ንምቛም ሓባራዊ ጽላል ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ኣብ ከተማ ቪስባደን ሃገር ጀርመን ካብ 5-8. 2024 ብኣካልን ዙምን ኣሳቲፉ ሰለስተ ውድባት፤ ሰደህኤ፣ ኤስሃግ፣ ደውዓቀባ ዝተኻየደ ዋዕላ፤ ብዓወት ተዛዚሙ። ብኣሰናዳዊት ሽማግለ ዝቐረበ ንድፊ ቻርተራት ኣጻፊፉ ብምሉእ ድምጺ ዘጽደቖ መስርሕ ድሕሪ ምስታፍና። ኣብቲ ካብ 9-11 ነሓሰ ብሓባር ዘዳለዎ ድሙቕ ፈስቲቫል ‘ውን ድሕሪ ምስታፈ፡ ምስ ብርክት ዝበሉ መሓዙትን መቃልስትን ምርኻበይ ዓብዩ ዕድል ነይሩ። ኣብዚ ከይተደረተ ብገለ ብጽሖታትውን ኣሰንየዮ።
ዕለት 24 ነሓሰ 2024 እዩ፣ ንስድራቤት መቓልስትና ስዉእ ሓርበኛ ተስፋማርያም ክብርኣብ ንምድባስ ኣብ ከተማ ሮይትሊንገን ብጾት ገረዝግሄር፣ ተስፋይ ደጊጋ፣ መንግስትኣብ ኣስመሮም፣ ጅምዕ ኣሕመድን ፍስሃየ ሓጎስን ኮይና ኣብ ገዝኦም ውዒልና። ምምጻእና ብኣጋጣሚ ዝፈልጡ ኣብቲ ከባቢ ዝነብሩ ብቤተ ሰብን መሓዙትን ሕርይቲ ተኪኤ፤ ዝተቐረበልና ሽሻይ እንዳተቛደስና ሓቢርና ከነዕልል ውዒልና።
ኣብቲ ውዕሎ እነፍቅሮ ብጻይና ተስፋማርያም ብህይወት’ኳ ኣይንበር እምበር፡ ብመንፈስ ግን ምሳና ነይሩ። ንሞያን ኣበርክቶን ጅግና ስዉእ ሓርበኛ ተስፋማርያም ክብርኣብ ንናጽነትን ፍትሓውነትን ኤርትራ ዘበርከቶ ቃልሲ ብምዝካር በዓልቲ ቤቱ ተቓላሲት ሕርይትን ቤተ ሰብን ናይ ምጽንናዕ ቃል በብተራ ብምግላጽ ኣካፊልና። ሕርይቲ ብወገና፤ ካብ ርሑቕን ቀረባን ተጓዒዝኩም ንኽብሪ ተስፋማርያምን ንዓና ንምጽንናዕን ምሳና ምውዓልኩም፣ ሕሰም ኣይትርከቡ፣ ክብረት ይሃብኩም ብምባል ልባዊ ስምዒታ ገሊጻ። ንምሸቱ ምስጋና ይኹኖም ብሩኻት ኣሕዋት ብመኻይኖም ነናብ’ቲ ንሓድረሉ ስድራታት ኣብጺሖምና።
ኣብ ዕለት 25 ነሓሰ 2024 ኣብ ከተማ ቪስባደን ብጾት ገረዝግሄር፣ ተስፋይ ደጊጋ፣ መንግስትኣብ፣ ፍስሃየን ጅምዕን ምስ ብዶክመንታሪ ናይ ታሪኽን ባህልን ሰናዲ ሓው ኣለምሰገድ ኣርኣያ ተራኺብና፣ ብዛዕባ ኩሉ ተኽእሎታት ናይ ሙዚቓ ዝተዓደሎ ህቡብ በሃር ገጣማይ፡ ሙዚቐኛን ደራፋይን ሓው ተወልደ ረዳ ዝምልከት ኣድናቖትናን ተዘክሮታትናን ብቪድዮ መልክዕ ሰኒዱ ኣሎ። ብዩትዩብ ሓቲሙ ክዝርግሖ ምዃኑ’ውን ሓቢሩ።
ድሕሪ’ዚ፡ ምስ ክቡር ሓው ተወልደ ረዳ ኣብ ስትድዮ ሓው ኣለምሰገድ ተራኺብና ኣብ ሰፊሕ ዕላል ኣቲና። ኣብ መጀመርያ 1965 "ሽገይ-ሃቡኒ" ካብ እትብል ሃገራዊ ናጽነት ዝጠለበት ኣባራባሪት ደርፉ ነቒልና ክሳብ’ቲ ናይ መጀመርያ ሰብዓታት ንብሉጻት ደረፍቲ ናይቲ እዋን’ቲ ዝተሳተፍዎ (ጸሃይቱ በራኺ፣ በረኸት መንግስትኣብ፣ በየነ ፍረ...ወዘተ) ኣወሃሂዱን መሪሑን ዘሕተምዎ ዲስክታት ኣመልኪትና ዘቕረብናሉ ሕቶታት ኣስፊሑ ገሊጹና። ካብቲ ዝገለጾ ንምጥቃስ፤ "ኣብቲ ጒጅለ ባህልና ጸሃይቱ በራኺ ንምስታፋ ካብ ኣዲስ ኣበባ ናብ ኣስመራ ከይደ ኣምጺአያ። ክሳብ ዕማምና ነሳልጥ ኣብ ደሃብ ሆቴል ከተዕርፍ ኣእትየያ። ንዋና ሆቴል ወይዘሮ ደሃብ፤ ናይ መግባን መደቀሲኣን ሕሳብ ባዕለይ ክኸፍሎ እየ ምስ በልኩወን፣ ንዓይ’ውን ጋሻይ ስለ ዝዀነት ኣይክትኸፍልን ኢኻ በላኒ" ኢሉ ተዘክሮታቱን ናይ ኤርትራውያን ፍቕርን ልግስን ዘኪሩ አዕሊሉና።
