ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ካብ ምጅማር፡ በቲ ዝጀመርካዮ ቀጺልካ ኣብ ውጽኢት ምብጻሕ ከም ዝኸብድ፡ ኣብ ኩሉ መዳያት ብተግባር ዝተረጋገጸ ምዃኑ ብዙሓት ዝሰማምዕሉ እዩ። ምጅማር ኣገዳሲ ተበግሶ ኮይኑ፡ በቲ ዝዓለሞ ውጽኢት እንተዘይተሰንዩ ግና፡ ዘቕስሞ ተመኩሮኳ እንተለዎ፡ ትጽቢት ዝተገብረሉ ባህግታት ስለ ዘየማልእ ፋይዳ የብሉን። በቲ ኣጀማምራኻ፡ ኣብቲ ዝድለ መዓርፎ ንዘይምብጻሕ፡ ምኽንያታቱ ብዙሓት እኳ እንተኾኑ፡ ኣብቲ መስርሕ ንዘጓንፉ ዘይተጸበኻዮም ዕቅፋታት ክትብድህ ዘይምኽኣልን ንገዛእ ርእስኻ ኣካል ፍታሕ ዘይምዃንን ካብቶም ምኽንያታት ከም ዝኾኑ ርዱእ እዩ። ካብዚ ንምድሓን እዩ ድማ “ኣብ ምጅማርካ ቅድሚ ሓደ ስጉምቲ ምስጓም ክልተ ሰለስተ ግዜ ምሕሳብ ኣገዳሲ እዩ” ዝበሃል።
ኣብዚ ሎሚ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ ንሓርነት፡ ብዙሓት ጀሚርካ ናይ ዘይምቕጻል ተመኩሮታት ኣለዉና። ኣብ ሓደ ደረጃ ተሰማሚዕካ ከተብቅዕ ምፍታሕ፡ ሰሚርካ ክንስኻ ተመሊስካ ምፍልላይ፡ ተቛጺርካ ምጥላም፡ ከይትዋጋእ ተፈራሪምካ ከተብቅዕ ነቲ ውዕል ኣፍሪስካ ናብ ውግእ ምእታው፡ ንክትከባበር ተመሓሒልካ ከተብቅዕ ተመሊስካ ምጽልላም፡ ናተይ ኢልካ ናይ ዝተቐበልካዮ መትከላትን ፖሊስን ምእዙዝ ዘይምዃን፡ ኩሎም ናይ ብዝጀመርካዮ ናይ ዘይምቕጻል ተመኩሮ ኣብነታት ጌርካ ዝውሰዱ እዮም።
እቲ ዘገርም ድማ እዚ ብዝጀመርካዮ ናይ ዘይምቕጻል ተረእዮ መልክዑ ከይቀየረ ክደጋገም እንዕዘቦ ዘለና ምዃኑ እዩ። ናይዚ ምድግጋሙ መሰረታዊ ምኽንያት፡ ኣይኮነንዶ ካብ ናይ ካለኦት ናይ ርሑቕ ተመኩሮ ምምርማር፡ ካብ ነናይ ገዛእ ርእስና እውን ክንመሃር ዘይጸናሕና ምዃና ዘርኢ እዩ። እቲ ከምዚ ዝኣመሰል ብዝጀመርካዮ ክሳብ ውጽኢት እተመዝግብ ናይ ዘይምቕጻል ተመኩሮ፡ ክሳብ ሎሚ እውን ዘይተፈልየና እዩ። እዚ ንእግረ መንገዱ ቅድሚ ናብ ደጋዊ ተጽዕኖታትን ዕንቅፋታትን ምቑማት በዓልቤታዊ ድኽመትካ ከተወግድ ዘይምብቃዕ ዘገንዝብ እዩ።
ብሰንኪ ጀሚርካ ናይ ዘይምቕጻል ድኽመትና፡ ኣብ መስርሕ ቃልስና፡ መሰረታዊ ብዘይኮነ ፍልልይ ክንደይ ውድባት ከም ዝተፈናጨላ፡ ክንደይ ሓድነታት ከም ዝፈረሰ፡ ክንደይ ጽላላት ከም ዝተኾልፈ፡ ናይ ቀረባ ግዜ ተዘኩሮና ብምዃኑ ኣብ ልቦና ኩልና ስለ ዘሎ ምዝርዛር ዘድልየና ኣይኮነን። ጉጅለ ህግደፍ ከይተረፈ ኩልና ውድባትን ሰልፍታት ኤርትራ፡ ውጽኢት በቲ ዝጀምርካዮ ጸኒዕካ ናይ ዘይምቕጻል ኢና ምባል ምግናን ኣይመስለናን። ብዝጀምርካዮ ዘይምቕጻል ሓይልኻ በታቲኑ ዘዳኽም ስለ ዝኾነ፡ ኣብ ታሪኽ ኩሉ ምዕራፋት ቃልስና፡ ብጸላእትና ክተባባዕን ክምዝመዝን ዝጸንሐ እዩ። ኣብዚ እዋንዚኳ ህግደፍ ሓድነት ሓይልታት ለውጢ ኤርትራ ክሳብ ክንደይ ከም ዘፈርሖን ከምዘይዕወት ንምግባሩ ከይደቀሰ ከምዝሓድርን ምርድኡ ኣገዳሲ እዩ። ናይቲ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ወጻኢ ከይተረፈ ህጻናት መልሚሉ፡ ፍሉያት ናይ ኣዕናዊ ፕሮፖጋንዳ መርበባት ከፊቱን ሰፍ ዘይብል በጀት መዲቡን ዘዕለብጦ ዘሎ ማእከል እዚ ዝተጠቕሰ ስግኣቱ እዩ። እንተኾነ ናትና ብዝጀመርካዮ ናይ ዘይምቕጻል ጸገም እንተዘይተወሲኽዎ ኩሉ ጻዕርታቱ መኻኒ እዩ።
