበር ሓታታይ ኣብ ዘይወሓዳ ሃገር ኤርትራ “ሕቶታትኩም ናብ ዲክታቶር ኢሳይያስ ላኣኹ” ዝብል ነጋሪት ምህራም ናይ ጥዕና ኣይኮነን።
ብዛዕባ ጅግና ሓርበኛ ዑስማን ኣሕመድ ኣብ ስመር-ሩም 1 ዝቐረበ መግለጺ ፍስሃየ ሓጎስ
ንታሪኽ ሂወትን ኣበርክቶ ኣብ ቃልስን ናይ ብ26 መስከረም 2016 ዝዓረፈ ዑስማን ኣሕመድ ዝገልጽ ሓበሬታ “ጅግና ሓርበኛ ዑስማን ኣሕመድ ብሰላም ዕረፍ” ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእስቲ ብፍስሃየ ሓጎስ ብ3 ጥቅምቲ 2016 ኣብ መርበብ ሓርነት.ኦርግ ተለጢፋ ዝነበረት ኣብ ስመር-ፓልቶክ ሩም 1 ተነቢባ ምይይጥ ተኻይዱላ ንስድራ ቤት ዑስማን ሓገዝ ንምውፋይ ውን ተበግሶታት ተወሲዱ ነይሩ። ንዝያዳ ሓበሬታ ጋሻ መጺኡ ከብርህን ሕቶታት ክምልስን ብዝቐረበ ጠለብ፣ ፍስሃየ ሓጎስ ብ19 ሕዳር 2016 ቀሪቡ ዘካየዶ ጽማቝ ምይይጥ ቀጺሉ ቀሪቡ እነሆ።
ዝኸበርኩም ኣመሓደርትን ተሳተፍትን ስመር ገዛ፡
መጀመርያ ሰላምታይ ንዅልኹም ከቕርብ እፈቱ። ቀጺለ ጅግና ስዉእ ዑስማን ኣሕመድ መን ምዃኑን ኣበርክቶኡ ኣብ ተጋድሎና ንሃገራዊ ናጽነት፣ ኣገልግሎቱ ኣብ መደበር ኣካለ-ጽጉማንን ቤት ትምህርቲ ስደተኛታት ወዲ ሸሪፈይን ከም ጋሻ ቀሪበ ንኽሕብር ብዝተገብረለይ ዕድመ እናመስገንኩ፣ ዝፈልጦ ክሕብር እነሆ ቀሪበ። ስመር ገዛ ንኸምዚኦም ዘይተዓለሎም ጀጋኑ (unsung heroes)፤ዝግብኦም ክብርን ሌላን ንምሃብን ስድራ ቤቶም ንምርዳእን ናይ ምይይጥ መደብ ምስርዑ፣ ናይ መጀመርያኡ ከምዘይኰነ፣ ኣነ ብዝዝክሮ’ኳ ንኽብሪ ጅግና ወዲ ዓሊ’ውን ተመሳሳሊ መደብ ጌሩ ስለዝነበረ ምስጋና ዝግብኦን ንክቕጽሎ ድማ ክተባባዕን ክድገፍን ከምዘለዎ ከዘኻኽር እፈቱ።
ዑስማን ኣሕመድ መን’ዩ፡
ካብቲ ብማሕበር ኣካለ ጽጉማን ንሓገዝ ዝሓትት ቪድዮ ኣብቲ መደበር ዝነብሩ ኣባላት ድሕረ-ባይትኦም ዝሓበርዎ፣ ዑስማን’ውን ባዕሉ ካብ ዝሓበሮ መሰረት ብምግባር “ስመይ ዑስማን ኣሕመድ መሓመድ፡ ዝተወለድክሉ ዕለትን ዓድን፡ 1956 ዓ.