ተወልደ ምስ ፍሉይ ክእለት ጊታሩ፣ ድሙቕ ድምጹን ዜማኡን ኣብ መድረኽ ደይቡ ክደርፍ ከሎ "ንጉስ ናይ መድረኽ king of stage" ዝብል ቅጽል ስም እዩ ዝወሃቦ ነይሩ። ኣብ ተራ ጊዜ ግን ከም ተራ ሰብ ምቕሉልን ሕዉስን ምንባሩ ገለ ካብኦም ኣብ ዝተፈላለየ ኣጋጣሚታት ረኺቦሞ ስለ ዝነበሩ ተገንዝቦኦም ኣካፊሎም።
ኣብ ሃገር ሆላንድ ዝነብር ተወልደ፣ ኣብ ተሓኤ ተጋዲሉ ክሳብ ንኮረኮን- ታህዳይ፣ ሱዳን ብውዲታዊ ኲናት ተደፊእና ዝኣቶናሉ እዋን ዝነበረ ጽኑዕን ተባዕን ተቓላሳይ እዩ። ተዘክሮታቱን ገለጻታቱን ንጹር ምህላዉ ተዓዚብና፤ ዕድመን ጥዕናን ድማ ንምነየሉ።
ፍሳሃየ ሓጎስ
ተገደስትን ነጠፍትን ትካላት ሰብኣዊ መሰል፡ መንግስቲ እስራኤል ኣፍሪቃውያን ስደተኛታት ናብ ውግእ ጋዛ ንምምልማል ምውሳኑ፡ መዝማዚ ጥራይ ዘይኮነ፡ ናይቶም ስደተኛታት ማሕበረ-ቁጠባውን ህይወትን ዘመዛብል ምዃኑ ኣጠንቂቖም።
መብዛሕትኦም ካብዞም እስራኤል ናብ ውትህድርና ክትምልምሎም ትሓስብ ዘላ ስደተኛታት ኣብ ሃገሮም ብሰንኪ ውግእ፡ ማእሰርቲ፡ ጥሕሰት መሰልን ፖለቲካዊ ጸቕጥን ምንባር ስኢኖም ካብ ሱዳን፡ ኤርትራን ደቡብ ሱዳንን ዝተሰዱ ምዃኖም እቲ ካብ መርበብ ሓበሬታ ሰቲት ዝተረኽበ ዜና ሓቢሩ። ኣብዚ እዋንዚ ንኣገልግለቶም ቀዋምን ሕጋውን መንበሪ ፈቓድ ክወሃቡ እዮም ብዝብል ግዳይ ይኾኑ ከም ዘለዉ እውን እቲ ዜና በተወሳኺ ገሊጹ።
ሚኒስተር ምክልኻል እስራኤል፡ ቅድሚ ሕጂ እውን ንስደተኛታት መንበሪ ፈቓድ ብምሃብ ናብ ውትህድርና ንምውሳዶም ዝፈጸሞ ተግባር፡ ብዝተፈለላዩ ትካላት ሰብኣዊ መሰል ጥሕሰት ምዃኑ ብምጥቃስ ክነቕፍዎ ከም ዝጸንሐ እቲ ዜና ኣመልኪቱ። ቅድሚ ሕጂ ንዝተወሰኑ ሲቪላዊ ኣገልግሎት ዘበርከቱ እንተዘይኮኑ፡ ኣብ ውትህድርና ንዘገልገሉ ስደተኛታት ዝተዋህበ ፍሉይ ደረጃ መንበሪ ከም ዘየለ ከኣ ተጠቒሱ።
ነቲ ጉዳይ ምስ ናይ ኣሜሪካ ዝኣመሰለ ወተሃደራዊ ኣገልግሎት ምፍጻምን ምርካብ መሰል ዜግነትን ከዛምድዎ ዝፍትኑኳ እንተለዉ፡ ብኻልእ ወገን ከኣ ነቲ ተግባር፡ ዘይሞራላውን ጥሕሰት መሰልካ ናይ ምጥቃም ናጽነትን ምዃኑ ይገልጽዎ ኣለዉ። ኣብ ርእሲዚ እስራኤል ብጀኦግራፊ ንእሽቶ ብኣሰፋፍራ ህዝባ ድማ ተሃዋሲትን መሓዛ ዘየብላን ብምዃና፡ ነቲ ኩነታት ዝያዳ ኣሰካፊ ከም ዝገብሮ ኣብቲ ጸብጻብ ሰፊሩ።
