http://ascenteq.com/project/epdp

ብባይቶ ኤርትራውያን ኣብ ዳርምሽታትን ከባቢኡን መኽሰብ ኣልቦ ማሕበር ዝተጸውዐን ዝተዳለወን በዓል ዝኽሪ ሰማእታት ኤርትራ ብዕለት 19 ሰነ 2022 ኣብ ከተማ ዳርምሽታት  ብኽብሪ ተዘኪሩ ውዒሉ። ማሕበር ባይቶ ኤርትራውያን ዳርምሽታትን ከባቢኡን ኣብ 2019 ዝጀመረ ኮይኑ፡ ምስቶም ብሓሳብን ብግብርን ዝሰማምዑ ደለይቲ ለውጢ ዝኾኑ ማሕበራትን ህዝባዊ ምንቅስቓሳትን ክሰርሕ  ዝጸንሐን ዘሎን ምንቅስቓስ እዩ። ኣብዚ ንዝኽሪ ሰማእታት ናይ 2022 ዝተዳለወ በዓል፣ ብርክት ዝበለ ቁጽሪ መንእሰያትን ነባራት ተቓለስትን ዝተሳተፍዎ እዩ ነይሩ።

እቲ በዓል ኣብ ፕሪንስ ኢምል ዝተባህለ መዘናግዒ ዝተኻየደ ኮይኑ፣ ብዝተፈላለየ ናይ ስዉኣት መዛሙር ዝተጀመረ ኮይኑ፣ ኣቦ መንበር ማሕበር ባይቶ ኤርትራውያን ዳርምሽታትን ከባቢኡን ሓው ጎይትኦም በራኺ፣ ብመጀመርታ ተሳተፍቲ በዓል ንዝሓዝዎ ሽምዓታት ብሓባር ክውልዑን፣ ንዝኽሪ ስዉኣት ኤርትራውያን ንደቓይቕ ናይ ሕልና ጸሎት ክግበርን ሓቢሩ። ሓው ጎይትኦም ቀጺሉ ብምኽንያት ናይቲ በዓል ዝተዳለወ መግለጺ ኣቕሪቡ። እቲ መግለጺ ናብቲ በዓል ንምብጻሕ ዝተኻየደ ቃልስን ምረቱን፣ ዕላማን ዝተኸፍለ መስዋእትን ዘጠቓለለ ኮይኑ፡ መስዋእቲ ንኩሎም ኤርትራውያን ኣብ ቃልሲ ግዲኣም ኣብ ምብርካት ከለዉ በጃ ሃገር ዝሓለፉ ዝምልከት እምበር፡ ነቶም ብረት ዓጢቆም ኣብ ውግእ ዝተሰዋኡ ጥራሕ ዝምልከት ከምዘይኮነ’ውን  ኣነጺሩ። እዚ ጥራሕ ዘይኮነ መስዋእቲ ደሊኻዮ ብምርጫ ዝውሰድ ዘይኮነስ፡ ካልእ መዋጽኢ ምርጫ ምስ ሳኣንካ ተገዲድካ ዝእቶ ምዃኑ ብኣብነት ኣሰንዩ ኣቕሪቡ።

ስዉኣት በጃ ሃገርን ህዝብን ሓሊፎም እዮም ዝምለሱ ከምዘይኮኑን፡ እቶም ህሉዋት ዘለና ግን፡ ነቲ ንሳቶም ዝገደፉልና ሕድርን ዕላማን ኣብ መፈጸምትኡ ምብጻሕ ስለዝኾነ ተራና፡ ብፍላይ መንእሰያት መሪሕ ግዲኦም ከበርክቱን እቶም ኣብ ዕብየት ዘለና ድማ፡ ናይ ምምኻርን ምምዓድን ግዴና ከነበርክት ይግባእ ክብል ኣብ መግለጺኡ ሓቢሩ። 

