ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ካርቱም ይእሰሩን ገንዘብ ክኸፍሉ ይግደዱን
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ብሓፈሻ ኣብ ሱዳን፡ ብፍላይ ከኣ ኣብ ከተማ ካርቱም ዝነብሩ ኤርትራውያን ስደተኛታት፡ ብሓይልታት ጸጥታ ብቐጻሊ እናተገፉ ይእሰሩን ዝለዓለ ዓቐን ገንዘብ ክኸፍሉ ይግደዱን ከም ዘለው፡ ቢቢሲ/BBC ገሊጻ። ንሓያሎ ዓመታት ኣብ ሱዳን ዝጸንሐን ንድሕነቱ ክብል ስሙ ክዕቀበሉ ዝሓተተን ኤርትራዊ ስደተኛታት ብዛዕባዚ ተረኽቦ ንቢቢሲ ገሊጹ። እቲ ዜና ኣብ ሱዳን ከምዚ ዓይነት ምስ ህልዊ ኩነታት ኣገናዚብካ ዝካየድ ወፈራ ካብዚ ቀረባ ግዜ ጀሚሩ ዝረአ ዘሎ ምዃኑ ሓቢሩ። ኣባላት ጸጥታ ሱዳን ንኤርትራውያን ብኣልማማ ኣሲሮም ካብ 400 ክሳብ 500 ዶላር ንነፍሲ ወከፍ ከፊሎም ንክፍትሑ የገድድዎም ከም ዘለዉ ‘ውን ተሓቢሩ።
እቲ ዜና እቲ ተረኽቦ ነቲ ኣጸጋሚ ዝኾነ መነባብሮ ሱዳን ከም ዘጋድዶን ንገንዘባዊ ጠቕሚ ተባሂሉ ካብ ናእሽቱ ነቑጣታት ፖሊስ ዝነቅል ምዃኑ እውን ተጠቒሱ። ሓይልታት ጸጥታ ሱዳን ናይቲ ዝተቐበልዎ ገንዘብ ቅብሊት ዘይህቡ ምዃኖም ነቲ ኩነታት ዝያዳ ኣጸጋሚ ከም ዝገብሮ ተሓቢሩ። መብዛሕትኡ ስደተኛ ካብ ሃገሩ ብዘይሕጋዊ መንገዲ ስለ ዝወጸኳ ናብ ኤምባሲ ኤርትራ ክኸይድ ዘይክእል እንተኾነ፡ ሓለፍቲ ህግደፍ ኣብቲ ጉዳይ መፍትሒ ክሕብሩ ብገለ ስደተኛታት ተሓቲቶም፡ ምስምሳት ብምፍጣር ከምዘይሓገዙ እቲ ዜና ጠቒሱ።
እቶም ግዳይ ዝኾኑ ዘለዉ ኤርትራውያን፡ ኣብ ሱዳን ስደተኛታት ምእሳር ልሙድ ምዃኑ ጠቒሶም፡ ናይ ቅድሚ ሕጂ ማእሰርቲ ወረቐት ናብ ዘየብሎም ዘተኩር ምንባሩ ጠቒሶም፡ ኣብዚ እዋንዚ ግና ብሰንክቲ ኣብ ሱዳን ዘሎ ናይ መነባብሮ ጸገም ገንዘብ ንምርካብን ኤርትራዊ ተገዲዱ ክኸፍል እዩ ብዝብል ግምት ብኣልማማ ይኣስሩ ከም ዘለዉ ሓቢሮም።
እቶም ኣባላት ጸጥታ ሱዳን ክኣስሩ እነከለዉ ካብ ዘቕርብዎ ምኽንያት ስደተኛ ኣብ መደበር እምበር ኣብ ከተማ ክነብር ኣይክእልን ዝብል እዩ። እንተኾነ መነባብሮ ኣብ መደበር ስደተኛታት ኣጸጋምን ዘይውሑስን ብምዃኑ እቲ ስደተኛ ካብ ናብ መደበር ዝኸይድ ካብ ዘምጸአ ኣምጺኡ ክኸፍል ከም ዝግደድ ይፈልጡ እዮም። ሒዞም ናብ መደበራት ክወስድዎ ዘይደልይሉ እውን ኣብ ከተማታት ብተደጋጋሚ ኣሲርካ ብምኽፋል ናይ ኣታዊ ምንጮም ክኸውን ስለ ዝደልይዎ ምዃኑ ነቲ ኩነታት ብቐረባ ዝተዓዘብዎ ይምስክሩ።
ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ሱዳን ኣስታት 1.2 ሚልዮን ዝኾኑ ዜጋታት ዝተፈላለያ ሃገራት ስደተኛታት ኣለዉ። ካብዚኣቶም እቶም ዝበዝሑ ኤርትራውያንን ኢትዮጵያውያንን እዮም። ኣብ ሱዳን ዘለዉ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣስታት 113 ሺሕ ክኾኑ እንከለዉ፡ ካብዚኣቶም እቶም 83 ሺሕ እዮም ኣብ መደበራት ዘለዉ ምዃኖም ኣብቲ ሰፊሕ ጸብጻብ ተጠቒሱ።
