ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ኢትዮያ፡ ንዝተሰጉ ኤርትራውያን ዝምልከት መግለጺ ኣውጺኡ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ስእሊ፡ ካብ መርበብ ሓበሬታ ቢቢሲ
ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ኢትዮጵያ ናይቶም ካብ ኣዲስ ኣበባ ናብ ኤርትራ ብወገን ዓሰብ ዝተሰጉ ኤርትራውያን መንእሰያት ከም ዝተኸታተለ ኣፍሊጡ። እቶም ብ24 ሰነ 2023 ብኣውቶቡሳት ካብ ኣዲስ ኣበባ ዝተወስዱ፡ ቁጽሮም ብትኽክል ዘይተፈልጠ፡ ዝተፈላለያ ማዕከናት ዜና ካብ 200 ክሳብ 360 ዘብጽሐኦም ኤርትራውያን ኣብ ዝተፈላለየ ኣብያተ- ማእሰርቲ ዝጸንሑ ምዃኖም ተፈሊጡ።
እቲ ኮሚሽን ብ25 ሰነ 2023 ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ ኣብ ልዕሊ ስደተኛታትን ሓተትቲ ዑቕባን ከጋጥም ዝኽእል ሓደጋ ከም ዘሰክፎ ብምጥቃስ፡ እቲ ጉዳይ ዝምልከቶም ኣካላት ኣድላይ ዘበለ ሓለዋ ንምግባር ንዘካይድዎ ጻዕሪ ኣፍልጦ ከም ዝህብ ኣብ መግለጺኡ ሓቢሩ።
መግለጺ ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ኢትዮጵያ፡ ካብቶም ናብ ኤርትራ ዝተወስዱ መንእሰያት ብሕጊ ዝተመዝገበ ኣካል ዘይምህላዉ ከም ዘረጋገጸ ጠቒሱ፡ ብጌጋ ክውሰዱ ተዳልዮም ዝነበሩ 4 ብወግዒ ዝተመዝገቡ ስደተኛታት ከም ዝነበሩን ድሕሪ ምጽራይ ከም ዝተረፉ እውን ኣብሪሁ።
ጉዳይ ስደተኛታትን ካብ ስደት ተመለስትን ዝምልከቶ መንግስታዊ ኣካል ኢትዮጵያ፡ ምስ ዝተፈላለዩ መሳርሕቱ ኮይኑ መሰል ስደተኛታት ንምክልኻል ኣብ ቀጻሊ ጻዕሪ ምህላዉ ከም ዘረጋገጸ እውን እቲ ኮሚሽን በቲ ዘውጸኦ መግለጺ ኣፍሊጡ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ እቶም መንእሰያት ኣብ ወደባዊት ከተማ ዓሰብ ድሕሪ ምብጽሖም፡ ናብ ስድራቤቶም ከም ዝደወሉ፡ ድሕሪኡ ግና ደሃዮም ከም ዘይተፈልጠ ተሓቢሩ። ብወገን መንግስቲ ኢትዮጵያ ነቲ ስጉምቲ ዝምልከት ዝተዋህበ ወግዓዊ መግለጺ ዘየለ ኮይኑ፡ ብዘይዕላዊ መስኖታት ግና እቶም ዝተወስዱ ኤርትራውያን ዝኾነ ይኹን ኣብ ኢትዮጵያ ክነብሩ ዘኽእሎም ሰነድ ዘይነበሮም ካብ ስርዓት ህግደፍ ሃዲሞም ብዘይ ኣገባብ ናብ ኢትዮጵያ ዝኣተዉ ምዃኖም ተሓቢሩ።
ፈጻሚ ሽማግለ ሰዲህኤ ስሩዕ ኣኼባኡ ኣካይዱ፡ ሰሚናር መሰረታት ኣወስትራሊያ ተቓኑዑ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ፈጻሚ ሽማግለ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ብ24 ሰነ 2023 ድሮ 4ይ ጉባአ ሰልፊ፡ ናይ መጠረስታ ስሩዕ ኣኼባኡ ኣካይዱ። ብኻልእ ወገን ድማ ሰሚናር ኣባላት ሰዲህኤ ዞባ ኣወስትራሊያ ብ25 ሰነ 2023 ተቓኒዑ።
ፈጻሚ ሽማግለ ኣብዚ ብኣቦመንበር ተስፋይ ወልደሚካኤል (ደጊጋ) ዝተመርሐ ስሩዕ ኣኼባኡ ናይ ትሻዓቲአን ኣብያተ-ጽሕፈት ሰዲህኤ ናይ ዝሓለፉ 4ተ ዓመታት ጉዕዞ ጥርኑፍ ጸብጻብ በብሓደ ሰሚዑ። በዚ መሰረት ድማ ናይዘን ኣብያተ ጽሕፈት ጸብጻብ ኣወሃሂዱ ናብ መጻኢ ስሩዕ ኣኼባ ማእከላይ ባይቶ ዝቐርብ ሰፊሕ ጸብጻብ ኣዳልዩ። እቲ ኣብዚ ኣኼባ ዝተዳለወ ጸብጻብ ናብ ማእከላይ ቀሪቡ ምስ ጸደቐ፡ ናብ ራብዓይ ጉባአ ዝቐርብን ምስ ክግበረሉ ዝኽእል ምምሕያሻት ብጉባኤኛታት ዝጸድቕ ሰነድ ሰዲህኤ ዝኸውን እዩ።