ኣስዒቡ ሓው ዳዊት ኣፈወርቂ ኣባል ሽማግለ ማሕበር ባይቶ ኤርትራውያን ዳርምሽታትን ከባቢኡን፡ ኣብ ዳርምሽታት ምስ ዝርከቡ ጀርመናውያን ትካላትን ኣብያተ ጽሕፈታትን ብዝተገብረ ርክብን ዝምድናን መሰረት፤  ኣብ ማሕበራዊ፡ ኣካላውን ባህላውን ህንጸታት ኤርትራውያን መንእሰያት ከገልግሉ ዝኽእሉ ናይ ምውስዋስ ኣካላትን፣ ሙዚቓን ኮታስ ኣብ ናይ ውሽጢ ገዛ መዘናጊታት ዝውዕሉን፣ ኣብ ምዕባይ ህጻናትን ወለዲ ኣብ ምምልማል ደቆምን ክሕግዞም ዝኽእል ሓበሬታዊ ማእከል ክጥቐምሉ ዝኽእሉ መራኸቢ ቦታ ብነጻ ዝተረኽበ ምህላዉ ድሕሪ ምሕባር፡ ኣብ ሰሙን ክልተ ማዓልታት ማለት ሰንበትን ሰኑይ ድሕሪ ቀትርን ኣብቲ ተፈቒዱልና ዘሎ  ሰዓታት ክፉት ምዃኑን ንተሳተፍቲ ዝኽሪ በዓል ሓቢሩ። ስለዚ ማሕበር ባይቶ ኤርትራውያን ዳርምሽታትን ከባቢኡን ኣብ ፖለቲካዊ ጉዳያት ጥራሕ ዘይኮነስ ኣብ ማሕበራውን ባህላውን ጉዳያት ማእከል ዝገበረ ምቅስቓሳት ዘካይድ  ኤርትራውያን ስደተኛታት ንምሕጋዝን ምትሕብባን ኣድህቦ ዝገበረ  ምዃኑን እዩ ገሊጹ።  

ሓው ገብሩ ሓጎስ ቀጺሉ፣ ንዝኽሪ ሰማእታት ኤርትራን ዕላማታቶምን ብምጥቃስ፡ ኣብ ኤርትራ ዘሎ መላኺ ስርዓት ግን፡ ንዝኽሮም ዝኸውን ሓወልቲ ክሰርሕ ዘይካኣለ፡ ብኣንጻሩ ናይ ወጻኣተኛ ሓወልቲ ምድዃኑ፡ ንዕቀት ኤርታውያን ምዃኑ ብምግላጽ፡ ኣብ ኤርትራ ስርዓተ ሕግን ዲሞክራስያዊ ስርዓት ንምቛምን ኩልና ኤርትራውያን፡ ንሕድሪ ስዉኣት ከነተግብር ግዴታ ከምዘለናን ክንጽዕር ከምዝባኣናን ገሊጹ። 

ብዘይካዚ፣ ሓደ ካብ መንእሰያት ተሳተፍቲ ዝኽሪ ማዓልቲ ስዉኣት፣ ቀይሕ ቀለም ዘይኮነስ፡ ቀይሕ ደም ኢዮም ከፊሎም ብዝብል ኣርእስቲ ዝተዳለወ፣ ንዝሓለፈ መስዋእቲ ዘዘኻኽር፡ ንቓልሲ ዘሔይል ግጥሚ ኣቕሪቡ፣ ዝኽሪ ማዓልቲ ሰማእታት ዳርምሽታትን ከባቢኡን ተደምዲሙ። 

ማሕበር ባይቶ ኤርትራውያን ዳርምሽታትን ከባቢኡን ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ዕለት 26.05.2022 ንመዓልቲ ነጻነት ኤርትራውን ብተመሳሳሊ ኣገባብ ኣብ ቀጽሪ ትካል ADL ዝተባህለ ኣኽቢሩ ምውዓሉ ዝዝከር እዩ።  

ዝምድና ኢሳያስ ኣፍወርቅን ኣብይ ኣሕመድን ዕድሚኣ ትሓጽር ዘላ ትመስል። ዕድመ ዝሃቦ ዝርእዮን ዝስምዖን ኣለዎ። እቲ ጸወታ ተወዲኡ ብምባል ንመንግስቲ ትግራይ ክትጥሕን ንህዝቢ ትግራይ ኣንጽፎ ዝብል ፋሽሽታዊ ወራር ኢሳያስን ንንዊሕ ግዜ ተጠጅኡ ዝጸንሐ ወራር ኣብ ልዕሊ ህዝብን መንግስትን ትግራይ ቅድሚ 19 ወርሓት ከም ዝተጸምቆ ንሕና ኤርትራውያንን ዓለምን በብተመስጠኦም መስክሮም ኢዮም። እቲ ነቲ ብሰሜንን ደቡብን ዝወፈረ ቀዛፊ መዓት ንምክልኻል ናይ ሞትን ህይወትን ምርጫ ዝነበሮ መሪሒነት መንግስቲ ትግራይ: ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) ምስቲ ህንዱድ ሓይሊ መልኣከ ሞት ኣብ ከተማታት ትግራይ ኮይኑ ክካላኸል ኣይመረጸን። ንኽተማታት ገዲፉ ናብቲ ሓርነት  ብረታዊ ቃልሲ ኣብ ሰብዓታት ዝጀመረሉ በረኻታት ዳግማይ ክወፍር ተፈሪዱስ: መሬትን ህዝብን ትግራይ መሰረት ገይሩ ነብሱ ተኻላኺሉ። ነቲ ንዘለእለም ክድምሰስ ፈሪድዎ ዝነበረ  ናይ ጸልማት ሓይልታት ንተግባሩ ዝገለጸ ጀነራል ታደስ ወረደ (ወዲ ወረደ) ”ሓመድ ኣልሑሶምና ግን ተሲእና” ኢሉ ዝመስከረላ ናይ ጸበባ ግዜ ብብዙሓት ተደጋጊማ እትስማዕ ነቲ ታርኽ ሞትን ህይወትን ብሓጸርቲ ቃላት እትገልጽ ኣብ ሓወልቲ ሰላም እትውቀጥ ኮይና ኢያ። ንሕና ኤርትራውያን ነዛ መጥሓን ህግደፍን መራሒኡን ኣቐዲምና ዝተመከርናያ ሰይጣናዊት መስርሕ ናብ ህዝቢ ትግራይ ዶብ ሰጊራ: ግፍዕታት ቅጥቀጣ ሰላማዊ ህዝቢ: ባህላዊ ክብርታት ኣዕንያ: ደቀ-ንስትዮ ብኣላማማ ክድፈራ በቲ ውልቀ መልኣከ ሞት መራሒ ዝተዋህበ መምርሒ ነውሪ ክፍጸሙ ሰሚዕና።