እቶም ኣብ ሰብኣዊ መሰል ዝግደሱ ኣካላት ከም ዝጠቐስዎ፡ እቲ መፍትሒ ምስ ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ሕቡራት ሃገራት ብምትሕብባር ነቶም ኣብ እስራኤል ኣብ ጭንቂ ዘለዉ ኣፍሪቃውያን ስደተኛታት ናብ ሳልሳይ ሃገር ዝሰግርሉ ኩነታት ምፍጣር ጥራይ እዩ። ካለኦት ወገናት ከኣ እስራኤል ናይቶም ኣብ ሃገራ ዘለዉ ስደተኛታት መሰል ናይ ምሕላው ግደታ ስለ ዘለዋ ሓላፍነቶም ክትወስድ ይግበኣ ዝብል ሓሳብ ኣንጸባሪቖም።
ነዚ ብዝምልከት ኣብ እስራኤል ዘለዉ ኤርትራውያን ስደተኛታት፡ ካብዚ ኣንጻሮም ዝሕሰብ ዘሎ መጻወድያ ብኸመይ ከም ዝድሕኑ ንክሓስብሉ ብዝተፈላለዩ ወገናት መጠንቀቓታ ይህቡ ከም ዘለዉ ተፈሊጡ።
TPLF Chairman Discloses Tigray President Met with Leaders of Eritrea
Written by Martin Plaut|
|
Tigray leader met with senior Eritrean officials
Source: New Addis Standard
TPLF Chairman, Debretsion Gebremichael, today [Tuesday] disclosed that Tigray President Getachew Reda held a meeting with leaders of Eritrea. Tigray People’s Liberation Front chairman Debretsion Gebremichael in his talk with journalist on the eve of Ethiopian new year disclosed that months ago Getachew Reda, Tigray interim president, held a meeting with Eritrean leaders in Dubai. Ethiopian Prime Minister Abiy Ahmed proposed this meeting and he asked Getachew Reda to contact Eritrean leaders. TPLF executive committee was on board too. After the meeting, Tigray president briefed Ethiopian Prime Minister and TPLF Chairman about the meeting, said the TPLF chairman. Getachew Reda has not responded to these accusations so far. Interestingly, around 2 weeks ago, Getachew Reda accused TPLF Debretsion group of conspiring with foreign countries. He implied that TPLF leaders were forming an alliance with Eritrean leaders against his government and federal government of Ethiopia. Later Ammanuel Assefa, TPLF deputy chairman, rejected those allegations in a press talk. It seems that both TPLF groups, led by