ኣቦመንበር ተስፋይ ነቲ ኣኼባ ክድምድም እንከሎ ኣብ ዘቕረቦ ቃል፡ ብሓፈሻ ኩሎም ኣባላትን ትካላትን ሰልፊ ብፍላይ ድማ ፈጻሚ ሽማግለ ኣብ ዝሓለፉ ኣርባዕተ ዓመታት፡ ፖሊሲን መደባትን ሰልፊ ኣብ ምዕዋት፡ ሓድነት ሰልፊ ኣብ ምዕቃብን ናይ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ናይ ሓባር መድረኽ ንምፍጣርን ዘካየዶ ውሁድ ጻዕሪ ዝነኣድ ከም ዝነበረ ጠቒሱ። ኣብ መወዳእታ ሰሙን ናይ ሓምለ 2023 ዝካየድ 4ይ ጉባአ ሰዲህኤ ድማ ሰልፍና ዝያዳ ሓይሉ ዝወጸሉ መድረኽ ክኸውን ዘለዎ ጽኑዕ እምነት ገሊጹ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ብጻይ ተስፋይ ወልደሚካኤል ኣብ መኽፈቲ ሰሚናር ኣወስትራሊያ እውን፡ ብዛዕባ ህልዊ ኩነታት ሰልፍን ንኡድ ኣበርክቶ ኣባላት ሰዲህኤ ዞባ ኣወስትራሊያን ቃል ኣስሚዑ። ድሕሪ ቃል ኣቦመንበር፡ ኣባላት ሰዲህኤ ኣወስትራሊያ፡ መስርሕ ምድላው 4ይ ጉባአን ተልእኮ ሓጻይት ሽማግለን ዝምልከቱ ጸብጻባት ሰሚዖም፡ ናብ ጉባአ ቀሪቦም ክጸድቁ ተዳልዮም ኣብ ዘለዉ ንድፍታት ቅዋምን ፖለቲካዊ መደብ ዕዮን ድማ ተመያይጦም። ኣብዚ መድረኽ ኣደመንበር ኣሰናዳኢት ሽማግለ 4ይ ጉባአ ብጻይቲ ኣድያም ተፈራ ንጉባአ ብዝምልከት ክሳብ ሎሚ ዝተዓሙን ጌና ምጽፋፍ ዘድልዮም ጉዳያትን ዝምልከት መብርሂ ሂባ ንዝቐረቡ ሕቶታት ድማ መሊሳ። ብጸይቲ ኣስገደት ምሕረተኣብ ኣደመንበር ሓጻይት ሽማግለ ብወገና ክሳብ ሕጂ ብዛዕባ ዝተዓሙ መደባትን ሕጹያት ምስ ኣባላት ሰልፊ ንምልላይ ተታሒዙ ዘሎ መደባትን ዝምልከት መብርሂ ሂባ።
ተሳተፍቲ ሰሚናር ኣብቲ ዝቐረበ ንድፊ ሰነዳት ዘለዎም ሕቶታት ኣቕሪቦም ብኣባላት ንኡስ ሽማግለ ምድላው ሰነዳት ድማ መብርህታት እናተዋህበ እቲ ሰነድ ተዳህሲሱ። ጉባአ ዝያዳ ክርእዮም ይግባእ ዝበልዎም ዝተፈላለዩ ጉዳያት ከኣ ኣቕሪቦም። ካብዚ ሓሊፉ 4ይ ጉባአ ሰዲህኤ ዘሕይሉን ህልዊ ኩነታት ሃገርናን ህዝብናን ኣብ ግምት ዘእትዉን ውሳነታት ክውስን ለበዋታት ኣቕሪቦም።
ባህግና153፣ ሰሙናዊ ዜናታትን ተነጽሎን ዓቕሊ ጽበትን ኢሳያስ ርእሰ ዓንቀጽ
ባህግና BAHGNA 153፣ ሰሙናዊ ዜናታት ሃገርናን ከባቢናን ምስ ተነጽሎን ዓቕሊ ጽበትን ኢሳያስ ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ 25.06.2023
Written by Bahgna MediaMedia
ጸገማት ህዝቢ ኤርትራ መበቆሉ ህግደፍ መልክዑ ድማ ብዙሕ ምዃኑ ፍሉጥ እዩ። ካብቶም ብዙሓት ጸገማት ሓደ ዕጽዋን ተንጽሎን እዩ። እቲ ዕጽዋ ካብ ብዙሓት መሰላት ዝግድብ ኮይኑ፡ ናብን ካብን ኤርትራ ሓበሬታ ምኽልካል ሓደ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ እታ ዝነብራ ህይወት ባዕሉ ጥራይ እዩ ዝፈልጣ እምበር፡ ክሳብ ሎሚ ወጻኢ ካብ ኤርትራ ኮይንካ ብዛዕባኡ ዝፍላጥ ውሱን እዩ። ናይዚ ጠንቂ ኣብታ ሃገር ትሕተ ቅርጻ ዘይምህላው ጥራይ ዘይኮነ፡ እቲ ዝርካቡ ኣብ ኢድ ሓደ ውልቀሰብ ምብሓቱ እዩ። ህግደፍ ከኣ ነቲ ህዝቢ ምስቲ ዕጽዋ ከለማምዶ እንተዘይኮይኑ ካብቲ ዕጽዋ ከውጸኦ ዝብል ሓሳብ ኣይነበሮን ሎሚ’ውን የብሉን። ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ካብ ህዝቢ ኤርትራ ብኢንተርኔት ዝጥቀም 1% ጥራይ ምዃኑ እቲ ጉዳይ ብዝምልከቶ ዓለምለኻዊ ትካል ምግላጹ ናይዚ መረጋገጺ እዩ።
ንህግደፍ ዘስገኦ ናይ ገዛእ ርእሱ ምህላውን ዘይምህላውን እዩ። እዚ ከኣ በብግዜኡ ብሰንኪ ናቱ ነጻጊ ፖሊሲ ከሳቕዮ ዝጸንሐ ናይ ተንጽሎ ስግኣት እዩ። ድሕሪ ውዕል ኣልጀርስን ብይን ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ኣብ ዝነበሩ ኣስታት ዕስራ ዓመታት ክሳቐዮ ዝጸንሐ ናይዚ ኣብነት እዩ። ኣብቲ እዋንቲ ህይወቱ ንምድሓን ኣብ ኣስመራ፡ ዓዲ ሃሎን ምጽዋዕን ዝሕበኣሉ ዝነበረ እዋን እዩ።