ነዚ ዝተዓዘበን ዝመርመረን ህቡብ ጀነራል መስፍን ሓጎስ: ምስ ኢሳያስ ኣፍወርቂ ዝተዕጓዞ ናይ ቃልሲ ዘመን ኣብ ልቡ ኣዋህሊሉ ድሕሪ ምጽናሕ: እዚ ናይ ህዝቢ ትግራይ ዓመጽን ገበንን ምስ ተፈጸመ: ቀንዲ ጸላኢ ህዝቢ ኢሳያስ ኣፈወርቅን መሓውራቱን ምዃኖም ዓው ኢሉ ገሊጹ። ሰድህአ ነዚ ጸላእ ህዝቢ ኤርትራ ብፍላይ ድሕሪ ፍጻመ ወራር ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ትግራይን መንግስቱን ንገበን ምልካውነት ኤርትራ ካብ ምጅማር እቲ ወራር ኣትሒዙ መግለጺ ኣውጺኡ ኢዩ። እቲ መግለጺታት ማእከላይ ባይቶን ፈጻሚ ኣካሉን በብግዚኡ ዘውጽኦ መግለጺታት ታሪኽ ሰኒድዎ ኣሎ።

ፈጻሚ ሽማገለ ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ዕለት 3 ሓምለ 2021 ከምዚ ክብል መግለጺ ኣውጺኡ ነይሩ። ”ስርዓት ኢሳያስ መቐጸልታ ናይቲ ኣብ ኤርትራ ዝፍጽሞ ዘሎ በደላትን ንሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ኣብ ዘይምልከቶ ኣዕናዊ ውግእ ኣእትዩ ምስ ሓውና ህዝቢ ትግራይ ኣብ ክንዲ ሰናይ ጒርብትናን ምትሕብባርን ብሰላም ንነብር ብዘይ ድልየትናን ባህግናን ንኽልትኡ ህዝቢ ኣብ ዘይረብሕኡ ጽልኢ ከእትዎ ዝከኣሎ ኲሉ ገይሩ ኢዩ። እንተኾነ ስርዓት ህግደፍ ንህዝቢ ኤርትራ ከምይዘውክልን ህዝቢ ኤርትራ ብገበናት ናይ ጒጅለ ህግደፍ ከምዘይሕተትን ግንዛበ ክርክብ ዝግባእ ኢዩ። ክልቲኦም ህዝብታት ንሓድሕዶም ክትፋነኑ ዘይኮነስ ኣንጻር ናይ ሓባር ጸላኢኦም ህግደፍ ዝግበር ቃልሲ ክደጋገፉ እዋኑ ሕጂ ኢዩ”። ብምባል ንነባሪ ሕውነትን ጒርብትናን ህዝቢ ኤርትራን ህዝቢ ትግራይን ኣጒሊሑ ኣቐሚጥዎ ኣሎ። እዚ መገልጺ´ዚ ኣብቲ ምሉእ ትሕዝትኡ ሒዚዎ ዘሎ ውግእን ወረ ውግእን ኣብ መወዳእታ ብመሰረታዊ ፍታሕ ሽግራት ዘተ ተቓናቐንቲ ሓይልታ ዝመጽእ´ዩ ክብል ንፍልስፍና ሰላም ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ መሪሒነቱ ማእከላይ ባይቶ ገሊጽዎ ኣሎ።

