ብጻይ መንግስተኣብ ኣስመሮም ኣባል ፈጻሚ ሽማግለን ሓላፊ ቤት ጽሕፈት ውደባዊ ጉዳያት ሰዲህኤን፡ ብ28 ጥሪ 2023 ብመንእሰያት ውድብ ዓፋር ቀይሕ ባሕሪ፡ “ንማሕበራዊ፡ ቁጠባውን ፖለቲካውን በደላትን ግዙፍ ግህሰታት ሰብኣዊ መሰላትን ምልላይን መፍትሒታት ምርካብን” ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእስቲ፡  ኣብ ከተማ ቨስተሮስ፡ ሽወደን ኣብ ዝተዳለወ  ዓመታዊ ኮንፈረንስ ተሳቲፉ። ብጻይ መንግስተኣብ ኣብዚ ንሰዲህኤ ወኪሉ ተሳቲፉ ቃል ዘስመዓሉ ኮንፈረንስ፡ ንዝተገብረሉ ዕድመ ኣመስጊኑ ንተሳተፍቲ ዓመተ 2023 ናይ ሰላም፡ ፍትሒን ዓወትን ክትከውን  ሰናይ  ትምኒቱ ገሊጹ።

ኣብቲ ዘስመዖ ቃል፡ ሃገርና ነዊሕ ገማግም ቀይሕ ባሕሪ ምስ ወደባቱን ማርሳታቱን ከም እትውንን ተበሃጊት ምዃና ጠቒሱ፡ ብፍላይ ከባቢ ደንከልያ ፖታሽ፡ ጨው፡ ነዳዲ ጋዝን ዝተፈላለዩ ተፈጥሮኣዊ ሃብትን ከም ዘለዋ ሓቢሩ። ምስዚ ኩሉ ግና ህዝቢ ኤርትራ ብሰንኪ ግጉይ ምሕደራ ህግደፍ ህዝባ ናይ ሃብታ ተጠቃሚ ክኸውን ከምዘይከኣለ ጠቒሱ፡ ስዑዲ ዓረብን ዓረብ ዓማራትን ካልኦት ሃገራት ማእከላይ ምብራቕን እስያን ህዝበን ኣብ ዝለዕለ ደረጃ መነባብሮ ዝርከብ ካብ ናትና  ዝበለጸ ጸጋ ስለዘለወን ዘይኮና ብሳላ ዝሓሸ ምምሕዳር እዩ  ኢሉ።

ሃገርና እትርከበሉ ከባቢ ቀይሕ ባሕሪ ተፈጥሮ ሃብትን ተበሃጊ ኣቀማምጣን ስለ ዘለዎ፡ ኣብ ዝሓለፈ ታሪኽና ኣሜሪካን ምዕራባውያን ሃገራትን ንረብሓአን ክብላ ንኤርትራ ምስ ኢትዮጵያ ብፈደረሽን ከም ዝቖረነኣ ብምሕባር፡  ሎሚ እውን ምዕራባውያንን ምብራቓውያንን ኣብ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ይወዳደሩ ከም ዘለዉ ኣዘኻኺሩ። ህዝቢ ኤርትራ ድማ ኣብ መንጎ ንጹልን ጸላኢ ዝዕድምን ፖሊሲ ህግደፍን ረብሐኦም ዘቐድሙ ኣህጉራውያን ሓይልታትን ተቐርቂሩ ኣደዳ ኩሉ ማሕበራዊ ጸገማት ኮይኸውን ኣሎ ክብል ብዝርዝር ኣብሪሁ።

ብጻይ መንግስተኣብ ኣብዚ መደርኡ ብልጽግትን ምዕብልትን ኤርትራ ናይ ምህናጽ ሓላፍነት ዝስከም እቲ ክመሃርን ክሰርሕን ዝኽእል፡ ሞተር ሕብርተሰብ ዝኾነ መንእሰይ ምዃኑ ጠቒሱ፡ መንእሰያት ናብዚ ንክበቕዑ ብፍልጠት ክዕጠቕ ስለ ዝግበኦም  ኣብዚ ዘለውዎ ሃገር ንዘሎ ዕድላት ተጠቒሞም፡ ክመሃሩን ዲሞክራሲያዊ ባህሊ ከማዕብሉን ከም ዝግበኦም ምዒዱ። ብመጽር ዕላማቲ ኮንፈረንሶም፡ ዝያዳ ከቕልብሎም ብዝብል ከኣ ነዞም ዝስዕቡ ነጥብታት ዘርዚሩ፡

1. ነቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ጠንቂ ኩሉ ጸገማትና ዝዀነ ዲክታቶርያዊ ስርዓት ምእላይ፥

2. ልዑላውነት ናይ ሕጊ ዘረጋግጽ ዲሞክራስያውን ቅዋማውን ስርዓት ምህናጽ፥

3. ብዘይ ሰላም ፍትሕን ብልጽግናን ክረጋገጽ ከምዘይክእል ምእማን፥

4. ሓድነት ናይ ህዝብን መሬትን ምዕቃብ፥

5. ዘይተማህረ ነየድሕን ዘይተወቕረ ነየጥሕን ዝብል ምስላ ከም መምርሒ ወሲድካ፡ መንእሰያት ኤርትራ ኣብ መኣዲ ኣካዳሚያውን ሞያውን ትምህርትን ዘመናዊ ተክኖሎጅን ከምዝጽመዱ ምግባር፥

6. ግደ ስድራቤትን ግደ ሃይማኖታዊ ትካላትን ኣብ ህንጻ ጥዑይ ሕብረተሰብ ምኽባር፥

7. ዘይምእኩል ስርዓተ-ምሕደራ ምኽታል. . .ወዘተ።

ኣብ መደምደምታ ቃሉ ከኣ፡ ኮንፈረንሶም ንክዕወት ብምምናይ፡  ኣብ መንጐ ዲሞክራስያዊ ውድብ ዓፋር ቀይሕ ባሕርን ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራን ዘሎ ዝምድና እናዓበየ ክኸይድ ዘለዎ ትምኒት ገሊጹ። ወደብቲ እቲ ኮንፈረንስ ብወገኖም ንተሳትፎ ብጻይ መንግስተኣብ ብምምጓስ ናይ ተሳትፎ ምስክር ወረቐት ኣበርኪተምሉ።

ኣብዚ ኮንፈረንስ ኣሕዋት  ነጋሽ ዑስማንን ኢድሪስ ኑሩን ንኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንዲሞክራስያዊ ለውጢ ብምውካል ተሳቲፎም።

ሲነዶስ ኦርተዶኩሳዊት ቤተ ክርስትያ ኢትዮጵያ ብ26 ጥሪ 2023 ናይ ሰለስተ ጳጳሳት ሃይማኖታዊ መዓርግ ከም ዝቐንጣጠ፡ ሰፊሕ ዝርጋሐ ዘለዋ ናይ ብሕቲ ጋዜጣ ሪፖርተር ኣፍሊጣ። እቶም መዓርጎም ዝተቐንጠጡ፡ ኣቡነ ሳዊሮስ፡ ኣቡነ ኣውንጣጢዎስን ኣቡነ ዜናማርቆስን ዝተባህሉ ኮይኖም፡ ናብዚ መቕጻዕቲ ዘብጸሖም ምኽንያት እቲ ብ21 ጥሪ 2023 ካብ ኣዲስ ኣበባ ንወገን ምዕራብ ኣብ ክልል ኦሮሞ ወሊሶ ኣብ ዝተባህለት ከተማ፡ ብኢደወነኖም 26  ሓደስቲ ኤጲስቆጶሳት ቀቢኦም፡ ስጉምቶም ብሲነዶስ ኣፍሊጦ እንተዘይረኺቡ፡  ናብ ክልል ኦሮሞ ዝጠመተ ሓድሽ ሲነዶስ ከም ዘቑሙ ብምጥቃስ መግለጺ ብምውጸኦም ምዃኑ እቲ ዜና ሓቢሩ።

ነዚ ኩነታት ብዝምልከት ብ26 ጥሪ 2023 ህጹጽ ጉባአ ዘካየደ፡  ብፓትርያርክ ኣቡነ ማትያስ ዝምራሕ ዕላዊ ሲኖዶስ ኦርተደኩስ ኢትዮጵያ፡  ኣብ ልዕሊ እቶም ሰለስተ ጳጳሳትን ንሳቶም ዝቐብእዎም፡ ኤጲስቆጶሳትን 11 ነጥብታት ዘለዎ ውሳነ ወሲኑ። በቲ ውሳነ መሰረት እዞም ዘይሕጋውያን ዝበሎም ጳጵሳትን እቶም ብኣኣቶም ዝተቐብኡን ጌጋኦም ኣሚኖም ይቕረታ እንተዘይሓቲቶም፡፡ ኩሉ ዝነበሮም ሃይማኖታዊ መዓርግን ክብርን ተቐንጢጡ ከም ተራ ሰባት በቲ ናይ ቅድሚ ምንኩስና ኣስማቶም ክጽውዑን ብጸጋታት ኦርቶደኩሳዊት ቤተክርስትያ ከየገልግሉን ብጸጋታታ  ከይግልገሉን ዝብል ዝርከቦ ወሲኑ ኣሎ።