ኣብ 2018 ኢሳያስ ኣፈወርቂ ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣገባብ ዘይሓለወን ዘይግሉጽን ዝምድና ኣብ ዝፈጠረሉ፡ ካብቲ ተሓቢእሉ ዝጸንሐ ጐዳጉዲ ወጺኡ ከተንፍስ ጀመረ። መንግስቲ ኣመሪካን ካለኦት ምዕራባውያን ሃገራትን እውን ምስ ኢትዮጵያ ዝፈጠሮ ዝምድና “ቀጻልን ኣብ ኤርትራ ናይ ለውጢ ጽልዋ ዘሕድርን ክኸውን እዩ” ዝብል ተስፋ ኣሕዲረን ስለ ዘተባብዕኦ፡ ካብ ዝነበሮ ተነጽሎ ክወጽእ ክኢሉ ነይሩ። ኣብ ልዕሊ ኣካላት መንግስቱ ተነቢሩ ዝነበረ እገዳታት ድማ ክለዓለሉ ጀሚሩ። ቅድም ብሰንኪ ኢትዮጵያን ኣሜሪካን እገዳ ወሪዱኒ ኢሉ ከማርር ጸኒሑ፡ ደሓር ድማ ብሳላ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያን ኣመሪካን እገዳ ተላዒሉለይ ክብል ጀሚሩ። ምኽንያቱ ናይ ሽዑ ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ኢትዮጵያ ዶ/ር ወርቅነህ ገበየሁ ንኤርትራ ማዕቀብ ንክለዓለላ ናብ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራትን ናብ ኣመሪካን ደብዳበ ክሳብ ምጽሓፍ በጺሑ ከም ዝነበረ ዝዝከር እዩ።
ተነጽሎ ህግደፍ-ኢሳያስ ካብ ሃገራት ጥራይ ዘይኮነ፡ ካብ ዞባውን ኣህጉራውን ውድባት እውን እዩ ነይሩ። ኢሳያስ ሓደ ካብቶም ኣብ ዓመታዊ ኣኼባ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ተሳቲፎም ዘይፈልጡ መራሕቲ ሃገራት እዩ። ኣብ ኣኼባ መራሕቲ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ተሳቲፉ ዘይፈልጥ ምዃኑ እውን ብመንጽርዚ ዝረአ እዩ። እዚ ካብ መርኣያታት ተነጽሎኡ ምዃን ሓሊፉ፡ ክቱር ስግኣት ከም ዘለዎ ዘርኢ እዩ። ኣብቲ መጋባእያታት ከይሳተፍ ናይ ፍርሑ ቀንዲ መንቀሊ ከም መራሒ ሃገር ኣብ ኤርትራ ኣብ ኩሉ መዳያት ዝፈሸለ ሕሱም ዲክታተር ብምዃኑ እዩ። ካብ ኢጋድ እውን ብሰንኪ ትዕቢቱ ንሓያሎ ዓመታት እዩ ተነጺሉ ጸኒሑ። ዓቕሉ ምስ ጸበቦ ግና ብኣፍደገ ወጺኡስ ብመስኮት ክኣቱው ክልምን ጸኒሑ፡ ኣብ መበል 14 ስሩዕ ኣኼባ ናይቲ ትካል ኣባልነቱ ተሓዲስሉ። እንተኾነ ኣብዚ ኢድን እግርን መራሕቲ ኣባል ሃገራት ኢጋድ ተሳሊሙን ነዊሕ ግዜ ተጸብዩን ዝረኸቦ መድረኽ ብሰንኪ ስግኣቱ ከም ልማዱ ኣይተሳተፈን።
ኢሳያስ ካብ ኢጋድ ዝወጸሉ ምኽንያት፡ ክስማዕ እምበር፡ ክሰምዕ ዘይተዓደለ፡ ኣብ ምጽውዋርን ናይ ሓሳብ እንካን ሃባን ዘይዋሳእ ስለ ዝኾነ እዩ። ንመጻኢ እውን ካብዚ ባህርያቱ ስለ ዘይወጽእ ኣብቲ ትካል ናይ ምቕጻሉ ዕድል ዘተኣማምን ኣይኮነን። ካብዚ ኣኼባ ኢጋድ ምብኳሩ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ድሮ እዚ ኣባልነቱ ዝተሓደሰሉ ኣኼባ ንዝምድናኡ ምስ ክልተ ኣባል ኢጋድ ሃገራት ኣብ ዝምልከት፡ “ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያን ጅቡትን ብመሬት ዘራኽባ ዶባት ዓጽያ” ዝብል ዜና ኣብ ማሕበራዊ መድያ ኣጀንዳ ኮይኑ ምቕናዩ፡ እንታይ ከም ዘመልክት ምርድኡ ኣገዳሲ እዩ።