እቲ ብደቡብ ኣካል ህዝቢ ኢትዮጵያ ዝኾነ ህዝቢ ትግራይ ከጽንት ዝወፈረ ተግባር ቅድሚኡ ዝዓረፈ ፋሽታትዊ ወታሃደራዊ ስርዓት ደርግ ዝደገመ ነቲ ሓመድ ልሒሱ ዝተሰአ ናይ ሃለዋት ቃልሲ ህዝቢ ትግራይ: ”ከም ሓርጭ ዝተበተነ`ዩ” ክብል እቲ ኣብ ሓጺር ግዜ ተቐልቂሉ ክሳብ ናይ ሰላም ሽልማት ኖቤል ዝተቐበለ ስነ-ጥበባዊ ሓሶት ኣብይ ኣሕመድ: ሎሚ ድሕሪ ናይ 19 ወርሓት መኣዝን ብምቕያር ነታ ኣብ ስልጣን ዝመጸላ ሙዚቃ ሽሕጣን ”ፍቕሪ ያሸንፋል” ብሓድሽ ቅዲ ሰኒዑ. ምስ ህወሓት ዘተ ክገብር ብምክትሉ ደመቀ መኮነን ዝምራሕ ኮሚቲ ኣቚመ ኣለኹ ኢሉ ኣሎ። ህወሓት እውን ነዚ ብ መንጎኝነት ከንያ ዝግበር ዘተ ፖለቲካዊ ፍታሕ ናይቲ ጸበባ ተቐቢሉዎ ምህላው መግለጺ ኣውጺኡ ኣሎ። ህወሓት ንኣብይ ኣሕመድ ካልኣይ ከየጋግዮ ክጥንቀቐሉ ዘለዎ ሰብ`ዩ። ስለምንታይሲ: እዚ ሕጂ ኮሚቲ ዘተ ኣውጺአ ኣለኹ ዝብሎ ዘሎ መግለጺ ከቢድ ዋጋ ድሕሪ ምኽፋል ዝመጽእ ዘሎ ቃና´ዩ። ኣብቲ ሜዳ ጥምጥም ኣብ ምንጎ ህዝባዊ ናይ ምህላውን ሞትን ዝተኻየደ ጉዕዞ በቲ ሓደ: ብኻልእ ወገኑ ድማ ሽርክነት ኢሳያስ ዝመርሖ ሕሱም ወፍሪ እቲ ኣይብርከኽን ዝበለ መኸተ ህዝባዊ ማዕበል ዝፈጠሮ ናይ ምህላው ውጽኢት ዘምጽኦ መቐይሮ ቃናን: ድሕሪ ረድኤት ናብ ውጹዕ ህዝቢ ትግራይ ከይኣቱ ዝተገብረ ጨካን ክባን ዝፈጠሩ ናይ ዘመንና ሕሱማት ሓይልታት ገና ብህይወቶም ከም ዘለው ትኩር ጠመተ ዘድልዮ ኢዩ። እቶም ኢዶም ኣእትዮም ዘለው ናይ ደገ ሓይልታትውን እንተኾነ የርብሓና ዝብልዎ ስልቲ ተዓጢቖም ምህዎም ግንዛበ ዘድልዮ ኢዩ። ናይ ኢሳያስ ምስ ወራሪ ህዝቢ ኡክረይን ዝኾነ መንግስቲ ፑቲን ምውጋኑ እውን: ህዝቢ ኤርትራን ህዝቢ ትግራይን ክካታተሎ ዘለዎ ከቢድ መድረኽ ኣትዩ ምህላውን ህዝብታት ቀርኒ ኣፍሪቃ ኣብ ኣህጉራዊ ሓድሽ ተርእዮ ቅጥታን ውግእ ዝሑል ኲናትን ተጻጢሑ ምህላው ተረዲኡ፣ ፈትዩ ጸሊኡ ክመርጾ ዘለዎ ቀጽሪ ተፈጢሩ ኣሎ።     