ኣብቲ ኣሉታዊ መስርሕ ብዝጀመርካዮ ዘይምቕጻል፡ ኩሉ ተዋሳኢ ነንናቱ ብጽሒት ዘልዕለሉ እኳ እንተኾነ፡ ማዕረ ተሓታትነት ነይርዎን ኣለዎን ማለት ከምዘይኮነ ድማ ምርዳኡ ኣገዳሲ እዩ። እቲ ብዝጀመርካዮ ናይ ዘይምቕጻል ተመኩሮ ኣብ ቀጻሊ ቃልሲ ዘሕድሮ ስንብራት ኣሕዊኻ ናብ ንቡር ንምምልሱ ክሳብ ክንደይ ዋግኡ ክቡር፡ ዝወስዶ ግዜ ድማ ነዊሕ ምዃኑ ንስሕቶ ኣይኮነን።
ናይ ቀረባ ተመኩሮና እኳ እንተዘከርና፡ ኣብ ክሊ ውድባት ክኽሰት ዝጸንሐ ደቀቕቲ ናይ ምርሕሓቕ ተርእዮታት ገዲፍና፡ ምሕዝነት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ምፖሓኤ) መስሪትና ከነቐጽሎ ኣይበቓዕናን። ኤርትራዊ ዲሞክራሲያዊ ኪዳን (ኤዲኪ) ድኲና ዝጀምርናዮ ናይ ሓባር ጉዕዞ እውን ኣይቀጸለን። ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንዲሞክራሲያዊ ለውጢ (ኤሃባዲለ) ብዝጀምሮ ምጥርናፍ ከምዘይቀጸለ እውን እንግንዘቦ ዘለና እዩ። እንተኾነ እንተወሓደ ኣብ ምውጋድ ህግደፍ፡ ምዕቃብ ኤርትራዊ ልኡላውነትን፡ ዝኣመሰሉ ውሱናት መሰረታዊ ዝሰማምዑኻ ዛዕባታትን ኣትኪልካ ኣብ ትሕቲ ናይ ሓባር ጽላል ምቅላስ ጓሲኻዮ ዘይሕለፍ ስለ ዝኾነ፡ እቲ መስርሕ ምቅርራብ ሎሚ እውን ቀጻሊ ኣሎ። ኣብ ዝሓለፈ ብዝጀምርካዮ ናይ ዘይምቕጻል ዕንቅፋት ገጢሙና እዩ እሞ ኣብ መጻኢ እውን ኣይክንዕወት ኢና ማለት ሰለ ዘይኮነ፡ መጻኢ ብሩህ እዩ።
ብሰንክቲ ዝሓለፍናዮ ናይ ምውዳቕን ምትንሳእን ተመኩሮ ተስፋ ከይቆረጽናን ከይሰልከናን ንቕጽል ምህላውና ዘተባብዕ እዩ። ክሳብ ሎሚ ብዝጅመርናዮ ቀጺልና ዘተኣማምን ናይ ሓባር መድረኽ ከነውሕስ ዘይምብቃዕና ድማ ድኹም ጐድንና ዘርእን እንንቀፈሉን እዩ። ኣብዚ ብዝጀመርካዮ ናይ ዘይምቕጻል ተመኩሮና፡ ኣብ ክንዲ ንዝሓለፈ፡ ዘሎን መጻእን ፍጻመታት ኣገናዚብካ ኣርሒቕካ ምምዕዳው፡ ኣብ ህልዊ ኩነታት ጥራይ ምኹዳድን ምትህልላኽን ክሳብ ክንደይ ኣብ ዝሐለፈ ግዜ ከም ዝሃሰየና ምግንዛብ ኣገዳሲ እዩ። ኣብ ክንዲ ነቲ ዝሰፍሐ ዘራኽበና ዓብይ ስእሊ ዝያዳ ነራጉዶ፡ ነቲ ዝፈላልየና ውሑድን ዘይመሰረታውን ዛዕባታት ከነተዓባቢ ህርድግ ምባልና እውን ከምኡ ሃስዩና እዩ።
ሎሚ ምስ ኩሉ’ቲ ዘለና ውህሉል ተመኩሮ፡ ተስፋ ዝህቡ ምልክታትኳ ይረኣዩ እንተለዉ፡ ካብቲ ከሳቕየና ዝጸንሐ፡ ብዝጀመርካዮ ናይ ዘይምቕጻል ዕንይንይ ምሉእ ብምሉእ ኣይሓወናን። ሓቢሩ ብሓደ ልሳን ዘድምጽ፡ ተዛሪቡ ዘስምዕን ወቒዑ ዘድምን ዓቕሚ ዘይምጥራይና ኣብ ዝባና ዘሎ ዕዳ ተሓታትነት እዩ። ጌና “ሎሚ እውን ይከኣል እዩ” ብዝብል ኒሕ ኣብቲ መስርሕ ቃልሲ ንለውጢ ምህላውና ዘተባብዕን ዝነኣድን እዩ። እንተኾነ ብተስፋ ጥራይ ስለ ዘይንበር፡ ብፍላይ ኣብዚ ናይ ቀረባ ኮነ ናይ ርሑቕ ምዕባለታት