ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ  

ዞባ ቀይሕ ባሕርን ምብራቕ ኣፍሪቃን፡ ኣዝዩ ክሳዳውን ተበሃግን ምዃኑ ርዱእ እዩ። ከምቲ “መልክዐኛ ኣበረኛ” ዝበሃል ከኣ ናይ ብዙሓት ቀልቢ ስለ ዝስሕብ ናይ ስግኣት ከባቢ ካብ ምዃን ዓዲ ኣይወዓለን። ብሰንክዚ ኩሉ ግዜ ካብ ናይ ሓያላት ጠመተ ናጻ ኮይኑ ዘይፈልጥ ከባብያዊ ተሃዋስነት ኤርትራን ህዝባን እውን ግዳይ ክኾኑ ጸኒሖም እዮም። ብፍላይ ከም ጉጅለ ህግዲፍ ኣብ ዝኣመሰለ ጉዳይ ህዝቢ ዘይጉዳዩ ተጣላዒ  ኣብ ዝወደቐትሉ እቲ ተጽዕኖ ቀሊል ከምዘይኮነ ንዕዘቦ ዘለና እዩ።

ኣብዚ ዞባ ኣብ ሓደ ኩርናዕ ዘጋጥም ምዕባለ፡ ኣብኡ ተደሪቱ ዝተርፍ ዘይኮነ፡ ቀልጢፉ እዩ ዝልሕም። ከምኡ ብምዃኑ እዩ ከኣ “ጸገምን ሻቕሎትን ዘይፍለዮ ተበሃጊ ከባቢ” ዝበሃል። በብግዜኡ ኣብ የመን፡ ሶማልያ፡ ሱዳን፡ ኢትዮጵያን ደቡብ ሱዳንን ከጋጥሙ ዝጸንሑ ምዕባለታት ክሳብ ክንደይ ኣብ ሕድሕዶም ክለሓሙ ከም ዝጸንሑ ምዝካየር ኣገዳሲ እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ከኣ እነሆ ዝተፈላለዩ ሓደስቲ ምዕባለታት ይረኣዩ።

እቲ ኣብ ኢትዮጵያ ኣብ ዝሓለፈ ዝያዳ 2ተ ዓመታት ክሕቆን ዝጸንሐ ፖለቲካውን ሕገ-መንግስታውን ምስሕሓብ ናብ ውግእ እንተ ማዕቢሉ ኣብታ ሃገር ጥራይ ከምዘይድረት ኣብ ግምት ብዙሓት ዝጸንሐ እዩ። ኤርትራኳ ብሰንኪ ሻራውን ዘይሓላፍነታውን ኣተሓሕዛ ኢሳያስ ኣካልቲ ኣብ ኢትዮጵያ ክባራዕ ዝኽእል ውግእ ከም እትኸወን ኣቐዲሙ ዝተፈልጠ ነይሩ። እቲ ክፍራሕ ዝጸንሐ ውግእ ኣብ መንጎ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልላዊ መንግስቲ ትግራይን ተጀሚሩ ጋና 2ተ ኣዋርሕኳ ከይመለኦ፡ ምስኡ ዝምድና ዘለዎም ዝመስሉ ዞባዊ ምዕባለታት ይቀላቐሉ ኣለዉ። ነዚ ውግእ ስዒቡ ዝቀላቐል ዘሎ ኣሰላልፋ፡ ምስቲ ኣቐዲሙ ኣብ ጉዳይ ምህናጽ ናይ ኢትዮጵያ ዓብይ ኣግእዞ ዲጋ ዝጸንሐ ኣሰላልፋ ዝምድና ዘለዎ እዩ ዝመስል።

ነቲ ኣሰላልፋ ቁሩብ ንድሕሪት ምልስ ኢልና እንተረኣናዮ፡ ኣብዚ ቀረባና፡ ናይ ህግዲፍን ናይ ህወሓትን  ንሓንሳብ ብምቅርራብን ክቱር ፍቕርን፡ ንሓንሳብ ከኣ ብምርሕሓቕን ክቱር ጽልእን ክጐዓዝ ጸኒሑ፡ ሎሚ ኣብ ዝበለሐ ተጻራሪ ብርኪ ይርከብ። ካብዚ ቀረባ ግዜ ዝጀመረ ናይ ኢሳያስ ኣፈወርቂ  ህግዲፍን ናይ ዶ/ር ኣብ ኣሕመድ ሰልፊ ብልጽግናን ዝምድና ከኣ እነሆ ኣብ ኣዝዩ ጥቡቕ ዝምድና በጺሑ ኣሎ። ናይዞም ጥቡቕ ዝምድና ፈጢሮም ዘለዉ ኣካላት ቀንዲ ተልእኮ ከካብ ናትካ ሒሳብ ነቒልካ ብሓባር ንህወሓት ምውቃዕ ምዃኑ ናይ ብዙሓት ግምት ነይሩ ብግብሪ ከኣ ተራእዩ። ትጽቢቶም ብመንጽርቲ ኣብ ባይታ ዘሎ ህልዊ ኩነታት ክሳብ ክንደይ ሰሚርሎም ከኣ ኣብ መጻኢ ዝረአ እዩ።