እቲ ኣብይ ኣሕመድ ዕላምኡ ንምውቃዕ ዝጥቀመሉ ደፋር ጥበብ ሓሶት እውን እናሻዕ ክዝከር ዘለዎ ኢዩ። ብዛዕባ ህዝቢ ኤርትራን መግስቲ ኤርትራን ዝበሎ ገሊጹ ዘርኢ መግለጺ። ነቲ ዓለም ብምልኡ ዝኾኖኖ ስርዓት ጒጅለ ህግደፍ ኣብ 27 ሓምለ 2020 ዝኾሓሓሎ ንዝክሮ ኢና። ” ሓቂ ንምዝራብ ኣብዚ እዋን`ዚ እዚ መንግስቲ ኤርትራ: ናይ ሰላም ሓይሊ ምዃኑ ኢትዮጵያ ጥራይ ዘይኮነስ ምሉእ ዓለም ዝፈልጦን ዝኣምነሉን ጉዳይ ኢዩ” ክብል ኢሳያስ ኣፈወርቂ ንህዝቢ ኤርትራ ሓመድ ኣስሒንዎ ክነሱ: ከይሓፈረን ታሪኽከ ከመይ ክርእየኒ`ዩ ከይበለን ዝሃቦ ዘስደምም ናይ ሓሶት ምስክርነት ንህዝቢ ኤርትራ ብሕሰም ክግዛእ ዝፈርድ ቃላት ኣስሚዑና´ዩ። ብሓቂ ብጥንቃቐ ክተሓዝ ዘለዎ ሰብ ኢዩ፣ ኣብይ ኣሕመድን ተጋላባጢ ፖለቲካዊ ባህርያቱን። ብቐንዱ ግን ምስቲ ንኺዳናት ጥፍኣት ኢሳያስን ኣብይን ኣፍሺሉን ንሃለዋቱ ኣመስኪሩን ኣብ መቐለ መደበሩ ገይሩ ዘሎ መሪሕ ሓይልን ህዝብን ቆዋሚ ኣብ ምክብባር ህዝብታትን ዝተሰረተ ምሕዝነት ንምዕማቚ ብኹሉ ወገናት ክስርሓሉ ኣለዎ።

ረዘነ ተስፋጽዮን-ሽወደን

Jun 19

Source: UN News

UN Eritrea

A young man in Eritrea works with wood to make furniture.

June 14, 2022

Human rights

The giffa, or raids for the purpose of military conscription, have intensified "dramatically" throughout Eritrea, especially following the conflict in the Ethiopian region of Tigray, denounced Monday in Geneva an independent expert from the UN.

“Thousands of conscripts have been forced into the Tigray conflict, with men, women and children taken and sent to fight on the front lines,” said the Special Rapporteur on the situation of human rights in Eritrea, Mohamed Abdelsalam Babiker on the first day of the 50th session of the UN Human Rights Council.

Previously documented patterns of child recruitment by Eritrean forces have worsened, with witnesses referring to "roundups of children as young as 14".

Refugees who were abducted from Hitsats and Shimelba camps in Ethiopia in late 2020 have also been detained, punished and conscripted. Over the past year, the UN independent expert says he heard from dozens of Eritreans whose relatives had been forced to fight in Tigray. Their families have received no official information about their fate or whereabouts, and live in fear that they will never return.

Officially, military service is limited to 18 months. But the power in place in Asmara believes that it must be able to count on its population in the event of war.

Evading military service is synonymous with degrading imprisonment

“Since taking office in November 2020, I have not received any evidence of progress in the human rights situation in Eritrea. In fact, I have observed a deterioration in several areas,” he said, noting that Asmara's involvement in the armed conflict in Ethiopia has highlighted the continuing human rights violations.

These abuses are linked to the indefinite national/military service system, and have further aggravated the already dire internal human rights situation in Eritrea.

Those who attempt to evade military service are imprisoned in "inhumane and degrading conditions for indefinite periods". Authorities also punish defaulters by proxy, for example by imprisoning a parent or spouse in order to force them to surrender themselves. "I also received information about conscripts who were killed while trying to escape from Tigray or from military training centers in Eritrea," Babiker said.

Under these conditions, the “deplorable” human rights situation in Eritrea continued to drive thousands of people to flee. At the same time, Eritrean refugees and asylum seekers face increasingly restrictive asylum and migration policies in both transit and destination countries.

The Challenge of Humanitarian Access in Ethiopia's Tigray Region

"Eritrean asylum seekers are still detained, turned back and are denied access to the asylum procedure in many countries", regretted the UN expert, recalling that Eritrean asylum seekers are faced with violations and untold hardship in their search for safety. In this regard, he considers that the situation of unaccompanied children is particularly alarming.

On the fate of these Eritrean refugees, he was particularly concerned about the situation of Eritrean refugees in Ethiopia, where thousands of them are "still in great danger". "I continue to receive reports of Eritrean refugees being killed in attacks, as well as preventable causes related to lack of access to food, water and medicine in Tigray," Babiker said. .

For the Special Rapporteur, this is an urgent issue that requires immediate action to protect refugees and other vulnerable populations. While he commended the efforts made by the Ethiopian Refugee and Returnee Service and UNHCR to register and assist Eritrean refugees, he expressed concern about the difficulties faced by humanitarian actors in operating in the Tigray region.

"The role played by the Eritrean forces, which for several months has prevented the delivery of humanitarian aid to refugees and other populations in need in Tigray, is very worrying", detailed the Special Rapporteur.

NOTE :

The Special Rapporteurs and Independent Experts are part of what are called the Special Procedures of the Human Rights Council. The Special Procedures, the largest body of independent experts in the United Nations human rights system, is the general name for the Council's independent fact-finding and monitoring mechanisms that deal either with country-specific situations or thematic issues in all regions of the world. Special Procedures experts work on a voluntary basis; they are not UN staff and do not receive a salary for their work. They are independent of any government or organization and serve in their individual capacity.