ዞባና ብቕልጡፍ ምቅይያራት ተሰንዩ፡ ዝያዳ ኣሰካፊ ዝኾነሉ ዘሎ እዋን ኢና ዘለና። ምስዚ ንተደጋጋሚ ናይ “ኣይትረሓሓቑ” ምሕጽንታ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ግምት ኣእቲኻ፡ ካልእ ምርጫ ስለ ዘየብልና፡ ንኹሉ ክኢልናን ክኽፈል ዝግበኦ ዋጋ ከፊልናን ምእንቲ ህዝብን ሃገርን ኣብቲ “ብዝጀመርካዮ ርኡይ ውጽኢት ክሳብ ምምዝጋብ ምቕጻል” ዝብል ስንና ነኺስና ብጽንዓት ንሰጉም ጸዋዒትና እዩ።
إرتريا تودع المناضلة الجسورة سميرة صالح حسن "براده
Written by للمجلس الوطنياإلرتري للتغييرالديمقراطي
እቲ ወዲ 12 ዓመት ግዳይ ኣማን መሓመድ ዑስማ
ወዲ 12 ዓመት ኤርትራዊ ስደተኛ ኣማን መሓመድ ዑስማን ብ4 ማዝያ 2024 ኣብ ዞባ ሰሜን ጐንደር ወረዳ ዳባት ከም ዝተጨውየ ቢቢሲ ንስድራቤት እቲ ግዳይ ብምጥቃስ ሓቢራ። ኣማን ዝተጨውየ ካብ ቤት ትምህርቲ ወጺኡ ናብ ገዝኡ እናተመልሰ ምዃኑ ዝተጠቕሰ ኮይኑ፡ እቶም መንነቶም ዘይተፈልጡ ጭወይቲ ካብ ምዕባዩ ሓዉ ፈልዮም ገጹ ሸፊኖም ብባጃጅ ከም ዝወሰድዎ ተሓቢሩ።
እቶም ጨወይቲ ድሕሪ ዝትወሰነ ግዜ፡ “800 ሺሕ ብር እንተኸፊልኩም ወድኹም ክንህበኩም ኢና። እንተደንጒኹም ድማ እቲ ዓቐን ገንዘብ ክውስኽ እዩ” ከም ዝበልዎም ቢቢሲ ኣዲኡ ወይዘሮ ራሕማ ንዝሃበቶ ቃል ብምጥቃስ ኣፍሊጣ። ኣደ እቲ ግዳይ ቋንቋ ኣምሓርኛ ስለ ዘይትኽእል ምስቶም ዓመጸኛታት ንምርድዳእ እናበኸየ ዝትርጉመላ እቲ ግዳይ ዝኾነ ወዳ ምዃኑ ከኣ ተፈሊጡ።
ወይዘሮ ራሕማን ስድረኣን ካብ ኤርትራ ቅድሚ 10 ዓመታት ወጺኦም፡ ኣብቲ ኣብ ክልል ትግራይ ዝርከብ መደበር ስደተኛታት ዓዲ ሓርሽ 8 ዓመታት ጸኒሖም። ጸጥታዊ ምኽያት ኣብኡ ምቕጻል ምስ ጸገሞም ኣብ መወዳእታ 2022 ናብዚ ሎሚ ዘለዉዎ መደበር ኣለምዋጭ ከባቢ ዳባት ዝሰገሩ እዮም።
ኣብቲ ምጭዋይ ጥራይ ዘይኮነ፡ ሓፈሻዊ ጸጥታኡ እውን ውሑስ ዘይኮነ መደበር ስደተኛ እትነብር ወላዲት እቲ ዝተጨውየ፡ ዝተሓተተቶ ገንዘብ ከፊላ ወዳ ከተድሕን ዓቕሚ ስለ ዘየብላ፡ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ዝለዓለ ጨንቂ ከም ዘላ እውን እቲ ዜና ሓቢሩ።
ኣብዚ እዋንዚ ብሓፈሻ ኣብ ኢትዮጵያ፡ ብፍላይ ከኣ ኣብ ክልል ትግራይ ሰባት ጨዊኻ ኣዝዩ ዝለዓለ ዓቐን ገንዘብ ምሕታት ልሙድ ኮይኑ ዘሎ ገበን ኮይኑ ኤርትራውያን ከኣ ነዚ ገበን ዝተቓልዑ እዮም።
ብ12 ማዝያ 2024 ኣብ ማእከል ከተማ ኣዲስ ኣበባ፡ ሚልየንዩም ኣድራሽን ህንጻታት ሳንሻይንን ኣብ ዝበሃል ከባቢ ክፍለ ከተማ ቦሌ፡ ኣብ መንጎ ፖሊስን ኣባላት መሪሕነት ፋኖ ዝተባህሉን ኣብ ዝተኻየደ ተኹሲ ሞትን መቑሰልትን ከም ዘጋጠመ መግለጺ ፖሊስ ኮሚሽን ከተማ ኣዲስ ኣበባ ብምጥቃስ ምክትል ኮማንደር ማርቆስ ታደሰ ዝተባህለ ወሃቢ ቃል ኮሚሽን ፖሊስ ኣዲስ ኣበባ ኣፍሊጡ።