ኣብ መንጎ ነባራትን ሓደስትን ሰራሕተኛታት ብዝተፈጥረ ዘይምርድዳእ ኣብ ሱዳን፡ ደድሕሪ ፖርት ሱዳን ዝዓበየት ወደብ ሰዋኪን ከም ዝተዓጽወት ሬድዮ ዳባንጋ ሓቢራ። ሬድዮ ዳባንጋ፡ ቅልውላው ዳርፉር ንምክትታል ብ2008 ዝተመስረተት ናጻ መደበር ኮይና፡ ኣብዚ እዋንዚ ብዛዕባ መላእ ሱዳን ሓበሬታ ትህብ ዘላ መዲያ እያ። ካብታ ሬድዮ ብዝተረኽበ ሓበሬታ መሰረት ካብቲ ዝተፈጥረ ዘይምርድዳእ ነቒሎም ብሓደ ነሃሰ 2022 ናይታ ወደብ ዘእቱን ዘውጽእን መንግዲ ዝዓጸዉ እቶም ሓደስቲ ሰራሕተኛታት እዮም።
እቶም ነባራት ሰራሕተኛታት ነቲ ብናይ ቅድም ኣማሕዳሪ ናይታ ወደብ 190 ሓደስቲ ሰራሕተኛታት ክቑጸሩ ዝተወሰነ ውሳነ ኣይተቐበልዎን። ካብቲ ዝነጸግሉ ምኽንያት ከኣ እቲ ኣቆጻጽራ ናይቶም ሰራሕተኛታት ዓሌታዊ እዩ ብዝብል ምዃኑ እቲ ዜና ጠቒሱ።
ነቲ ዜና ዘቕረበ ጋዜጠኛ፡ ብድሕሪ እቲ ምቑጻር ሓደስቲ ሰራሕተኛታት ዝተሓብአ ኣጀንዳ ከም ዝህሉ ጠቒሱ፡ እቲ ኩነታት ኣብ መጻኢ ምምሕዳር ግዝኣት ፖርት ሱዳን ዓሌታዊ ምስሕሓብ ከየኸትል ዝሓደሮ ስግኣት ሓቢሩ። እቲ ኩነታት ነቲ ኣብ መንጎ ላዕለዋይ ባይቶ ቤጃን ናጻ ገዛእቲ ምብራቕ ሱዳንን ዘሎ ፍልልይ ከየስፈሖ ዘፍርሕ እዩ።
ኩነታት ምብራቕ ሱዳን ዝተሓላለኸ፡ ኣብ ፍልልይ ናይቲ ከባቢ መራሕቲ ጥራይ ዝተወሰነ ዘይኮነ፡ ናይ ኣቦመንበር ልኡላዊ ባይቶ ሱዳን ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልቡርሃንን ምክትሎም ጀነራል ሓመቲ ዳግሎን ኣእዳው ዘለዎ ምዃኑ እውን እቲ ዜና ኣፍሊጡ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ባይቶ ቤጃን ላዕለዎት ገዛእቲ ምብራቕ ሱዳንን ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ኣብ ከሰላ ኣብ ዝሃብዎ ጋዜጣዊ መግለጺ፡ ካብቲ ፕሮቶኮል ምብራቕ ሱዳን ዝብሃል ኣካል ስምምዕ ሰላም ጁባ 2020 ዝኾነ መድረኽ ከም ዝስሓቡ ኣፍሊጦም። ብዘይካዚ ካብቲ ኩነታት ምብራቕ ሱዳን ዝከታተል ብጀነራል ሓመቲ ምክትል ልኡላዊ ባይቲ ሱዳን ዝምራሕ ላዕለዋይ ባይቶ እውን ክወጹ ከም ዝወሰኑ ኣፍሊጦም።
እቲ ተኣምር ሰሪሑ ንዓወት ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ዘውሓሰ ወለዶ፡ ኣብ ቀጻሊ ናይ ድሓን-ኩኑ ጉዕዞ ምህላዉ በብመዓልቱ ዝቃላሕ ዘሎ ከቢድ ዜና ኢዩ። ህዝቢ ብብዝሒ ናብ ቓልሲ ፍንሕንሕ ከይበለ እንከሎ ፍሉይ ታሪኽ ዘመዝገበት፣ ንኣዋልድን ኣዴታትን ኤርትራ ናይ ትብዓት ኣብነት ዝኾነት ሳዕዲያ ተስፉ እውን ብ27 ሓምለ 2022 ንዝሓለፉ ናይ ቃልሲ ብጾታ ኣርኪባ። ከም ሓያለይ ስዉኣትና ከኣ ኣብ ስደት (ኣብ ካይሮ) ሓመድ ኣዳም ለቢሳ።
