ኣብ ዓለምና ዓበይቲ ይኹና ናእሽቱ፥ ብዝሒ ህዝበን ይውሓድ ይብዛሕ ብዘየገድስ 44 ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብለን ሃገራት ኣለዋ። እዘን ሃገራት እዚአን ብጀኦግራፊያዊ ኣቀማምተአን፡ ገሊኤን ምስ ኣፍደገ ባሕሪ ዘለወን፥ ገለኤን ከኣ ምስ ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብለን ሃገራት ዝዳወባ እየን። ኣፍደገ ባሕሪ ይሃልወን ኣይሃልወን ከኣ ምስ ጐረባብተን ተሰማሚዔን ብሰላም ይነብራ።
ልክዕ እዩ ኣፍደገ ባሕሪ ዘይምህላወን ብዙሕ ዝጐድለን ነገራት ክህለወን ይኽእል እዩ። ንኣብነት ካብ ባሕሪ ዝርከብ መግቢ፡ ማዕድናትን ካልእ ሃብቲ ተፈጥሮን ናይ ምርካብ ዕድል የብለንን። ብዘይካ እዚ እውን ንብረት ካብ ደገ ምምጻእ ይኹን ዘፈረየኦ ሃብቲ ናብ ወጻኢ ሃገረን ክልእካሉ ዘኽእለን መተሓላለፊ ኣፍደገ ባሕሪ ስለ ዘይህልወን ዝለዓለ ዋጋ ኣብ ምኽፋል ዝህሰያ ምዃነን ርዱእ እዩ። ኣብ ዓለምና ናይዚ ግዳይ ዝኾና ሃገራት እምበኣር 44 ይኾና እየን ኢልና ኣለና።
እዘን ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብለን ሃገራት፥ ክልተ ኣብ ደቡብ ኣመሪካ፥ ዓስርተ ኣርባዕተ ኣብ ኤውሮጳ፥ ዓሰርተ ሽድስተ ኣብ ኣፍሪቃ፥ ዓስርተ ክልተ ከኣ ኣብ እስያ ይርከባ። እዘን ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብለን ሃገራት ምስተን ኣፍደገ ባሕሪ ዘለወን ሃገራት ዘለወን ርክብ ልሕሉሕ እንተኾይኑ ጸገም ከም ዝፈጥረለን ርዱእ እዩ። ይኹን እምበር ሓንቲ ሃገር ኣፍደገ ባሕሪ የብለይን ኢላ ንካልእ ኣፍደገ ኣሕሪ ዘለዋ ሃገር ኣገዲዳ ኣፍደገ ባሕሪ ምርካብ ዘለዋ ዕድል ጸቢብ እዩ። ኣብዚ ክጥቀስ ዘለዎ ኣፍደገ ባሕሪ ምህላውን ዘይምህላውን በይኑ ናይ ሓንቲ ሃገር ዕቤት ዘይውስን ምዃኑ እዩ።
ብኻልእ ኣዘራርባ ስፍሓትን ብዝሒ ህዝብን ናይ ሓንቲ ሃገር ይዕበ ይንኣስ ብዘየገድስ ምስታ ኣፍደገ ባሕሪ ዘለዋ ሃገር ብዘይስምምዕ ኣፍደገ ባሕሪ ምጥቃም ብዝኾነ ምኽንያት ቅቡል ኣይኮነን። ምኽንያቱ ብኽምኡ ዝዕየር እንተኾይኑ ነጻነት ናይታ ኣፍደገ ባሕሪ ዝለዋ ሃገር ይግፈፍ ኣሎ ማለት ስለ ዘስምዕ። እቲ ናይ ኣፍደገ ባሕሪ ተጠቃምነት ኩሉ ግዜ ኣብ ናይ ጥዑይ ዝምድናን ሕድሕድ ምጥቕቓምን ዝመርኰስ ክኸውን ጥራሕ እዩ ዘለዎ።
ኣፍደገ ባሕሪ ዘለዋን ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብላን ሃገራት ክልቲኤን ነናተን ሃገራዊ ረብሓን ጠቕምን ስለ ዘለወን ክተኣማመና ይግበአን። ቁጠባውን ንግዳውን ዕቤተን ብሕኑን ክዓብን ክልቲኤን ጥራሕ ዘይኮነስ ንከባብአን እውን ዘርብሕ እዩ። ስለዚ እቲ ኣብ መንጎ ከምዚአን ዝኣመሰላ ሃገራት ዝህሉ ዝምድና ድልዱልን ኣብ ሕጊ ዝተመስረተን ክኸውን ኣገዳሲ እዩ። ካብኡ ሓሊፉ ብተዘዋዋሪ መንገዲ ይኹን ብቐጥታ፡ ንኣፍደገ ባሕሪ ካብ ሕጊ ወጻኢ ንምጥቃም ዝግበር ኩሉ ፈተነታት ስኒት ዝፈጥር ኣይኮነን። ንኣብነት እታ ኣፍደገ ባሕሪ ዘለዋ ሃገር፡ ንሰላማን ርግኣትታን ዝፈታተን እንተኾይኑ፡ ድሕነታ ዝሕሉ ስጉምቲ ክትወስድ ምሉእ ነጻነትን መሰልን ኣለዋ።
ካብዚ ዝተላዕለ ከኣ እዩ ሕቡራት ሃገራት ዓለም፡ ነቲ ንኣፍደገ ባሕሪ ዝምልከት ዓለምለኻዊ ሕጊ ተሰማሚዑ ዝሓንጸጸ። እቲ ሕጊ ዝኾነት ትኹን ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብላ ሃገር ብኣህጉራዊ ማያዊ ክሊ ክትጥቀም ሕጋዊ መሰል ኣለዋ። ይኹን እምበር እታ ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብላ ሃገር ብመሬት ናይታ መተሓላለፊት ሃገር ክትጥቀም ፈቓድ ክትረክብ ይህልዋ። እዚ ከኣ ክልቲኤን ሃገራት ኣብ ስምምዕ ክበጽሓሉ ዝግበአን እዩ። እንተዘይኮይኑ በስገዳድ ኣፍደገ ባሕሪ ምጥቃም ናብ ስኒት ዘብጽሕ ኣይኮነን።
ስለዚ እታ ኣፍደገ ባሕሪ ዘይትውንን ሃገር ምስታ ኣፈደገ ባሕሪ ኣትውንን ካእባዊ ስምምዓትን ዘተታትን ክትገብር ግቡእ እዩ። እዚ ከኣ ኣብዚ እዋን’ዚ ብዙሓት ሃገራት ብሰላም ዝሰርሓሉ ዘለዋ ንክልቲአን ዘርብሕ እዩ። ክልቲአን ንልኡላውነት ካልእ ሃገር ናይ ምኽባርን ምዕቃብን ግድነት ከኣ ኣለወን። ምኽንያቱ ናብቲ ኣህጉራዊ ማያዊ ክሊ ንኽትበጽሕ ምስታ ኣፍደገ ባሕሪ ዘለዋ ሃገር ጥዑይ ፖለቲካዊ ዝምድና ክትፈጥር ኣገዳሲ እዩ። ከምኡ እንተዘይገይረንን ብዝኾነ ይኹን መንገዲ ብጥሪኡ ኣፍደገ ባሕሪ ይግበኣኒ እንተተበሃሂለንን ግና፡ እቲ ዝምድና ይሕርፍፍ እሞ ተሓባቢርካን ተጠቓቒምካን ናይ ምንባር ሰላማዊ ዕድል ይጸብብ።
ናይ ቅድም ከንቲባ ላምፓዱሳ ንልዕሊ 360 ኤርትራውያን ግዳያት 2013 ዘኪረን
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ናይ ቅድም ከንቲባ ላፓዱሳ ወ/ሮ ጊዩሲ ኒኮሊኒ፡ ብዩኒቨርስቲ ጀነቫ “ላፓዱሳ ማእከል ቅልውላው ስደተኛታት” ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእስቲ ኣብ ዝተዳለወ ሰሚና ብ11 ጥቅምቲ 2017 ንልዕሊ 600 ተሳተፍቲ ቃል ኣስሚዐን። ንሰን ኣብቲ ዘስመዐኦ ቃል፡ ነቲ ኣቐንዛውን ኤውሮጳ ስጉምቲ ክትወስድ ዘበራበረን ኣሰቃቒ ተረኽቦ ላምፓዱሳ “ኣይርሰዖን እየ” ኢለን።
ንሰን ኣተሓሒዘን ቤት ጽሕፈተን ንዝኽሪቶ’ም ዳርጋ ኩሎም ኤርትራውያን ዝኾኑ ግዳያት 366 ፈልሲ ኣእዋም ተኺሉ ኢለን። ዕላማ ናይዚ ኣእዋም ምትካል ከኣ ነባሪ እታ ከተማ ነቶም ግዳያት ምእንቲ ክዝክሮም ምዃኑ ጠቒሰን፡ እዚ ካልእ ዝኽሪ ንሰብኣዊ መሰላት ክኸውን ንከኽእል ዘለወን ተስፋ’ውን ጠቒሰን።
ወ/ሮ ኒኮሊኒ ኣብ ኤውሮጳን ካልእ ከባብታትን ይምዕብል ብዘሎ ፍልልይ ኣብ ኣተሓሕዛ ሰብኣዊ መሰላት ስግኣት ከም ዝሓደረን ኣይሓብኣን። ኣተሓሒዘን ነቲ ድሕሪ 2ይ ውግእ ዓለም ዝነበረ ናይ ሓደ ሚልዮን ስደተኛታትን ተመዛበልትን ጽዕነት፡ ምስቲ ኣብዚ እዋንዚ በጺሕዎ ዘሎ ሱሳ ሚልዮን ኣወዳዲረን ጠቒሰን።
እዘን ናይ ቅድም ከንቲባ ላምፓዲሳ ኤውሮጳ ተዘክሮኣ ኣብ ልዕሊ ኣይሁድ ዝወረደን ኣብ ግዜ ናዚ ቅድሚ 70 ዓመታት ኣብ ልዕሊ ውሁዳን ዝተወስደ ስጉምትን ትርስዕ ኣላ ኢለን። ከምኡ’ውን ዝኾነ ስደተኛ ብእኩብ ዘይኮነ ብውልቁ ብሰብኣውነት ክተሓዝ ይግበኦ ኢለን።
እዘን ወይዘሮ ካብ 2012 ጀሚረን ናይታ 6 ሺሕ ነበርቲ ዘለዉዋ ከተማ ላምፓዱሳ ከንቲባ ኮይነን ኣገልጊለን። ኣብ ናይ 2017 ምርጫ ግና ብሰንኪ ኣብ ስደተኛታት ዘርኣየኦ ሓልዮትን ተወፋይነትን ክምረጻ ኣይከኣላን። እንተኾነ ዋላኳ እንተዘይተመርጻ ናይቶም 300 ሺሕ ዝኾኑ ኣብ ማያት ላምፓዱሳ ዝደሓኑ ስደተኛታት ዓርክን ከንቲባን ክኾና ምኽኣለን ከም ዘሕጉሰን ገሊጸን። ንሰን ከም ዝበለኦ ላምፓዱሳ ዘርኣየቶ ሰብኣውነትን ልግስን ካለኦት’ውን ከምኣ ንክኾኑ ጽልዋ ኣሕዲሩ እዩ።
ኣብዚ ዝሓለፈ 20 ዓመት ክሳብ 20 ሺሕ ሰባት ኣብማያት ባሕሪ ሚዲተራንያን ከም ዝጠፍኡ ይግመት። ካብዚኦም ብዙሓት ግና ድማ ቁጽሮም ብትኽክል ዘይተፈልጠ ኤርትራውያን እዮም።
ደድሕሪዚ ዘሕዝን መደረ ከንቲባ ላምፓዱሳ ነበር ኒኮሊኒ፡ ናይቲ ኣኼባ ዘዳለወ ዩኒቨርሲቲ ዲን ፕሮፈሶር ይቨስ ፍሉቺንገርን ኣቶ ሎንግቻምፕ ፕረሲደንት ረፓብሊክን ካንቶንን ጀነቫ ብዛዕባ ህልዊ ጸገማት ስደተኛታትን ኣገዳስነት ምሕላው ሰብኣዊ መሰልን ኣብ ኩሉ መዳያትን ቃል ኣስሚዖም።
ኣብዚ ንሓደ ሰሙን ዝቕጽል ብዩኒቨርሲቲ ጀነቫ ዝተዳለወ ሰሚናር ኣብ 12 ጥቅምቲ 2017 እቶም ሓድሽ ራፖርተር ሰብኣዊ መሰል፡ ስደተኛታትን ተመዛበልትን ኮይኖም ዝተመዘዙ ኣቶ ፈሊፐ ጎንዛለስ ሞራለስ መደረ ከምስምዑ እዮም።
Former Lampedusa Mayor Pays Tribute to Over 360 Eritrean Victims of October 2013 Tragedy
Written by EPDP Information Office
Addressing a Geneva University seminar entitled "Lampedusa, at the Core of Migration Crisis", the former mayor of Lampedusa, Ms Giusi Nicolini, said to an audience of over 600 attendants Wedenesday evening, 11 October, that she "will never ever forget" the painful Lampedusa tragedy of 3 October 2013 that awakened Europe to act.
She said her office planted 366 trees for those victims in Lampedusa, almost all of them Eritreans, in order to keep them in the islanders' collective memories and she hoped the rest of humanity will not forget such painful happenings easily.
Ms Nicolini did not hide her fear of the "growing indifference" in Europe and elsewhere to the suffering of fellow human beigns. She however reminded the heavier burden of today by copmaring the the caseload of one million refugees after World War II to that that of today which is over 60 million.