ኣብቲ ፖሊስ ነቶም ኣባላት ፋኖ ንምሓዝ ዘካየዶ ጻዕሪ ኢዶም ክህቡ ተሓቲቶም ፈቓደኛታት ምዃን ስለ ዝኣበዩ ብዝተኻየደ ናይ ተኹሲ ምልውዋጥ፡ ካብቶም ብመኪና ክሃድሙ ዝፈተኑ ኣባላት ፋኖ ክልተ ሞይቶም ሓደ ብዘይጉድኣት ከም ዝተታሕዘን ክልተ ኣባላት ፖሊስ ከም ዝቖሰሉን እቲ መግለጺ ሓቢሩ።
እቶም ካብ ፋኖ ዝተቐትሉ፡ ናሁሰናይ እንዳርጌ ታሪኩን ኣቤነዘር ጋሻው ኣባተን ክኾኑ እንከለዉ፡ ሃብታሙ አንዳርጌ ተሰማ ዝተባህለ ድማ ብዘይጉድኣት ብፖሊስ ተታሒዙ። ናይቲ ጉጅለ መራሒ ናሁሰናይ ኣብ ናይ ጎንደር ፋኖ ሓደ ካብ መራሕቲ ከም ዝነበረ ድማ ኣብቲ መግለጺ ተጠቒሱ። ካብ ፖሊስ ኣዲስ ኣበባ ዝቖሰሉ ከኣ፡ ሳጅን አራርሳ ተሾመን ኮንስታብል ማቲያስ ጴጥሮስን ዝተባህሉ ምዃኖም እቲ መገለጺ ጠቒሱ። እንዳርጋቸው ጌትነት ዝተባህለ ሰብ ድማ “ኣይተሓባበርካናን” ብዝብል በቶም ኣባላት ፋኖ ከም ዝተቐትለን ብዘይካቶም ኣባላት ፖሊስ ክልተ ካለኦት ከም ዝቖሰሉን እውን ኣብቲ ፖሊስ ዘውጸኦ መግለጺ ተጠቒሱ።
ኣብ ግዜ ውግእ ትግራይ ኮነ ድሕሪኡ ኣብ ከተማ ኣዲስ ኣበባ ከምዚ ዝኣመሰለ ናይ ተኹሲ ምልውዋጥ ከጋጥም ንመጀምርያ ምዃኑ ተሓቢሩ።
ኣብ ኤርትራ ከተማ ባረቱ ተኣሲሮም ዝጸንሑ 48 ተጋሩ ብ12 ማዝያ 2024 ተፈቲሖም ናብ ትግራይ ከም ዝተፋነዉ ማሕበራዊ መራኸብታት ትግራይ ኣፍሊጠን። እዞም ካብኣቶም ናይ 37 ዝርዝር ኣስማት ዝጠቕሰ ተጋሩ ኣብ ግንባር ዓዲ ጸጸር ናብ ዝርከብ ሰራዊት ፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያ ምስ ተረከቡ ናብ ከተማ ሸራሮ ከም ዝተወስዱ እውን እቲ ሓበሬታ ኣመልኪቱ። ብይካዚ ምስቶም እሱራት ብሓይልታት ኤርትራ ተወሲደን ዝነበራ 29 ከብቲ ናብ ትግራይ ከም ዝተመለሳ እተን ምንጭታት ኣፍሊጠን።
እቶም ምንጭታት እዞም ዝተፈትሑ ግዳያት ምስ ስድራቤቶም ዝራኸብሉ መንገዲ ይስራዕ ከምዘሎን፡ ተወሰኽቲ እሱራት ክፍትሑ ተስፋ ከም ዘሎን ድማ ጠቒሶም።
ኣብዛ ብብዙሓት ወገናት “ናብ ዓባይ ቤት ማእሰርቲ ዝተቐየረት ሃገር” እትበሃል ዘላ ኤርትራ፡ ኣይኮነንዶ ክፍትሑስ ኣብ ቅድሚ ፍትሒ ክቐርቡን ዝተኣስርሉ ቦታኳ ዘይፍለጥን ዝኾነ ኣካል ረኪቡ ደሃዮም ክፈልጥ ዘይክእልን ኣማኢት ኣሸሓት ኤርትራውያን ይሳቐዩ ከም ዘለዉ ዝፍለጥ እዩ።
ኬንያ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ሶማሊላንድን ብዛዕባ መደበር ሓይሊ ባሕርን ኣገልግሎት ወደብን ብዝምልከት ክሰማምዓ ይፍትና ኣብ ዘለዋሉ እዋን፡ ነቲ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ሶማሊያን ተፈጢሩ ዘሎ ወጥሪ ዘህድእ መፍትሒ ምቕራብ ዘኽእል ርኢቶ ኣለኒ ምባላ ሮይተርስ/REUTERS ኣፍሊጡ።
ዋና ጸሓፊ ወጻኢ ጉዳያት ኬንያ ኮሪር ሲንጎይ ዝርዝር ትሕዝቶ ናይቲ ርኢቶ ከይጠቐሰ፡ እቲ መፍትሒ ኣብ ኣገልግሎት ወደብ ዘትክል ኮይኑ፡ ጅቡትን ኢጋድን ብሓባር ክነድፈኦ ከም ዝኽእላ ኣመልኪቱ። ምስዚ ብምትሕሓዝ ከኣ እቲ ኬንያዊ በዓል መዚ፡ ኢጋድ ከም ዞባዊ ትካል፡ ኣብ ጉዳይ ውዕል ኣገልግሎት ኣፍደገ ባሕሪ ንዞባና ከቀራርብ ዘኽእል እማመ ከቕርብ ከም ዝኽእል’ውን ኣሚቱ።