ም. ኣብ እምባ ደርሆ፣ ሓማሴን፡ ኣብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ዝተሰለፈክሉ ዕለት፣ ወርሒ ግንቦት 1976። ኣባል በጠሎኒ 669 ኰይነ እናተቓለስኩ ከሎኹ፣ ኣብቲ ብ1978 ዓ.ም. ንሓራ ዘውጻእናየን ከተማታት ንምሓዝ፣ ብደርጊ ዝተኻየደ ዳግመ-ወራር፣ ኣብ መረብ ድሕሪ ናይ ወርሕን ፈረቓን ዝወሰደ ውግእ ምርብራብ ተደፊእና፣ ዓድዃላን መንደፈራን ሒዙ ንዓረዛ ክወርድ እንዳተኸላኸልና ከለና ኣብ ዓደ-በዛ ተወጊአ የማነይቲ ኢደይ ተቖሪጻ።” ድሕሪኡ ኣብ ሕብረተሰብኣዊ/ ክፍሊ ትምህርቲ ተመዲቡ ክሳብ ንሱዳን ተደፊእና ዝኣተናሉ ጊዜ ከገልግል ድሕሪ ምጽናሕ፣ ኣብ ሱዳን/ ከሰላ ቤት ትምህርቲ ስደተኛታት ከምኡ’ውን ኣብ መደበር ውጉኣት ሓርነት ኣገልግሎቱ ክቕጽል ጸኒሑ።
ስዉእ ሓርበኛ ዑስማን ኣሕመድ መሓመድ፡ 1956 – 2016
እዛ ስእሊ እዚኣ ዑስማን፣ ለባም፣ ጽኑዕ፣ ሕጉስ፣ ፈታው ተማሃሮኡን ህዝቡን ምንባሩ እያ ተዘኻኽር።
ንዑስማን ካብ 1979 ኣብ ትሕቲ ክፍሊ ትምህርቲ ናይ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ኣብ መደበር ላኮየብ፣ ባርካ ብሓባር እንከሎና ጀሚረ እየ ዝፈልጦ። ካብቲ ጊዜ’ቲ ጀሚርና ክሳብ ዝዓረፈሉ ዕለት ን37 ዓመት ብጾትን መሳርሕትን ኔርና። ብዛዕባ ኵነታት ጥዕንኡ ይፈልጥ እኳ እንተነበርኩ በቲ ዝህበኒ ዝነበረ ደሓን’የ ብኣይ ኣይትሻቐል ዝብል ሓበሬታ ከይመውት ፈሪሐሉ ኣይፈልጥን፡ ዓሪፉ ምስ ሰማዕኩ ግን ከምቶም ኵሎም ዝፈልጥዎን ናይ ቀረባ ብጾቱን መሳርሕቱን ሰንቢደ። ኣብቲ ዝጸሓፍ ዝነበረ ናይ ሓዘን መግለጺ ብዙሕ ተባሂሉ፡ ሓደ ዝሰንበደ ብጻይ ግን ሓዘኑ ብሓንቲ ቃል “ተዘሚትና” እትብል ኣስፊሩ፣ ካልእ ኣይበለን። እወ እቶም ከይሰልከየ ዘገልግሎም ዝነበረ ተመሃሮን ወለድን ናይ ሓርነት ኣካለ-ጽጉማንን፣ እቶም ነቲ መደበራት ንምምዋል ኣብ ድያስፖራ ዝነጥፉ ገብረቲ ሰናይ ከም ሞቶር ኰይኑ ኵሉ ዓይነት ሓብሬታታትን ጸብጻባትን ዝህቦም ዝነበረ ኣገልጋሊ ተዘሚቶም።
ሞያን ኣበርክቶን ዑስማን፡