ካብዚ ፍንትት ኢልና፡ ወያ ኣብ ጉዳይ ዲጋ ኣባይ ንሓንሳብ ናብ ኢትዮጵያ ትቐርብ ንሓንሳብ ድማ ካብ ኢትዮጵያ ትርሕቕ ዝነበረት ሱዳን ድሕሪ ውግእ ኣብ ትግራይ ምጅማሩ “ኢትዮጵያ ኣብ መንጎ ሰለስቲአን ሃገራት ኣገዳዲ ስምምዕ ከይተፈረመ፡ ኣብ ቀጻሊ ክረምቲ ኣብቲ ዲጋ ማይ ከተዕቁር ኣይትኽእልን እያ።” ዝብል መግለጺ ኣውጺኣ ናብ ግብጺ ተጸጊዓ። ሳዑድ ዓረብያ ከኣ “ኣብ ጉዳይ ዲጋ ኣባይ ኣብ ጐኒ ረብሓ ሱዳንን ግብጽን እየ ዝስለፍ” ኢላ። ከም ኣካል ናይዚ ኣብ ጉዳይ ዲጋ ኣባይ ዝተራእየ ኣሰላልፋ ብዝመስል፡ ቅድሚ ወርሒ ሱዳንን ግብጽን ኣብ መሬት ሱዳን ናይ ሓባር ወተሃደራዊ ልምምድ ኣካይደን። ኣብዚ ሰሙን እዚ ከኣ ኣብ መንጐ ኢትዮጵያን ሱዳንን ካብቲ ናይ ቅድሚ ሕጂ ናይ ሓረስቶት ጠርበሽበሽ ልዕል ብዝበለ ኣብ ዘራኽበን ዶባት ተጋጭየን ኣብ ሕድሕደን ይካሰሳ ኣለዋ። ኣብ መንጐ ግብጽን ደቡብ ሱዳንን ክብ ለጠቕ ክብል ዝጸንሐ ብናይ ሓባር ወተሃደራዊ መደበር ኣብ ደቡብ ሱዳን ዝተሰነየ ዝምድና፡ ዝበራበር ዘሎ እዩ ዝመስል። ኣብ መንጎ ሶማልያን ኬንያን ዘሎ ሓዞትሰዶ እውን ምስዚ ዞባዊ  ወጥሪ ዝድመር እዩ።

ኢሳያስ ምስ ብልጽግና ኮይኑ ንህወሓት ምስ ወገአ፡ እሞ እዚ ዝረአ ዘሎ ኣሰላልፋ እንተደኣ ተወጢሩ፡ ምስ ሓዲኡ ናይ ምውጋን ግድነት ክህልዎ እዩ። ካብዚ ስግኣት ንምድሓንን ናይኩሉ ፈታዊ ኮይንካ ናይ ምቕጻል  ህርፋን ከም ዘለዎ ዘመላኽት ዘሎ ከኣ ይመስል። ኣብዚ ቀረባ እዋን ንሓንሳብ ልኡኻቱ ናብ ሱዳን ክሰድድ፡ ንሓንሳብ ድማ ካብ ሳዑድ ዓረብያ ልኡካት ክቕበል ተዓዚብናዮ። ኣቐድም ኣቢሉ ባዕሉ ናብ ኢትዮጵያ፡ ግብጽን ሱዳንን ገሹ ምንባሩ እውን ካብዚ ፈሊኻ ዝረአ ኣይኮነን።  ስለዚ ኢሳያስ ከምዚ ዝገብር ዘሎ ብሓቂ ናይ ምትዕራቕ ጽቡቕ ድሌት ሃልይዎ ዘይኮነ፡ ምስ መን ከም ዘሻሩን ካብ መን ዝያዳ ከም ዝጥቀምን ንምውሳን ክጋጥሞ ካብ ዝኽል ጸገም ንምውጻእ እዩ።