Getachew Reda and Debretsion Gebremichael, are trying to discredit each other. Eritrean forces supported Ethiopian military against Tigray forces in the 2-year long war which destroyed Tigray. TPLF chairman in today’s press talk reacted to criticism leveled by Tigray President Getachew Reda in an interview last night. The president claimed that Pretoria agreement saved TPLF. TPLF chairman today responded by saying that Tigray forces had not been defeated when talks were held leading to signing of Pretoria agreement. He claimed that Getachew Reda and others, who negotiated on behalf of Tigray, agreed on dissolution of Tigray regional government without consulting other TPLF leaders. CommentThis meeting is confirmed. In yesterday's press conference, Debretsion claimed that, with the permission of the TPLF executive committee, Getachew held several meetings with Eritrea's high-level leadership and that PM Abiy was aware of and encouraged these talks. Debretsion presented this as evidence that, contrary to Getachew's accusations—wherein he implied that the TPLF old guard's contacts with Eritrea were motivated by a desire to form an alliance against the Ethiopian government—the meetings were actually sanctioned by Abiy and were the outcome of TPLF executive decision [in which Getachew particpated] aimed at establishing peaceful relations with neighboring states. Debretsion highlighted the fact that Getachew's contact with Eritrea on behalf of the TPLF to show that, while he endorsed the Getachew's meeting in Dubai, the interim president was insincere in his portrayal of Debretsion and others as plotting an alliance with Eritrea while hiding his own leading role in the meetings and Abiy's awareness of the events. |