ዑስማን ኣባል ቦርድ ናይ (ADE Association of disabled Eritreans) ማሕበር ኣካለ-ጽጉማን’ዩ፡ ኵሎም ኣባላት ናይቲ ቦርድ ኣብ ድያስፖራ እዮም ዝነብሩን ዝነጥፉን፣ ኣብ መደበር ከሰላ ዝውክሎም ዑስማን እዩ ነይሩ። እታ ቀንዲ መዋሊት ናይ ቤት ትምህርቲ ወዲሸሪፈይ ኣብ ጀነቭ እትነጥፍ ማሕበር (ASEE) ወኪላ ዑስማን’ዩ ነይሩ። ኣብ ሰሜን ኣመሪካ ዝርከብ ቦርድ ኤርትራዊ ደሞክራስያዊ ማሕበር (EDA Eritrean Democratic Association) ዘበርክቶ ሓገዝ ንቤት ትምህርቲ ወዲሸሪፈይን መደብ ማዕዶ ወላድን ብዑስማን እዩ ዝመሓደር ነይሩ። ዘይሕለል ጻዕረኛን ብቑዕን ኣመሓዳሪ እዩ ነይሩ። ዑስማን ብቛንቋታት ትግርኛ፡ ዓረብኛን እንግሊዝኛን ከምኣድላይነቱ እናተጠቕመ ምስ ኵሎም ኣብ ድያስፖራ ዝነብሩ መሳርሕቱ ብስካይፕ፣ ኢመይል፣ ተለፎን ይራኸብ። ጸብጻባቱ ድማ ብጽሑፍ፣ ቅጥዕታት፣ ቪድዮን ስእልታትን ናይ ምትሕልላፍ ብቕዓት ዝነበሮ እዩ። ነዚ ኵሉ ድማ ብሓንቲ ኢዱ እዩ ዝገብሮ ነይሩ።
ቤት ትምህርቲ ስደተኛታት ኣብ ከሰላ በቲ ኣብ እዋን መግዛእትን ድሒሩ ቀጺሉ ዘሎ ጭቆናን ካብ ትምህርቶም ተመዛቢሎም ትምህርቶም ብኤርትራዊ ባህሎምን ቋንቍኦምን ዝቕጽልሉ ቤት ትምህርቲ ክምስረትን ከፍርን ክዉን ዝገበሩ ብዙሓት ብህይወት ዝሓለፉን ዘለዉን እዮም። ኣብዚ ኣጋጣሚ’ዚ ነቶም ቅድሚ ዑስማን ኣገልጊሎም ካብ ዝሓለፉ ጀጋኑ ስዉኣት መምህር ሓድጉ ገብረትንሳኤ፣ መምህር ምኪኤል ጋብርን ኣባ ማሪኖ ሃይለን ንዝክር። እዚ ቤት ትምህርቲ’ዚ ምቛሙን ምቕጻሉን ክረጋገጽ ብዙሕ ጻዕርታትን ክእለትን ተወፋይነትን ዝሓትት ምዃኑ ዘይስሓት’ኳ እንተኾነ፣ ገለ ካብኡ ንምጥቃስ ግን፡ ንቤት ትምህርቲ ዝኸውን ቦታን ናውትን ፣ ብቑዓትን ውፉያትን መማህራን ምርካብ፣ መካየዲ ባጀት፡ ነዚ ክምውሉ ዝኽእሉ ግዱሳት ኤርትራውያን ትካላትን ውልቀ-ሰባትን ከምኡ’ውን ለገስቲ ናይ ወጻኢ ግብረ-ሰናይ ማሕበራትን ረኺብካ ብብቑዕ ሓበሬታ ከተዕግቦም ምኽኣል ወሳኒ ዕማም’ዩ። ምስ ዞባዊ ምምሕዳር ከሰላ ዝካየድ ርኽክባትን ብፍላይ ካብ ተሃላለኽቲ ውድባትን ጸላእትን ንጉዕዞ’ቲ ቤት ትምህርቲ ንምዕንቃፍ ዝፍኖ ምድንጋራት ምክልኻል ከቢድ መኸተን ጽንዓትን ዝሓትት እዩ። ስዉእ መምህር ዑስማን ኣሕመድ ክሳብ ዕለተ ሞቱ ነቲ ኵሉ ልዒሉ ዝተጠቕሰ ዕማማት ብብቕዓትን ተወፋይነትን ኣገልጊሉ ሓሊፉ።