Ex-Mayor Nicolini further stated that "Europe lost its memory" of what has happened to Jews and other minorities in Nazi Germany seven decades ago, and reminded that every refugee and migrant must be treated humanely and as an individual entity, not as a "collective mass".
She served as the Mayor for the 6,000 inhabitants of Lampedusa since 2012 but recently lost the 2017 re-relection because of her commitment to the human rights of refugees and migrants. However, Ms Nicolini said she is proud of remaining a friend and mayor in the hearts and minds of the estimated 300,000 refugees and migrants who were saved in the waters of Lampedusa during her term of office. The humanity and kindness Lampedusans showed to migrants has influenced others to do the same, she added.
It is estimated that during the last two decades, well over 20,000 persons perished in the Mediterranean Sea, including a big, but yet unknown, number of Eritreans.
Preceding the powerful presentation of ex-Mayor Nicolini, the dean of the University, Professor Yves Fluckinger, and Mr. F. Longchamp, President of the Republic and Caonton of Geneva, spoke on the current migrantion problems and the need to champion human rights amidst all the moves to the contrary.
The weeklong seminar organized by the University of Geneva will be addressed on Thursday, 12 October, by Mr Felipe Gonzales Morales, the newly designated Rapporteur for Human Rights of Migrants.
ዶር ገብረ ገብረማርያም፣ ካብ ዝባን ሕጊውን ስለሕውነት፣ ነጋሪት ምፍንጫል ዘይኮነስ ነጋሪት ሓድነትን ስምረትን ክትድስቅ!
Written by መድሃኔ ሃ4ይ ክፋል፣
ኣብ ናይ ሎሚ (4ይ ክፋል ጽሑፈይ)፡ ከምቲ ኣቀዲመ ዝሓበርኩዎ፣ መቀጸልታ ናይ ጭብጥታት ልቦና ኣብ ቃልሳዊ ጉዕዞ ሰደህኤ ክቅጽል እየ።
ብኣጋጣሚ ናይ ንቅሓት ሕቶ ኮይኑ፣ ጋና ኣነ ክመርሕ ዝኽእል፣ ካብ ካልኦት መወዳድርተይ ዝሓሽኩ፣ ብቑዕን ለባምን ባእታ ስለዝኾንኩ ንዓይ መረጹ፣ ኣብ ምባል ዝበቃዕና ሕብረተሰብ ኣይኮናን። ስለዘይተለምደ ደኣምበር ግን ነውሪ ወይ ብሕጊ ዝተኸልከለ ኮይኑ ኣይኮነን። ይኹን ደኣ’ምበር ብሰልፍና ዝካየድ መረጻታት ወሲኽካ፣ ኣብ ሓያለይ መረጻታት፣ መራጺ ባእታ ንሱ/ሳ ብልቦንኡ፣ ብተወፋይነቱ፣ ብብቅዓቱ፣ ክመሪሕ ይኽእል እዩ ኢሉ እምነት ንዘሕደረሉ/ላ ሰብ ክመርጽ ምሉእ መሰል ኣለዎ፣ ብግብሪ ኸኣ ከምኡ'ዩ። እቲ ዝተረቊሐን ዝተመርጸን ኣካል’ውን ነቲ ዝተዋህቦ እምነት ተቀቢሉ ንመረጽቱ ከገልግል ወይ ብዝተፈላለየ ምኽንያት ክነጽጎ ምሉእ መሰል ኣለዎ። እዚ’ውን ብግብሪ ኣብ ሰልፍና እንጥቀመሉ ምሉእ መሰልና እዩ።
2ይ መትርዖ፣ ነፍሲ ወከፍ ኣባል ናይዚ ውጺእት 2ይ ጉባኤ ሰልፊ ዝኾኑ ማእከላይ ባይቶ ሰልፊ እምበኣር ብናይ ኩሎም ኣባላት ሰልፊ ሚዛንን ምርጫን ንኽመርሕን ከመሓድርን ልቦናን፣ ዓቕምን፣ ተመኩሮን፣ ተወፋይነትን ኣለዎ ተባሂሉ ዝተመርጸን፣ ብኣባላት መላእ ሰልፊ ናይ ምምራሕ ሓደራ ዝተሰከሙን እዮም። እሞ ክቡር ሓው፡ ኣባላት ሰልፊ ብነጻ ድሌቶምን፣ ብርቱዕ ልቦናኦምን ናጻ ደሞክራስያዊ መሰላቶም ተጠቂሞም፣ እዚ ክመርሓናን ከዐውተናን ዓቅምን ልቦናን ኣለዎም ኢሎም፣ ንዝመረጽዎ መሪሕነት፣ ብዘይግብኦ ቃላት ክትገልጾ ከሎኻ፡ ነቶም ዝመርጽዎ መሰረትት እውን ትጸርፍ ምህላዉካ ከመይ ኣይርኣየካን? ወይስ ኣንባቢ ኣየስተብህለሉን በሃሊ ኢኻ? ዋላስ ኣባላት ሰልፊ ከይመመዩ ኣብ ካልኣይ ጉባኤ ማእከላይ ባይቶኦም መሪጾም፣ "ሕጂ'ውን ከይመመዩ ነቲ ዝጽሕፎ ዘሎኹ ከስምዕዎን ክኣምኑንን ኣኻእሎ ኣሎ" ኢልካ ኢኻ? ንስኻ ብውልቅኻ ልቦና ዝተሓረሞ መሪሕነት ኢልካ ክትገልጽ ኣይጸገመካን። ንኻልኦት ከምኡ ኢልካ ከተረድእ ግን እንድዒ። ኣብ ከባቢኻ ንገለ ውሱናት ሰባት በቲ ኣገላልጻኻ ዘስዳዕካዮም ከም ዘሎዉ ተረዲኡና። ካብኡ ወጻኢ ግን ንግሩሃት ኣንበብቲ ንግዚኡ ከይተጋጊ እንበር፣ እቲ ሓቂ እንፈልጦን ንስኻ ዘይትስሕቶን ኢዩ።
ንስኻ’ውን ኣባል ናይዚ ማእከላይ ባይቶ ንኽትከውን ብጨንፈርካን ዞባኻን ጥራይ ዘይኮነ፡ ከምቲ መስርሕ ጉባኤታትና፡ ኣብ ኩሉ ባታታት ዓለም ብዘሎ ኣባል ሰልፊ ተሓጺኻ። ኣብ ከይዲ 2ይ ጉባኤ ድማ ብደሞክራስያዊ ኣገባብ ተመሪጽካ፣ ንተጠባባቅነት ዘብቅዓካ ድምጺ ረኺብካ ከምዝነበካ ዝዝከር እዩ። ኣንተኾነ ብጽሑፍ ብዝሰደካዮ ናይ እብያ መልእኽትኻ፣ ኣባኻ እምነት ኣንቢሮም ንዝመረጹኻ ባእታታትን ሰልፍን ክተገልግል ድሉው ከምዘይኮንካ ኢኻ ሓቢርካ።
ኣብ ዲያስጶራ ኣብ ዝካየድ ናይ ሓርነታዊ ቃልሲ ናይ ምምራሕ ሓላፍነት ምቅባል ማለት'ኮ፣ ናይ ህይወት መስዋእቲ እንተዘይኮነውን፣ ረዚን ዋጋ ዝሓትት ሰኸም ምዃኑ ንኹሉ ብሩህ እዩ። ገንዘብ ዘይትኽፍሎ፣ ክብረትን ናይ ክብሪ ሽመትን ዘይትረኽበሉ፣ ናይ ሓንጎልን ኣካላትን ዕርፍቲ ዘይትረኽበሉ፣ ግዜኻ ንስድራኻ ንምእላይን ኮነ ንምዕባለ ነፍስኻ ከይትጥቀመሉ ዓቢ መኸላእታ እንክንሱ ካብ ረብሓኻ ረብሓ ህዝብኻ ኣቐዲምካ ብምርኣይ፡ ዕረ እንዳ ጠዓመካ ብሕልናኻን ልቦናኻን ተገዲድካ ሕራይ ኢልካ እትቅበሎ ከቢድ ጾር እኮ እዩ።
መንደኣ እዩ እሞ ለባም ኣካል ኣብዚ፣ እቲ ንኹሉ ቃልሲ ዝጠልቦ ዋጋ ክኸፍልን፣ እምነት መረጽቱ ከኽብርን፣ ካብ ረብሓኡ ረብሓ ህዝቡ ኣቀዲሙ ሕራይ ኢሉ ከቢድ ሰኸም ዝተቀበለ ኣካልዶ? ዋላስ እቲ ንውልቃዊ ረብሓኡ ቀዳምነት ሂቡ ንሓላፍነታዊ ሰኽም ዝነጸገን፣ ንእምነት መረጽቱ ዝነፈገን? ሕጅውን ንዘይሓፍርሲ ሕፈሩሉ ከይከውን ነገሩ።
ምናልባት ናይቲ መረጽትኻ ኣምነት ተቀቢልካ ኣባል ናይቲ መሪሕነት እንተትኸውን ነርካ ወይ በቲ "ልቦናኻ" ነቲ ዝተረፈ ኣካል መሪሕነት ክትቅይር ወይ እውን ካብቲ መሪሕነት ልቦና ሸሚትካ ንኽትቅየር ተኽእሎታት ነሩካ። ነስኻ ግን ኣይ ከይትህብ ኣይ ከይትወስድ ካብ ኩሉ ሓንጊድካ ተሪፍካ፣ ኣብ ክንድኡ ድማ ንዓኻ ኮነ፣ ንሰልፊ፣ ከምኡውን ንህዝቢ ኤርትራ ዘየርብሕ መንገዲ ወጢንካ ተበጊስካ።
3ይ መርቲዖ፣ ከምቲ ኣብ ላዕሊ ዝገለጽኩዎ ገለ ካብ መዐቀኒታት ልቦና ትዕግስቲ፣ ተጻውርነት፣ ሕድገት፣ ሸለል ምባል እዮም።
ክቡር ዶር ገብረ፣ ንስኻ እኮ ኣብ ገለ ምዕራፍ ጉዕዞና፣ ንሃገራዊ ቁዋም መንግስቲ ኤርትራ 1997 ብዝምልከት ኣብ ዝሃብካዮ ጽሑፋዊ ሪኢቶኻ፣ ነቲ ስምምዕ መላእ ኣባል ብውሕሉል መንገዲ ተወጊኑ ዝነበረ ጒዳይ ጥሒስካ፣ ነቲ ሰነድ እቲ ከም ሕጋዊ ሰነድ ዘይቅበል ውድባትን ወገናትን ኩሉ "ዘይኣገዳሲ ክፋል ሕብረተሰብ ኤርትራ እዩ"ኢልካ ዝገለጽካን ዝደምደምካን ምሁር ባእታ እኮ ኢኻ። እዚ ኣበሃህላዚ ድማ ንመላእ ኣባል ማእከላይ ባይቶ ምስጢር ኣይነበረን።
ብርግጽ እቲ ናይ 1997 ቁዋም ኣብ ግብሪ ውዒሉ እንተዝነብር፣ ኣብዚ ዘሎናዮ ኩነታት ኣይምወድቅናን። ንጉድለታቱን ሕጽረታቱን እውን ኣብ መስሪሕ ምምሕያሹ መመላእናዮ። ነዚ ግን ኣይተዓደልናን። ዝኾነ ዀይኑ ኣብ ደንበ ተቓውሞ ነቲ ምድላዋት ናይቲ ቁዋም ምልኣተ ተሳታፍነት ኩሉ ሸንኻት ብፍላይ ድማ ናይ ሰብ ዝተፈልየ ፖለቲካዊ ኣረኣእያ ጐዲልዎ ነይሩ ዝብሉ ንዝብነበሩ በቲ ናትካ ቃላት ክትገልጾ ኣዝዩ ኣሰካፊ ኢዩ። "ምስታፍካን ዘይምስታፍካን ኣገዳስነት ኣይነበሮን" ክብሃል ዝግብኦ ክፋል ሕብረተሰብን ፖለቲካዊ ሸነኻትን ኣይነበረናን፣ የብልናንውን። ኣገላጻኻን ተረድኦኻን ነቶም ኣብ ምድላው ቁዋም ኤርትራ፡ ብሰንኪ ፍሉይ ፖለቲካዊ ኣረኣእያኦም ወዘተ ናይ ምስታፍ መሰል ዝተነፍጎም ኣባላት ደምበ ተቀውሞ ክሳብ ክንደይ ሃሳዪ ምንባሩ ዘይርኣዮ፣ ጸገም ዘሎዎ ሰብ ጥራይ ክኸውን ኣለዎ። ነዚ መስደመም ዝኾነ ኣገላልጻኻ መሪሕነት ሰልፊ ህዝቢ ኤርትራ ደዲሕሪ ዝሃልል ካብ ምህላል ንድሕነት ሰልፊን ረብሓ ህዝብን ኢሉ እዩ ብትዕግስቲ ተጻዊርዎ ሓሊፉ። ሕጅውን ኣበይ ኣሎ እቲ መወራዘዪ ልቦና?
4ይ መርትዖ፣ እቲ ዝበኣሰ ግን ካብ ቀዳማዩ ዳሕረዋዩ ከም ዝበሃል፣ ኣብ ህዝባዊ ግንባር ተሰሊፉ፣ ብረታዊ ቃልሲ ብምክያድ ኣብ ናጽነት ሃገር ንዝበቅዐ ክፋል ህዝቢ ኤርትራ ብጅግንነት ክትገልጽ፣ ነቲ ዋላኳ ኣብ ናይ መወዳእታ መዓልቲ ዓወት ኣይብቃዕ እንበር፣ ነቲ ኣብ ብረታዊ ገድሊ ህዝቢ ኤርትራ ሰፍ ዘይብል ዋጋ ዝኸፈለን፣ ንመንገዲ ዓወት ዝመድመደን ተቓላሳይ ውድባትን፣ ህዝብን፣ ምዑት ተጋዳላይን ግን በቲ ዘስፈርካዮ ቃላትካ ”ዶላር ዝሽትት ዝነበረ” ኢላክ ክትገልጾ ዘየሕፍር ኣይኮነን። ኣበይ ደኣሎሞ ቅኑዕ ፍርድኻ? ልቦና ምሁር ኣካልና፡ ክቡር ዶር ገብረ?