ኤርትራዊ ማሕበረ-ኮም ኣውስትራልያ ብ31 ሓምለ ንዝኽሪ ስውእቲ ሳዕዲያ መደብ ኣዳልዩ ምንባሩ ዝዝከር ኰይኑ፣ ንመተዓብይታን፡መቓልስታን፡ ቤተ ሰባን ዘሳትፍ ካልእ መደብ እውን በቲ ብኤሪሳት ኣቢሉ ንኤርትራ ከይተረፈ ዝመሓላለፍ ፈነወ ራድዮ ብሊና-ጃህራይ ይዳሎ ምህላዊ ተሰሚዑ ኣሎ። እንበኣር፡ ሳዕድያ ተስፉ መን ኔይራ? ኣብ ምንታይ ዓይነት ፍሉይ ፍጻሜኸ ውዒላ? ንዝብል ሕቶታት ኣንበብቲ ንምብራህ ብዛዕባኣ ገለ ሓበረታ ምሃብ ጠቓሚ ይኸውን።
ኣብቲ ዘመን’ቲ፡ ብፍላይን ግን ብዓመተ 1968፡ እታ ሳዕዲያ እተወልደትላ ከተማ ከረን ኣብ ዓቢ ፍርሕን ሽበራን ኣትያ ኔይራ። ቤት ማእሰርቲን እንዳ ፖሊስን፡ ብስሩዓትን ብእተጠርጠሩ ተሓባበርቲ ሰውራን መሊኡ ኔይሩ። በብዝኸድካዮ ሬሳታት ተደርብዩ እትረኽበሉ መዓልታት’ውን ውሑድ ኣይነበረን። እቲ ናይ 1968 ምኽንያት፡ ሓደ ዓሊ-በኺት (ዓልበኪት) እተባህለ ተጋዳላይ-ነበር ንቃልሲ ከዲዑ ኢዱ ሂቡ ብምንባሩ ኢዩ። እቲ እንኮ መፍትሒ ራዕድን ሞትን ከኣ ኣብ ርእሲ ዓሊ-በኺት ስጒምቲ ምውሳድ ጥራይ ምንባሩ ብናይ ከባቢ መሪሕነት ውድብን ብስሩዓት ከተማን ተኣሚንሉ። እታ ካብ 1964 ጀሚራ ካብ ስሩዓት መንእሰይ ኣዋልድ ከተማ ዝነበረት ሳዕድያ ተስፉ ኣብቲ መደብ ቅንጸላ ዓሊ-በኺት ክትሳተፍ ፍቓደኛ ኰይና። ሳዕዲያ ብ1968 ጓል 18 ዓመት ኢያ ኔይራ። ዓሊ-በኺት ከኣ ንዕምሩ ንዝረኣያ መንእሰይ ጓል ኣንስተይቲ ‘ክሻቕል’ ዘይእግሞ ሰብ ኔይሩ። 
ብመደብ ተጋደልቲ/ፈዳኢን ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ፡ ሳዕዲያ ተስፉ ነቲ ከዳዕ ከም እትላለዮ ተገይሩ።ካብዚ ቀጺላ፡ ተጋደልቲ ተሓቢኦምሉ ኣብ ዝነበሩ ገዛ መሪሓቶ ኣትያ። ኣብ ልዕሊ’ቲ ክንደይ ሰብ ዘበሳበሰ ዓሊ-በኺት ስጒምቲ ምስ ተወስደ ከኣ፡ ምስ ተጋደልቲ ንሜዳ ኣምሪሓ። ምሕረት ዘይነበሮ ኢትዮጵያዊ ጸላኢ፡ ነ’ቦኣ ተስፉ ንሱር ረኺቦም፡ ንሜዳ ከይዱ ጓሉ ከምጽኣ ሓተቱዎ። ከይዱ ቊሩብ ምስ ደንጐየ ከኣ ንሰለስተ ደቁ ኣሰርዎም። ኣቦኣ ተስፉ ንሱር ማእሰርቲ ደቁ ምስ ሰምዐ፡ ንከረን ተመሊሱ ንደቁ ፈቲሖም ኣብ ክንድኦም ንዕኡ ክኣስርዎን ምስኡ ክዳነዩን ከም ዝኽእሉ ሓተቶም። ኣሰርዎ ኸኣ። ድሕሪ ገለ መዓልታት ግን ሬሳ ኣቦ ሳዕድያ ምይ ሬሳታት ናይ ካልኦት ዘይተለለዩ እሱራትን በቲ ጸድፊ ጎቦታት ጥቓ መጋሪሕ ተደርብዩ ተረኽበ። ኣዝማድ ሳዕድያ ከኣ ነቲ ብዕድል ካብ ኣዛብእ ‘ዝደሓነ’ ሬሳ ተስፉ ንሱር ወሲዶም ክቐብርዎ ዕድል ረኸቡ። ካልእ ዝብሃልን ዝግበርን ኣይነበረን -- ዳርጋ ከምዚ ሃለዋት ናይ ሎሚ ህዝቢ ኤርትራ!!