እቲ ኩነታት ኣብ ክንዲ ብምስምማዕ ዝውዳእ፡ ብኣንጻሩ እንተ ከሪሩ እሞ፡ እቲ ኣብ ጉዳይ ኣባይ  ኣቐዲሙ ዝተራእየን ሕጂ እውን ኣብዚ ውግእ ዝንጸባረቕ ዘሎን ኣሰላልፋ እንተደኣ ቀጺሉ፡ ኢሳያስ ምስ መን ከም ዝውግን ክውስን ክግደድ እዩ። ኢሳያስ ኣብዚ ጉዳይ ንምውሳን ዝምርኮሰሉ ከም ኣመሉ ጅባኡ ዝመልኣሉን ዝገዘፈ ሃንዛ ኣሕቂፉ ዕድመ ስልጣኑ ዘናወሓሉን ሸነኽ ከም ዝብህግ ፍሉጥ እዩ።  ተመኩሮ ተበላጺ ሕዝግድፉ  እንተርኣና፡ ካልእ ገዲፍካ ምስ ሱዳን ክንደይ ግዜ ከም ዝተበኣሰን ክንደይ ግዜ ከም ዝተዓርቀን ምዝካር እኹል እዩ።

 ኢሳያስ ምስ ኢትዮጵያዊ ሰልፊ ብልጽግና ናይ ምዝማዱ ቀዳማይ ዕማም ረብሓ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ግምት ዘየእተወ፡ ንህወሓት ወቒዕካ ሕነ ምፍዳይ ምንባሩ ብግብሪ ተራእዩ እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ዝሰርሓሉ ዘሎ፡ ማእከላይ ነጥቢ ፖሊሲ ዝምድና’ውን  ነገራዊ ረብሓ ምርካብ፡ ኣብ ኤርትራ ናይ ዘጋጥሞ ፖለቲካዊ ሕቶታት ኣቕጣጫ ምስሓትን ኣገዳሲ ባእታ ናይዚ ከባቢ ኮይንካ ናይ ምቕራብ ህርፋንን እዩ። ነዚ ሽውሃቱ የማለኣለይ ኢሉ ኣብ ዝሐለፉ ክልተ ዓመትን ፈረቓን ሒዝዎ ዝጸንሐ መንግዲ ደጋጊሙ ከም ዝነገረና፡ ንኤርትራ ነቲ ብደምን ኣዕጽምትን ሰማእታታ ዝተነድቀ ልኡላውነታ ግሂሱ ናብ ኢትዮጵያ ምርካብ እዩ። ምስዚ ዝረአ ዘሎ ምዕባለታት’ውን ካብዚ ዝኣተዎ መጻወዲያ ኣይክወጽእን እዩ። ምስዚ ኩሉ ህርፋኑ ግና፡ ዋላኳ ቀዳማይ ሚኒስተር ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ኣብ ፓርላማኡ “በዓል ውዕለትና” ኢሉ እንተነኣዶ፡ ኣብ ዘራጊ ባህርያቱ ብዝሓደሮም ስግኣትን ስኽፍታን፡ ንህግዲፍን መራሒኡን ካብ ዝርዝር ጸላእቶም ሃገራትን መራሕትን ዘየውጽእዎም ኢትዮጵያውያን ፖለቲከኛታት ብዙሓት እዮም።

DECEMBER 20, 2020 MARTIN PLAUT ETHIOPIA, NEWS

It is hard to think of a more difficult background to today’s extraordinary IGAD summit in Djibouti.

These are just some of the critical issues that they confront:

• Somalia’s government accused Kenya of arming local militia to attack its forces on the border, just days after severing diplomatic ties with its neighbor. The alleged steps can “undermine general security of the Horn of Africa region,” Somalia’s Ministry of Information said in a statement posted to its Twitter account on Saturday.  This came shortly after Kenya announced that it would open a consulate in Somaliland – a move that infuriated the authorities in Mogadishu.
• The war in Tigray is raging on, with consequences across the region. Eritrea, whose troops are fighting alongside Ethiopian federal forces in an attempt to crush the Tigrayans is not at the IGAD summit. Ethiopian forces have been withdrawn from Somalia, to participate in the Tigray war, leaving the Somali government even more fragile.
• Rashid Abdi, one of the most well-informed commentators on the Horn, argues that the next development could be the arrival of Eritrean forces in Somalia to help Prime Minister Farmajo.
• The clashes on the Sudanese-Ethiopian border over the Al Fashaga triangle.  This erupted after Ethiopian troops and Amhara militia withdrew from the area after the start of the Tigray war on 4 November.  There has already been a meeting between Prime Ministers Abiy and Hamdock in Djibouti – although it is not clear what this has achieved.
• While these issues are critical, others plague the citizens of the Horn – including the problem of Covid and desert locusts. These problems were highlighted by the EU High Representative, but one has to ask oneself whether these issues will be a priority for leaders with so many political crises on their plates.