5ይ መርትዖ፣ ክቡር ዶር ገብረ ሓድነት ሰልፊ ብሓፈሻ ብምእዙዝነትን ትግባረን ናይቲ ኣብ ጉባኤ ሰልፊ ዝጸደቐ ቁዋም ሰልፊ ኮይኑ፣ ክንይኡ ግን ኣብ መንጎ መቓልስትኻ ብእተርእዮ ምክብባር፣ ምክእኣል፣ ሓልዮት፣ ጥዑይ ቃልሳውን ማሕባራውን ዝምድናታት ብምፍጣር እዩ። ንስኻ ግን ይትረፍስ ንሓልዮት ሰልፋዊ ሓድነት ኢልካ ክብሪ መቓልስትኻ ክትሕልውን፣ ንቡር ዝምድናን ርክባትን ክተካይድን፣ ብፍላይ ቅቡል ንዘይኮነ ሪቶታትካ ንዘይተቀበሉ ባእታታት፣ ኣብ ገለ ምዕራፍ ቃልሳዊ ጉዕዞና፣ ናይ ቆልዑት ግድላዊ ጽውጽዋይ ኣምሲልካ ንገለን ከም ኣኽላባት ንገለን ከም ወነንቲ ኣኽላባት ገርካ ዝገለጽካ ምሁር ኣካል እኮ ንስኻ ዶር ገብረ ኢኻ!
እቶም ኣኽላባትን ወነንቶምን ተባሂሎም እተረቚሑ ወገናት’ውን ኩሉም በዚ ምስ ደረጃ ትምህርትኻን ዕድመኻን ዘይከይድ ነውራም ቃላትካ ክትጎድኦም ዝሃቐንካዮም መቃልስትኻ ግን፣ ልቢ ኣዕብዮም ነዚ ኹሉ ተጻዊሮም እዮም -እዝግሄር ይሃቦም! ምሳኻ ቃልሲ ክቅጽሉ ወሲኖም።
እቲ ሕቶ ልቦናኻን ልቦና ናይቶም ሰዓብቲ ኣለዉኒ እትብሎምን ኣበይ ከም ዘሎ ጥራይ እዩ ዘተሓሳስበኒ። ኣብ ኩሉ ኣነ ዝተላለኹዎ ኤርትራዊ ባህልታትና’ውን እንተኾነ፣ ሰባት ንኻልእ ሰብ ለባም እዩ ኢሎም ክገልጹ ሰሚዐ እምበር፣ ኣነ ለባም እየ፣ ኩስቶ/ንሳቶም/ ግን ልቦና የብሎምን፣ ዝብል ኣዘራርባ’ውን ካብ ምሁር ኮነ ካብ ዘይምሁር ሰሚዐ ኣይፈልጥን።
ክቡራት ኣንበብቲ፡ ኣብ ዝቅጽል ጽሑፈይ ካብቲ ብግጉይ መንገዲ እተጠቕሰ ዓናቕጽ ቅዋም ሰደህኤ መብርሂ ዝኸውን ናይ 5ይን ናይ መወዳእታን ክፋል ጽሑፈይ ሒዘ ክሳብ ዝመጸኩም ሰናይ ቅንያት ይምነየልኩም!
The struggle against Dictatorship and the Psychology of the Eritrean Politics
ዕላማ ናይዚ ሓተታዚ ኣብዚ እዋንዚ ቃልሲ ካብ ምልክነት ናብ ደሞክራስያ ሰለምንታይ ኢዩ ካብዚ ዘለዎ ምንጽጻግን ኣብ ሓድሕድ ምንእኣሰን ክወጽእ ዘይከኣለ፣ ኣብ ዝሓለፈ ናይ 15 ዓመታት ቃልስና ኣብ በቦታኡ ዝጓነፈና ዘሎ ንምብራህ ኢዩ፡፤
ኣብ መንጎ እቶም ተቃለስቲ ንደሞክራስያዊ ለውጢ ወይ ድማ ቃልሲ ካብ ምልክነት ናብ ደሞክርስያዊ ስርዓት ንምትካል ዝጓነፎ ውሽጣውን ግዳማውን ተጻብኦታት፣ ከምቲ ፕሮፈሶር ሃንቲንግቶን ኣብቲ ብዙሕ መጽናዕትታቱ ኣብ ሳልሳይ ማዕበል ኣብ ዝብል ጽሑፉ ከም ዝገልጾ፣ኩሉ እቲ ዝሓለፈ ማዕበላት ንደሞክራስያዊ ለውጢ ብዙሕ ሓጐጽጐጽን ዕንቅፋታትን ስለዝገጠሞ ገሊኡ ዝተዓወተ ገሊኡ ድማ ኣብ መንጎ ከይተዓወተ ዝፈሸለ ኣሎ ይብል ንኣብነት ኣብቲ ሳልሳይ ማዕበል ብ 1974 ኣብ ሃገረ ፖርቱጋል ኣንጻር ምልክነት ቀጺሉ ድማ ኣብ ሃገራት ደቡብ ኤውሮፓ ከም ንኣብነት፣ ስፓንየን ድሓር ድማ ኣብ ሃገራት ላቲን ኣመሪካ ካብ 1970ክሳብ 1980 ዝተኻየደ ቃልሲ ንደሞክራስያዊ ለውጢ ከም ሳልሳይ ማዕበል ክጽዋዕ ብዙሓት ተመራመርቲ ንደሞክራስያዊ ለውጢ ይሰማምዑሉ።
እቲ ኣብ ግዜ ምውዳእ ዝሑል ኩናት ዝተራእየ ድማ ራብዓይ ማዕበል ይበሃል። ኣብዚ ማሪና ኦተወይ ዝብሃል ተመራማራይ ( Marina Ottaway) ”ኣፍሪቃዊ ደሞክራስያውነትን ለኒናዊ ምርጫን” ኣብ ዝብል ጽሑፉ ብዛዕባ ምትእትታው ደሞክርስያነት ኣብ ሃገራት ኣፍሪቃ ዓወቱን ፍሽለቱን ብዝብል ወድዓዊ/ Emprical ትንተና የቅርብ፡፤ ከምኡ እውን ክራው ፍሮድ ያንግ ( CrawfordYoung) ዝበሃል ተመራማራይ ሳልሳይ ደሞክራስያዊ ” ማዕበል ኣብ ኣፍሪቃ” ኣብ ዝብል ጽሑፉ፣” ጸገማትን ግርጭታትን፣ ምቛም መንግስትን፣ ባእስን ደሞክራስያን ኣብ ኣፍሪቃ)ብዝብል እቲ ዝተረኽበ ባእስን ናይ ሓድሕድ ኩናትን ቅንጸላን ሕርሕራይ ገሩ ይገልጾ። እስከ እዚ ኣብዚ መበል 21 ዘመን ኣብ ኤርትራን ኣብ ከባቢ ሃገራት ኣፍሪቃን ማእከላይ ምስራቅን ዝካየድ ዘሎ ንስመዮ ”ሓምሻይ ደሞክራስያዊ ማዕበልክ” ናበይ ገጹ ኢዩ ዝኸይድ ዘሎ፣ ኣብ ናይ ሎሚ ጽሑፈይ ኣብቲ ናይ ኤርትራ ካብ ዝብገስ ክሳብ ሎሚ ኣበይ ገጹ ኢዩ ዝኸይድ ዘሎ ከም ምኽትታለይን ምንባባይን ምስቲ ዝሓለፈ ኣርባዕተ ደሞክራስያዊ ማዕበላት ከነጻጽሮን ከቀራርቦን ክፍትን ኢየ፣
እተን ዘትኩረለን ነጥብታት ድማ እዘን ዝስዕባ ኢየን፡፤
⦁ እዚ ኣብ ኤርትራ ዝካየድ ዘሎኸ ካብቲ ዝሓለፈ ናይቲ ኣርባዕተ ደሞክራስያዊ ማዕበላት ዝምድና ኣለዎዶ፣
መንቀሊ ናይዚ ሕጂ ኣብ ውሽጢ ሓይልታት ንደሞክራስያዊ ለውጢ ኣብ ኤርትራ ዝርኤን ዝጓነፈናን ዘሎ ናይ ሓድሕድ ምንጻግን፣ ምስትናዓቅን ካበይ ዝወረስናዮን ኢዩ፣
⦁ እዚ ዝካየድ ዘሎ መስርሕ ደሞክራስያዊ ቃልሲ ኣብ ኤርትራ ከምቶም ዝሓለፉ ማዕበላት ንገለ ሃገራት ዘዔወተ ንገለ ሃገራት ግን ኣብ ሓድሕድ ውግእን ፍሽለትን ዶ ከይከውን ካብተን ዝፈሸላን ዝተዓወታን እንታይ ክንመሃር ክ ኢልና፣
⦁ እቲ ኣብ ኤርትራ ዝካየድ ቃልሲ ካብ ምልክነት ናብ ደሞክራስያ ካብተን ካልኦት ሃገራት ኣብ ትሕቲ ምልክነት ክሳቀያ ዝጻንሓኸ ብእንታይ ንፍለ፣
1. እዚ ኣብ ኤርትራ ዝካየድ ዘሎኸ ካብቲ ዝሓለፈ ናይቲ ኣርባዕተ ደሞክራስያዊ ማዕበላት ዝምድና ኣለዎዶ፣መንቀሊ ናይዚ ሕጂ ኣብ ውሽጢ ሓይልታት ንደሞክራስያዊ ለውጢ ኣብ ኤርትራ ዝርኤን ዝጓነፈናን ዘሎ ናይ ሓድሕድ ምንጻግን፣ ምስትናዓቅን ካበይ ዝወረስናዮን ኢዩ፣
እቲ ዝሓለፈ ደሞክራስያዊ ማዕበላት ኩሉ ብሰላማዊ ኣገባብ ኣይተወድኤን፣ ንኣብነት ናይ ፖርቱጋል ( Salazar) ይኹን ስፓንየን ( Francisco- Franco)ብዙሕ ደም ፈሲሱን ንብረት ጠፊኡን ኢዩ፣ እቲ ኣብ ላቲን ኣመሪካ ዝተኻየደ እውን ብቀሊል ኣይኮነን ተ ዓዊቱ፣ንኣብነት ምልካዊ ወተሃደራዊ ስርዓት ፒኖሸት( Pinochet) ክንደይ ሰብን ንብረትን ድሕሪ ምሕላቅ ኢዩ ኣብ ዕርቂ ዝኣተወ፣ እቲ ዝነውሔ ምልክነት ኣብ ፖርቱጋል ኢዩ ነሩ፣ ኣብ ሃገራት ምዕራባዊ ኣፍሪቃ ብፍላይ ኣብተን ግዝኣት ፈረንሳይ ዝነበራ እውን ብ1990 ኣቢሉ ዳርጋ ኩሎም ምልካውያን ወተሃደራዊ ስርዓታት ፍሽለቶም ምስ ፈለጡ ነቶም ተቃወምቶም ተፈላጥነት ሂቦም ገሊኤን ናብ ደሞክራስያዊ ስርዓት ምሕደራ ዝተሰጋገራ ኣለዋ፣ ንኣብነት በኒን ትበሃል ሃገር ሓንቲ ካብ ምልክነት ናብ ደሞክራስያዊ ስርዓት ዝተዓወተት ኢያ፣ ገሊኤን ድማ እቲ መስርሕ ደሞክራስያ ተዓንቂፉ ኣብ ምልክነት ተመልሳ። እቲ ብ2011 ካብ ቱኒስያ ጀሚሩ ናብ ግብጽን ሊብያን ቀጺሉ ናብ የመን ድሓር ድማ ናብ ሱርያ ዝቀጸለ እቲ ገና ዘይተወድኤ ማዕብል ደሞክራስያዊ ምንቅስቃስ ኢሎም ይገልጽዋ ተመራመርቲ ደሞክራስያዊ ማዕበላት። ካብዚኣተን እታ ሓንቲ ብውሑድ ክሳራ ናብ ደሞክራስያ ንምስግጋር ዝበቅዔት ሃገረ ቱኒስያ ጥራሕ ኢያ፣ እተን ካልኦት ግን ኣብ ኩናት ሓድሕድን ግርጭትን ስለ ዝኣተዋ እቲ መስርሕ ገና ናብ ደሞክራስያዊ ስርዓት ክሳገራ ኣይከኣላን፣ እቲ ምኽንያታት ካብቲ ዝጸንሔ ኣመሰራርታ መንግስትን፣ ፖሊቲካዊ ስልጣን ብሲቪላዊ ይመሓደር ስለዝነበረ እቲ ወተሃደር ኣብ ፖሊቲካዊ ስልጣን ቦታ ሰለዘይነበሮ ክኸውን ይኽእል ኢሎም ዝምስክሩ ኣለዉ፡፤