እቲ ዲክታቶር፡ ከምቲ ድሕሪ 2018 ኮለል ኢሉ ዘይቀነዖ፡ ምስ ሃገራት ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዝምድና ፈጢሩ ካብ ዕጽዋ ከም ዝወጽእ ርግጸኛ ስለ ዘይኮነ፡ ናብ ርሑቕ እዩ ዝመጣጠር ዘሎ። ናይዚ ቀረባ ግዜ ናብ ቻይናን ሩሲያን ምጋሹ ከኣ ናይዚ ምልክት እዩ። መገሽኡ ናብዘን ሃገራት ብዙሓት ከም ዝሰማምዕሉ፡ እቲ ሓቂ ከምቲ ንምምልኻዑ “ናይ እገለ ሃገር መራሒ ብዝገበረሉ ዕድመ” ዝበሃል ዘይኮነ፡ ኣድሕኑኒ ንክብል ባዕሉ ማዕጾ ደፊኡ ዝኸዶ መገሻታት እዩ። ንሱ ምስኣተን ተጸጊዑ ንክድሕን እንተዘይኮይኑ፡ ንሳተን ብዘይካ ኣብ ኣኼባታት ኢድካ ኣልዒልካ መባዝሕቲ ምዃን ካብኡ ዝጽበየኦ፡ እምብዛ ከምዘይኮነ ርዱኡ እዩ።
ናብ ቻይና ከይዱ ካብ ጅቡቲ ምስ ተረፈ፡ ብዙሓት ወገናት “ካብ ጅቡትስ በጅንግን ሞስኮን ይቐርባ ማለት ድዩ?” ዝብል ሓውሲ መዘናግዒ፡ ሕቶ ከቕርቡ ጸኒሖም። ካብ ኣኼባ ኢጋድ ምብኳሩ በቲ ባዕሉ ዝፈጠሮ ምስታ ነቲ ኣኼባ ዘሰናድአት ጅቡቲ ዘለዎ ጸገም ምዃኑ ብሩህ እዩ። ዋላ ብዞባዊ ጉዳይ ናብ ጅቡቲ ዘይምኻዱ ከኣ ክሳብ ክንደይ ኣብ ጽልእን ቂምን ዝነብር ዘይእመን ምዃኑ ዘርኢ እዩ። ኢጋድ ኣብዚ ኣኼባኡ ካብ ዝተዛረብሎም ጉዳያት ሓደ ህልዊ ኩነታት ሱዳን እዩ። ነቲ ኩነታት ዝከታተል ብመራሕቲ ኢትዮጵያ፡ ደቡብ ሱዳን፡ ኬንያን ሶማሊያን ዝቖመ ኣካል ድማ መዚዙ። ኤርትራ መዳውብቲ ሱዳን ጥራይ ዘይኮነት ህዝባ ምስ ህዝቢ ኤርትራ ብብዙሕ መልከዓት ጥቡቕ ምትእስሳር ዘልዎ ክነሱ፡ ኤርትራ ኣባል ናይዚ ኣካል ዘይምዃና፡ ኢሳያስ ነገር ከሳውር እምበር፡ ብኡሳት ክዓርቕ እምነት ዘይንበረሉ ምዃኑ ዝሕብር እዩ።
ናይዚ ኩሉ ተነጽሎ መሰረት ካብቲ ምስ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎ፡ ምትእምማን ዝረሓቖ ዝምድና ዝነቅል እዩ። ብህዝቡ ዘይእመንን ንህዝቡ ዘይኣምንን መራሒ ምስ ካለኦት ኣሳንዩ ካብ ተነጽሎ ክወጽእ ከኣ ዘይመስል እዩ። ኢሳያስ ነቲ ምስ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎ ዘይምትእምማን፡ ብጉልበትን ኣስገዳድን እዩ ዝፈትሖ። ናይቲ ኩሉቲ ተነጽሎ ጠንቂ፡ ዝኽተሎ ዓመጸኛ ናይ ዝምድና ፖሊሲኡ እዩ። ምስ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎ ዝምድና ናይ ኣገልጋልን ተገልጋልን ምዃኑ ባዕሉ’ውን ዝኽሕዶ ኣይመስለናን። እቲ ቀንዲ ኢሳያስ ካብ ህዝቢ ኤርትራ ዝደልዮ ብሰንኪ ነገረኛ ባህርያቱ ኣብ ዝኸፍቶም ውግኣት ዝጥበስ ሓይሊ ሰብ ንምርካ ጥራይ እዩ። ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ሓደ ኤርትራዊ ኣብ ማሕበራዊ መድያ፡ “ኣብ እንዳ ኤርትራዊ ስድራቤት ተሰቒሉ እትረኽቦ ስእሊ፡ በዚ ሞያዚ ናይ ዝተመረቐ መንእሰይ ዝብል ዘይኮነ፡ ናይ ስዉእ ወይ ድማ ኣብ ወተሃደራዊ ኣገልግሎት ናይ ዘሎ መንእሰይ ምስሊ እዩ” ዝበሎ ኢሳያስ ንህዝቢ ኤርትራ ኣብ ምንታይ ነቚትዎ ከም ዘሎ ዘርኢ እዩ። ስለዚ ተንጽሎ ኢሳያስ ክሳብ ክንድዚ ሰማይ ካብ ዓረገ፡ መሊእካ ንምልኣሙ ሓቢርና ንበገስ።
ብሓይልታት ኤርትራ ዝተወቕዐ የመናዊ ገፋፊ ዓሳ፡
ሚኒስትሪ ሃብቲ ዓሳ የመን፡ ሕብረተሰብ ዓለም፡ ላዕለዎት ሰብ መዚ ኤርትራ ኣብ ልዕሊ የመናውያን ገፈፍቲ ዓሳ ብዝወስድዎ ግፍዓዊ ስጉምቲ ተሓተቲ ዝገብረሉ መንገዲ ንክሕዝ ከም ዝጸወዐ ኣገልግሎት ዜና የመን ብ17 ሰነ 2023 ኣብ ዝዘርግሓቶ ዜና ሓቢራ።
እቲ ዜና ኣተሓሒዙ የመናዊ ሚኒስተር ሃብቲ ዓሳ፡ ኣብ መግለጺኦም የመን መሰል ህዝባን ማያዊ ግዝኣታን ክትከላኸል ከም እትግደድ ምጥቃሶም ገሊጹ። ምስዚ ብምትሕሓዝ ድማ ሓይልታት ኤርትራ ኣብ ማያት የመን ንዝወሰድዎ ናይ ሓይሊ ስጉምቲ ብትሪ ኮኒኑ። .