ናይ 1968 መንእሰይ ሳዕዲያ ካብታ ዓሊ-በኺት እተቐንጸለላ መዓልቲ ኣትሒዛ ኣብ ናይ ተጋዳሊት ህይወት ኣትያ። ምስ ኣታሕዛ ብረት ድሕሪ ምልላይ፡ ዝበዝሐ ጊዜኣ ንደብር-ሳላን ከሰላን ብምምልላስ ከም ኣላይት ውጉኣትን ሕሙማትን ኰይና ኣሕሊፋቶ። ኣብ መፋርቕ 70ታት ምስ ካልኦት 50 ዝኾኑ ተጋደልቲ (ፍርቂ ካብኦም ኣዋልድ) ናይ ሕክምና ትምህርቲ ኣብ ባቕዳድ/ዒራቕ ተማሂራ ንሜዳ ተመሊሳ ኣድማዒ ኣገልግሎታት ከም ዝቐጸለት ብመቓልስታ ይምስከር። ኣብ ዝደሓረ ዓመታት፡ ንስዑዲ ዓረብ እኳ እንተኸደት ሕሉፍ ህይወታ ብዘስዓቦ ሕማማት ዝኣክል፡ መነባብሮ ከምዘይጠዓማን ከቢድ ጸገማት ከም ዘሕለፈትን ይንገር። ብዝኾነ፡ ሓሊፋ።
ኣብ ቀዳማይ ጉባኤ ጠቕላላ ማሕበር ደቂ ኣንስዮ ኤርትራ ንእተመርጻ መሪጹ ዘርኢ ስእሊ። ካብኤን ድሮ ሓያለይ ንሳዕዲያ ተስፋ ቀዲመናኣ ኣለዋ። ኣብ ስእሊ ዝረኣያ፡ ካብ የማን/ ኮፍ ዝበላ፡ 1.ዘይነብ ኢማነቱ 2. ኣልማዝ ወልዱ 3. ኤልሳ ወ/ስላሴ 4. ፋጥማ ሳዕደዲን 5. ንስሪት ከራር 6. ፋጥማ ሳሊሕ 7. መድሓኒት ወ/ስላሴ 8. ኣብርሄት ኣብርሃ። ደው ዝበላ ካብ የማን፡ 9. ኣድሓነት ዓንዱ 10. በኪታ ኣደም 11. ኣለም 12. ነፊሳ መሓመድ ብርሃን 13. ኑራ ስዒድ 14. ፋጥማ ማሕሙድ 15. ኤልሳ መስፍን 16. ጸጋ ወልደማርያም 17.ኣምና መለኪን 18.ሓረጉ ገብረየሱስ 19.ዓረፋት ዑመር 20. ኣስገደት ምሕረተኣብ 21. ጁምዓ ዑመር።
ከም ዝፍለጥ፡ ሳዕዲያ ተስፉ ካብተን ቀዳሞት ንሜዳ እተጸንበራ ደቂ ኣንስይቶ ኤርትራ ኔይራ። ካብ 1973 ንደሓር ግን፡ ደቂ ኣንስትዮ ብብዝሒ ከም እተሰለፋ ይፍለጥ። ኣንጻር ድርብ ወጽዓ ዝቃለስ ጠቕላላ መሕበር ደቂ ኤርትራ ኣብ ውሽጢ ተሓኤ ብ1973 ብዕሊ ድሕሪ ምምስራቱ ታሪኻዊ ንጥፈታት የካይድ ከም ዝነበረ ዝዝከር ኢዩ። ኣብቲ ብ27 ሰነ 1974 እተጋብኤ ጉባኤ ማሕበር እውን፡ ሳዕዲያ ተስፉ ካብተን ጉባኤኛታት ነይራ።
ክብርን ዘለኣለማዊ ዝኽርን ንዂለን/ኲሎም ስዉኣት ወዓሩን ጀጋኑን ኤርትራ።
ውልቀ-መላኺ ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ኣብ ወርሒ ሓምለ 2022 ናብ ሃገረ ግብጺ ክገይሽ ዝነበሮ መደብ ብፕረሲደንት ግብጺ ዓብደል ፈታሕ ኣልሲሲ ተቐባልነት ከምዘይረኸበ፡ ራድዮ ኤረና ዲፕሎማሲያዊ ምንጭታታ ብምጥቃስ ሓቢራ። መራሒ ህግደፍ ዲክታተር ኢሳያስ ኣፈወርቂ ኣብ ዝሓለፈ መጋቢት 2022 እውን ተመሳሳሊ ጠለብ ከም ዝነበሮን ሕቶኡ ተቐባልነት ከምዘይረኸበን እቲ ዜና ብተወሳኺ ሓቢሩ።
ኣብ ወርሒ ሕዳር 2021 ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳያት ህግደፍ ዑስማን ሳልሕን ፍሉይ ኣማኻሪ ኢሳያስ የማነ ገብረኣብን ዝርከብዎ ልኡኽ ህግደፍ፡ ናብ ግብጺ ከይዱ ናይ ኢሳያስ ናብ ግብጺ ናይ ምጋሽ ጠለብ ዝሓዘ መልእኽቲኳ ኣቕሪቡ እንተነበረ፡ ፕረሲደንት ግብጺ ኣብ ናይ ስራሕ ጻዕቂ ስለ ዝርከብ እቲ መገሻ ናብ ካልእ ዘይተወሰነ ግዜ ተሰጋጊሩ ዝብል መልሲ ሒዙ ከም ዝተመለሰ ኣብዚ ካብ ኤረና ዝተረኽበ ዜና ተጠቒሱ።
ነቲ ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ሓምለ 2022 ብመንገዲ ኣምበሳደር ኤርትራ ኣብ ግብጺ፡ ናብ ሚኒስትሪ ወጻኢ ጉዳይ እታ ሃገር ዝቐረበ ናይ ኢሳያስ መገሻ ጠለብ ዝተዋህቦ መልሲ እውን ንካልእ ግዜ ዝብል ኮይኑ፡ ንጹር ቆጸራ ኣይተታሕዘሉን። እቲ ዜና ከም ዝሓበሮ ኢሳያስ ናብ ግብጺ ክገይሽ ዝህንጠየሉ ዘሎ ምኽንያት፡ ኣብቲ ንግብጺ፡ ሱዳንን ኢትዮጵያን ዘራኽብ ጉዳይ ዓራቓይ ተመሲሉ ኢዱ ንምእታው ዝዓለመ እዩ።
ብምኽንያት እቲ ኢትዮጵያ ኣብ ፈለግ ኣባይ ትሃንጾ ዘላ ዓብይ ግድብ ህዳሰ፡ ክሳብ ናብ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ዝበጸሐ ምስሕሓብ ኣትያ ዘላ ግብጺ፡ ደገፍ ንምርካብ ምስ ኩለን ጐረባብቲ ሃገራት ርክባ ንምድልዳል ትጽዕር ኣብ ዝሃለወትሉ እዋን፡ ኢሳያስ ከይመጻ ዝመረጸትሉ ምኽንያት፡ እቲ ካብ 2018 ጀሚሩ ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብይ ኣሕመድ ዝፈጠሮ ዕርክነት ክኸውን ከም ዝኽእል ናይ ብዙሓት ግምት እዩ።
ባህግና Bahgna 74፣ ሰሙናዊ ዜናታት ምስ ርእሰዓንቀጽ ሰዲህኤ 31.07.2022
Written by Bahgna MediaMedia
More...
ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ኤርትራውያን ብደረጃ ዓለም ክንወዳደር እንከለና ቁጽርና ውሑድ እዩ። ብ2019 ብውድብ ሕቡራት ሃገራት ብዝተኻየደ መጽናዕቲ መሰረት፡ ኤርትራ ብብዝሒ ህዝቢ ካብ 233 ሃገራት ኣብ መበል 133 ተሰሪዓ ኣላ። ኢትዮጵያ ከኣ ኣብ መበል 12 ሰፊራ ንረኽባ። ብደረጃ ኣፍሪቃ ድማ ኤርትራ ካብ 58 ሃገራት ኣብ መበል 40 ኣለና። ጐረቤትና ኢትዮጵያ ድማ 2ይቲ። ውሑዳት ክንስና፡ ንብዙሓት ዝሰዓርናሉ ናይ ጽንዓት ታሪኽ ኣለና። ቀንዲ ምስጢር ኣንጻር ብዙሓት ናይ ምስዓርና ከኣ ሓድነትና ኣጽኒዕና ምዕቃብና ምዃኑ፡ ንሕና ጥራይ ዘይኮና ብዛዕባ ቃልስና ምእንቲ ናጽነት መጽናዕቲ ዘካየዱ ወገናት ከይተረፉ ዘረጋገጽዎ ሓቂ እዩ።
ንሓድነትና ዘይሃሰዩ፡ ብኣንጻሩ ዘደልደሉ ናይ መንነት ብዙሕነት ሃብታማት ኢና። ኣስላማይ ክስታናይ፡ ወዲ ከበሳ ጓል መታሕት፡ ጓለኣንስተይቲ ወዲ ተባዕታይ፡ ወዲ ገጠር ከተመኛ፡ ኣብ ሃገር ዝነብር ኣብ ወጻኢ ዝቕመጥ፡ ከምኡ ድማ ባህልታትና፡ ቋንቋታትናን፡ ብሄራትናን፡ ብቕኒት ዘሳነየ መሳርሒ ሙዚቃ ጥዑም ዜማ ከም ዝህብ፡ ኣብ ቃልስና ጉልበትን ዓቕምን ዝኾኑና እዞም መርኣያ ብዙሕነትና እዮም። ጸላእቲ በብግዜኡ ካብዚ ብዙሕነትና ንሓደ መዚዞም ብምብላሕ ሓድነትና ከዳኽሙ ዝገበርዎ ፈተነታት ህዝቢ ኤርትራ በብግዜኡ ኣምኪንዎ እዩ። ህግደፍ’ውን በዚ ሓይልታት መግዛእቲ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ፈቲነሞ ዝተሳዕርሉ ጸረ ሓድነት ስልቲ ይድንድነና ከም ዘሎ ኣብ ልቦና ኩልና ዘሎ እዩ።
በቲ ካልእ ወገን ነዚ ናይ መንነት ብዙሕነትና ሓብሒቡን ዓቂቡን፡ ኣብ ሓደ መስርዕ ከምዘለና ዘርኢ መግለጺ እውን ኣለና። ኣብዚ መዳይዚ ኤርትራዊ ልኡላዊ ዜግንነትና ቅድሚት ይስራዕ። ቀደም ኮነ ሎሚ እቲ ዝወርድ መግዛእትን ወጽዓን ኣብ ልዕሊ ኩልና ኤርትራውያን ዝጨከነ ምንባሩን ጌና ቀጻሊ ምህላዉን ድማ ካልእ ኤርትራውያን ሓደ ምዃና መስካሪ እዩ። ከምቲ ሳላ ንኹሉ ከፋፋሊ መብጸዓታት ነጺግና ብሓባር ዝሰጐምና መግዛእቲ ስዒርና ናጻ ዝወጻእና፡ ሎሚ እውን ካብዚ ዘለናዮ ዘስካሕክሕን ነዓና ሓሊፉ ንዓለምና ዝደንጸወን ወጽዓ ክንናገፍ፡ እቲ መፍትሒ ኣብ ኢድ ኩልና ምህላዉ፡ ኣብ ሓደ መስርዕ ከም ዘለና ካብ ዘንጸባርቑ ዝርዝር መምዘንታት ወጻኢ ዝረአ ኣይኮነን። ካብዚ ስለ ዝነቐልና ኢና ከኣ “እቲ ወጽዓ ኣብ ኩልና፡ መፍትሒኡ ከኣ ብኹልና” ኢልና እንጭርሕን ንምትግባሩ እንቃለስን።