ቃልሲ ካብ ምልክነት ናብ ደሞክራስያ ኣብ ደንበ ተቃውሞ ኤርትራ እውን ንቃልሱ ምስቲ ናይተን ኣንጻር ምልክነት ናብ ደሞክራስያውነት ዝምድና ኣለዎ፣ ምኽንያቱ እቲ ምንጪ ግርጭት ኣብ ሕቶ መንግስታዊ ኣወዳድባን፣ ቅዋማውን ደሞክራስያውን ሕንጸት ሃገር ሰለዝኾነ። እተን ኩለን ሃገራት ናጽነትን ምስተጐናጸፋ፣ እቲ ናጽነት መሪሑ ዝመጽኤ ነቲ ምስግጋር በቲ መስርሕ ሕዝባውን ደሞክራስያውን ክንዲ ዝመርሖ፣ ኣነ ኢየ ናጽነት ኣምጺኤልካ፣ኣነ ዝበልኩኻ ግበር ዝብል ትምክሕቲ ክንዲ ድልየታት ሕዝብን፣ ጠለባትን፣ ዝምልሽ ብኢደ ወነንኡ ነታ ሃገር ከምቃሕ ዝበሎ ክመርሓ ይብገስ፣ድሕሪ ገለ ዓመታት ድማ እታ ሃገር፣ ኣብ ትሕቲ ሕሱምን ጭካንን ውልቀ መላኺ ስርዓት ትሳቀ፣ ኤርትራ ሎሚ ከምቲ ማክስ ወበር ( Max Weber) ዝብሎ እታ ሓንቲ ከም ነጻ ሃገር ዘቁጽራ እቲ ኣህጉራዊ ተፈላጥነት ሉዑላውነት እንተዘኮይኑ ከም ሃገር ናይ ሕዝባ ሉዑላውነት ዘይብላ፣ ማለት ከም ነጻ ሃገርን መንግስትን ዘፍልጣ እቲ ሰለስተ ዝተኣሳሰረ( Components) ትሕዝቶታት ንሃገር ሃገር ዘብላ/
መሰረታዊ ቅርጻ መንግስቲ- Physiscal basis of the state
ትካላት መንግስቲ- Institutions of the state
ስነ- ሓሳብ መንግስታዊ ምሕደራ- The idea of the state
ዘይብላ ብወተሃደር ትሕሎ ናይ ውሑዳት ሰባት ብሕታዊት ኩባንያ እምበር ኣብ ኤርትራ በዚ ሰለስተ ኣካላት ዝተመስረተ መንግስታዊ ምሕደራ የለን፡፤
አብ መንጎ ተቃወምትን እቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ምልካዊ ስርዓትን ፍልልያቱ ኣብ ኣቋቁማ መንግስትን ሕዝብን ዘሎ ፍልልያት ኢዩ፣ ስለዚ ደንበ ተቃውሞ ከጽንዖን ክፈልጦን ዘለዎ ቃልሲ ናብዚ ሕቶ እዚ ዝተመርኰሰ ክኸውን ኣለዎ በሃላይ ኢየ፣ እቲ ኣብ ውሽጢ ተቃውሞ ደንበ ናብዚ ንክበጽሕ ኩነታት ብኣካደምያውን ተመክሮኣውን ኣፍልጦታት ከሰንዮ ኣለዎ። ደንበ ተቃውሞ እዚ ናይ ሎሚ ዘካይዶ ዘሎ ቃልሲ ካብ ናይ ዝሓለፈ ዕጥቃዊ ቃልሲ ዝተፈልየ ምዃኑ ክግንዘብ ኣለዎ፣ ነዚ ኣፍልጦ ክህልዎ ድማ ዝሓለፈን ዘሎን ዝመጽእን ንክፈልጥ ዘኸእሎ ታሪኻዊ ኣመጻጽኣን ኣፈታትሓን ፖሊቲካዊ ግርጭታቱ ብኣካደምያዊ መጽናዕቲ ክስነድን ኣብኡ ተመርኲሱ ድማ ደሞክራስያዊ ኣፈታትሓ ከናዲ ኣለዎ።
ኣብዚ ኣካደምያዊ መጽናዕቲ ብሓደ ሸነኽ ምስግጋር ካብ ምልክነት ናብ ደሞክራስያውነት፣ በቲ ካልእ ሸነኽ ድማ ብረታዊ ግጭትን ኣፈታትሓ ፍልልያትናን ምስቲ ናይ ካልኦት ሃገራት እናዛመድና፣ ክፍለጥ ዘለዎ እቲ መስርሕ ምስግጋር ካብ ደንበ ተቃውሞ ጀሚሩ ኣፈታትሓ ውሽጣዊ ግርጭታቱ ካብ ብሕጂ ክፈልጦ ዘለዎ እምበር ሕጅስ ነዚ ምልክነት ንእለ ድሓር ንሓስበሉ ዝብል ብሂል ኣብቲ ናይ ዝሓልፈ ኣካደምያዊ መጽናዕታት፣( Huntington, Gene Sharp) ሃንቲንግቶን ወይ ድማ ጂን ሻርፕ ኣይሰማማዕን፣ እንተድኣ ድሕሪ ወድቀት ምልክነት ንሕሰብሉ ክይኑ እቶም ከምኡ ዝብሉ ናይ ግድን ኢዩ ብኤምፕሪ/ Emprical examples ክቅርቡልና ኣለዎም። ኣብዚ ግዜዚ እቲ ክጽናዕ ዘለዎ እቲ ኣብ ደንበ ተቃውሞ ዘሎ ፖሊቲካውን፣በርገሳውን ከምኡ ድማ ነጻ ውልቀሰባትን ዝብል ዝተፈላልየ ሓይልታት ናበይ ገጹ ኢዩ ዝኸይድ ዘሎ ከመይ ገሩ ድማ ኢዩ ነዚ ምልክነት ኣልጊሱ ድሕሪ ምልክነትከ እንታይ ዓይነት መንግስቲ ክተክል ይሓስብን፣ ምስ ሕዝቢ ዘለዎ ዝምድናን ኣብ ሓድሕዱ ዘለዎ ስኒትንከ ክሳብ ክንደይ ተኣማምነት ኣለዎም ክፍተሽ ዘለዎ ጉዳይ ኢዩ።
እቲ ኣብ ደንበ ተቃውሞ ዝርኤ ዘሎ ናይ ምንጽጻግን፣ነንሕድሕድካ ምንሻውን፣ ኣብ ናይ ዘመና ሓዲሽ ተክኖሎጂ ኣቲኻ ናይ ቃላት ውግእ ምዝውታር ካብ ፖሊቲካዊ ታሪኽ ኤርትራ ካብ መሰል ርእሰ- ውሳነ ኤርትራ ካብ ዝሓለፋ ካብ ፖሊቲካዊ ሰልፍታት ኣብ ግዜ ፈደርሽን ከምኡ ድማ ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ዝወረስናዮ ናይ ባእስን ቈየቋን ፖሊቲካ ኢዩ፣ ሰለዚ እዚ ውርሻ እዚ ንፖሊቲካዊ ሰነ-ኣእምሮ እናሃወኸ፣ ንቃልስና ድሕሪት ይጐቶ ኣሎ ካብዚ ሰነ - ኣእምሮኣዊ ናይ ፍርሓትን ሓድሕድ ጥርጠራን ክንወጽእ ኣይከልናን ዘሎና።
እቶም ፖሊቲካውያን ካብቲ ግዜቲ ጀሚሮም ዝመስረትዎ ከምቲ ማክስ ወበር/ Max Weber ዝሰምዮ ኣባታዊ ወይ ፓትርሞንያሊስም/ Partimonialism ማለት እቲ ወድዓዊ ኩነታት ሕዝብኻ ካብቲ ግላዊ ጥቅምታትካ ምስቲ ዘሎካ ስልጣን ዘይምፍላይ ኢዩ ይብል፣ እቲ ናይ ኤርትራ ፖሊቲካዊ ኣስዃኹዓ እውን ነዚ ይመስል፣ ፖሊቲካዊ ሰልፍታት ሞስሊም ሊግ ወይ ድማ ሰልፊ ኣንድነት ኣብ ሃገራዊ መንነታት ኣይኮናን ተመስሪተን ዝነበራ እንታይ ድኣ ኣብ ሃይማኖታውን ባህላውን ንኡስ መለለይታት ናይ ገለ ሕዝብታት ኤርትራ ሰለ ዝነበራ ነዊሕ ከይከዳ ነቲ ዝነበረ ፈደራላዊ ምሕደራ ኣፍሪሰን ንኤርትራ ምስ ንጉሳዊ ስርዓት ሃይለ ስላሰ ከምትቁረን ገበርኣ። እቲ ኣብ ግዜ ብረታዊ ቃልሲ ዝተራእየ እውን ኣሰዃኹኡ ካብቲ ናይ ዝሓለፈ ምስሊም ሊግን/ Moslem League ስልፊ ኣንድነት/ unionist party ዝፍለ ኣይነበረን፣ ክልቲ ኡ ድማ ኣብ ትሕቲ ፓትሪሞኒያልሲም ዝብል ኣምር ንውልቀ መሪሕነት ካብቲ ናይ ሃገር ኣይፈልይዎን ኢዮም፣ ን ኣብነት ኢሳያስ ኣፈወርቂ ማለት ብኣኣቶም ኤርትራ ማለት ስለዝኣምኑ፣ ነብስ- ተኣማምነት የብሎምን ከምኡ እውን ኣብ ደንበ ተቃውሞ እዚ ተራእዮዚ ኣሎ። እምበር ደንበ ተቃውሞ መታን ካብ ናይ ምንጽ ጻግን፣ ምስትናዕቅን ክወጽእ እንታይ ክግበር ኣለዎ፣ እቲ ስልጣን ውልቃዊ ኮይኑ እቲ ናይ ሕዝቢ ጉዳያት እውን ንሱ ጥራሕ ዝውስኖ ምስ ዝኸውን እቲ ፓትርሞኒኣሊስም ዓንቃፍን ነቲ ባኅርያዊ ፍልልያት ናይ ሕዝብታት እናስተን ዓቀን፣ ነንሕድሕዶም ከምዝጓነጹን ከምዘይሰማምዑን ገሩ ዕድመ ስልጣኑ የንውሕ፣ እቲ ሎሚ ኣብ ደንበ ተቃውሞ ዝርኤ ዘሎ ናይ ምንዕዓቅን፣ ነንሕድሕድካ ምንጫትን ናይ ሎሚ ዘይኮነስ ምስ ፖሊቲካዊ ታሪኽና ተኣሳሲሩ ዝመጽኤ ኢዩ፣
ኤርትራ ከምተን ካልኦት ሃገራት ኣፍሪቃ ብዙሕ ሕዝብታት፣( Multi-cultural) ዝተፈላለየ ቋንቋታትን ሃይማኖታትን ዘለዎም ዝነብሩሉ ሃገር ኢያ፣ ኣብ ሓንቲ ሃገር ብዙሕ- ባህላውን ፣ ሃይማኖታውን ምህላው ሃብቲ ሃገር ድኣ እምበር ጸገም ኣይኮነን፣ ጸገም እቲ ነዚ ብዙሓውነት ከተመሓድር ዘይምኽኣል ኢዩ። ደንበ ተቃውሞ ነፍሰ ወከፍ ፖሊቲካዊ ይኹን በርገሳዊ ወይ ውልቃዊ ኣብዚ ግዜዚ ቀዳምነት ክህቦ ዘሎ መጀመርያ ነዚ ኣብ ውሽጡ ኮይኑ ዝዕንቅፎ ዘሎ ጸገማት ኣለልዩ ክኣልዮን ከመሓድሮን ጻዕርታት ከካይድ ኣለዎ፣ ናይ ዝሓልፈ ተመክሮታት እትቀስመሉን እትመሃረሉን ሰሚናራትን ዋዕላታትን እናወደብካ ድማ ንናይ ሕዝብኻ ኣፍልጦ ብዛዕባዚ ግርጭታት ኣተኣላልያኡን ኣፈታትሓኡን ምንዳይ እዋኑ ኢዩ።
2. እዚ ዝካየድ ዘሎ መስርሕ ደሞክራስያዊ ቃልሲ ኣብ ኤርትራ ከምቶም ዝሓለፉ ደሞክራስያዊ ማዕበላት ንገለ ሃገራት ዘዔወተ ንገለ ሃገራት ግን ኣብ ሓድሕድ ውግእን ፍሽለትን ከይከውን እንታይ ክንገብርን ከነማልእን ኣሎና ካብተን ዝፈሸላን ዝተዓወታንክ እንታይ ክንማሃር ኣሎና?