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ኤርትራ ሃገርና ብመስዋእቲ ጀጋኑኣን መስተንክራዊ ጽንዓት ህዝባን እያ ናጻ ኮይና። ስለዚ ኣይኮነንዶ ክንዲ ህይወት ዝኣክል ክቡር ዋጋ ምእንታኻ ንዝኸፈለ፡ ካብኡ ዝተሓተ ጽቡቕ ንዝገበረልካ እውን ምምስጋንን ኣመስጊንካ ንኣመስገንቲ ምሃብን ግቡእ ስለ ዝኾነ “ብሳላኹም ሃገር ኮይንና፡ ክብርን መጎስን ንዘልኣለም ይኹንኩም፡ ኣብ ዘለኹምዎ ቅሰኑ፡ ሕድርኹም ከኣ ከነዐውቶ ኢና”፡  ክንብሎም ግድን እዩ። እቲ ምእንቲ ክብርኻ ዝሐለፈ ወትሩኳ ኣብ ልብኻ እንተሃለወ፡ ፡ ኣበይን መዓስን ብወግዒ ክትዝክሮ ከም ዝግበኣካ ምውሳን እውን ቅቡል እዩ። ብመንጽርዚ ኤርትራውያን ሰማእታት ዝዝከሩላን ዝምስገኑላን ዕለት ክህልዎም መን?፡ መዓስ?ን ስለምንታይ?ን ወሲንዎ ብዘየድስ፡ ዝቃወሞ የለን። ቅድሚ ሕጂ እውን ብፍላይ ብተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ሰውራዊ ባይቶ  ባሕቲ ታሕሳስ መዓልቲ ሰማእታት ኮይና ክትዝከር ጸኒሓ እያ። ምኽንያት መንቀሊኣ ድማ ድሕሪ ኢትዮጵያዊ ጀነራል ተሾመ እርገቱ ብ1970 ኣብ ከባቢ ሃብረንቃቓ ብደብያ ተበዓት ተጋዳልቲ ተሓአ ብምቕንጻሉ፡ ኣማኢት ሲቪል ኤርትራውያን ኣብ በሲግድራን  ዖናን ከባቢ ከረን ብሰራዊት መግዛእቲ ኢትዮጵያ ዓዶም ነዲዱ ዝሃለቑላ ዕለት ስለ ዝኾነት። እዚ ከኣ ናይ ህዝቢ መስዋእነትነት ናይ ምኽፋል ዕዝዙ ብጽሒት ዘመልክት’ዩ።  

መዓልቲ ሰማእታት ኣብ ልቦና ኩሉ እትሓድርን ኣብ ዝተፈላለያ ውድባት ንዝተሰውኡ ዕጡቓትን ሲቪልን ኤርትራውያን እተማእክልን ንከትከውን፡  ኩሎም ኤርትራውያን ዝሰማምዕላ ምኽንያታዊት መዓልቲ ምግባራ ኣገዳስነቱ ዕዝዙ እዩ። ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ ቀዳምነት ክወሃቦም ካብ ዝነበሩ  ዛዕባታት ሓንቲ ክትከውን ምተገበኣ። እንተኾነ ብሰንኪ ዘይግሉጽን ዘይሓላፍነታውን ስሱዕ ኣካይዳ ህግደፍ ከምቲ ካልእ መድረኽ  እሂንምሂን  ዘይተፈጥረሉ ዛዕባታት፡  ሰማእታት ዝዝከሩላ ዕለት’ውን ብሃንደበት እምበር ብወግዒ ዝመጸት ኣይነበረትን።

20 ሰነ ጓይላ፡ ጃህራን ዳንኬራን ህግዲፍ ንምድማቕን ንሸፈጥን ዘይኮነ፡ ንክብሪቲ ዘይሃስስ ሕድሪ ሰማእታት ብንጹህ ሕልና ምዝካራ ኣገዳሲ ነይሩ። ዝያዳ ንምዕዛዙ፡ ኤርትራዊ ሰማእትነት ነቶም ኣብ ዓውዲ ውግእ ዝተሰውኡ ጥራይ ዝምልከት ዘይኮነ፡ እንተላይ እቶም ኣበይን መዓስን ብዘየገድስ ምእንቲ ኤርትራን ናጽነታን ዝወደቑ ኩሎም ኤርትራውያን ጀጋኑ ዘጠቓልል እዩ። ብመንጽርዚ እቲ ልዕሊ 60 ሺሕ እንዳተባህለ ዝጥቀስ ቁጽሪ ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ምእንቲ ናጽነት ዝተሰዉኡ ኣዝዩ ውሑድ ምዃኑ፡ ብዙሓት ነዚ ዛዕባ ቆላሕታ ሂቦም ዘጽንዑ ዝሰማምዕሉን ኣብ ሓደ ውድብ ናይ ዝተሰውኡ ብዝሒ ዘተኮረን እዩ።