ምስጢር ዓወትና ሓድነትና ምንባሩን ምዃኑን ከምቲ ፖለቲከኛታት ወለድና “ኤርትራውያን እቶት ሓደ ዓውድን ጸባ ሓንቲ ላምን ኢና” ዝበልዎ፡ መስካሪ እዩ። ገዛእቲ ኤርትራን ጸላእቲ ህዝባን “ክበልዕ ዝበለ ገደል ኣፉ” ኮይንዎም እንተዘይኮይኑ፡ ወሳኒ ብጽሒት ሓድነትና ካብ ቀደም ይፈልጥዎ እዮም። ህዝቢ ኤርትራ ክሰዓር እሞ ንሳቶም ከምድላዮም ክኾኑ፡ ሓድነቱ ምፍራስ ወሳኒ ምዃኑ ተረዲኦምስ በብግዜኡ ኣብ ኤርትራ ዝገዝኡ ወረርትን ጸረ ዲሞክራሲ ሓይልታትን ክሰርሕሉ ፈቲኖም ግና ኣይተዓወቱን። ናይ ግዜ ጉዳይ እንተዘይኮይኑ፡ ዕድል ህግደፍ እውን ካብ ዕድል ገዛእቲ ዘይፍለ ተሰዓራይ ከም ዝኸውን ርዱእ እዩ። ምስዚ ኩሉ፡ ምድኻም ሓድነት ህዝቢ ኤርትራ ሎሚ እውን ካብ ኣጀንዳ ህግደፍ ኣይወጸን። ጉጅለ ህግደፍ ንሓድነት ህዝብና ኣዳኺሙ ኣብ ስልጣን ክነብር ካብ ዝጥቀመሎም ቀንዲ መሳርሕታት፡ ኣብ ሕድሕድ ኤርትራዊ ምትእምማን ከም ዝጠፍእ ምግባር እዩ። ነዚ ምጥልላም ናብ ሓንቲ ስድራቤት ከይተረፈ ኢድ ኣእትዩ ዝሰርሓሉ እዩ። ብዙሓት ብተንኮል ህግደፍ ቀልቦም ተሰሊቡ ካብ ሰብኣውነት ዝወጹ ሰለይቲ “ሰበይቱ ኣእሲሩ፡ ሰብኣያ ኣትሒዛ፡ ንወለዱ ኣሕሊፉ ሂቡ፡ ኣብ ልዕሊ እሙን ዓርኩ ጠሊሙን ናይ ቀርባ ቤተ ሰቡ ኣጭውዩ ወይ ኣቕቲሉ” ዝብሉ ዛንታታት ካብቲ ጨካን ውዲት ናይቲ ጉጅለ ዝነቕሉ እዮም።
ወጽዓ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ኩልና ኤርትራውያን ወሪዱ ዘሎ እዩ። እቲ ጉጅለ፡ ንሓንሳብ ምስ ከበሳ ኮይኑ ኣንጻር መታሕት፡ ንሓንሳብ ምስ ኣስላም ኮይኑ ኣንጻር ክርስትያን፡ ካብዚ ሓሊፉ ምስ ተጋደልቲ ነበር ኮይኑ ኣንጻር ሲቪል …..ወዘተ፡ እናኾነ፡ በብመድረኹ ብምግልባጥ፡ ዘካይዶ ምልዕዓል ናይ ሓሶት እዩ። ንሱ መንነቶም ብዘየገድስ፡ ምስ ንጸረህዝብነቱ ኣሜን ኢሎም ዝቕበሉ “እሙናት” ምስ ዝብሎም ዝተደናገሩ ወገናት ጥራይ እዩ ዝስለፍ። እቶም ዝድግፍዎ ወይ ካብ ኣፍንጨኦም ኣርሒቖም ዘይርእዩ ንእኩይ ተግባሩ ዘይተረድኡ ወይ እናረኣዩን እናሰምዑን ኣንጻር ረብሓኦም ዝተሰለፉ ኒሕ ዘየብሎም እዮም። ህግደፍ ግና ኩሉ ግዜ ህግደፍ እዩ። ደጋዊ ሕብርታቱ እንተዘይኮይኑ ሓቀኛ ትሕዝቶኡ ኣይቅይርን እዩ።
ናይ ህግደፍ መደናጋሪ ኣቀራርባ ኣብ ኤርትራውያን ጥራይ ዝድረት ዘይኮነ፡ ብግቡእ ዘይተረድእዎ ዘይኤርትራዊ ወገናት እውን ንሓንሳብ ብሃይማኖት ንሓንሳብ ድማ ብኣውራጃ ናይ ውሱን ኩርናዕ ፈታዊ ወይ ጸላኢ መልክዕ ከትሕዝዎ ይፍትኑ እዮም። በዚ ተዓሽዮም ትሕቲ ሃገራውነት ንምስዓር ብትሕቲ ሃገራውነት ንዝውደቡ ከተባብዑ ፈቲኖም ዘይተዓወቱ ምንባሮም ከኣ ኣብ ተመኩሮና ዝተራእየ እዩ።
እቲ ካልእ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ቅድሚ እቶም ኣንጻር ወጽዓ ዝተሰለፍና ዘሎ ዘይሕበል ሓቂ፡ እቲ ወጽዓ ጥራይ ዘይኮነ፡ መፍትሒኡ እውን ብኹልና ዝመጽእ ምዃኑ እዩ። እቲ ንህዝብና ኣደዳ ኩሉ ዓይነት መከራን ስደትን ኣቃሊዕዎ ዘሎ ምምሕዳር ህግደፍ ክውገድ ኣይኮነንዶ ናይቶም ኣንጻር ህግደፍ ንቃለስ ዘለና ናይቶም ደገፍቱ ከይተረፈ ትጽቢትዩ ኢልካ ምድምዳም ዘጸግም ኣይኮነን። ነቲ ክኾነልና እንጽበዮ ኣብ ምትግባር ዘለና ድልውነትን ቅሩብነትን ግና፡ ትሕቲ’ቲ ክኾኖ ዝነበሮ ምዃኑ ዝሕባእ ኣይኮነን። ተፈትወ ተጸልአ ግና “እቲ ሽግር እንዳ ኹልና፡ መፍትሒኡ ድማ ብኹልና” እዩ።