ሚኒስተር ሃብቲ ዓሳ የመን፡ ማሊክ ማሕሙድ ዓብደላ ጀድ፡ ሓደ ካብቶም ገፈፍቲ ዓሳ ነባሪ ኣውራጃ ኣልከሃዋዲ ከባቢ ሖደይዳ ብጥይት ዓይኑ ከም ዝተወቕዐን ካልኦት 6 ብጾቱ ድማ ብሓይልታት ኤርትራ ተኣሲሮም ከም ዝተወስዱ ሓቢሮም። ኣብ መወዳእታ ድማ እቲ ቅሉዕ ተግባር ሓይልታት ኤርትራ፡ ርኡይ ጥሕሰት ዓለምለኻው ሰብኣውን ሒግታት ከም ዘርኢ ኣስፊሮም።
ስእሊ ኣንበሳደር ሪታ ፍረንች፡ ካብ መርበብ ሕቡራት ሃገራት
ሪታ ፍረንች፡ ዝተባህላ ኣንበሳደር ሰብኣዊ መሰል ዓብይ ብሪታንያ ኣብ ጀነቫ ብዛዕባ ህልዊ ኩነታት ሰብኣዊ መሰል ኤርትራ መግለጺ ሂበን። ንሰን ኣብ መግለጺአን ብዛዕባ ኩነታት ሰብኣዊ መሰል ኤርትራ ዓሚቕ ሻቕሎት ከም ዝሓደረን ገሊጸን።
ኣብ ኤርትራ ዝትበግር ዘሎ መጀመርታኡ እምበር መወዳእትኡ ዘይፍለጥ፡ ግዱድ ሃገራዊ ኣገልግሎት፡ ህጹጽ ለውጢ ዘድልዮ እዩ ኢለን። እቲ ሃገራዊ ኣገልግሎት፡ ብሓፈሻ ንኣሸሓት ኤርትራውያን፡ ብፍላይ ድማ ንመነባብሮ መንእሰይ ወለዶ ናይታ ሃገር ብኣሉታ ዝትንክፍን ካብ ሃገሩ ንክስደድ ዘገድድን ዘሎ እዚ ግጉይ ፖሊሲ ምዃኑን ኣብቲ ኣብ ጀነቫ ዝሃበኦ ርኢቶ ጠቒሰን። ብዘይካዚ ብሓፈሻ ብዛዕባቲ ኣብ ኤርትራ ዝካየድ ቀጻሊ ጃማላዊ መእሰርቲ፡ ብፍላይ ድማ ኣብ ልዕሊ’ቶም ሃይማኖታዊ እምነቶም ስለ ዘዘውተሩ ጥራይ ብዝውሰድ ናይ ዓመጽ ስጉምቲ ሃገረን ዝሓደራ ሻቕሎት ቀጻሊ ምዃኑ ኣይሓበኣን።.
ኣንበሳደር ሪታ፡ ሰራዊት ኤርትራ ካብ ትግራይ ጠቕሊሉ ንክወጽእ፡ ሃገረን ድፍኢት ክትገብር ከም ዝጸንሐት ኣዘኻኺረን፡ ኣብ ርእሲዚ መንግስቲ ኤርትራ ሰራዊቱ ኣብ ግዜ ውግእ ትግራይ ዝፈጸሞ ሰብኣዊ ጥሕሰትን ምግሃስ መሰላትን ኣብ ዝምልከት፡ ተሓታትነት ንምርግጋጽ ብደረጃ ኢትዮጵያ ኮነ ዓለምለኸ መስርሕ ንክተሓባበር ጸዊዐን።
እተን ብሪታኒያዊት ኣንበሳደር ሰብኣዊ መሰል ኣብ መወዳእታ፡ መንግስቲ ኤርትራ ከም ኣባል ባይቶ ሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ሃገራት፡ ዓለምለኻዊ ሕግታት ሰብኣዊ መሰል ብምኽባር ኣባልነቱ ከተርኢ ይግበኦ ኢለን። በዚ መሰረት ኣብ ኤርትራ ዘሎ ኩነታት ሰብኣዊ መሰል ብዝምልከት እናኣጽነዐ ናብ ባይቶ ሰብኣዊ መስል ጸብጻባት ከቕርብ ሓላፍነት ዝተዋህቦ ፍሉይ ኣካል፡ በብግዜኡ ዘቕርቦም ለበዋታትን መፍትሒ ሓሳባትን ብምትግባር ናይቲ ባይቶ ኣባልነቱ ከርኢ ይግበኦ ክብላ ኣዘኻኺረን።
ዝተፈላለያ ሃገራት ወኪሎም በብግዜኡ ኣብ ዝተፈላለዩ መድረኻት ብዛዕባ ሰብኣዊ መሰል ኣብ ኤርትራ ዝሃብዎ ርኢቶታት እውን ካብዚ ዝተፈልዩ ኣይኮኑን።
ኤርትራ ኣብ ዘይርጉእ ኩነታት ካብ ዝርከባ ቀዳሞት ሃገራት ሓንቲ ምዃና ተገሊጹ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኣብ 2023 ብዝተገብረ መጽናዕቲ ናይ 179 ሃገራት መሰረት፡ ኤርትራ ሓንቲ ካብተን ኣብ ሓደገኛ ዘይርጉእ ኩነታት ዝርከባ ቀዳሞት 20 ሃገራት ምዃና፡ ነቲ መጽናዕቲ ዘካየዱ ዓለም ለኻዊ ትካል ልግሲ ገንዘብ ንሰላምን መጺሐት ወጻኢ ፖሊሲን፡ ኣብ ትሕቲ ውድብ ሕቡራት ሃገራት መጽናዕቲ ኣካይዶም ብዘውጸኦ ዓመታዊ ጸብጻብ ኣፍሊጢም።
እቲ ሃገራት ኣብ ዝለዓለ ደረጃ ሓደጋ ናይ ዘይርግይእነት ምህላወን ዝሕብር ነጥቢ 120 ኮይኑ፡ ኤርትራ 94.5 ነጥቢ ተዋሂብዋ ኣብ ጉጅለ ሓደጋ ኣብ መበል 19 ሰፊራ ኣላ። ሶማሊያ፡ የመንን ደቡ ኣፍሪቃን ቀዳሞት ኣብ ኣዝዩ ሓደገኛ ደረጃ ሰፊረን ዘለዋ ሃገራት ኮይነን፡ ብቕደም ሰዓብ ካብ 120፡ 111.9፡ 108.9ን 108.5ን ሒዘን ኣለዋ። ኢትዮጵያ ድማ ካብ ኤርትራ ዝኸፈአት ተባሂላ 100.4 ነጥቢ ሒዛ ኣብ መበል 11 ደርጃ ሰፊርላ።
ካብቶም ከም መምዘንን መውሃቢ ነጥብን ዝሰፈሩ ነጥብታት፡ ውህደትን ጸጥታን፡ ቁጠባዊ ኩነታት፡ ፖለቲካዊ ርግኣትን ተኣማንነትን፡ ናሕበራዊ ምርግጋእን ካብ ሃገር ወጻኢ ኢድ ምትእትታውን ይርከብዎም።
ኣብ ዝለዓለ ዘተኣማምን ደረጃ ህድኣትን ርግኣትን ኣለዋ ተባሂለን ዝተጠቕሳ ሰለስተ ሃገራት፡ ነርወይ፡ ኣይስላንድን ፊንላንድን ኮይነን ብቕደም ሰዓብ 14.5፡ 15.7ን 16.0ን መዕቀኒ ነጥቢ ዝተዋህባ እየን።
More...