ሰማእታት ኣብዛ ብስሞም እትጽዋዕ ዕለት ክዝከሩ ርዱእ እዩ። እቲ ቀንዲ ዕላማኣ ግና “ሕድሮም ክሳብ ክንደይ ተኸቢሩ?” ዝምዘነላን ኣብ መጻኢኸ እቲ ዝተረፈ ብኸመይ ይትግበር ዝትለመላን ክትከውን ምተገበአ። መራሒ ጉጅለ ህግደፍ ግና ብኣንጻሩ ኣብዛ ንክብሮም ዝተወሰነት ዕለት እዩ ብኣዋጅ ዝጠለሞም። ብ1991 ኣብዛ ዕለት ድሕሪ 25 መዓልታት ናጽነት ኣብ በኹሪ መግለጺኡ ድሕሪ ናጽነት፡ ኣብ ሜዳ ኩዕሶ እግሪ ኣስመራ ብወግዒ “ደጊም ናይ ውድባት ሓሸውየ የለን። ንህዝቢ ብቕሉዕ ይኹን ብጉልባብ ናይ ምክፍፋል ስልትታት ከቢድ ገበን ከም ዝቑጸር ክዝንጋዕ ኣይግባእን” ኢሉ ኣውጁ። እዚ ኣዋጅ ነቲ ኤርትራውያን ሰማእታት መላእ ህዝቦም ድሕሪ ናጽነት ናይ ምውዳብ፡ ሓሳብካ ምግላጽን መሰል ንክህልዎ ዝኸፈልዎ ዋጋን ሕድሮም ከይዝንጋዕ ዝገደፍዎ ቃልን ዝጠለመ እዩ። ብሰንኪቲ ጥልመት ከኣ እነሆ ናጽነት ኤርትራ ናይ ውሑዳት መዕንደሪ ኮይኑ፡ ህዝቢ ኤርትራ ግና 31 ዓመታት ድሕሪ ናጽነት ኣብ ገዛእ ብሰማእትነት ደቁ ናጻ ዝኾነ ሃገሩ፡ የዋጽእ  ዝበሎ ሓሳብ ከየቕርብ ኣፉ ተለጒሙን እግሩ መሊኡ ምርጋጽ ሓሪምዎን ይነብር ኣሎ።

እቲ ጥልመት ብተደጋጋሚ እዩ ዝፍጸም። ኣብ ናይ 2018 መዓልቲ ሰማእታት፡ ጉጅለ ህግደፍ ድምጹ ኣጥፊኡ ውዲታት ክኣልም ምስ ጸንሐ፡ “ደጊም ጸወታ ወያነ ተወዲኡ/ weyane Game over” ዝብል ኣቃሊሑ  ውግእ ምስ ጐረቤት ምእዋጁ ካልእ ሕድሪ ሰማእታት ኤርትራ ናይ ምጥላሙ መርኣያ እዩ። እዚ ብቐጥታ ነቲ ሰማእታትና ድሕሪ ናጽነት ውግእን ወረ ውግእን ኣብቂዑ ኤርትራ ምስ ጐረባብታ ኣሳንያ፡ ኣብ ናይ ሓባር ረብሓን ሰላምን ዘትከለ ሰናይ ጉርብትና  ክህልዋ ዝኸፈልዎ ዋጋን ቃሎም ከይከሓድ ዝገደፍዎ ሕድርን ዝጠለመ ምንባሩ ፍሉጥ እዩ። ብሰንክዚ ኣብ መዓልቲ ሰማእታት ዝተኣወጀ ውግእ ኣብዚ እዋንዚ ህዝቢ ኤርትራ ዝኸፍሎ ዘሎ ዋጋን ሓዲርዎ ዘሎ ስግኣትን ባዕሉ ስለ ዝፈልጦ ኣይንዝርዝረሉን ኢና።