ኣብ ታሪኽና ሓድነት ህዝብና ብውዲት ገዛእቲ ዘይተበተነ፡ ዝቕበሎ ኤርትራዊ ባይታ ስለ ዘይረኸበ እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ህግደፍ ሓድነትና ንምክፍፋል ዝገብሮ ዘሎ ፈተነ፡ ንሕና ባይታ እንተዘይፈጢርናሉ መኺኑ ከም ዝተርፍን ውድቀቱ ከም ዝቀላጠፍን ፍሉጥ እዩ። “ህግደፍ ዕድሜኡ ነዊሑ ዘሎ፡ ብሳላ ብቕዓቱን ህዝባዊ ተቐባልነቱን ዘይኮነ፡ ብሰንኪ ድኽመት ናይቶም ኣንጻሩ ንቃለስ ዘለና እዩ” እንብል ድማ ካብዚ ሓቂዚ ብምንቃል እዩ። ነዚ ህዝብና ዘሳቕን ብክብርና ዝዋገን ዘሎ፡ ጉጅለ ትንፋስ ዝሰኹዓሉ ዘሎ ሃጓፍ እነወግዶ፡ ሓድነትና ኣንጻር ወጽዓን ጭቆናን ከነሕይል እንከለና ጥራይ ምዃኑ ኣይንዘንግዕ።
(ስእሊ ስውእቲ ሳዕዲያ ተስፉ፡ ካብ ፈይስቡክ)
መስዋእትነት ገዲም ተጋዳሊት ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ (ተሓኤ) ሳዕድያ ተስፉ፡ ብኣዝዩ መሪር ሓዘን ሰሚዕናዮ። ሳዕድያ ተስፉ ሓንቲ ካብተን ኣብ 60ታት ዝተሰለፋ ውሑዳት ደቂ ኣንስትዮ ሓንቲ ኮይና፡ ኣብ ከተማ ከረን ቅያ ድሕሪ ምስረሓ፡ ብ1968 ናብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ከም ዝተሰለፈት፡ ኣብታ ወልደየሱስ ዓማር ኣብዚ ቀረባ ግዜ ዘሕተማ መጽሓፍ “ምስክርነት ኣብ ግደ ተመሃሮ”፡ ብጅግንነት ተጠቒሳ ዘላ ሓርበኛ እያ። ስለዚ ኣባላት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ንስውእቲ መንግስተ-ሰማይ የዋርሳ፡ ንቤተሰባ ድማ ጽንዓትን ኣኻእሎን ይሃቦም እናበሉ ናይቲ ሓዘን ተኻፈልቲ ምዃኖም ይገልጹ።
ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
29 ሓምለ 2022
የማነ ሃይለስላሴ ናይ ሓጺር ርሕቀት ተወዳዳርን ፊልሞን ዓንደ ናይ ነዊሕ ርሕቀት ጐያይን ዝርከብዎም ሓሙሽተ ኣባላት ጋንታ ኣትለቲክስ ኤርትራ፡ ካብታ ኣብ መበል 18 ሻምፒዮን ዓለም-22 ኣብ አረገን ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ትሳተፍ ዝነበረት ጋንታ ተፈልዮም ከም ዝተሰወሩ ተመራማሪ ማርቲን ፕላውት ዝተፈላለዩ ምንጭታቱ ብምጥቃ ሓቢሩ።
እዞም ኣባላት ኣትለቲክስ ብሓባር ብ24 ሓምለ 2022 ካብቲ ኣዕሪፈምሉ ዝነበሩ ህንጻ ዩኒቨርስቲ ከም ዝተሰወሩን ፖሊስ ናይቲ ከባቢ ብዛዕባ ምስዋር ናይዞም ኤርትራውያን ምስተሓበሮ ኣብ መዝገብ ሒዙ ይከታተሎም ከም ዘሎን ተፈሊጡ።
ብመሰረት’ቲ ነዚ ኩነታት ብዝምልከት ዝተዋህበ ግምት፡ ኤርትራውያን ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ትሕቲ ሓያል ፖለቲካዊ ጸቕጢ ስለ ዘለዉ፡ ንከም ውድድር ዓለምለኸ ኣትለቲክስ ሻምፒዮና ዝኣመሰሉ ኣጋጣምታት ከም መሕተቲ ዑቕባ ከም ዝጥቀምሎም ርዱእ እዩ።