ኤርትራ ሃገርና ብመስዋእቲ ደቃን መስተንክራዊ ጽንዓት ህዝባን እያ ናጻ ኮይና። ስለዚ ኣይኮነንዶ ክንዲ ህይወት ዝኣክል ክቡር ዋጋ ንዝኸፈለ፡ ካልእ ጽቡቕ ንዝገበረልካ እውን ምምስጋን ግቡእ ስለ ዝኾነ ንሰማእታት ኤርትራ፡ “ብሳላኹም ልኡላዊ ሃገር ኮይንና ኢና እሞ፡ ክብርን መጎስን ንዘልኣለም ይኹንኩም፡ ኣብ ዘለኹምዎ ቅሰኑ፡ ሕድርኹም ከኣ ከነዐውቶ ኢና” ምባሎም፡ እንተዘይውሒድዎም ኣይበዝሖምን እዩ። ኣበይን መዓስን ብወግዒ ክንዝክሮ ከም ዝግበኣና ምውሳን ሕገ መንግስታዊ ክኸውን ከኣ ቅቡል እዩ። ብመንጽርዚ ኤርትራውያን ሰማእታት ዝዝከሩላ ዝምስገኑላን ዕለት ክትህልዎም መን ወሲንቃ ብዘየድስ፡ ዝቃወሞ የለን። ቅድሚ ሕጂ እውን ብፍላይ ብተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ሰውራዊ ባይቶ፡ ባሕቲ ታሕሳስ መዓልቲ ሰማእታት ኮይና ክትዝከር ጸኒሓ እያ። ምኽንያት መንቀሊኣ ድማ ድሕሪ ኢትዮጵያዊ ጀነራል ተሾመ እርገቱ ብ1970 ኣብ ከባቢ ሃብረንቃቓ ብደብያ ተበዓት ተጋዳልቲ ተሓኤ ብምቕንጻሉ፡ ሕነ ንምፍዳይ ኣማኢት ሲቪል ኤርትራውያን ኣብ በሲግድራን ዖናን ከባቢ ከረን ብሰራዊት መግዛእቲ ተቐቲሎም ዓዶም ነዲዱ ዝሃለቑላ ዕለት ስለ ዝኾነት።
መዓልቲ ሰማእታት ኣብ ልቦና ኩሉ እትሓድርን ኣብ ዝተፈላለያ ውድባት ንዝተሰውኡ ዕጡቓትን ሲቪልን ኤርትራውያን እተማእክልን ንኽትከውን፡ ኩሎም ኤርትራውያን ዝሰማምዕላ ብሕገ መንግስቲ ዝተደገፈት ምኽንያታዊት መዓልቲ ምግባራ ኣገዳስነቱ ዕዝዙ እዩ። ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ ቀዳምነት ክወሃቦም ካብ ዝነበሩ ዛዕባታት ሓንቲ ክትከውን ምተገበኣ። እንተኾነ ብሰንኪ ዘይግሉጽን ዘይሓላፍነታውን ስሱዕ ኣካይዳ ህግደፍ ከምቲ ካልእ መድረኽ እሂንምሂን ዘይተፈጥረሉ ዛዕባታት፡ ሰማእታት ዝዝከሩላ ዕለት’ውን ብወግዒ ዝተወሰነት ኣይነበረትን።
ስለዚ 20 ሰነ ጓይላ፡ ጃህራን ዳንኬራን ህግዲፍ ንምድማቕን ንሸፈጥን ዘይኮነ፡ ንክብሪቲ ዘይሃስስ ሕድሪ ሰማእታት ብንጹህ ሕልና እንዝክረላ መዓልቲ ጌርና ክንወስዳ ኣገዳሲ ነይሩ። ዝያዳ ንምዕዛዙ፡ ኤርትራዊ ሰማእትነት ነቶም ኣብ ዓውዲ ውግእ ዝተሰውኡ ጥራይ ዝምልከት ዘይኮነ፡ እንተላይ እቶም ኣበይን መዓስን ብዘየገድስ ምእንቲ ኤርትራን ናጽነታን ዝወደቑ ኩሎም ኤርትራውያን ጀጋኑ ዘጠቓልል እዩ። ብመንጽርዚ እቲ ልዕሊ 60 ሺሕ እንዳተባህለ ዝጥቀስ ቁጽሪ ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ኣብቲ ወተሃደራዊ ሜዳ ናብ ዝተሰዉኡ ጥራይ ዘተኩር ኮይኑ፡ እዚ እውን ኣዝዩ ውሑድ ምዃኑ፡ ብዙሓት ነዚ ዛዕባ ቆላሕታ ዝህቡ ኣካላት ዝሰማምዕሉ ኣይኮነን። ልዕሊ ሚእቲ ሺሕ ዘብጽሕዎ’ውን ኣለዉ። እቶም ካብ ህዝባዊ ግንባር ወጻኢ፡ ኣባላት ካለኦት ውድባት ኤርትራ ኮይኖም ዝተሰውኡ ሓርበኛታት ተነጺሮም ክውሰኽዎ እንከለዉ፡ እቲ ኣሃዝ ክንደይ ከም ዝበጽሕ ምግማቱ ዘጸግም ኣይኮነን።