DECEMBER 20, 2020 ERITREA HUB ETHIOPIA, NEWS

The UNHCR camps at Adi Harush and Mai Ayni are still insecure, with no police, guards or soldiers protecting them.  No humanitarian NGOs are currently present either.

Soap and other sanitary items are lacking.

There are no medical supplies or support. Malaria has become a serious problem at both camps, with no treatment available.

The camp residents are charged by a local mill to grind it, but they report that they have no money to pay for the service.

Many of the refugees are feeling in great distress.

The situation in the refugee camps at Shimelba and Hitsats is still unknown.

Adi Harush is estimated to house about 14,000 people now, but that number cannot be confirmed under current conditions. It housed over 32,000 refugees at the end of October.

[Information as per Saturday evening. UNHCR data from October 2020 below]

 

ሬድዮ ድምጺ ሓርነት

ዕዙዙ ዝኽሪ ናይ ፍትውቲ ሃገርና ዝኽሰረቶም ሓርበኛታት ተቃለስቲ ተጋደላይ ስዉእ ስዩም ዑ/ሚካኤል ሓረስታይ ብ17 ታሕሳስ 2005 ዝተሰዋኣላ መዓልቲ ንመበል 15 ዓመታት ተዘኪራ ዊዒላ። ራዲዮ ድምጺ ሓርነት እውን ነዛ ጸላም መዓልቲ ከም ኩሎም ህልዋት ተቃለስቲ ንዝለዓለ ክብሪ እናዘከርናያ ንዕላማታትን ንቁሕ ራኢ ብጻይ ስዩም ኣምነ መሰረት ብምግባር ንምትግባሮም ቃልስና ነሕድሰላ ምዃና ንገልጽ። ብዝያዳን ብፍሉይን ብቀረባን ብሓባር ዝተቃለስናዮ ክዝክር ከሎኹ ዝስምዓኒ መሪር ሓዘን፡ ክርስዖ ዘይክእል ሓያል ታሪካዊ ተረኽቦታት ገለ 3ተ ክጠቅስ።

ድሕሪ እቲ ብዕዉትን መስተንክርን ስሪሒት ምዑታት ተጋደልቲ ፈዳይን ተሓኤ ሓራ ምውጻእ እሱራት ሰንበልን ዓዲ ኳላን ኣነ ካብቶም 7 ተባዓት ብጾት ናይ ሰምበል ናይ 12 የካቲት 1975 ድሕሪ ቀትሪ ሰዓት ሓደ ኣብ ገዛይ ባርጂማ ተራኺብና ንነብሰሄር ሻምበል ወልደሃይማኖት ኣምጺእና ጅግና ስዉእ ኣብርሃም ተኽለ መደብን ኣገባብን ሓቢሩ ኣፈረሞ ስድራቤቱ ከኣ ምሳና ኣብ ዉሑስ ቦታ ከምዘሎዉ ሓበሮ።  ነቶም 6 ተጋደልቲ ናይ ፖሊስ ዶጋና ክዳውንቲ ተኸዲኖም ሓጺር ልምምድ ተዋህቦም። 17፡30 ኣብ ኣፍደገ ሰንበል ቤት ማእሰርቲ 6ቲኦም ሓደ ዓቢ ጀንቢል ፍሩታ ዝተሸፈነ 5ተ ተዓጻፊ ካላሽን ሒዞም ሻምበል ተቀቢሉ ከእትዎም ውዲእና፡ ኣነን ተኽለ ማርናዮን ኣብቲ ጀራዲን ክንቅበል ተረዳዳእና። ብዘይ ክሳራን መስዋእትን ሙሉእ ንብረት ሰነዳት ቤት ማእሰርትን ንዘይክእልሉን ኣብ ማኪና ጺዒና ሓደ ናይ ሓንጎል ጸገም ዝነበሮ መንደቅ ይስቀል ይውርድ ኣብ ቤት ማእሰርቲ ገዲፊናዮ ሃዘጋ ኣቶና።