እዚ ቤት ትምህርቲ’ዚ ካብ 600 – 800 ተሞሃሮ ካብ ቀዳማይ ክሳብ 8ይ ክፍሊ ን34 ዓመታት ክምህር ዝጸንሐ፣ ብዙሓት ተመሃሮ ኣፍርዩ ናብ ዝለዓለ ደረጃ ትምህርቲ ናይ ኮለጃት ቀጺሎም ተመሪቖም ኣብ ናይ ስራሕ ዓለም ተዋፊሮም ዘለዉ ዘፍረየ፡ ከምኡ’ውን መደበር ኣካለ-ጽጉማን ንናይ ሓርነት ስንኩላን መነባብሮን ሕክምናን ተማሊኡ ኣገልግሎቱ ንኽቕጽል ሓልዮትናን ኣገልግሎትናን ክቕጽል ነዘኻኽር። “ተቓላሳይ ይሓልፍ ቃልሲ ግን ይቕጽል” ከምዝብሃል ዝሓለፉ ተቓለስቲ ተኪእና ክንቅጽል ከምዘሎና ሓደራ ዘድልዮ ኣይኰነን።
ሳባ ቀለተ ናብ ከሰላ ብጉዳያ ከይዳ ንስድራ ስዉእ ዑስማን ማለት ንበዓልቲ ቤቱን ደቁን ረኺባ ጽንዓት ይሃብኩም ብምባል ኵነታቶም’ውን ኣጽኒዓ ስለዝተመልሰት ንተሳተፍቲ ስመር ሩም ተወሳኺ ሓበሬታ ኣቕሪባ። ከምኡ’ውን ኣስገደት ምሕረትኣብ፣ ዋና ጸሓፊት ኤርትራዊ ደሞክራስያዊ ማሕበር ምስ ዑስማን ዝነበራ ናይ ስራሕ ዝምድና መሰረት ብምግባር ተዘክሮታታ ኣካፊላ።
ካብ ብሕቶን መልስን ዝቐረበ ነጥብታት ኣብ’ዚ ዝስዕብ ይጠቓለል፡
- ቅድሚ መስዋእቱ ዝነበሮ ሕማም ከመይ ነይሩ፡ ሕማሙ ናይ ኵሊት ድኻም’ዩ ነይሩ፣ እናበርትዖ መጺኡ ኣብ ምትካእ ኵሊት ከየርከበ ዓሪፉ።
- ንሒዝዎ ዝነበረ ሓላፍነታት መን ይትክኦ፡ እቲ ስራሕ ይቕጽል ከምዘሎ ንፈልጥ ኢና፡ ኣብ ቦትኡ መን ከምዝተተክአ ግን ዝፈለጥናዮ የለን።
- ነቲ መደበራትን ስድራ ቤቱን ንምርዳእ ብስሙ ፋውንደሽን ተተኺሉ ስርሑ ክጅመርን ክቕጽልን እርኢ፡ እዚ ርእይቶ’ዚ ሕጂ ንመጀመርያ ጊዜ እየ ዝሰምዖ ዘለኹ፣ ብወገነይ ዝድግፎን ዝቕበሎን ሓሳብ’ዩ፣ ኣብ ተግባር ንኽውዕል ግን ብኡ ዝግደሱ መስርሕ ምቛሙ ከበግሱ ስለዝድለ ኣብ ስመር ሩም ክብገስ ዝድገፍ’ዩ። ካብ ተሳተፍቲ ስመር ሩም ተመሃሮ ናይ ዑስማን ዝነበሩ ተዘክሮታቶምን ኣኽብሮቶምን ገሊጾም። ስድራ ቤት ዑስማን ንምርዳእ ምእካብ ወፈያታት ተኻይዱ ኣኼባ ብምምስጋን ተደምዲሙ።
ፍስሃየ ሓጎስ