ምትእትታው ድሞክራስያውነት ከምቲ ኣቀዲመ ዝገለጽክዎ ነዊሕን መሪርን ቃልሲ ዝሓትት ኢዩ፣ ገለ ሃገራት ብዝሓጸረ ግዜ ንምልክነት ስዒረን ናብ ደሞክራስያዊ ስርዓት ዝተሰጋገራ ኣለዋ ዝበዝሓ ግን ካብ ምልክነት ናብ ምልክነት ካብ ኩደታ ናብ ኩደታ እናተሳገራ ክሳብ ሕጂ ኣብ ትሕቲ ምልክነት ዝሳቀ ሃገራት ኣፍሪቃ ብዙሓት ኢየን። ደሞክራስያዊ ስርዓት እቲ ዝሔሽ ስርዓት ምሕደራ ምስቲ ውሽጣዊ ኣመሓዳድራ ኣብ ምምዕባል ዝርከባ ሃገራት ጠቃሚ ተባሂሉ ዝፍለጥ ዝውቱር ዳርጋ ዝበዝሓ ሃገራት ዓለም ዝኽተልኦ ስርዓት ምሕደራ ኢዩ፡፤ ናይ ደሞክራስያ ኣገላልጻን ኣቃውማን ኣገዳስነቱ ኣብቲ ንደምክራስያዊ ለውጢ ዝቃለሱ ዘውጽእዎ ስትራተጂ ይምርኰስ፣ እዚ ድማ ናብቲ መጨረሽታ ክትበጽሖ ትደሊ ዝመርሓካ ናይ ሎምን ጽባሕን መገዲ ምስኣልን ብኡ ተመሪሕካ ድማ ነቲ ግዝያዊ ዕንቅፋታት ብልዝብን ምርድዳእን እናፈታሕካ ናብ መጻኢ ገጽካ እናማዕዶኻ ምስትእትጓዓዝ ኢዩ ካብ ፍሽለትን ውግእ ሓድሕድን ንሃገርካን ሕዝብኻን ዋሕስ ናይ ብሓንሳብ ብሰላም ናይ ምንባር መሰረት ተንበር፡ በዚ መንጽርዚ ቃልሲ ደንበ ተቃውሞ ከመይ ይመስል፣ ናበይ ገጹ ኢዩኸ ዝዝንብል ዘሎ ናብቲ ንህዝቢ ኤርትራ ካብ ምልክነት ናብ ድሕነት ዝመርሕ ኮይኑዶ ይርኤ ኣሎ ወይስ ከምተን ካልኦት ቅድሚ ሕጂ ዘይተዓወታ ብሰንኪ ሕጽረታተን ካብ ኩደታ ናብ ኩደታ ኣብ ድኽነትን ብልሸውናን ዝነብራ ሃገራት ክትከውን ኢያ፣ሕቶ ናይ ኩሎም ብኤርትራ ዝግደሱ ኮይኑ ኣሎ፣ እቲ ዝዓበየ ሕቶ ሎሚ ደንበ ተቃውሞን ኩነታቱን ድኣ እምበር ምልጋስ ምልካዊ ስርዓት ኣብ ኤርትራ ኣይኮነን፣ እቲ ስርዓት ባዕሉ ወግሔ ጸብሔ ነፍሰ-ቅትለት እናካየደ ባዕሉ ክወድቅ ኢዩ እቲ ሕቶ እቲ ድሕሪኡ ዝመጽእ ኢዩ።
ደንበ ተቃውሞ በዚ ሕዝዎ ዘሎ መገዲ እንተድኣ ቀጺሉ ኣብ ውሽጡ ቅርጻን ኣስራርሓን ንሕጅን ጽባሕን ብንጹር ኣቀሚጡ እንተዘይተቃሊሱ እምነት ሕዝቡን ተቀባልነት ብኣህጉራዊ ማህበረ ሰብ ተቀባልነት ስኢኑ ኣብቲ ዝደልዮ ለውጢ ክይበጽሔ ክተርፍ ይኽእል፣ እዚ መታን ከይርከብ ኢዩ ድማ ብዙሓት ግዱሳት ኤርትራውያን ኣምሪሮም ዝጽሕፋን ዘተንቡሁን ዘለዉ።
ካብ ዝሓለፈ ማለት ካብ ምውላድ ኤርትራዊ ሃገራውነት ክሳብ ሎሚ ዝወርስናዮም ጊጉይ ኣፈታትሓ ከምኡ እውን ካብ ክባቢናን ዓለምን ከምዚ ናትና ኩነታት ቃልሲ ዘሕለፋ ተማሂርናዶ ኣይተመሃርናን ኢልና ምስ እንመዝን፣ ገና ኣይተመሓርናን ኣሎና ብሃላይ ኢየ፣ተማሂርና ነርና እንተንኸውን ገለ ምልክታት ናይ ለውጢ ምረኤርና፣ክሳብ ሕጂ ግን ኣብ ዕንክሊል ኢና ንነበር ዘሎና።ካብዚ ዕንክሊሎ ክንወጽእ ምምኽካርን ምልዝዛብን ብሃገር ደረጃን ብኣህጉራዊ ደረጃን ከድልየና ኢዩ።
3. እቲ ኣብ ኤርትራ ዝካየድ ቃልሲ ካብ ምልክነት ናብ ደሞክራስያ ካብተን ካልኦት ሃገራት ኣብ ትሕቲ ምልክነት ክሳቀያ ዝጻንሓኸ ብእንታይ ንፍለ፣
ምልክነት ኣብ ሓንቲ ሃገር ታሪኻዊ ኣመጻጽኣ፣ እቲ ሎሚ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ምልክነት ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ ዝመጽኤ ኣይኮነን ምስቲ ታሪኻዊ ፖሊቲካዊ ቃልሲ ዝተጸንሰሰ ስዒቡ ድማ ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ዝዓበየ፣ ነንሕድሕዱ ክቅንጽል ዝመጽኤ ባህሊ ማለት ንፍሉይ ርእይቶ ዘለዎ እናቀንጸለ ዝመጽኤ ድሕሪ ናጽነት ድማ ሕዝቢ ኤርትራ ፍቶ ጽላእ ንሕና ኢና ንገዝኣካ፣ ንሕና ዝበልናካ እንድሕሪ ዘይትግበር ኰንካ ኤርትራና ግደፍ ባዕሉ ናይ ትምክህትን ትዕቢትን ካብተን ድሕሪ መግዛእቲ ማለት 1945 ናጽነተን ዝተጓነጸፋ ሃገራት ኣፍሪቃ ዝፈልዮ ባህሊ ናይ ትዕቢት ምንጪ ናይዚ ኣብ ኤርትራ ነጊሱ ዘሎ ውልቀ-መላኺ ኢዩ። እተን ሃገራት ኣፍሪቃ ብ1945 ናጽነተን ዝተጓነጸፋ ኣብ መጀመርያ ብሓውሲ-ደሞክራስያ ኢየን ጀሚረን፣ ናይ ምስግጋር ግዜያዊ መንግስትን ፓርለማን ቅዋምን እውን ነርዎን፣ እቲ ኣብ ኤርትራ ስልጣን ዝሓዘ ውድብ ግን፣ ካብታ ዝተበገሰላ ማለት ናጽነት ካብ ዝጭብጥ ግዜ ጀሚሩ ብዘይ ናይ ሓሶት መብጽዓታት ወይ ድማ ንይምሰል እንተዘኮይኑ ብሓቂ ኣሚኑሉ ኣይኮነን ነቲ ሕጂ ገለ ካብቲ ስርዓት ተኣልዮም ቅዋም ይተርጐም ዝብሉ ዘለዉ እውን እቲ ሕቶ ሕዝቢ ክንየው ቅዋም ምዃኑ ክፈልጡ ኣለዎም። ንዑ በሉ ቅዋም ንተርጉሞ እንተበለ ከምቲ ናይ ዛየር መንግስቲ ምቡቱ ኮይኑ እቶም ተቃውምቲ በዚ ናይ ሞቡቱ ምትላላት ዝመስል ኣሚናኦም ምስ ኣተዉ፣ በዛ መላዝኣ ገሩ ድማ ንቶም ተቃውምቲ ብብሓደ ኣጥፈኦም ኣብ ኤርትራ እውን እዚ ስልቲ ናይ ሞቡቱ ከይድገም ተቃወምቲ ብሓቂ ደሞክራስያዊ ለውጢ ዝደልዩ በዚ መታለሊ መላታት ምልኪ ክታለልዩ የብሎምን፣ እቲ ውሩይ ፍሉጥን ፕሮፈሶር ጂን ሻርፕ/ prof.Gene Sharp/ ኣብ ጽሑፋቱ ከምዝገልጾ ተቃወምቲ ንደምክራስያዊ ለውጢ ኣብ ድኹም ኩነታት ከለዉ ምስ ምልካዊ ወተሃደራዊ ስርዓት ኣብ ዘተ ክኣትዉ የብሎምን ይብል፣ ዳርጋ ኩለን ኣንጻር ምልክነት ዝሰዓራ ሃገራት እቲ መላኺ ስርዓት ኢዱ ሂቡ ወይ መህደሚ ምስ ዝሓት ጥራሕ ክኸውን ኣለዎ።
ደንበ ተቃውሞ ኤርትራ ካብቶም ካልኦት ዝፍለየሉ ሓደ እተን ናይ ካልኦት ሃገራት ኣብ ውሽጢ ሃገር ኢየን ቃልሰን ዝጀመራን ዘለዋን፣ እቲ ናይ ኤርትራ ግን ኣብ ስደት ኢዩ ጀሚሩን ዘሎን፣ እዚ ድማ እዩ እቲ ዝ ዓበየ ፍልልይ፣ እቲ ካልእ ደንበ ተቃውሞ ኤርትራ ክሳብ ሎሚ ኣብዚ 15 ዓመት ንኩሉ ዝጥርንፍ ናይ ሓባር ጽላል ኣብ ትሕቲ ሓድነታዊ ሃገራዊ መንነት ንኩሉ ብሔራት ብማዕርነት ዝሓቁፍ ንመጻኢ ናይ ብሰላም ብሓባር ምንባር ዘውሕስ ኪዳን መስሪቱ ክሰርሕ ዘይምኽኣሉ እውን ካልእ ፍልልይ ካብቶም ካልኦት ሃገራት ኢዩ።
ኣብ መደምደምታ መታን እቲ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ዘሎ ሕዝብን ወተሃደርን ኣንጻር ምልክነት ክለዓል ጭቡጥ ስእሊ ናይቲ ኣብ ደገ ዘሎ ተቃውሞ ክርኢ ኣለዎ፣ እዚ እንተድኣ ርእዩ ድማ ከልዓል ናይ ግድን ኢዩ እሞ ንዑ ቅርጻ ኣወዳድባናን ኣስራርሓናን ንሕድስ ብዝብል መዛዘሚ ጽሑፈይ እድምድም።
ዝተወከስክወንጽሑፋት/ References
- John W. Harbeson, ” Rethinking Democratic Transitions: Lessons from Eastern and Southern Africa,” in Richard Joseph ( ed) State, Conflict, and Democracy in Africa.
- Young Crawford, ” The third Wave of Democratization in Africa: Ambiguities and contradictions.”
- Spears, Ian S,. ” Understanding inclusive peace agreement in Africa”: the problem of power sharing.
- Huntington, Samuel P. The third Wave: Democratization in the late twentieth century.
- Tekeste Negash, Eritrea and Ethiopia, : ” The federal Experience”, Nordiska Afrikainstitutet, Uppsala 1997.
- David Bloomfield and Ben Reilly, ” Characteristics of Deep- rooted conflict”
- Gene Sharp, ” From dictatorship to Democracy” A conceptual Framework for Liberation, The Albert Einstein Institution.