ሕድሪ ሰማእታት ብጉጅለ ህግደፍ ተጠሊሙ ኢዩ። ካብ ባህሪያቱ ካልእ ክንጽበ’ውን ኣይንኽእልን። እቲ ቀንዲ ተረካቢ ሕድሪ ሰማእታት ብሓፈሻ መላእ ህዝቢ ኤርትራ፡ ብፍላይ ድማ እቲ ተካኢ ተረካቢ ሕድሪ  ዝኾነ  መንእሰይ ወለዶ እዮም። ስለዚ እዞም ኣካላት እዚኣቶም ኣጻብዕትኻ ናብቲ ሓንሳብ ኣንጻር ሰማእታት ጨኪኑ ናብ ልቡ ናይ ምምላስ ዕድሉ ዝዓጸወ ጉጅለ ምምልካት ጥራይ ዘይኮነ፡ ሓላፍነቶም ክፍጽሙ ይግበኦም። እዚ ድማ ኣብዚ ታሪኻዊ መዓልቲ ክሓስብሉ ዝግባእ ዓብይ ዛዕባ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ነቲ ሕድሪ ሰማእታት ኣኽቢሩ ሃገርን ህዝብን ዝምርሕሉ ሕግን ህዝባዊ ስርዓትን ክተክል ዘይበቐዐ ጉጅለ፡ ግበር ስለ ዝበለካ ፈልሲ ብምትካልን ሽምዓታት ምብራህን ወይ በል ስለ ዝተበሃልካ “ስዉኣትና ኩሉ ግዜ ኣብ ልብና” ብምጭራሕ፡ ጥራይ ሕድሪ ሰማእታት ምኽባር ኣይኮነን።  ወለድን ስድራቤትን ሰማእታት ፍቕሪ ሰማእታቶም ዝገልጽሉ ኣገባብ፡ ኣብ ገዛ ተዓጺኻ ኣሳእሎም እናረኣኻ ብምንባዕ ዘይኮነ፡ ኣብ ኣደባባያት “ሕድሪ ደቅና ይከበረልና” ብዝብል ስሙር ደራኺ ድምጺ ክኸውን ይግበኦ።

ብዝተፈላለየ መልከዓት ተወዲቦም ንለውጢ ዝቃለሱ ዘለዉ ኤርትራውያን ናይ ለውጢ ሓይልታት  ብምኽንያት መዓልቲ ሰማእታት መግለጽታትን ኣዋጃትን ብምውጻእ ጥራይ ዘይኮነ፡ ዝተጠልመ ህዝባዊ ሕድሮም  ዘኽብር ናይ ሓባር ዓቕሚ ንምፍጣር ብዛዕባ ዝኽእልሉ ክሓስቡ ይግበኦም። ዘለካ ፍልልያት ኣመሓዲርካ ኣብቲ ዘሰማምዓካ ተቢዕካ ንህግደፍ ክትስዕር ምብቃዕ ክሳብ ክንደይ ንሰማእታት ከም ዘቕስኖም ኣብዚ ታሪኻዊ መዓልቲ ኮይኖም ክሓስብሉ ይግባእ። ምኽንያቱ ሰማእታት ስሞም ደጋጊምካ ብምጽዋዕ ዘይኮነ፡ ሕድሮም ብተግባር ብምኽባር እዮም ዝቐስኑ። ዘቕስኖም ከይሰራሕካ “ቅሰኑልና” ምባሎም ግና ዋጋ የብሉን።  ኣብ ድሮ እዚ ንዝክሮ ዘለና መዓልቲ፡ ፈጻሚ ጉዳይ ኤምባሲ ኣሜሪካ፡ ኣብ ኣስመራ ኮይኖም ብስፖዝዮም ኤሪሳት 2022 ኣቢሎም ዘመሓላለፍዎ ድምጺ ህዝቢ ኤርትራ ናይ ምዃን መልእኽቲ ክሳብ ክንደይ ነቶም ሰብ ጉዳይ ሓላፍነት ከም ዘሰክመና ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ኮይና ከነስተውዕሎ ይግበኣና።

እቲ ትማሊ ብጾቱ ኣብ ሜዳ ቀቢሩ ዕጥቆምን ሕድሮምን ተቐቢሉ ዝመጸን፡ “ናይ ናጽነት ሓርበኛ” ዝተባህለን ተጋዳላይ፡ ሎሚ ኣካል ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ኮይኑ ዘሎ፡  ክልተሻብ’ዩ ተራእዩ። ሓርበኛዊ  ታሪኹ ተደዊኑ፡ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ ዓለም “ወራሪ፡ ሰራቕን መሰል ንጹሃት ዝግህስን”  እናተባህለ መዛረቢ ኮይኑ’ሎ። ሕድሪ ሰማእታት ከኽብርስ ይትረፍ ክብሩ እውን ክዕቅብ ኣይከኣለን። ናይዚ ኩሉ ውርደቱ ጠንቂ ሕድሪ ብጾቱ ምጥላሙ እዩ። ስለዚ ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ መዓልቲ ሰማእታት ክበራበርን፡ በታ ዘላቶ ዕድል፡ ቅድም ነብሱ ከድሕን ደሓር ከኣ ሕድሪ ሰማእታቱ ከኽብር  ሎሚ’ውን ንጽወዖ ኣለና።

ዝኽርን ክብርን ንሰማእታት ኤርትራ!

ውድቐትን ስዕረትን ንምልኪ!