ኣስማት ናቶም ብዛዕበኦም ዋላ ብደረጃ ፖሊስ ሓበሬታ ዘይተረኽበ ዝተሰወሩ ኤርትራውያን ስፖርተኛታት፡ ዓንደ ፊልሞን ወዲ 24 ዓመት፡ ሃብቶም ሳሙኤል ቀለታ ወዲ 18 ዓመት፡ በርሀ ኣስገዶም ንጉሰ ወዲ 44 ዓመት (ኣሰልጣኒ)፡ መርሃዊ መብራህቱ ተወልደብርሃን ወዲ 18 ዓመትን ሃይለስላሴ ተኽለሃይማኖት የማነ ወዲ 24 ዓመትን ምዃኖም ተፈሊጡ’ሎ።
ብሓፈሻ ኤርትራውያን ስፖተኛታት፡ ብፍላይ ድማ ተጻወቲ ኩዕሶ እግሪ፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ግዚያት ካብ ኤርትራ ናይ ምውጻእ ዕድል ኣብ ዝረኸብሉ መብዛሕትኦም ዘይምለሱ ምዃኖም ዝተለምደን መግለጺ ናይቲ ኣብታ ሃገር ዘሎ ጭቆና ምዃኑን ዝተፈልጠ እዩ።
እቲ ኣብ ሃገር ሽወደን፡ ካብ ከተማ ስቶክሀልም ንወገን ሴሜን ጃርቫ ኣብ ዝበሃል ህዝባዊ መናፈሲ/ፓርክ ክካየድ ተመዲቢ ዝነበረ ፈስቲቫል ህግደፍ ስካንድንቪያን፡ ሓያል ተቓውሞ ከም ዘጋጠሞ ማእከል ሓበሬታ ኤርትራ/Eritrea Hub ሓቢራ። ኣብዚ ተቓውሞ ዘጋጠሞ ፈስቲቫል፡ ኣወል ስዒድ ዝተባህለ ኣንጻር ህዝቢ ዘለዓዕል ዕሉል መሳርሒ ህግደፍን ኣማኻሪ ፖለቲካ ዲክታተር ኢሳያስ ኣፈወቂ የማነ ገብረኣብን ኣብቲ ኣጋጣሚ ዝሳተፉ ዕዱማት ምዃኖም እቲ ዜና ብተወሳኺ ኣፍሊጡ።
ኤርትራውያን ተቓወምቲ፡ እቲ ብደረጃ ዓለም ብግህሰት መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላት ዝፍለጥ ጉጅለ ህግደፍ ህዝባዊ መእከቢ ኣዳራሽ ተኻርዩ ፈስቲቫል ከካይድ ክፍቀደሉ ሕጉሳት ከም ዘይነበሩ እቲ ዜና ጠቒሱ። እቲ ካብ ማእከል ሓበሬታ ኤርትራ ዝተረኽበ ዜና፡ ብትሕሓዝ ህግደፍ ኣብ ሽወደን ከምዚ ዓይነት መደብ ፈስቲቫል ዘውጽእ ዘሎ፡ ንጋዜጠኛ ኤርትራዊ ሽዊደናዊ ዳዊት ይስቕ ንልዕሊ 20 ዓመታት ኣብ ቤት ማእሰርቲ እናሰቐየ እንከሎ ምዃኑ ኣዘኻኺሩ። ኣብዚ ተቓውሞ “ብሩህ መጻኢ” ዝተባህለ ኤርትራዊ ጉጅለ መሪሕ ግደ ከም ዝነበሮ እቲ ዜና ብተወሳኺ ኣስፊሩ።
ኣብቲ ናይ ብዙሓት ተቓውሞ ዝዓደመ ናይ ፈስቲቫል ህግደፍ ዛዕባ፡ ኣሳ ኒልሰን ዝተባህለት ኣብቲ ኣዳራሽ ዝርከበሉ ከባቢ ፖለቲከኛን ሕጽይቲ ከንቲባ ስቶክሀልምን ኣብቲ ጉዳይ ካብ ዝተገደሱ ሓንቲ ነይራ። በዚ መሰረት፡ ብዛዕባቲ ንህግደፍ ክካረ ተሓሲቡ ዝነበረ ህዝባዎ ኣዳራሽ ኣብ ዝጸሓፈቶ ሓያል ተቓውሞ “ናይ ሎሚ ዘበን ፈስቲቫል ንሰርዞ፡ ንዓመታ ኣብቲ ቦታ ናይ ዲሞክራስያዊ ፈስቲቫል ከነካይድ ኢና” ከም ዝበለት ተፈፈሊጡ።
ጉጅለ ብሩህ መጻኢ ብወገኑ፡ ናብ ምምሕዳር ናይቲ ህዝባዊ መናፈስሲ/ፓርክ ናይ ተቓውሞ ደብዳበ ናይ ምጽሓፍ፡ ምስ ጠበቓታትን ናይቲ ከባቢ ሚድያታትን ምምኻርን ብኢመይልን ካልእ ኣገባብን ኣንጻርቲ ፈስቲቫል ሰፊሕ ወፈራ ምክያድን ዝኣመሰሉ ናይ ተቓውሞ ስጉምታት ወሲዱ። ኣብ መወዳእታ ከም ውጽኢት ናይዚ ኩሉ ተቓውሞታት ናይቲ መናፈሲ/ፓርክ ምምሕዳር ናይ መእከቢ ኣዳራሹ ንፈስቲቫል ህግደፍ ከካሪ ዝነበሮ መደብ ሰሪዙ፡ ተሳተፍቲ’ቲ ፈስቲቫል ናይ ማይ፡ ዓይኒ ምድሪን ሓይሊ መብራህትን ኣገልግሎት ንከይረኽቡ ከም ዝወሰነ ተሓቢሩ።