ምስ ብ/ስዩም ንመጀርታ ገጽገጽ ኣብ ሃዘጋ ተራኺብና። ኣብ 1976 ኣብ ጉባኤ ጠቅላል ማሕበር ሰራሕተኛታት ጠቅላል ሰክረታርያ ተመሪጸ። ብ/ስዩም ከኣ ኣቦ ወንበር ማሕበር ሓረስቶ ኣብ ሓራ ከተማ መንደፈራ ጉባኤ ማሕበር ሓረስቶት ዝተመርጸሉ ኣነ ሰክረትርያ ናይቲ ጉባኤ ዝነበርኩሉ ካልኣይ ርክብና ኮነ። ጸኒሕና ድሕሪ ስምምዕ ካርቱም 1977 ናይ ስምረት ሽማገለ ምስ ህዝባዊ ግንባር ህዝባውያን ማሕበራት ተሓኤ 8 ዝኣባላት ስዩምን ተወልደን ካብ ሓረስቶት፡ ኣነን መሓመድ ሸክን ካብ ማሕበር ሰራሕተኛታት፡ ስዉእቲ ኣድሓነት ዓንዱን ኤልሳ መስፍንን ካብ ማሕበር ደቂ ኣንስትዮ፡ ሓይለኣብ ዓንዱን ገረዝጌር ኤልያስን ካብ መንእሰይ ተመሪጽና። ካብ ህዝባዊ ግንባር ከኣ ስብሓት ኤፍረም፡ ኣማኔል ዑቅባይን ሙሳ ረባዕን ኣብ መዓስክር ህግሓኤ ንዘተ ተራኺብና። ኣብ ቀዳማይ መዓልቲ ሃይለ ድሩዕ ተቀቢሉ ሻሂን ቁርስን ተቀረበ። ቁርሲ ብፊኖ ዝተሰርሔ 2 ሕምባሻ መን ይቁረሶ ተባህለ። ድሩዕ ንስዉእ ስዩም ጋሻ ንስኻ ቁረሶ ኢሉ የቕርበርሉ ስዉእ ስዩም ንወየን ሕንባሻታት ጎቦ ጎበኤን ቆሪሱ ነተን ናይ ማእከል ገደፈን ፡ ድሩዕ እንታይ ድኣ እዚኤን ገዲፍካየን በሎ። ስዩም እዚኤንሲ ናትኩም እየን በሎ። ምኽንያቱ ዓወት ንሓፋሽ ተጻሒፉወን ስለ ዝነበረን ንብለኩም።

ሃይለ ሓረቐ ንሕና ምስ ኣድሓነት ዓንዱ ብሰሓቅ ክርትም በልና። ካልኣይ ኣገዳሲ ታርኻዊ ዝኽሪ ዘይተዘርበሉ ከም መሪሕነት ህዝባውያን ማሕበራት ኣብ ተሓኤ ሰፊሕ ሓይልን ተሰማዕነትን ስለ ዝነበረና፡ ካብ 1978 ኣትሒዝና ኣብ ዉሽጢ ተሓኤ ዝከይድ ዝነበረ ድኽመታት ዘይምዕሩይ ምሕደራ ኣብ ወጻእን ሜዳን ስለ ንነቅፍን ትዕዝብትና ንህብን ስለ ዝነበርና፡ ን3ይ ኣኼባ ሰውራዊ ባይቶ ኩሉ ጉድለታት ጠቂስና ተሓኤ ኣብ ሓደጋ ከም ዘላ፡ ን9 ቤት ጽሕፈታት ፈጻሚት ሽማገለ ንጹር ሰነዳዊ ነቅፈታ ጺሒፍና ንኣቦ መንበር ኣሕመድ ናስር ሂብናዮ። ነዚ ንምድላው ብጻይ ስዩም ዝነበሮ ኣረኣእያ ብሓቂ ሓያል ደራኺ ከም ዝነበረ ክሳብ ሎሚ ኣብ ሓንጎለይ ተሰሚሩ ኣሎ። ሳልሳይ ምስክርነት  ከኣ ብትብዓት ንቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጲያ ነብሰሄር መለስ ዜናዊ ወያኔ ዝገበርዎ ጉጉይ ኣተሓሕዛ ተቓወምቲ ኤርትራውያን ዉድባት ብድፍረት ነቀፈታ ዘቅረበ ተባዕ መራሒ እዩ። ስዉእ ስዩም ኣዋዳድቃ ቃላትን በቲ በርቃዊ ንጹር ገላጺ ድምጹን ኣብ ራዲዮ ተሓኤ ካብ ኡንዶርማን ካርቱም ዉርይቲ ታሪካዊት ግጥሙ  ሰይ ኮታ ሰይ ኮታ … ንዓይ ነደ ሰውራስ ኣብ ሎቆታ…ገለ ንስማዕ…. (ኣብ መርበብ ሓበሬታ ሓርነት ምስማዕ ይከኣል)