ኣብ ታሪኽ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፥ ኩሉ ዜጋ ምእንቲ ዝፈትዋ ሃገሩ ሓቢሩን ተኸባቢሩን ተኸላኺሉላ እዩ። እዚ ሓቢሩ ምቅላሱ ከኣ እዩ ሃገራዊ ሓርበኝነት ፈጢሩ ሃገራዊ መንነቱን ታሪኹን ዘዕቈበ። እዚ ታሪኽ እዚ እዩ እምበኣር እምነ-ኩርናዕ ኮይኑ ከም ደቂ ሓንቲ ሃገር ብማዕረ ዝጠምረናን። ህዝቢ ኤርትራ ከም ሓደ ኣካል ሕብረተ-ሰብ ዓለም ናእሽቱ ይኹን ፍርዝን ዝበሉ ቁርቁሳት ወይ ፍልልያት ኣይነበርዎን ማለት ኣይኮነን። እዚ ቁርቁሳትን ፍልልያትን ብዝያዳ ጎሊሑ ዝተራእየ ናብ ርእሰማላዊ ኣገባብ ክኣቱ ምስ ጀመረ ገኒኑ።
ህዝቢ ኤርትራ፥ እምበኣር ካብ ባዕዳውያን ገዛእቲ ክገላገል ዝገብሮ ዝነበረ ቃልሲ፥ ድሒሩ እውን ኣብ ግዜ መግዛእቲ እንግሊዝ ፖለቲካዊ ሰልፍታት መስሪቱ ምንቅስቓስ ምስ ጀመረ ስጡም ሃገራዊ መንነቱ ኣረጋጊጹ እዩ። ይኹን እምበር ኣብቲ ዝካየድ ዝነበረ ፖለቲካዊ ቃልሲ እቲ ብዘገምታዊ ዝፍጠር ዘነበረ ናይ ሓሳባት ፍልልያትን ምፍሕፋሓትን ዘይተርፍ ብምንባሩ ኣብ መንጎ ሰልፍታት ቁርቁሳት ክረአ ጀሚሩ። እዚ ኣብ ግዜ ፈደረሽን ጎሊሁ ዝተራእየሉ ፍልልያት ከኣ ኣብ መንጎ ቀጽሪ ነጻነትን ምስ ኢትዮጵያ ኣንድነት ዝብሉን በቲ ሓደ ወገን፥ በቲ ካልእ ከኣ እቲ ኣብ መንጎ እተን ናይ ቀጽሪ ናጽነት ዝነበራ እውን እንተኾነ ቁርቁሳት ኣይነበረን ማለት ኣይኮነን። ንኣብነት ምምስራት ናይ ራቢጣ ኣልእስላምያ ነገዛእ ርእሱ ኣብቲ ዘይርጉእ ፖለቲካዊ ሃዋህው ዝተፈጥረሉ ህሞት ብምንባሩ ነቲ ክርስትያናዊ ሸነኽ ብዝያዳ ናብ ናይ ኣንድነት ገጹ ከድህብን ክዛዙን ደራኺ ነይሩ ክበሃል ይከኣል። ብተወሳኺ ነዚ ዝፈጠረ ከኣ እቲ ናይ ዕብለላ መንፈስ ኣብ ክልቲኡ ሸነኽ ብምንባሩ ከይኮነ ኣይተርፍን።
ኣብቲ ግዜ እቲ በቲ ሽዑ ዝነበረ እዋን ማለት እቲ ግርጭት ኣብ መንጎ ክርስትያንን እስላምን ዝመስል ንክኸውን ብእንግሊዝ ይኹን በታ ሽዑ ምስ ዓለም ርክብ ዝነበራ ኢትዮጵያ ከይተረፈት ብዝንዛሕ ዝነበረ በታታኒ ጐስጓሳት ዘንቀሎ ፍልልያት ፈጢሩ እዩ። ይኹን እምበር ኣቦታትና እቲ ምእንቲ እታ ሃገር ከይትበታተን ወይ ከይትመቓቐል ኢሎም ምስ ኩሉ እቲ ፍልልያቶም፥ ነቲ ናይ ሓያላን ሃገራት ሸርሒታት መኪቶም፥ ነቲ ፈደረሽን ምቕባሎም ክሳብ ክንደይ ለባማት ከም ዝነበሩና ዝሕብር እዩ። ሳልኡ ከኣ እዩ ዋላ እዚ ፍልልያት እዚ እንተነበሮም ቅድም ፖለቲካዊ ድሒሩ ድማ ብረታዊ ቃልሲ ዝጀመረ።
ልክዕ እዩ እዚ ፍልልያት እዚ ብግዲኡ ኣብቲ ሕብረተሰብ ክሕድሮ ዝኽእል ኣሉታዊ ይኹን እውንታዊ ጽልዋ ነይርዎ እዩ። ካብዚ ዝነቐለ እቲ ቅድም ክብል ዝነበረ ፍልልያት ተደጒሉ ይኸይድ ስለ ዘነበረ ምስቲ ኣብ ሜዳ ዘጓንፍ ዝነበረ ገለገለ ጉድለታት ክሳብ ናብ ምፍንጫል በጺሑ። ሳዕቤናቱ ከኣ ክሳብ ሎሚ የሳቕየና ኣሎ። ምኽንያቱ እቲ ኣብቲ ቃልሲ ተዓዊቱ ዝወጸ ሓይሊ ነቲ ሕሉፍ ይኹን ክመጽእ ዝኽእል ግርጭታት ክፈትሓሉ ዝኽእል መስመር ከትሕዞ ስለ ዘይደለየ እነሆ ህዝብና ሓርነት ስኢኑ ይሳቐን ይበርስን ኣሎ። እዚ ስርዓት እዚ እውን እንተኾነ ንሓደነት ህዝቢ ብዙሕ ዘገድሶ ስለ ዘይኮነ፥ ጅሆ ሒዝዎ እምበር ናጽነትን ፍትሕን ሂቡ ህዝቢ ከቕስን ንረብሓኡ ኣይኮነን።
እዚ ናይ ሎሚ ምእንቲ ሓድነት ህዝብን ቅዋማዊትን ዲሞክራሲያዊትን ሃገርን እነካይዶ ዘሎና ቃልሲ ክዕወት ኣለዎ። እዚ ዝዕወት ከኣ ብጠማርን ኣካብን ሓሳብ እምበር በታኒ ሓሳባትን ግብርን ምኽታል መሊሱ ናብ ምልኪ ዝወስድ ናይ ምልኪ ባህሪ እዩ። ኮታ ዘረሓሕቕ እምበር ዘቀራርብ ኣይክኸውንን እዩ። ምኽንያቱ ምስ ተረሓሓቕካ እንደገና ተቐራሪብካ ጸገማትካ ምፍታሕ ከቢድ እዩ። በታኒ ሓሳባት ነቲ ሃገራውን ሓባራውን ዕላማ ከም እትዝንግዕ ዝገብር እዩ። ካብዚ ዝተላዕለ ከኣ ነቲ ቅኑዕን ስነፍልጠታውን ዝኾነ ጉዳያት ንጎኒ ገዲፍካ ኣብቲ ናይ ውልቃዊ ረብሓታት ክትዛዙን፥ ንኣሉታውን ድሑርን ስምዒታት ተወንዚፍካ ላዕልን ታሕትን ትብል። ነዚ ንምትግባር ድማ ጠርናፍን ኣካብን ብዘይኮነ ኣገባብት ውደባ ሃስውስው ኣብ ምባል ክተድህብ ትጅምር። ከምቲ ምስላ ኣበው ዝብሎ ከኣ “ላምሲ ብኢዳ ዝቐርባ ብእግራ ትሓክኽ” ማለት ንሓርነታዊ ቃልሲ ዘዕዉቱ ነገራት ገዲፍካ በታታኒ ሓሳባት እናኣምጻእካ ሓርነታዊ ዓወት ዝብል መዝሙር ክኸውን ኣይክእልን እዩ።
እዚ ተሰሊፍናሉ ዘለና መድረኽ፥ መድረኽ ዲሞክራሲያዊ ለውጢ ካብ ኮነ፥ ዲሞክራሲያዊ ለውጢ ተሳኒኻን፥ ተኸባቢርካን ሓሳብ ሕድሕድ ብምስማዕን ሓቢርካ ብምስራሕን ጥራሕ እዩ ዝረጋገጽ። ደሓር ከኣ እቲ ዲሞክራሲያዊ ለውጢ ንረብሓ ውልቀሰባት ዘይኮነስ፡ ፍትሕን ሰላምን ንናይ ኩሉ ዜጋ ምውሓስ ማለት እዩ። ብኻልእ ኣዘራርባ ዲሞክራሲያዊ ለውጢ ንግርጭታት ይኹን ፍልልያት ተዓጊሱ ዝጻወር እምበር ብናይ ርኢቶ ፍልልያት ኣመኽንዩ ናብ ምፍሕፋሓት፥ ጽልኢ፥ ቅርሕንቲ ወይ’ውን ክሳብ ዓመጽ ገጹ ኣይብርኽን። ስለዚ ነቲ ንሓድሕድና ምድኻምን ፍልልያትን ልዕሊ እቲ እነካይዶ ሓርነታዊ ቃልሲ ክኸዱ ካብ ምግባር ምቑጣብ ከድልየና እዩ። ምኽንያቱ ግርጭታት ይኹን ፍልልያት፡ ኩሉ ግዜ ክህልዉ ስለ ዝኾኑ ብኣኦም ኣመኽኒና ወይ ኣሳቢብና ኩሉ ዓቕምና ኣንጻር ምልኪ ኣብ ክንዲ ነቕንዕ ኣብቲ ረግረግ ናይ ምልኪ ክንጥሕል ኣይግባእን። በቶም ዝነበሩ ይኹኑ ህልዋት ፍልልያት ተገዚእና ምስ እንጎዓዝ ናብ ጉጉይ ኣቕጣጫ ስለ ዘምርሓና፥ ጉጉይ ኣቕጣጫ ከኣ ጉጉይ ፍታሕ እዩ ዝፈጥረልና።
ስርዓት ኢሳያስ ንህዝቢ ክጭፍልቖን ከሳቕዮን እንከሎ ንስልጣኑ ክብል እምበር ንልምዓት ወይ ብልጽግና ሃገርን ህዝብን ኣይኮነን። ደምበ ተቓውሞ ከኣ በኣንጻሩ ኣብ ክንዲን ሓርነታዊ ቃልሲ ዝጠልቦ ኣምራት ከም ኣሳታፍነት፥ ብዝተሰማማዕካሉ ምምእዛዝ፥ ዝኣመሰሉ መሰረታዊ ኣምራት ምድግጋፍ፥ በታታኒ ሓሳባት ክቕልቀል እንከሎ፥ ኣብ ክንዲን ዲሞክራሲያዊ ለውጢ ንስልጣኑ ክብል ምዃኑ ዘጠራጥር ኣይኮነን። ደሓር ከኣ ኣንጻር መላኺ ስርዓት ዝቃለስ ኩሉ፥ ዲሞክራሲያዊ ኣተሓሳስባ ኣለዎ ወይ ደጋፊ ዲሞክራሲ ማለት ኣይኮነን። ምኽንያቱ ምስቶም ዕንወትና፥ ፍልልያትናን ግርጭታትናን ዘጋድዱ እናተጓዓዝና፥ ብኣኦም ክንቅጽል እንከሎና ካብ “ንምስግጋር ካብ ምልኪ ናብ ዲሞክራሲ ክሳብ ክንደየናይ ንበቕዖ?” ዘብል ሕቶ ከልዕል ናይ ግድን እዩ።
ጉባኤ ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ኤርትራ ኣብ ሆላንድ ብዓወት ዛዚሙ፥
Written by ሽማግለ ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ሆላንድ
ጉባኤ ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ኤርትራ ኣብ ሆላንድ ብዓወት ዛዚሙ፥
ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ኤርትራ ኣብ ሆላንድ ፡ መዲብዎ ዝጸንሐ ጉባኤ ማሕበር ብዕለት 07-10-2017 ኣካይዱ። ኣቦ መንበር ማሕበር ፥ ናይ እንኳዕ ድሓን መጻኩም ቃል ድሕሪ ምሃቡ ፥ ንተሳተፍቲ ኣባላትን ፡ ከምኡ’ውን ነቶም ብቕቡል ምኽንያት ንጉባኤ ክመጽኡ ዘይጠዓሞም ኣባላትን ፥ ተደናገጽትን ብምዝካር፥ ነዚ ቅዱስ ናይ ግብረ-ሰናይ ማሕበር ሓቢርና ናይ ምድንፍዑን ምቕጻሉን ንምዝታይ ምምጻእኩም ብስም ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ሆላንድ ፥ ብዝያዳ’ውን ብስም እቶም ክንሕግዞም ዝግብኣና ናይ መደበር ከሰላ ኣካለ ጽጉማን ብምምስጋን ኣኼባ ከፊትዎ። ቀጺሉ ፡
ነጻ ማሕበር ናይ ኣካለ ጽጉማን ብምቛም ኣድማዕን ዓቢ ኣስተዋጽኦን ክህልዎ ፥ ኣብ ኤርትራውያን ከይተሓጽረ ናይ ዓለም ግብረ- ሰናይ ቆላሕታ ክረክብ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ስርዓት ዓቢ ዕንቅፋት ምዃኑ ኣስሚርሉ። ኣብዚ እዋን’ዚ ዋላ’ ኳ መላእ ህዝቢ ኤርትራ ስቓይን ናይ ሓሳረ መከራ ህይወት የሕልፍ እንተሎ ካብኡ ናብኡ ግን እቲ ንነጻነት ኤርትራ ዝሰንከለ ኣብ ስደትን ውሽጢ ሃገርን መዐቀኒ ዘይብሉ ሕሰም የሕልፍ ከምዘሎ ርዱእ ምዃኑ ኣስሚርሉ። ካብዚ መሪር ሓቂ ብምብጋስ ነቲ ብ 2002 ዝተወስደ ስጉምቲ ምቛም ነጻ ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ብመሪሕነት ሓውናን ብጻይናን ተስፋይ ተኽልዝጊን ከልኦት ብጾትን የመጉስን የመስግንን።
ቀጺሉ ኣቦ መንበር ማሕበር ሓፈሻዊ ሃለዋት ኣካለ-ስንኩላን መደበር ከሰላ፥ ብፍላይ ድማ ናይ ዝሓለፉ ዓመታት ማሕበርና ብወግዒ 2011 ካብ ዝምስረት ንዕብየት መሕበር ዝተገብሩ ጻዕርታትን ፥ ማሕበር ክገብሮም ዝጸንሐ ደገፋት ይኹን ንጥፈታት ከምኡ’ውን ኣብ ጉዕዞ ዘጋጠሙ ብድሆታን ብሰፊሑ ጻብጻቡ ድሕሪ ምቕራብ ፥ ገንዘባዊ ጸብጻብ ንምቕራብ ናብ ተሓዝ ገንዘብ ማሕበር ኣመሓላሊፍዎ። ተሓዝ ገንዘብ ማሕበር ብወገኑ ኣታውን ውጻእን ገንዘባዊ ጸብጻብ ማሕበር ብደቂቑን ብጽፈትን ድሕሪ ምሕባር ፥ ኣኼባ ናብ ኣባላት ንክበርህ ዝድለ ሕቶታትን ናይ ርእይቶታትን ምልውዋጥ ተመሓላሊፉ።
ኣኼበኛ ፡ ንዝቀረበሉ ጸብጻብ ሓፈሻዊ ሃለዋት ኣካለ ጽጉማን መደበር ከሰላን ፡ ብወገና ክንገብሮም ዝጸናሕና ደገፋት ይኹን ንጥፈታት ፡ጽፉፍን ብሩህን ምዃኑ ዕግበቱ ድሕሪ ምግላጽ ፡ ኣብ ናይ እንካን ሃባን ተደጋጋፊ ሓላፍነታዊ ልዙብ ርእይቶታት ተጸምደ። ገለ ንምጥቃስ ፥ ኣብ እነካይዶ ጐስጓስ ፥
- ብተበግሶን ዕላማን ናይ’ዚ ማሕበር ፡ ገለ ብፍላጥ ፡ ገለ ድማ ብዘይምፍላጥ፡ ብዙሓት ሰባት ስለዝደናገሩ ፡ እዚ ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ኤርትራ ፡ ካብ ዝዀነ ፖለቲካዊ ጸጊዕ ነጻ ፥ መኽሰብ ኣልቦ ናይ ግብረ ሰናይ ማሕበር ምዃኑ ምግላጽን ምቅላሕን ከምዘድሊን ፥ ብተወሳኺ ነፍሲ ወከፍ ኣባል ንድንፋዐ ማሕበር ፥ በብወገኑ ክጉስጉስን ኣባላት ክስሕብን ከምዘለዎ ርእዩ።
- ገንዘባዊ ዓቕሚ ማሕበር ንምድንፋዕ ፥ ካብ ግብረ ሰናይ ማሕበራትን ትካላትን ሓገዝ ክርከበሉ ዝኽእል መደባት ክንፍትሾ ከምዘሎና ተሓቢሩ። ብተወሳኺ እቲ ብወገና ክንገብሮ እንኽእል ናይ ድራር ዕድመ ብምድላው ወፈያታት ምሕታት ሓጋዚ መደብ ክቕጽል ከምዘለዎ ።
ብድሕሪዚ ምምራጽ ሓዳስ ኣካያዲት ሽማግለ ፡ ሓደ ካብቲ መደብ ስለዝነበረ፥ ብምልኡ ኣኼበኛ ፡ነታ ዝጸንሐት ሽማግለ ዝጐደላ ወሲኽካ ክትቅጽል ስለዝተሰማምዐ ፥ ሓሙሽተ ዝኣባላታ ኣካያዲት ሽማግለ ማሕበር ኣቚምና ። ናይዚ መዓልቲ’ዚ ኣኼባ ፍሉይ ዝገብሮ ፥ ነፍሲ ወከፍ ኣባል ብመሰረት ዕላማ ማሕበር ሓላፍነታውን ፡ ልዙብ ሃናጺ ዝደጋገፍ ርእይቶታቱን ንዕላማ ማሕበር ዘደንፍዕ ፥ ሞራል ዝህብ ምንባሩ ንኩሉ ኣባል ምስጋናን ሞጐስን ይግባእ።
በዚ ኣጋጣሚ’ዚ ንኩሉ ኣብ ሆላንድ ዝነብር ኒሕ ዘለዎ ኤርትራዊ ክንብሎ እንደሊ፥ ልእላውነትሃገርናብብዙሕመስዋእትንስንክልናንዝተረጋገጸን ፥ክቡርታሪኽናንሓበናንጥራይዘይኮነስ ፥ ክንዕቅቦንክንሕብሕቦንዘሎና ፥ ሃገራዊ ሓላፍነትን ፡ ግዴታንምዃኑ፡ኩሉኤርትራዊ ክፈልጦዝግባእሓቂእዩ። ንጀጋኑ ስውኣት ሞጐስ ፥ ንኣካለ ስንኩላን ምሕጋዝን ፥ ሃገራዊ ሓላፍነት ናይ ንፍሲ ወከፍ ዜጋ ምዃኑ ምዝኽኻር ዘድልዮ ኣይመስለና። ካብዚ ሓቂ ብምብጋስ ዓቕምና ዝፈቕዶ ምሕጋዝ ፥ ዝያዳ ንነብስና ናይ ሕልና ዕረፍቲ ስለዝህበና ፡ ነፍሲ ወከፍና ሃገራዊ ሓላፍነትና ዘቕስን ተግባር ከነሰንዮ ነማሕጽን።
ዘለለማዊ ዝኽሪ ንጀጋኑ ስዉኣትና !!