መንግስቲ ኢትዮጵያ ነዚ ብዝምልከት ዝሃቦ ወግዓዊ መግለጺኳ እንተዘየለ፡ ኦርተደኩስ ቤተክርስትያን ኢትዮጵያ ግና፡ መንግስቲ ናይ ምእራም ግዲኡ ክገብር ብዘይምርኣዩ፡ ምስቶም ዕልዋ ከካይዱ ዝፈተኑ ዘይሕጋውያን ኣካላት ወጊኑ ኣሎ ዝብል ክስታት ምቕራብ ጀሚራ’ላ።

እዚ ኩነታት ናብ ዝኸፈአ ምክፍፋል ሰዓብቲ እቲ ሃይማኖትን ህውከትን ከየምርሕ ዓብይ ስግኣት ፈጢሩ ኣሎ። ምስዚ ብዝተተሓሓዚ እዚ ተረኽቦ ነቲ ኣብ ኢትዮጵያ እናገደደ ዝኸይድ  ዘሎ ፖለቲካዊ ምክፍፋልን ጐንጽታትን ናብ ዝገደደ ደረጃ ከየዕርጎ ኣብ ብዙሓት ስግኣት ኣሕዲሩ ኣሎ።

ብኻልእ ወገን ድማ፡ እታ ህግደፍ ኣብ ውሽጣዊ ጉዳያ ኣትዩ ክሕምሳ እንከሎ ተዛሪቡ ዘይፈልጥ ሲነዶስ ኦርተደኩሳዊት ቤተ ክርስትያ ኤርትራ ወሲኽካ፡ ናይ ሓያሎ ሃገራት ሲነዶሳት ንተግባራት እቶም ሰለስተ ጳጳሳት ዝቃወም መግለጽታት የውጸኣ ከም ዘለዋ ተሓቢሩ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ “ንቅዋማዊ ምሕደራ፡ ንዲሞክራስን ምዕባለን ንቃለስ!” ኣብ ትሕቲ ዝብል መሰረታዊ ሓሳብ ዝቃለስ፡ ኣብ ደንበ ለውጢ ኤርትራ ኣውንታዊ ግደ ዝጸንሖን ዘለዎን ሰልፊ እዩ። ሰዲህኤ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ሱር ዝሰደደ ጭቆና ኣወጊድካ፡ ልዕልና ህዝቢ ዝቕበል፡ ብቅዋም ዝምራሕ፡ ኣብ ብዙሕነት ዝተመስረተ፡ ዲሞክራስያዊ መንግስቲ ክምስረት ይካየድ ኣብ ዘሎ ጻዕሪ፡ በዓል ሃብታም ተመኩሮ እዩ። እዚ ሰልፊ ብቕዋማውን ዲሞክራስያውን ትካላት ንክውንነት ሕብረተሰብና፡ ታሪኹን  ዝሓለፈ ተመኩሮን ኣብ ግምት ዘእቱ፡ ቀንዲ ድማ ንመጻኢ ዘማዕዱ ፖለቲካዊ ውዳበ እዩ።

ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ኣብ ቅዋሙ ብዘስፈሮ ሕግታትን ክብርታትን መሰረት ዝጐዓዝ ሰልፊ እዩ።  ኣብ ነፍሲ ወከፍ 4ተ ዓመታት ድማ ስሩዕ ጉባአኡ የካይድ። ኣብ ጉባአኡ ንኹለ-መዳያዊ ኩነታት ኤርትራን ህዝባን ኣብ ግምት ዘእተወ፡ ዕማማቱ ዘነጽር ፖለቲካዊ መደብ ዕዮን መደባቱ ኣብ ምትግባር ዝምረሓሉን ዝቕየደሉን ዲሞክራሲያዊ ማእከላውነት ዘንጸባርቕ ሰልፋዊ ቅዋምን የጽድቕ። ከምኡ ድማ ብፍሉይ ኣብ ዝረኣዩ መድረኻዊ ፖለቲካዊ ዛዕባታት ዘተኩር ፖለቲካዊ ውሳነታት ይውስን። ኣብ መንጎ ክልተ ጉባአታት ሓላፍነት ዝወስድ መሪሕነት ብዲሞክራሲያዊ ኣገባብ ይመርጽን ሰልፋዊ ትካላት የቕውምን።