ኣብዚ ቀረባ ግዜ ፕረሲደንት ሶማሊያ ኣብ ናይሮቢ ምስ መራሒ ፕረሲደንት ኬንያ ዊልያም ሮቶ ዘካየድዎ ርክብ ነቲ ብኬንያ ዝቐርብን ነዚ ዞባ ከህድእ ትጽቢት ዝግበረሉን ርኢቶ ኣብ ምዕዋት ኣበርክቶ ከም ዘለዎ ኣመልኪቱ። እንተደኣ እዚ ናይ ኬንያ ርኢቶ ተዓዊቱ፡ በቲ ሓደ ወገን ኢትዮጵያ ብዘተኣማምንን ብቐጻልን ኣገልግሎት ኣፍደገ ባሕሪ ክትረብ ክትእል እያ። በቲ ካልእ ወገን ድማ ሓድነትን ልኡላውነትን ሶማሊያ ምዕቀብ ከም ዘኽእል ጠቒሱ።
እቲ ኬንያዊ ዲፕሎማት፡ ኣብዚ እዋንዚ ነቲ ኣብ ዞባና ዝፍጠር ዘሎ ቅልውላው፡ ጉጅለ ኣልሸባብ ክጥቀመሉ ስለ ዝኽእል፡ መዋጸኦ ንምርካብ ግዜ ምውሳድ ከምዘየድሊ ኣጠንቂቑ። በዚ መሰረት መራሕቲ ኢትዮጵያን ኬንያን ብኣካል ተራኺቦም ኣብቲ ጉዳይ ክመያየጡ ብኬንያ ተዓዲሞም ከም ዘለዉ ኣፍሊጡ።
ከም ዝፍለጥ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ሶማሊያን ኣብ ዞባና እውን ተጽዕኖ ዝፈጥር ዘሎ ጸገም ዝተፈጥረ፡ ኢትዮጵያ ብ1 ጥሪ 2024 ምስ ሶማሊላንድ ዝኸተመቶ መሰማምዒ ሰነድ፡ ሶማሊያ ድማ ናጽነተይን ልኡላውነተይን ዝግህስ እዩ ብዝብል ተሪር ተቓውሞ ተስምዓሉ ዘላ እዩ። እዚ ዘይምስማዕ ኣብ ኢትዮጵያ ኬንያ ከይተወሰነ ሓዲሽ ዞባዊ ኣሰላልፋ ናብ ምፍጣር ገጹ ዝምዕብል ዘሎ እዩ።
ካብቶም ኣብ ኤርትራ ብገበን ምግሃስ ሰብኣዊ መሰላት ዝሕተቱ ባእታታት ብኸፊል
ኤርትራ ምናልባት ኣብታ ሃገር ዘሎ ግህሰት ሰብኣዊ መሰል ኣብ ምቅላል እንተ ሓገዘ ብዝብል፡ ሓንቲ ካብተን 42 ኣባላት ባይቶ ሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ሃገራት ከምእትኸውን እኳ እንተተገብረ፡ ዝኾነ ይኹን ውጽኢት ከምዘይተረኽቦ ናይቲ ባይቶ ጸብጻብ 2024 ኣቃሊዑ።
እቲ ጸብጻብ ክሳብ ሎሚ ኣብ ኤርትራ ኣብ መዳይ ሰብኣዊ መሰል ምምሕያሽ ከም ዘየለ ጠቒሱ፡ እኳ ደኣ ኣብዚ እዋንዚ ብሰንኪ ኣብተን ኤርትራዊ ዝዕቊበለን ዝነበረ ከም ኢትዮጵያን ሱዳንን ዝኣመሰላ ጐረባብቲ ሃገራት ይፍጠር ብዘሎ ውግእን ዘይምርግጋእን፡ ኤርትራውያን ኣብ ዝገደደ ምክልባትን መጭወይትን ከም ዝርከቡ እቲ ጸብጻብ ኣፍሊጡ። እዚ ድማ ዕድመ ኢሳያስ ኣብ ስልጣን ብምልኡ ኤርትራዊ ኣብ ስቓይን መከራን ዝጸንሓሉ ዘርኢ ምዃኑ እቲ ባይቶ ኣብቲ ጸብጻቡ ኣስፊርዎ።
ጸብጻብ ሰብኣዊ መሰላት ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ኤርትራ በብግዜኡ ንከተመሓይሾ ዝቐርባ ምሕጽታ ዘይትቕበል ኣብ ርእሲ ምዃና፡ ምስ ኮሚሽናት ሰብእዊ መሰላት ሕቡራት ሃገራትን ሕብረት ኣፍሪቃን ክትተሓባበር ቅርብቲ ከም ዘይኮነ እውን ጠቒሱ።
እቲ ጸብጻብ ከም መዕቀኒ ናይ ሚዛኑ ካብ ዝወሰዶም ነጥብታት፡ ብዘይሕገመንግስታዊ መሰረት ዝተኣወጀ ግዱድ ውትህድርናን ኣተገባብራኡን፡ ናይ ዜጋታት ናይ እምነት ነጻነት፡ ዘይሕጋዊ ማእሰርትን ምስዋርን ዜጋታትን ኣገዲድካ ምምላስ ስደተኛታት ካብቲ ዝተዓቖብዎ ሃገራትን ከም ዝርከብዎም እቲ ጸብጻብ ኣመልኪቱ።
More...