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ብሓፈሻ ንኹሎም ኣብ ሃገር ይኹን ኣብ ወጻኢ ዘለዉ ኤርትራውያን ፡ ብፍላይ ድማ ንኣመንቲ ምስልምና እንኳዕ ናብ መበል 1499 በዓል መውልድ ብሰላም ኣብጸሓኩም ኣብጸሓና ንብል። መጻኢና ፍትሓውን ማዕርነታውን ቃልስና ኣዕዊትና፡ ኩሉ መሰላትና ተዋሒሱ፡ ዝተረሓሓቐ ህዝብና ተቐራሪቡ፡ ኣብ ሃገርና ሰላምን ርግኣትን እነረጋግጸሉ ክኾነልና ብስም መላእ ኣባላት ሰዲህኤ ዘለና ሰናይ ትምኒት ንገልጽ።
ምስ ኣኽብሮት
ገረዝጊሄር ተወልደ
ኣቦመንበር ሰዲህኤ
እዚ ንርከበሉ ዘለና እዋን፡ ዓለምና ብዝተፈላለዩ ፖለቲካዊ፡ ወተሃደራውን ቁጠባውን ቅልውላው እትውጠረሉ ዘላ እዩ። እቲ ብደረጃ ዓለም እናከፍአ ዝኸይድ ዘሎ ምንቁልቋል ቁጠባ፣ መርኣያ ናይቲ ቅልውላው ኮይኑ፡ በብኩርናዑ ዝላብዑ ዘለዉ ውግኣት’ውን፡ ዓለምና ሻቕሎታ መመሊሱ ንክዓርግ ዝድርኽ እዩ። እቲ ቁጠባዊ ቅልውላው ሃስያኡ ብሓፈሻ ኣብ ህዝቢ ዓለም ብፍላይ ድማ ንመነባብሮ ህዝብና ክሳብ ክንደይ ይሕምሶ ከም ዘሎ ርዱእ እዩ።
ኣብ መንጎ ሩስያን ዩኩረይንን፡ ኣብ መንጎ እስራኤልን ደገፍታን ኣብ መንጎ ኢራን እንተዕጥቖም፡ ሓማስ፡ ኢዝቡላህ፡ ሑቲን ካለኦትን ዘካይድዎ ዘለዉ ውግእን ዘኸትሎ ዘሎ ሰብኣውን ቁጠባውን ዕንወት ዘሰንብድ ኮይኑ፡ ኣብ ካለኦት ኩርነዓት ዓለም ዝረኣዩ ጐንጽታት እውን ኣብቲ ዝጀመርሉ ቦታታት ተደሪቶም ዝተርፉ ዘይኮኑ፡ ጽልዋኦም ብፍላይ ኣብ መዳይ ቁጠባ ዘሕድሮ ምንቁልቋል ኣብ ህይወት ኩልና ዝበጽሕ ዘሎ’ዩ።
ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ምስ ስትራተጅያዊ ተደላይነት ቀይሕ ባሕርን ወሽመጥ ባብኤል መንደብን ዝተተሓሓዘ ስለ ዝኾነ፡ ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ዓለም ብዝካየድ ውግእን ዕግርግርን ተጸላዊ እዩ። ብሰንክ’ቲ እስራኤል ብመሻርኽታ እናተሓገዘት ኣንጻር ተቐናቐንታ ተካይዶ ዘላ ውግእ፡ ኣብ ቀይሕ ባሕሪ ግዳይ ዝኾና ዘለዋ ናይ ንግዲ መራክብን ነዚ ምክልኻል ዝወፍር ዘሎ ሰብን ኣጽዋርን ምዕራባውያን ኣሕዲርዎ ዘሎ ተጽዕኖ ናይዚ መርኣያ እዩ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ሃገራት ዞባና ድሕረተን፡ ኣርሒቑ ዘይጥምት ኣብ ሕድሕደን ዘሎ “ናይ መን ዓብለል” ምውጣጥን ዘይርጡብ ዝምድናን ከም ዘለዎ ኮይኑ፡ ውሽጣዊ ምሕደራአን ከኣ ኣብ ሓይልን ምልክን ዝተሰረት እዩ። እዚ ነቲ ኣብ ዞባና ኣንጠልጢሉ ዘሎ እንታይ ከም ዝዘንብ ዘይፍለጥ ደበና መሊሱ ዘኽብዶ እዩ።