ብመንጽርዚ ኣብ ዝመጽእ ዘሎ ወርሒ ሓምለ 2023፡ 4ይ ስሩዕ ጉባአ ሰዲህኤ ክጋባእ ኣብ ምድላው ይርከብ። ነዚ ድሕሪ ሓያል ዕጽዋ ኮቪድ-19 ዝካየድ ጉባአ ንምድላው፡ ብማእከላይ ባይቶ ዝተመዘት ኣሰናዳኢት ሽማግለ ትሰርሕ ኣላ። እዛ ሽማግለ ነብሳ ኣብ ንኡሳን ሽማግለታት ከፊላ፡ ኣብ ምስንዳእ ናብ ጉባአ ዝቐርቡ ንድፊ ሰነዳት፡ ናብ ጉባአ ብቐጥታን ካብ መሰረታት ብዲሞክራስያዊ ምርጫን ዝሳተፉ ኣባላት ጉባአ ኣብ ምንጻርን ነቲ ጉባአ ዘድሊ ቁጠባን ዝተፈላለዩ ቀረባትን ኣብ ምድላው ስረሓታ ተሰላስል ኣላ። ተልእኮ’ዚ ጉባአ ኣብ ጸቢብ ሰልፋዊ ራኢ ጥራይ ዝድረት ዘይኮነስ ኣገደስቲ ኤርትራዊ ዛዕባታት’ውን ዝድህስስ ስለ ዝኾነ፡ መጻኢ ብሩህ ተስፋ ኤርትራ ዝብህጉ ግዱሳት ኤርትራውያን ኣብ ምዕዋቱ ብሓሳብን ግብርን ክድግፉ  ጸዋዒትና እዩ።  

ሰዲህኤ፡ ነቲ መሪርን ነዊሕ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ምእንቲ ናጽነት ካብ ዘዕወትዎ ምስጢራት ሓደ ሓድነት ህዝቢ ኤርትራ ምዃኑ ይኣምን። ሓድነት ህዝቢ ኤርትራ ኣብዚ ሎሚ ኣንጻር መሪር ጭቆና ህግደፍ ንመሰረታዊ ለውጢ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ እውን ግደኡ ወሳኒ ምዃኑ ይግንዘብ። ካብዚ ነቒሉ ድማ  ኤርትራዊ ብዙሕነት ብዘኽብር “ምዕቃብ ሓድነት ህዝብን መሬትን ኤርትራ” ከም ኣገዳሲ መርሆኡ ሒዙ ይቃለሰሉ። ከም መግለጺ ናይዚ ኣገዳሲ መርሆ ድማ ኣብዚ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ እንተ ተኻኢሉ ምሉእ ሓድነት ፖለቲካዊ ውዳበታት፡ እዚ ኣብ ዘይከኣለሉ ድማ ናይ ለውጢ ሓይልታት ብሓባር ዘቃለስሉ መድረኽ ምፍጣር ዘይስገር ምዃኑ ይግንዘብን ንምዕዋቱ ከይተሓለለ ይሰርሕን። ኣብ ዝኾነ ኤርትራዊ ኣጀንዳ ዝለዓለሉ መድረኻት ናይ ምስታፉ ትርጉም ከኣ እዚ እዩ።

ሰዲህኤ፡ ከም መርኣያ ኣብ ሓደነትን ሓቢርካ  ምስራሕን  ዘለዎ ጽኑዕ እምነት፡ ብ4 ሓምለ 2017 ዘውጸኦ እማመ ሓድነት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ፡ “……ኣብ ዘለናዮ እዋን ንእንገብሮ ሓባራዊ ስራሕ መበገሲ መትከላት ክዀናና ዝኽእላ ምዃነን ምግንዛብ ዕዙዝ ኣገዳስነት ኣለዎ። ንሳተን ከኣ፦