ህግደፍ ዝብል ስም ተጠሚቑ ዝተቀልቀለ መሪሕነት ህዝባዊ ግንባርን ህዝቢ ኤርትራን ካብ ነዊሕ ግዜ ጀሚሮም ብኣተሓስሳባ ኣይራኸቡን እዮም። ዘይቃደውሉ ምኽንያት ኤርትራውያን ስለ ዘይኮኑ ኣይኮነን። ብዛዕባ ኤርትራ፡ ዕድላን ብደሆኣን እውን እንንተኾነ ሓደ ዓይነት ወይ ከኣ ዝመሳሰል ጭረሖ ስለ ዘየቃልሑ እውን ኣይኮኑን። ፍልልዮም ካብቲ ኣብ ባይታ ዘሎ ክትሓብኦ እንተደለኻ’ውን ዘይሕባእ ናይ ዓማጽን ተዓማጽን ኣሰላልፋ ዝነቅል እዩ።
ተጸራርነት ህዝቢ ኤርትራን ህግደፍን ዝተፈላለዩ ኣምራት ብምጥቃስ ዝግለጽ እዩ። በቲ ሓደ ወገን ናጽነትን ልኡላውነትን ኣውሒሱ ሓርነት ዝብህግን ምእንታኡ ዝቃለስን፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ናጽነትን ልኡላውነትን ይኣኽለካ ኢሉ ሓርነት ዝነፍግን ብቐጻሊ ዝዕምጽን፡ በቲ ሓደ ወገን ብኣፍልጦይን ተሳትፎይን ብዝጸደቐ ቅዋም እየ ዝምራሕ ዝብል፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ብህርፋን ውልቀ ዲክታተር ብዝተቓነየ ኣዋጃትን መግለጽታትን እየ ዝመርሓካ ኢሉ ዝኣስርን ዝሞቅሕን፡ በቲ ሓደ ወገን ዲሞክራሲያዊ መሰለይ ተጠቒመ ቆጽሊ ብዘውደቕኩሎም ኣመሓደርቲ እየ ዝምራሕ፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ንሕና ብግደታ ብእንምድበልካ ሓላዊ ስልጣና ኢኻ ትምራሕ ዝብል………ወዘተ ኢልካ ፊትንፎት ክሰፍሩ ዝኽእሉ እዮም። ኮታ ኣብ መንጎ “ኣብ ገዛእ ሃገረይ ኩሉ መሰላተይ ይከበረለይ ዝብልን ምእንታኡ ዝቃለስን” ደላይ ሰላም ልምዓትን ዲሞክራሲን፡ “ንሕና ዓቂና ንዝሃብናካ መሰል ጥራይ ኣሜን ኢልካ ተቐበል” ዝብል ትዕቢተኛ ጉጅለን እዮም ኢልካ ምስፋሩ እውን ይከኣል።
ህዝቢ ኤርትራ ብዛዕባ መጻኢ ዕድል ሃገሩ ሓደ ዓይነት ባህጊ ነይርዎን ኣለዎን። ነዚ ባህጉን ትጽቢቱን ብኸመይ የውሕሶ ኣብ ዝብል ግና፡ እቲ ሎሚ ዝጸብብ ዘሎ ፍልልይ ጸኒሕዎ እዩ። ኣብ ኤርትራውያን ነቲ ናይ ህግደፍ ጥልመትን ክሕደትን “መዓስን ብኸመይን ንግጠሞ” ኣብ ዝብል፡ “ህግደፍ ዕድል እተረኺቡ ከዕረ ይኽእል’ዩ፡ ኣብ ክንዲ ንህወኽ ግዜ ንሃቦ፡ ኣብ ባዶ ካዝና እዩ ስልጣን ተረኪቡ፡ ብዘይካ ኤርትራ ተኹሲ ዘይስመዓላ ሃገር የለን፡ ክቡር ዋጋ ከፊልና ከነብቅዕ ሎሚ ኣብ ዋጢጥ እንተኣቲና መፍቶ ጓኖት ክንከውን ኢና፡” ዝበሉ ኣለዉ። “ኣይፋል እዚ ኩሉ ምኽንያታት ኣይሰርሕን እዩ፡ ህግደፍ ግዜን ዕድልን ስኢኑ ዘይኮነ፡ ኮነ ኢሉ እዩ ዝኽሕደና ዘሎ” ዝበሉ እውን ኣለዉ። እዚ ዘርእየና ንኣተሓሕዛ ኣካይዳ ህግደፍ ብዝምልከት ዝቐርቡ ገለን ጉርሒ ገለን ድማ ግርህነት ዝመንቀሊኦም ኣተሓሳሳታት ይንጸባረቑ ነይሮም። ኣብዚ እዋንዚ ድማ ወዮ መፍቶ ጓና ከይንኸውን ብዝብል ምስምስ ክሕባእ ዝድለ ዝነበረ ጨካንን ጠላምን ተግባራት ህግደፍ፡ ከምቲ “ተሓቢአን ይጠንሰኦ እሞ ሰብ ኣኪበን ይሓርሰኦ” ዝበሃል፡ ካባና ሓሊፉ ናይ ዓለም መድረኻት ኣጀንዳ ካብ ዝኸውን ነዊሕ ግዜ ኮይኑ።