ኣብ ኤርትራ፡ ህግደፍ ደኣ ከመላኽዖ ይፈትን እምበር፡ ዕድመ ልክዑ ብሓይሊ ዝገዝእን ሕድሪ ህዝቢ ዝጠለመን ምዃኑ ርኡይ ስለ ዝኾነ፡ ዝኽሕዶ ኣካል ዘሎ ኣይመስለናን። ምኽንያት ነቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ጸገም ብምዝርዛር እዝኒ ብዙሓት ዘጽመመ ስለ ዝኾነ። ክሳብ ሎሚ “ ውሽጡ እናሓረረ ስቕ” መሪጹ ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ ከኣ ጽባሕ ትዕግስቱ ወዲኡ ኣንጻርቲ ጉጅለ ከም ዝግንፍል ውሁብ እዩ።
ኢትዮጵያ ኣብ ክልላት ኦሮሞን ኣምሓራን ብሓያል ደማዊ ውግእን ምጭዋይ ዜጋታትን እያ ትሕቆን ኣላ። ኣብ ትግራይ ዘሎ ኩነታት ድማ ድምጺ ጥይት’ኳ እንተሃድአ፡ ኣብ ቀጻሊ ዘተኣማምን ሰላም ኣይበጸሐን። እቲ ብሓፈሻ ክልል ትግራይ ብፍላይ ከኣ ህወሓት ኣብ ገዛእ ርእሳ ትሕመሶ ዘላ፡ ንማእከላይ መንግስቲ ኢትዮጵያ እውን ዘቕስኖ’ ኣይኮነን። እንተኾነ መንግስቲ ኢትዮጵያ ንግዝይኡ ንዝጥቀመሉ ካብ ምግዳዱ ዓዲ ዝውዕል ኣይውዕል ዝብል ግምት ኣሎ። እቲ ኣብ ውድብ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ተፈጢሩ ዘሎ መጻኢኡ ንምግማቱ ዘጸግም ሓደገኛ ምክፍፋል ሳዕብየኑ ኣብቲ ክልል ጥራይ ዝድረት ዘይኮነ፡ ዝተኾልፈ ተናኻሲ ባህርያት ህግደፍ ተወሲኽዎ ናብ ሃገርና ከይላባዕ ዘየተሓሳስብ ኣይኮነን።
ኣብ ሱዳን ካላኣይ ዓመቱ ሒዙ ዘሎ ኣብ መንጎ ክልተ ዘይሓላፍነታውያን ጀነራላት ዝካየድ ዘሎ ናይ ስልጣን ውግእ ዘኸትሎ ዘሎ ህልቂትን ዕንወትን ክንድዚ’ዩ ኢልካ ምጥቃሱ ዘጸግም’ዩ። ኣብዚ እዋንዚ ጉዳይ ሱዳን ብሕብረተሰብ ዓለም ዳርጋ ተርሲዑ፡ መጻኢ ተስፋ ሱዳናውያን ጸልማት ኣብ ዝኾነሉ እዩ ዝርከብ። በሰንክዚ ውግእ ኣደዳ ስደትን ምምዝባልን ኮይኖም ዘለዉ ሱዳናውያንን ኣብ ሱዳን ዝነበሩ ኤርትራውያን ዝርከብዎም ዜጋታት ዝተፈላለያ ሃገራትን ሚልዮናት እዮም።
ሶማል ልዕሊ ኩሉ ኣብ ትሕቲ ከቢድ ስግኣት ኣልሸባብ ኮይና፡ ብሓገዝ ብሕብረት ኣፍሪቃ ብዝተመደበ ዓቃብ ሰላም ሰራዊት እያ ትሕለው ዘላ። ብዘይካዚ ኣብ መንጎ እቲ ኣብ ሶማሊያ መቃድሾ ዘሎ መንግስትን ንሶማሊያ ዘቖማ ክፍሊ ምምሕዳራት ብሓፈሻ፡ ብፍላይ ከኣ ምስታ ከም ሃገር ኣፍልጦ ክትረክብ ላዕልን ታሕትን እትብል ዘላ ሶማሊላንድን ዘሎ ፍልልይ ዝሕምሳ ዘሎ እያ።
ኩነታት እታ “ናብ ምርጫ እጐዓዝ ኣለኹ” እትብል ደቡብ ሱዳን ካብተን ካለኦት ጐረባብታ ሃገራት ብዘይፍለ ብዓሌታዊ ምፍሕፋሕ፡ ምምሕዳራዊ ሕመቕን ቁጠባዊ ምጥፍፋእ ላዕለዎት ሓለፍታን ኣብ ስግኣት ዘላ እያ።