ክብርን ሞጐስን ንህዝቢ ኤርትራ !!
ሽማግለ ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ሆላንድ
Newly Elected EPDP Executive Team Drafts Action Tasks for the Year Ahead
Written by EPDP Information Office
Under the chairmanship of party head, Mr. Mengesteab Asmerom, the newly elected 9-person Executive Committee of the Eritrean People's Democratic Party (EPDP) met on Saturday, 7 October 2017, and finalized drafting action plans to be implemented by the offices in close conjunction with the rank-and-file of the party during the coming 12 months. The drafts, based on general guidelines given by the Central Council, will be put into effect as soon as they revised and approved by the Central Council.
This EC regular meeting was the first since the body was elected on 17 September by the 8th regular meeting of the Central Council. The EPDP elects/re-elects its executive body every 12 months.
The EC meeting also pinpoints the priority tasks for the party during the coming few months. These will include meetings for party members as well as the general public, and intensive contacts with political and civic organizations struggling for democratic change in Eritrea.
Likewise, the meeting explored developments affecting Eritrea and its people, both at home and abroad, and took conclusions on every issue it discussed. Among the issues considered at the meeting was the pointless babble of a minuscule group that pointlessly attempted to question the legitimate actions and decisions of the party leadership and described those futile attempts as irresponsible and devoid of any basis whatsoever.
At concluding its meeting the Executive Committee renewed its strong appeal on party members and friends of the party to redouble their efforts in promoting every aspect of EPDP's work plans for the common good.
ፈጻሚት ሽማግለ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ብ7 ጥቅምቲ 2017 ምዱብ ኣኼባኡ ኣካይዱ። ፈጻሚ ሽማግለ ኣብዚ ኣኼባኡ፡ ማእከላይ ባይቶ ሰዲህኤ ኣብዚ ቀረባ ኣብ ዘካየዶ ኣኼባኡ ዝተለሞም ዓበይቲ ጉዳያት መሰረት ብምግባር ብነፍስወከፍ ቤት ጽሕፈት ንዝቐረበ ዓመታዊ ንድፊ መደብ ዕዮ ብዝርዝር ተመልኪቱ። ድሕሪ ሰፊሕ ምይይጥ ከኣ ናይ ማእከላይ ባይቶ ርኢቶ ተወሲኽዎ ናይ መጻኢ ሓደ ዓመት ትልሚ ንክኸውን ተሰማሚዑ።
ኣብ ርእሲ’ዚ ፈጻሚት ሽማግለ ነቲ ዓመታዊ ትልሙ መስረት ብምግባር፡ ኣብ ቀጻሊ ኣርባዕተ ኣዋርሕ ዝያዳ ቆላሕታ ሂቡ ዝሰርሓሎም ጉዳያት ኣነጺሩ። ካብ’ቶም ቀዳምነት ሂቡ ክሰርሓሎም ዝወጠኖም ነጥብታት፡ ናይ ህዝብን ኣባላትን ኣኼባታት ምክያድ፣ ከምኡ’ውን፡ ምስ ተቓወምቲ ውድባት፡ ሰልፍታትን ማሕበራትን ኤርትራ ርክባት ምግባርን ዝብሉ ይርከብዎ።
ኣኼባ ኣብ መኽፈቲኡ ንህልዊ ኩነታት ሰዲህኤ፡ ንደንበ ተቓውሞን ኣብ ኤርትራ ብሓፈሻ ዘሎ ኩነታትን ካልኦት ከባቢያዊ ምዕባለታትን ዝምልከት ሓበሬታታት ተለዋዊጡ ኣብ ነፍስወከፎም ድማ ሚዛኑ ኣንቢሩ። በዚ መሰረት ኣብዚ ዝሓለፈ ኣዋርሕ ኣብ ልዕሊ ሕጋውነትን ቅዋማዊ ኣሰራርሓን ሰዲህኤ ክስንዘሩ ዝጸንሑ ፈተነታት መሰረት ዘየብሎምን ዘይሓላፍነታውያን ምንባሮም ኣመዝጊቡ።
ኣብ መወዳእታ ከኣ እዚ ኣብ መንጐ ክልተ ኣኼባታት ማእከላይ ባይቶ፡ ዝለዓለ ስልጣን ሰልፊ ዘለዎ ፈጻሚ ሽማግለ፡ ኣባላት ሰልፊ፡ ደለይቲ ፍትሕን ኣብ ለውጢ ረብሓ ዘለዎም ኤርትራውያንን ንመትከላት ሰዲህኤ ኣብ ምዕዋት ዘይተቖጠበ ጻዕሪ ከካይዱ ተማሕጺኑ።
ዶር ገብረ ገብረማርያም፣ ካብ ዝባን ሕጊውን ስለ ሕውነት፣ ነጋሪት ምፍንጫል ዘይኮነስ ነጋሪት ሓድነትን ስምረትን ክትድስቅ!
Written by መድሃኔ ሃብተዝጊ3ይ ክፋል:
ክቡር ዶር ገብረ ገብረማርያም «ልቦና ዝሕርሙን ውዕል ሓድነት ዝጠለመን መሪሕነት ሰደህኤ» ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእስቲ ኣስፊርካ ኣብ መርበብ ሓበረታ meskerem.net ወዘተ ዝሰቀልካዮ ጽሑፍካ፣ ነዚ ውጺእት 2ይ ጉባኤ ዝኾነ መሪሕነት ሰልፊ በዚ ካብ ደረጃኻ ኣዝዩ ለጠቕ ዝበለ ቃላት ድሕሪ ምግላጽካ፡ እዚ መሪሕነትዚ ኣብዚ እዋን'ዚ ገለ ውሑዳት ኣባላት ሰልፊ ህዝቢ ኤርትራ «ሰህኤ EPP» ዝነበሩ ሒዙ፣ ናይ "ምፍንጫል ኣዋጅ ኣዊጁ" ኣሎ ብምባል ንህዝቢ ከም ሓበረታ ኣቐሚጥካ፣ ደጋጊምካ'ውን ሕብርን ውቃጦን ወሲኽካ ትደጋግሞ ኣሎኻ።
ኣብ ናይ ሎሚ (3ይ ክፋል ጽሑፈይ)፡ «ልቦና» ዝብል ቃል እንታይ ምዃኑ ኣብ ዝውቱር ዕለታዊ ኣጠቃቅማ ሕብረተሰብ ኤርትራ ተመርኲሰ ብዝርድኣኒ ከብርህ ድሕሪ ምፍታን፣ ኣብ ጉዕዞ ናይ ድሕሪ 2ይ ጉባኤ ሰደህኤ ኣበየናይ ሸነ'ኽ እዩ ልቦና ኣንጸባሪቁ፣ ኣበየናይ ሸነኽከ ሕጽረት ልቦና ኣንጸባሪቁ፣ ብመርትዖ ኣሰንየ ክገልጽ ክፍትን እየ። ኣቀዲመ ግን ሓደ ቢሂል ኣቦታትና ንኣንበብቲ፣
እቲ ቀደም ዘመን ዕብየት ተክነሎጅን ኢንተርነትን ከምዚ ሎሚ ንርሕቀተ ኣጽናፍ ዓለምን ንስፍሓተ ኣድማስን ኮምቲሩ፣ ንገፋሕን ዓባይን መሬትና ኣብ ዓቐን ኩዕሶ እግሪ ከይመለሳ እንከሎ፡ ሕጽረት መራኸቢ ስለዝነበረ፣ ናይ ደቂ ሰባት ስሉጥ ርኽክብ ዳርጋ ኣይነበረን ክበሃል ይከኣል። ይትረፍስ ካብ ኤርትራ ናብ ካልእ ክፍለ ዓለማትን ሃገራትን ተነቊትካ፣ ካብ ከበሳ ናብ ቆላታት ኤርትራ ወይ'ውን በንጻሩ ካብ ቆላታት ኤርትራ ናብ ከበሳ ምስ እትግዕዝ፡ ዳርጋ ካብቲ ዝፈልጠካን እትፈልጦን ሕብረተ ሰብ ጠፊእካ ማለት እዩ። ኣብ ካልእ ሓድሽ፣ ብዛዕባ ድሕረ ባይታኻን ሓቀኛ መንነትካን ምስልኻን ዘይፈልጥ ሕብረተሰብ ኣቲኻ ፣ እንተ ደሊኻ ዋላ ዘይምስልኻ ሒዝካ ናይ ምንባር ተኽእሎ ነይሩ። እዚ ማለት ድኹም እንክንስኻ ሓያል ከምዝነበርካ፣ ድኻ ምንባርካ ተረሲዑ ሃብታም ከምዝነበርካ፣ በሃም እንክንስኻ ለባም ከምዝኾንካ፣ በቚባቚ እንክንስኻ ጅግና ከምዝነበርካ፣ ሓሳውን መላኽዕን እንክንስኻ ከም ቅኑዕን ሓቀኛን ተመሲልካ፣ ናይ ምንባር ኣኻእሎ ነይሩ። ምእንቲ ምንታይሲ፣ ኣብቲ ሓዲሽ ሕብረተሰብ፣ እዋ ንስኻ ደኣ ከምዚ እንዲኻ፣ እፈልጠካንድየ ዝብል ሰብ ስለዘይብልካ። ንክውንነት ናይዚ ንምግላጽ ድማ እቶም ምንጭን መሰረትን ናይ ኩሉ ልቦናናን ኩሉ ክቡር ባህልታትናን ዝኾኑ ኣቦታትና፣ ነዚ ኩነት’ዚ «ርሑቅ ዓድስ መሐሰዊ» ብዝብል ምስላ ገሊጾሞ ይርከቡ።