መዓልቲ ሰማእታት እቲ ቀንዲ ዕላማኣ “ሕድሮም ክሳብ ክንደይ ተኸቢሩ?” ዝምዘነላን ኣብ መጻኢኸ እቲ ዝተረፈ ብኸመይ ይትግበር ዝትለመላን ክትከውን ምተገበአ። መራሒ ጉጅለ ህግደፍ ግና ብኣንጻሩ ኣብዛ ንክብሮም ተባሂላ ዝተወሰነት ዕለት እዩ ብኣዋጅ ዝጠለሞም። ብ1991 ኣብዛ ዕለት ድሕሪ 25 መዓልታት ናጽነት ኣብ ናይ በኹሪ መግለጺኡ ኣብ ሜዳ ኩዕሶ እግሪ ኣስመራ ብወግዒ “ደጊም ናይ ውድባት ሓሸውየ የለን። ንህዝቢ ብቕሉዕ ይኹን ብጉልባብ ናይ ምክፍፋል ስልትታት ከቢድ ገበን ከም ዝቑጸር ክዝንጋዕ ኣይግባእን” ክብል ኣውጁ። እዚ ኣዋጅ ነቲ ኤርትራውያን ሰማእታት ህዝቦም ድሕሪ ናጽነት ናይ ምውዳብ፡ ሓሳብካ ምግላጽን ሓርነት ንክህልዎ ዝኸፈልዎ ዋጋን ሕድሮም ከይዝንጋዕ ዝገደፍዎ ቃልን ዝጠለመ እዩ። ብሰንኪቲ ጥልመት ከኣ እነሆ ናጽነት ኤርትራ ናይ ውሑዳት መዕንደሪ ኮይኑ፡ ህዝቢ ኤርትራ ግና 32 ዓመታት ድሕሪ ናጽነት እውን ኣብ ገዛእ ብሰማእትነት ደቁ ብኣዝዩ ዕዙዝ ኣበርክቶኡን ናጻ ዝኾነት ሃገሩ፡ መዋጽኦ ይኸውን ዝበሎ ሓሳብ ከየቕርብ ኣፉ ተለጒሙን መሊኡ ከይረግጽ፡ እግሩ ተኣሲሩን እናተሽቑረረ ይነብር ኣሎ።
ሕድሪ ሰማእታት ብጉጅለ ህግደፍ ተጠሊሙ ኢዩ። እንተኾነ ህግደፍ ብናይቶም ዝጠለሞም ክብሪ ንክጥቀም ዘይፍንቅሎ እምኒ የለን። ሰማእታት ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎም ናይ ክብሪ ቦታ ስለ ዝፈልጥ ብስሞም እናሸቀጠ፡ ሃብቲ ምኻዕባትን ዕድመ ስልጣንካ ምንዋሕን ካብቲ ዝጥቀሞ ሜላታት ሓደ እዩ። እቲ ዘሕዝን ከኣ፡ ኣንጻር ህግደፍ ኢና ዝብሉ፡ ኣብ ክንዲ ንናይ ህግደፍ ጥልመት ምእራም፡ ኣሰሩ ብምስዓብ፡ ክብሪ መስዋእትነት፡ ሰማእታት ዘናእሱ ወገናት ይቀላቐሉ ምህላዎም እዩ።
እቲ ቀንዲ ተረካቢ ሕድሪ ሰማእታት ብሓፈሻ መላእ ህዝቢ ኤርትራ፡ ብፍላይ ድማ እቲ ተረካቢ ሕድሪ መንእሰይ ወለዶ እዮም። ስለዚ እዞም ኣካላት እዚኣቶም ካብቲ ሓንሳብ ኣንጻር ሰማእታት ጨኪኑ ናብ ልቡ ናይ ምምላስ ዕድሉ ዝዓጸወ ጉጅለ ምጽባይ ዘይኮነ፡ ሓላፍነቶም ክፍጽሙ ይግበኦም። እዚ ድማ ኣብዚ ታሪኻዊ መዓልቲ ክሓስብሉ ዝግባእ ዓብይ ዛዕባ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ነቲ ሕድሪ ሰማእታት ኣኽቢሩ ሃገርን ህዝብን ዝምርሕሉ ሕግን ህዝባዊ ስርዓትን ክተክል ቅሩብ ዘይኮነ ጉጅለ፡ ግበር ስለ ዝበለካ ፈልሲ ብምትካልን ሽምዓታት ምብራህን ወይ በል ስለ ዝተበሃልካ “ስዉኣትና ኩሉ ግዜ ኣብ ልብና” ብምጭራሕ ጥራይ፡ ሕድሪ ሰማእታት ምኽባር ኣይኮነን። ወለድን ስድራቤትን ሰማእታት ፍቕሪ ሰማእታቶም ዝገልጽሉ ኣገባብ፡ ኣብ ገዛ ተዓጺኻ ኣሳእሎም እናረኣኻ ብምንባዕ ዘይኮነ፡ ኣብ ኣደባባያት “ሕድሪ ደቅና ይከበረልና” ብዝብል ስሙር ደራኺ ድምጺ ክኸውን ይግበኦ። ውላድካ ተሰዊኡ፡ ውላዱ እናተሰደ ሕጂ’ውን “ኢስያስ ይንበረልና” ኢልካ ምጽላይ ቅቡል ኣይኮነን።
ብዝተፈላለየ መልከዓት ተወዲቦም ንለውጢ ዝቃለሱ ዘለዉ ኤርትራውያን ናይ ለውጢ ሓይልታት ብምኽንያት መዓልቲ ሰማእታት መግለጽታትን ኣዋጃትን ብምውጻእ ጥራይ ዘይኮነ፡ ዝተጠልመ ህዝባዊ ሕድሮም ዘኽብር ናይ ሓባር ዓቕሚ ንምፍጣር ብዛዕባ ዝኽእልሉ ክሓስቡ ይግበኦም። ዘለካ ፍልልያት ኣመሓዲርካ ኣብቲ ዘሰማምዓካ ተቢዕካ ንህግደፍ ክትስዕር ምብቃዕ ክሳብ ክንደይ ንሰማእታት ከም ዘቕስኖም ኣብዚ ታሪኻዊ መዓልቲ ኮይኖም ክሓስብሉ ይግባእ። ምኽንያቱ ሰማእታት ስሞም ደጋጊምካ ብምጽዋዕ ዘይኮነ፡ ሕድሮም ብተግባር ብምኽባር እዮም ዝቐስኑ። ዘቕስኖም ከይሰራሕካ “ቅሰኑልና” ምባሎም ግና ዋጋ የብሉን።