1. ምዕቃብ ልኡላዊ ግዝኣት ኤርትራ፤

2. ምውዳቕ ዲክታቶርያዊ ስርዓት ህግደፍን ምልጋስ መሓውራት ጭቆናኡን፤

3. ድሕሪ ውድቀት ስርዓት ህግደፍ ኣብዝሓ ሰልፋዊ ስርዓት ዝሰረቱ ህዝባዊ ዲሞክራስያዊ ስርዓት ምቛም፤

4. ግዝኣተ ሕግን ዲሞክራስያዊ መሰላትን መላእ ሓርነታትን ህዝቢ ምቕባል፤ ዝብላ ኢየን።

ንሕሉፍን ህሉውን ተሞክሮ ሓባራዊ ስራሕ ዝርዝር ኣቢልና ክንርእዮ ከለና፡ ክሳብ ሕጂ ተፈጢሩ ዘሎ ምትእኽኻባት፡ ዋላኳ ኣውንታዊ ጐኒ ከምዘለዎ ንኣምን እንተዀና፡ ንኹሉ ደምበ ተቓውሞ ክእከብ ከምዘይከኣለ ግን ክንእመነሉ ዘለና ሓቂ እዩ። ንደምበ ተቓውሞ ንምሕያል ዝሰራሕናዮ ምጽንባራት ይኹን ጽላላት ሎሚ ንቐጻሊ ሓባራዊ ስራሕና ኣሳላጥቲ እምበር ዓንቃፍቲ ክዀኑ ኣይግብኦምን……።” ዝብል  ይርከቦ። እዚ እማመ ናይ ጉባአ መሰረታዊ ፖለቲካዊ ውሳነ መሰረት ብምግባር ዝወጸ እዩ።

መሰረታዊ ዕላማ ሰዲህኤ፡ ኣብ ውሱን መድረኽ ዝድረት ዘይኮነ፡ ዝሓለፈ ተመኩሮ ቃልሲ ከይዘንገዐ፡ ህልዊ ኩነታት ኣብ ግምት ኣእትዩ ዝያዳ ናብ መጻኢ ዘማዕዱ እዩ። ብመንጽር ኣሰራርዓ ቀዳምነት ናይ ቃልሲ ድማ፡ እዘን ኣቐዲመን ዝተጠቕሳ ኣርባዕተ ነጥብታት ቅድሚት ዘስፈረ እዩ። ሰዲህኤ እዞም ነጥብታት ንኹሎም ሓቀኛ ኤርትራዊ ናይ ለውጢ ሓይልታት ዘሰማምዑ እዮም ዝብል እምነት ኣለዎ።

ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ሰዲህኤ ንዝተፈላልዩ ኤርትራዊ ብዙሕነት ልዑል ኣቓልቦ ዝህብ ሕብረ-ብሄራዊ እዩ። ኣብ ርእሲዚ ብሓፈሻ ናይ መንነት ፍልልያቱ ተዓቂቡ፡ ናይ መላእ ህዝቢ ኤርትራ ናይ ቃልሲ ተሳትፎ የተባብዕ፡ ብፍላይ ከኣ ንግደ መንእሰያትን ደቂ ኣንስትዮን ልዑል ግምት ይህብ። ንጉዳያት ደቂ ኣንስትዮን መንእሰያትን ዝምልከቱ ኣብያተ-ጽሕፈት፡ ነብሶም ክኢሎም ካብቶም ትሻዕተ ኣብያተ-ጽሕፈት ፈጻሚ ሽማግለ ከም ዝኾኑ ምግባሩ ከኣ ነዚ ዝመልክት እዩ።

ሰዲህኤ፡ ሎሚ ኮነ ኣብ መጻኢ፡ ዝምድና ኤርትራ ምስ ናይ ርሑቕን ጐረባብትን ሃገራት፡ ኣብ ሰላም፡  ምክብባርን ናይ ሓባር ረብሓን ዝተመስረተ ክኸውን ከም ዝግበኦ ይኣምን። ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን፡ “….. ብፍላይ፡ ምስ ጐረባብትና ሃገራት ዝህልወና ዝምድና ኣብ ሓባራዊ ዕብየትና ኣገዳሲ ግደ ክጻወት ስለ ዝኽእል፡ ልዑላውነት ሕድሕድ ብምኽባር፣ ኣብ  ሕድሕድ ጣልቃ ብዘይምትእትታው፡ ንሰላምን ቁጠባዊ  ዕብየትን ብሓባር ክንስርሕ ይግባእ።“ ካብ ዝብል ኣብ መደብ ዕዮ ሰልፊ ዝሰፈረ ተመርኲሱ ዝወሰዶ መርገጽ ብመንጽር’ዚ እምነቱ ዝረአ እዩ

ኣሰራርሓ ሰዲህኤ ኣብ ኩሉ ጽፍሕታት፡ ኣብ ትካላውን ሓባራውን ዝተመስረተ እዩ። ካብ ጠቕላሊ ጉባአ ጀሚርካ ክሳብ ጨናፍር ዘሎ ትካላዊ ጽፍሕታት፡ ቅዋም ብዝህቦም ሓላፍነታት፡ ምስ ልዕሊኦምን ትሕቲኦምን ዘለዉ ደረጃታት እንዳተናበቡ፡ መምርሕታት እንዳተቐበሉን ጸብጻባቶም እናቕረቡን ይሰርሑ።