ዕብየት ተክኖሎጅን ኣገልግሎት ኢንተርነትን ግን ንዓለምና ዋላ ኣጽቢቡ፣ ኣብ ትሕቲ ቁጽጽር ወዲ ሰብ የእትዋ ኣምበር፣ እዚ ጸጋታትዚ ብስነ ምግባር ዝጎደሎምን፣ ሳዕቤን ናይ ስርሖም ንሕብረተ ሰብ ብግቡእ ዘይርድኦም ወይ ዘይዓጦምን ክውነን፣ ተጠቃምነት ክረክብ እንከሎን ግን፣ ንዓለምና ኣብ ክንዲ ዘጽብባ ዝያዳ የግፍሓ። ሓደ ህንዳዊ ናይ ስነ ፖለቲካ (political science) መምህር ብ1994 ኣብ ዩኒቨርሲቲ ኣስመራ ይምህር ኣብ ዝነበረ ሰዓት፡ ተመሃርቱ ንዝነበርና፣ ገለ ልቦናን ስነ ምግባርን ዝጎደሎም መራሕቲ ሃገራት ከም በዓል መራሒ ናይ ሊብያ ነበር ሙዓመር ኣልቀዛፊ ኢሉ ከም ኣብነት ብምጥቃስ፣ ዋላ ንሓንቲ መዓልቲ እውን ትኹን ኑኲሊየራዊ ኣጽዋር ናይ ምውናን ዕድል እንተዝረኽቡ፣ ሳዕቤኑ ኣብ ሊዕሊ ኣህዛብ ዓለም ከይገደሶም፣ ዋላ ንዓኦም እውን ከምዝልክሞም ከይፈለጡ፣ ብቀንጠብጠብ ንፈተነ መፈንጀርዎ እሞ፣ መወዳእታ ዓለም ምበጻሕና ኢሉ እንክምህረና ይዝከረኒ። ሓያለይ ኣመሓደርትን ተጠቀምትን ናይዚ ናይ ተክኖሎጂ ጸጋታት ንሕብረተሰብ ብዝእክብን፣ ዝጥርንፍን፣ ዝምህርን፣ ዝሃንጽን፣ ዘማዕብልን፣ ዝእርምን ኣገባብን ሓላፍነትን ኣብ ክንዲ ዝጥቀሙሉ፣ ሳዕቤኑ ብዘየገስ ከም ዘይገሃስ መሰሎም ገሮም ብምውሳድ፣ ዝደለይዎ ክብሉን፣ ክጽሕፉን፣ ክሕስዉን፣ ክውንጅሉን፣ ከጸልሙን ይረከቡ። ኣብ ዝተፈላለዩ መርበብ ሓበረታ ዝስቀሉ ጽሑፋትን፣ ምሸት ምሸት ኣብ ዝተፈላለየ ናይ ፓልቶክ ሩማት ከም ሓበረታን ኣስተምህሮን ዝምደሩ መደረታትን ብትሕዝቶኡን ሳዕቤኑን ምዝን ምስ እተብሎ፣ ኣብየት! እዚ ተክኖሎጅን ኢንተርነትን ንዓና ንኤርትራውያንሲ እምበርዶ ከቀራርበናን ከቃድወናን እዩ፣ ኣብ ምባል የብጽሓካ። ገሊኦም ኣልዕል ኣቢሎም ዘይነበርዎን ዘይወዓልዎን ዋና መሰኻኽር ናይ ታሪኽ ኮይኖም፣ ኩስቶ ንኹስቶ ቀተለ፣ ኩስቶ ከምዚ ዓይነት ገበናት ፈጸመ፣ ወዘተ እንዳበሉ ሓቅነቱን ሓሶትን ዘይተረጋገጸ፣ ኣብ መደበር ፖሊስን ኣብያተ ፍርድን ክዝረብ ንዘለዎ፣ ሓታቲ ስለዘይብሎም፣ ያኢይሲ ጣቋ ዘለዎ ትምህርትን ኣገዳሲ ሓበራታን ተቆጺሩስ፣ መማሰይን መማጎትን ይኸውን። ገለ ካልኦት እውን ነዚ ዕድልዚ ተጠቂሞም፣ ንነፍሶም ካብ ሓቀኛ ክውንነት ኣርሒቁም፣ ከም ኣወንታውያን ገሮም ብምግላጽ፣ ንኻልኦት ግን ኣብ ምንእኣስን ምጽላምን ምጥቃንን ይጥቀሙሉ። ዓገብ ዝድልዮ ጉዳይ እንዳበልኩ ኣብ ትንተናይ ክሰግር።
ትርጉም ልቦና ካብ ዝውቱር ኣጠቃቅማ ሕብረተሰብና
ለባም እዩ/ያ ዝብል ኣገላልጻ ሕብረተሰብና መዓልታዊ ዝጥቀመሉ ዝውቱር ቃል ኮይኑ፣ መዐቀኒ ወይ ገላጺ ናይ ኣወንታዊ ባህርያት ናይቲ ተገላጺ ኣካል ዝሕብር ቃል እዩ። እንታይ ዓይነት ውልቀ ጸጋታት/ባህርያት እዮምከ ኣብቲ ተገላጺ ሰብ ኣንጸባሪቆም ለባም እዩ/ያ ከብሊ ዝኽእሉ? ኣብ ባህሊ ህብረተሰብና እምበኣር ትዕግስቲ፣ ተጸዋርነት፣ ትሕትና፣ ልግሲ፣ ሓልዮት፣ ሰፊሕ ጠመተ፣ ሓላፍነት ምውሳድ፣ ተበጃውነት፣ ጥንቃቀ፣ ካብቶም ንሓደ ሰብ ለባም እዩ/ያ ከብልዎ ዝኽእሉ ረቋሒታት ኣዮም። በንጻሩ ኣብ ጉድለት ናይዞም ጸጋታት እዚኣቶም ዕቡይ፣ ህንዱድ ዘሪጋ፣ ኣጭበርባሪ፣ ሁከተኛ፣ ዓሻ፣ ስሱዕ፣ ተንኮለኛ ዝብልን ካልእን ኣሉታዊ መግለጺታትውን ይርከብ።
ጭብጥታት ልቦና ኣብ ቃልሳዊ ጉዕዞ ሰደህኤ ካብ 2ይ ጉባኤ ኣትሒዝካ፣
1ይ መርትዖ፣
ንስኻን እቶም ኣለዉኒ ኢልካ እትእውጆምን እትሕለቐሎም ኣባላትን ኣካላዊ ኣኼባ ብምክያድ፣ ካብ ሓው መስፍን ሓጎስ ”ኩነታት ዓቅምኹም ገምጊምኩም፣ ዓቅምኹም ዘፍቅደልኩም እንተኾይኑ፣ ኣብ ናይ ዞባ ኣኼባ/ጉባኤ ገጢምኩም በድህዎ፣ ዓቅምኹም ዘየፍቅደልኩም እንተኾይኑ ግን ከይቀደሙኹም ቀዲምኩሞም ናይ ምፍንጫል ስጉምቲ ውሰዱ” ዝብል መርዛም ፖለቲካ ሰንቂ ሰንቂኹም ምስ ተበገስኩም፣ ንስኻ እትውጅሆም 5 ኣባላት መሪሕነት ዞባ ሰሜን ኣመሪካ ጸላም ተኸዲኖም ምስጢራዊ ኣኼባታት ከምዘካየዱን፡ ኣብኡ እንታይ እንታይ ከምዘተበሃሃሉን፡ እንታይ ከምዝገበሩ ሰልፊ በጺሕዎ ኢዩ። ኣብ ዘይርቱዕ ኣኼባታትኩም ኣነዋርን ኣጸያፍን ምስ ዕድመኹምን ትምህርትኹምን ዘይከይድ ቋንቋኹም ከይተረፈዩ ተሰኒዱ ኣሎ። መሪሕነት ሰልፊ ዝኣክል ጭብጥታትን መርትዕን ሒዙ እንከሎ፣ ብውልቂ ኮነ ብሓባር ኣንጻርኩም ክሕንሕን ኣይተረኽበን። ኣብ ክንድኡ ንፍልልያትና ብመሰረት ናይቲ ኣብ ጉባኤታትና ሓቢርና ዘጽደቅናዮ ቁዋም ሰልፍና ክንፍትሖ እንተኺኢልና ጽቡቅ፣ እንተዘይኮይኑ ግን ፍልልያትና ተቀቢልና፣ ተከባቢርና ክንነብርን ክንቃለስን እውን ተኽእሎ ኣሎኳዩ ኢሉ እዩ ደምዲምዎ።
እሞ ሓው ዶር ገብረ ገብረማርያም ንሓድነት ሰልፍን ንረብሓ ህዝብን ክብል ክንደይ ናብ ህዝቢ ዘይሓለፈ ጉድ ተጻዊሩ ንዝኸይድ መሪሕነት ክብረት ከሊኣካ፡ ንመርዛምን ናይ መለኽትን ጒዕዞ ሓውና መስፍን ሓጎስ ከተኽብርን ኣፈኛኡ ክትከውንን ምጽዓርካ ይገርመኒሎ።
ክቡራት ኣንበብቲ፡ ጊዜና ብኸንቱ ከነሕልፍ ኣይምተደልየን። ግን ከኣ ነቲ ጌጋ ሓበረታታት ሓውና ዶር ገብረ ሕልፍ ሕልፍ ኢልካ ዓገብ ምባሉ ኣድዪ ኢዩ ኮይኑ ተራእዩኒ። ክሳብ ብተወሳኺ መርዖታት ዝመጸኩም ደሓን ቀንዩ።
መድሃኔ ሃብተዝጊ
ኖርወይ፣ ኦስሎ
More...
ምስሉይነት 2017
Radio Demtsi Harnnet Kassel 05.10.2017
Written by Demtsi Harnnet Kassel
ኣብ ከተማ ሎንዶን ዓባይ ብሪጣንያ ዝርከብ ጉጅለ ሰ.ዲ.ህ.ኤ ወርሓዊ ኣኼባኡ ኣካይዱ
Written by ሽማግለ ጨንፈር
ኣብ ዓባይ ብሪጣንያ ከተማ ሎንዶን ዝርከአብ ጉጅለ ሰዲህኤ፡ ትማሊ ረቡዕ 05/10/2017 ወርሓዊ ኣኼባኡ ኣካይዱ። ኣብቲ ኣኼባ ኣቦ መምበር ጨንፈር ተረኺቡ፡ ንተሳተፍቲ ኣኼባ ዝኾኑ ኣባላት ንተሳትፎኣኦም ኣሞጉሱ። ካብ ዝበኾሩ ኣባላት፤ ክልተ ኣባላት ብርዱእን ቅቡልን ምኽንያታት ክኾኑ ኣንከለዉ፡ እቶም ካልኦት ግን ዘቕረብዎ ምኽንያትን ሓበሬታን እውን ስለዘይነበሮም ብሓባር ክረኣኤ ዘለዎ ጉዳይ ምዃኑ ድሕሪ ምሕባር፣ ዝተታሕዩ ኣጀንዳታት ኣኼባ ብምዝርዛር‘ዩ ከፊትዎ።
ኣኼበኛ ነቶም ኮንፈረንስ ሰልፊ ኣብ ውርሒ ሰለስተ ናይዚ ዓመት እዚ ዘረጋገጾም ዕማማትን መደባትን ደጋጊሙ’ውን ከስተብህለሎም ዝጸንሐን፡ ንቅዋማውን ሕጋውን ቅርጻ ሰልፊ ክፈታተኑ ዝኸረሙ ወስታታት ብጽንዓት ደጊሙ ወጊድ ኢሉዎም።
ኣባላት እዋናዊ ሓበሬታታት ብፍላይ ኣብ ወሽጣዊ ንጥፈታታት ሰልፍናን ደምበ ተቓውሞን እንካን ሃባን ብዝመልኦ ኣስፊሖም ተመያይጦሙሉ።
ኣኼባ ጉጅለ ብሓፈሻኡ ንጨንፈርና ዘጋጥሙዎ ሕጽረታትን ድኻማትን ኣሪሙ ስፍሕ ዝበለ ዕማማት ከዐውት ተር ኣቢሉ መደባቱ ብምስራዕ‘ዩ ኣኼብኡ ደምዲሙ።
ዓወት ንደላይ ፍትሒ ብሓፈሻ፤ ንስሩዕ ቃልዲ ድማ ብፍላይ
ዝኽርን ሞጎስን ንስዉኣትና
ዓመታዊ ጉባኤ ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ኤርትራውያን ጨንፈር ሽወደን ብዓወት ተዛዚሙ።
Written by ወኪል ድምጺ ሓርነት
ብዕለት 30 መስከረም 2017 ዓመታዊ ጉባኤ ማሕበር ኣካለጽጉማን ኤርትራ ጨንፈር ሽወደን፡ ብተሳታፍነት ላዕለዎት ኣባላትን፡ ኣቦ ወንበራት ጨናፈር ሰዲህኤን፡ ሓያሎ ገዳይም ተጋደልቲ ተሓኤነበርን፡ ብዙሓት ደልይቲ ለውጢ ህርኩታት መንእሰያትን ዝተሳተፍዎ ኣብ ከተማ ስቶኮልም ብዓወት ተዛዝሙ። ጉባኤ ብኣደ ወንበር ማሕበር ወ/ሮ ኣልጋነሽ ኢሳቅ ተኸፊቱ፡ ልክዕ ህልዊ ኩነታት ጽጉማን ኣሕዋት ኣብ መደበር ከሰላ ገሊጻ ።
ተወሳኺ ኣባላት ቦርድ ናይቲ ማሕበርዝኾኑ፡ ሓው ጸሃየ ቀለታን ሓውቲ ገርጊስ ነጋሽን ጨንፈር ሽወደን ንማሕበር ኣካለ ጽጉማን ብፍላይዘበርከቶ ኣገዳሲ ሓልዮትን ተወፋይነትን ብዝርዝር ሓቢሮም። ቀጺሉ ተሓዝ ገንዘብ ሓው ዑቅባሚካኤል ተስፋጽዮን ብጠቅላላ ተቋጻጻሪ ዝተረጋገጸ ጸብጻብ ኣቅረበ። ስዒቡ ኣብ ምምራሕ ዝጸንሐት ሽማገለከተካይዶ ብዝጸንሐት ዕዉት ስራሕ፡ ንዓመተ 2017 2018 እውን ዝነበረት ምምሕዳር ሽማግለ ንክትቅጽል ብግባኤኛታት ንዝቐረበላ ሕቶ፡ ብተወፋይነት ስለዝተቐበለቶ ብሙሉእ ጉባእተኛ ድማ ምስጋና ቀሪቡላ።
ብድሕሪኡ በተን ዘይሕለላ ዉፉያት ክልተ ዋዕሮታት ኣልጋነሽን ገርጊስን ዝተዳለወ ሙቁር መግብን ቅጫን እናተኣንገደ፡ ብሓቂ ብዘደንቅ ሙዉቅ ሃብታም ምሽት ናይ ልዝብ ኣስተምህሮን ክትዕን ኣብ ብህልዊኩነታት ሃገርናን ህዝብና ክሳብ ሰዓት 22.00 ከም ዘምሰየ ወኪል ድምጺ ሓርነት ካብ ስቶኮልም ሓቢሩ።