ህግደፍ ከምቲ እቶም ውሑዳት ግና ድማ ትኩራትን ውዱባትን ኣቐዲሞም ዝመዘንዎ፡ እቲ ክሳብ ሎሚ ዝኸዶ ዘሎ ግጉይ መንገዲ ኮነ ኢሉ ሓሲብሉ ስለ ዝመረጾ ኣብቲ ግጉይ ምርጭኡ መልክዕን ሕብርን እናቐያየረ ምኹዳድ እንተዘይኮይኑ፡ ሕቶ ህዝቢ ንምምላስ ዝህቦ ቀልቢ የብሉን። እቲ ንመናዊሒ ዕድመ ስልጣኑ ዝመረጾ ድማ ህዝቢ ኤርትራ መሰረታዊ ዘቤታዊ ሕቶኡ ጓስዩ፡ ተሻቒሉ ናብ ካልእ ዘድህበሉ ኩነት ምምሃዝ እዩ። ካብ ቅድም በብታራ ምስ ጐረባብቲ ሃገራት ኣብ ምትኹታኽ ናይ ምእታዉ ምኽንያት ከኣ፡ ሓርበኛን ሓያልን መሲልካ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ቦታ ንምርካብ ነይሩ። ደሓር ባዕሉ ብዘርኣዮ ጸፋዕፋዕ ደኣ ተቓሊዑ እምበር ሓሳቡ ኣብ ዝተወሰነ ግዜ ብዝተወሰኑ ሰባት ገዛኢ ረኺቡ ነይሩ እዩ። ነቲ ምህዞኡ ንምጽብባቕን ሓሳቡ ዝገዝእ ንምብዛሕን ከኣ ነቲ ተግባሩ ምስ ልኡላውነት ኤርትራን ህላወ ህዝባን ከዛምዶ ክጽዕት ጸኒሑ። ስለዚ መልከዓቶም እዮም ዝቀያየሩ እምበር፡ ብትሕዝቶ ደረጃ እቶም ክሳብ ሎሚ ዝጥቀመሎም ዘሎ መጻወቲ ካርታታት ተሓይኾም ዝተደርበዮ እዮም። ህግደፍ ሎሚ እውን ካብዚ ዕንክሊል ስለ ዘይወጸ ኢና ከኣ ቅድም ይለዓሉ ናብ ዝነበሩ ጉዳያት ክንምለስ እንግደድ።
ኣብ ዝተፈላለዩ ሰክተራት ዘይትግበር መብጸዓታት ምእታው ከኣ፡ ካልእ ናይ ህግደፍ መመላኽዕን መዕደጊ ግዜን እዩ። ነቲ ናይ ህዝቢ ሻቕሎት ከም ዝቕበሎ መሲሉ ብምቕራብ ድማ ኤርትራ ኣትያቶ ንዘላ ድሕረትን ድኽነትን “ባጽዕ ሉል ቀይሕ ባሕሪ ትበሃል ነይራ ሎሚ ኣበይ ኣላ? ኣብ ኤርትራ ዝነበረ ፋብሪካታት ሎሚ ኣሰሩ’ውን የለን” እናበለ ንብዓት ሓርገጽ ይነብዕ። ነቲ ህዝቢ ናብ ዘይጭበጥ ዓለም ንምውሳዱ ድማ ሓንሳብ ጉዳይ ብቑጠባ ነብስኻ ምኽኣል የምጽእ። ጥሙር ሕርሻዶ ናጻ ፋይናንሳዊ ማእከል ዝበሃሉ ኣምራት የቐልቅል እሞ “ባዕላ መምጽኢት ደርፊ ባዕላ መጥፍኢት ደርፊ” ከም ዝበሃል ከኣ የህጥሞም። እዚ ነቲ “ንኤርትራ ከም ሲንጋፖር ክንገራ ኢና” ዝብሎ ዝነበረ ወሲኽካ እዩ። ኤርትራ ብኸምዚ ዝረአ ዘሎ መንእሰያ ተበቲኑ ብህግደፍ ንድሕሪት እንተዘይትምለስ፡ ከምቲ ህግደፍ ካብ ክሳድ ንላዕሊ ዝተመባጽዖም ናይ ምዃን ዓቕሚ ሕጂውን ኣለዋ። እቶም ኤርትራ ኣብዚ በጺሓቶ ዘላ ድኽነትን ድሕረትን ዝወደቐት፡ ነብሳ ክኢላ ከም ሃገር እትዓብየሉ ሰብኣውን ተፈጥሮኣውን ጸጋታታት ስለ ዘየብላ ገይሮም ዝርድእዎ ድማ፡ ኣዝዮም ግጉያት እዮም።
ኣብዚ እዋንዚ ንሰምዖ ዘለና፡ ኢሳያስ ምስ መራሕቲ ሃብታማት ሃገራት ተመሓዝዩ፡ ምስ ናይ ወጻኢ ኣውፈርቲ ስምመዓት ከቲሙ፡ ዓበይቲ ጀነረተራት ዝጸዓና መካይን ኣብ ጐደናታት ኣስመራ ተራእየን ዝብሉ ወረታት፡ ኩሎም ሕብሮምን መልከዖምን ዝቐየሩ ናይ ቀደም መደንዘዝቲ እምበር ሓደስቲ ኣይኮኑን። እንተ ህግደፍ ኣብዚ እዋንዚ እውን ቀልቡን ሃሙን ኣብ ምምላስ ህዝባዊ ዘቤታዊ ሕቶታት ዘይኮነ፡ ኣብ ምስዋርን ምጉህሃር እዚ ብደረጃ ኣህጉር ኮነ ዞባ ኣብ ከባቢና ዝላባዕ ዘሎ ጐንጽታት እዩ ዘውደኽድኽ ዘሎ።
ስለዚ ከምቲ ወኻርያሲ “ንወዲ ሰብ ምእማን ቀቢርካ እዩ” በለት እናተባህለ ዝዝንቶ፡ ንህግደፍ ከኣ ስዒርካዮ እምበር ኣሚንካ ተጸቢኻዮ ለውጢ ከምዘየምጽእ ኣሚና፡ ኣብ ቃልሲ ከነትክል ይግበኣና።