እቲ ትማሊ ብጾቱ ኣብ ሜዳ ቀቢሩ ዕጥቆምን ሕድሮምን ዝተረከበ፡ “ናይ ናጽነት ተጋዳላይ”፡ ሎሚ ኣካል ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ኮይኑ ዘሎ፡ ክልተሻብ’ዩ ተራእዩ። ሓርበኛዊ ታሪኹ ተደዊኑ፡ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ ዓለም “ወራሪ፡ ሰራቕን መሰል ንጹሃት ዝግህስን” እናተባህለ ይኽሰስ ኣሎ። ሕድሪ ሰማእታት ከኽብርስ ይትረፍ ክብሩ እውን ክዕቅብ ኣይከኣለን። ናይዚ ኩሉ ውርደቱ ጠንቂ ድማ ሕድሪ ብጾቱን ባህጊ ህዝቡን ዘይምኽባሩ እዩ። ስለዚ ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ መዓልቲ ሰማእታት ክበራበርን፡ በታ ዘላቶ ዕድል፡ ተጠቒሙ ነብሱ ከድሕንን ሕድሪ ሰማእታቱ ከኽብርን ሎሚ’ውን ንጽወዖ ኣለና። እንተ ሕድሪ ሰማእታት ኣግራብ ብምትካል ዘይኮነ፡ ፍትሒ ብምንጋስ እዩ ዝትግበር።
ዝኽርን ክብርን ንሰማእታት ኤርትራ!
20 ሰነ 2023
መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ካብ ኤርትራ ዶላር ከንቀሳቕስ ከምዘይከኣለ ተሓቢሩ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ኣብዚ እዋንዚ፡ ኣብ ኤርትራ ካብ ሽያጥ ቲከት ዝኣከቦ 2.5 ሚልዮን ዶላር ናብ ኢትዮጵያ ከየእቱ መንግስቲ ኤርትራ የዕንቅፎ ከምዘሎ፡ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ብእንግሊዘኛ እትሕተም ሰሙናዊት ጋዜጣ ዘ-ሪፖርተር ኣብ ናይ 17 ሰነ 2023 ሕታማ ኣስፊራ። መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ድሕሪ ዶ/ር ኣብዪ ኣሕመድ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ምዃኖም ብዝተበጽሐ ስምምዕ መሰረት፡ ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ከከም ኩነታቱ ናብን ካብን ኤርትራ ኣብ መዓልቲ ሓደ ወይ ክልተ በረራታት ከካይድ ጸኒሑ ኣብዚ እዋንዚ ድማ ኣብ መዓልቲ ክሳብ ሰለስተ በረራታት ኣብጺሕዎ ኣሎ።
ኣቶ መስፍን ጣሰው ዋና ኣካያዲ ስራሕ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ፡ ናይ ኤርትራ ገንዘብ ናቕፋ ክጥቀሙ ስለ ዘይክእሉ፡ መንግስቲ ኤርትራ ናብ ዶላር ቀይሩ ክህቦም ሓቲተሞ፡ “ናይ ወጻኢ ሸርፊ የብለይን” ብዝብል ክተሓባበሮም ከምዘይከኣለ ምግላጾም ጋዜጣ ዘ-ሪፖርተር ኣፍሊጣ። እቶም ዋና ኣካያዲ ነዚ ጸገም ንምፍታሕ ናይ ዓለምለኸ ትካል መጐዓዝያ ኣየር ምትሕብባር ከም ዝሓቱ’ውን ኣፍሊጦም።
ትካል ዓለምለኸ መጐዓዝያ ኣየር፡ ኣብዚ እዋንዚ ከምዚ ናይ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝኣመሰለ ምትዕንቓፍ ምንቅስቓስ ዶላር ይውስኽ ከም ዘሎን ናይዚ ሳዕቤን ንካልኦት ኣካላት እውን ብኣሉታ ከም ዝጸልው ጠቒሱ። ናይቲ ትካል ዳይረክተር ዊልየ ዋልሽ ነዚ ብዝምልከት ኣብ ዝሃብዎ ርኢቶ መንግስታት ነዚ ንምፍታሕ ምስ ትካላት መንገዲ ኣየር ተሓባቢረን ክሰርሓ ከም ዝግበአን ብምጥቃስ፡ ቀጻልነት ርክብ መንገዲ ኣየርን መንግስታትን ቁጠባ ኣብ ምዕባይን ዕድል ስራሕ ኣብ ምፍጣርን ኣገዳሲ ምዃኑ ሓቢሮም።
መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ምስ ናጀሪያ እውን ተመሳሳሊ ጸገም ኣጋጢምዎ ከም ዘሎ ጋዜጣ ዘ-ሪፖርተር ኣፍሊጣ።