ኣዛዚ ሰራዊት ሱዳን ሌተናል ጀነራል ኣል ቡርሃን፡ ብምኽንያት ዒድ ኣልፈጥር 2024 ኣብ ዘስምዖ ቃል፡ ድሕሪ ሕጂ ናብቲ ሱዳን ቅድሚ ውግእ ዝነበረቶ ኩነታት ምምላስ ከምዘየለ ኣፍሊጡ። መግለጺኡ ብምቕጻል ድማ እቲ ንሱ ዝምርሖ ልኡላዊ መንግስትን መሰጋገሪ መንግስትን ክበሃል ዝጸንሐ ኣገባብ ከም ዘብቀዐ ጠቒሱ፡ ሎሚ ሱዳን ኣብ ዝተፈልየ መንገዲ ከም ዘላ ኣፍሊጡ።
ጀነራል ኣል-ቡርሃን፡ እቲ ኣብ ሱዳን ካብ ወርሒ ማዝያ 2023 ጀሚሩ ዝካየድ ዘሎ ሕድሕድ ውግእ፡ “ምእንቲ ወላዲት ሃገር ዝካየድ ናይ ክብሪ ውግእ እዩ” ኢሉ፡ እዚ ኩነታት ንሱዳን ናብ ሓድሽ ምዕራፍ ዘእትዋ መበገሲ ከም ዝኸውን ኣፍሊጡ። ኣብዚ ተሪር ዝተባህለ መግለጺኡ፡ “ድሕሪ ሕጂ ንድሕሪት ምምላስ የለን” ከም ዝበለ ድማ ሱዳን ትሪቡን ጠቒሳ።
ነቲ መደረ ዝተኸታተሉ ፖለቲከኛታት ኣብ ዝሃዎ ርኢቶ፡ መግለጺ ጀነራል ኣል-ቡሃን አቲ ሰላማዊ መፍትሒ ክርከቦ እሞ እቲ ዝነበረ መሰጋገሪ መንግስቲ ናብ ንቡር ክምለስን ሰራዊት ጀነራል መሓመድ ሓምዳን ኣካል ሃገራዊ ሰራዊት ሱዳን ክኸውንን ንዝነበረ ተስፋ ዘጸልምት እዩ። ከምዚ ዝኣመሰለ መግለጺ ዝወጽእ ዘሎ ኣብ 15 ማዝያ 2024 ክልቲኦም ወገናት ሱዳን ክራኸቡ እዮም ዝብል ትጽቢት እናተገብረ እንከሎ እዩ።
ማእከላይ ትሕዝቶ ናይዚ ብምኽንያት ዒድ ኣልፈጥር ዝተሰምዐ መደረ፡ ስልጣን ናብ ሲቪል ንዘይምምላስ ምዃኑ ዝጠቐሱ ወግናት፡ ዕላማ ኣል-ቡርሃን፡ ምስቲ “ተቐዱም” ዝበሃሉ ሲቪል ሱዳናውያን ዝተጠርነፍሉ ወገን እውን ንዘይምቕባል እዩ። ብናይ ብርሃን እማመ፡ ነቲ ብጀነራል መሓመድ ሓምዳን ዝምራሕ ተወርዋሪ ሰራዊት ሱዳን ብውግእ ስዒሩ፡ ድሕሪኡ ኣካሉ ዝነበሩ ውልቀሰባት ዕጥቆም ብምፍታሕ ኣካልቲ ንሱ በይኑ ዝምስርቶ መንግስቲ ክኾኑ ምፍቃድ እዩ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ምብራቓዊት ከተማ ሱዳን ገዳርፍ፡ ብ9 ማዝያ 2024 ብድሮን ከም ዝተደብደበትን ኣብኣ ዝነበሩ ኣስታት 400 ሺሕ ተመዛበልቲ ሱዳናውያን ኣብ ጸገም ከም ዝወደቑን ተፈሊጡ። እዚ ስዒሩ ስልጣን በይኑ ከም ዝጥቕልል ዝመደረ ዘሎ ጀነራል ኣል-ቡርሃን፡ ብኤርትራ፡ ግብጽን ሳዑዲ ዓረብን ዝሕገዝ ዘሎ ወገን ሱዳን ምዃኑ ይፍለጥ።
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ናይ 2024 በዓል ዒድ ኣል-ፈጥር ምኽንያት ብምግባር፡ ንኣመንቲ ምስልምና ብፍላይ፡ ንመላእ ህዝቢ ኤርትራ ድማ ብሓፈሻ፡ እንቋዕ ኣብጸሓኩም ኣብጽሓና እናበለ ሰናይ ምንዮቱ ይገልጽ።
ዒድ ኣልፈጥር፡ ነቲ ህዝብና ዝሓልፎ ዘሎ ጸገማትን ምክልባትን ስዒሩ ራህዋ ከምጽእ፡ ነቲ ኩሉ ውግኣትን ስደትን ዛዚሙ ሰላም ክፈጥር፡ ነቲ ጭቆና ዘስዓቦ ሕሰም ይኣክል ብምባል፡ ቅሳነት ዘውርደልና ክኸውን ንምነ።
ጾም ሮሞዳን ብሓያል እምነትን ጽንዓትን ድሕሪ ምዝዛም፡ ናብ ምኽባር ዒድ ኣል-ፈጥር ብምጻሕና ደጊምና እንቋዕ ኣብቅዓና ብምባል ብስም መላእ ኣባላት ሰዲህኤ መልእኽቲ ዒድ ሙባረክ ነመሓላልፍ።
ገረዝግሄር ተወልደ
ኣቦ መንበር፡ ሰዲህኤ