ነዚ ኩሉ ደሚርካ መብዛሕትኣን ሃገራት ዞባና ብዝተፈላለየ ቅልጣፈ ናብ ደረጃ “ውድቕቲ ሃገር ዘምርሓ ዘለዋ እየን” ዝብል ናይ ብዙሓት ተዓዘብቲ ሚዛን’ዩ። እተን ሃገራት ኣብ ርእሲ’ቲ ኣብ ናይ ነፍሲ ወከፈን ዘቤታዊ ዋኒን ዘለወን ድሕረት፡ ኣብ ሕድሕደን’ውን ምርድዳእ የብለንን። ኣሰላልፈኣን ከኣ ናይ ኣውዲቕካ ምሕላፍ ወይ ተታሓሒዝካ ምውዳቕ እምበር፡ ሓላፍነታዊ ናይ ምትሕግጋዝን ሓቢርካ ምዕባይን ኣይኮነን።
ብመንጽርዚ፡ ኣብዚ እዋንዚ ሶማሊያን ግብጽን ሓቢረን ኣንጻር ኢትዮጵያ ተሰሊፈን ክሳብ ወተሃደራዊ ምጥምማት በጺሐን ኣለዋ። ኣንጻር ኢትዮጵያ ንክሓብራ ነናተን ምኽንያት ኣለወን። ናይ ሶማል ኣንጻር ኢትዮጵያ ምስላፍ ቀንዲ ምኽንያት፡ ምስቲ ኣብ መንጎ ሓንቲ ካብ ክፍልታት ሶማሊያ ዝኾነት ሶማሊላንድን መንግስቲ ኢትዮጵያን ብዘይኣፍልጦ ማእከላይ መንግስቲ መቃድሾ መረዳድኢ ሰነድ ምኽታሙ እሞ ሶማልያ “ልኡላውነተይ ተደፊሩ” ዝብል ቁጥዐ ስለ ዝሓደራ እዩ። ብሰንክዚ ከኣ ወተሃደራት ኢትዮጵያ ኣካልቲ ብሕብረት ኣፍሪቃ ኣብ ሶማሊያ ዝምደብ ዓቃብ ሰላም ከይከውን ወሲና ተውጸኦም ኣላ።
ግብጺ ድማ “ኢትዮጵያ ዝጸንሐ መግዛእታዊ ውዕል ጥሒሳ፡ ኣብ ጥቓ ዶብ ኢትዮጵያን ሱዳንን ዓብይ ሓጽቢ ህዳሰ ሃኒጻ ናባይ ካብ ዝውሕዝ ማይ ብምንካይ ጎረሮይ ሓኒቓ ኣብ ሓደጋ ከተውድቐኒ ወጢና” ብዝብል ውህሉል ቂምን ቁጠዐን ስለ ዝጸንሓ እያ።
ጉጅለ ህግደፍ ድማ ምስ ኢትዮጵያ ዝጸንሖ ዘይተጸንዐን ህውሓት ንምጥፋእ ዝዓለመን ዝምድና ስለ ዝላሕለሐ፡ ድምጺ ኣጥፊኡ ምስ ሶማሊያን ግብጽን ወጊኑ ኣሎ። ብዘይካዚ ምስ ናይ ኣምሓራ ፋኖ “ኣለዎ ዝባሃል ምትሕግጋዝ” ተወሲኽዎ፡ ምስቲ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ኤርትራን ኢትዮጵያን ናይ መንገዲ ኣየር በረራ ክሳብ ምቁራጽ በጺሀነኦ ዘለዋ ደሚርካ ሓደ መርኣያ ምርሕሓቐን ጌርካ ዝውሰድ እዩ።
ኣብ ርእሲቲ ናይ ዞባና ሃገራት ውሽጣዊ ዘቤታዊ ጉዳይ ኣጸጋሚ፡ ኣብ ሕድሕደን ዘሎ ዝምድና ድማ ዝተተፋነነ ምዃኑ፡ ኣብዚ ዞባና ናይ ርሑቕ ሓይልትታ ኣእዳው እውን ነዊሕ እዩ። ኢትዮጵያን ሶማልያን ከተትዓርቕ ፈቲና ዘይሰለጣ ቱርኪ፡ ኣብ ሶማሊያ መደበራት ሓይሊ ምድርን ባሕርን ከፊታ ሰራዊታ ኣዋፊራ ኣላ። ኣብ ርእሲኡ ኣብ ሶማሊያ መደበር መፈተኒ ኑክሌር ክትከፍት እያ ዝብል ሓበሬታ’ሎ። ኣብ መንጎ ቱርክን ግብጽን ንነዊሕ ግዜ ሓርፊፉ ዝጸንሐ ዲፕሎማሲያዊ ዝምድና ኣብዚ እዋንዚ ይመሓየሽ ምህላዉ ከኣ፡ ኣብ ምቅርራብ ናይቲ ኣብ ጐኒ ሶማሊያ ዝስለፍ ዘሎ ሓይልታት ግደ ክህልዎ እዩ።
ሩሲያ ካብ ነዊሕ ግዜ ዝጸንሐ፡ ኣብ ሱዳን ከባቢ ሰዋኪን መደበር ሓይሊ ባሕሪ ናይ ምህናጽ መደብ ኣለዋ። ብዘይካዚ ሞስኮ ምስቲ ኣብ ጉዳይ ዩክረይን ምስኣ ዝተሰለፈቶ፡ ኤርትራ ንምትብባዕ “ውጥም ቅልቅል” ትብል ኣላ። ካብ ባሕሪ ኤርትራ ብዙሕ ኣብ ዘይረሓቐ ዘሎ ጻዕቂ መራክብ ውግእ ምዕራባውያን ድማ ብመንጽርዚ ዝረአ እዩ።
ካብዚ ሓሊፉ፡ ሩሲያ፡ ቻይና፡ ኣሜሪካ፡ ብሪጣንያ፡ ህንድን ሕብረት ኤውሮጳን ዝኣመሰላ “ዓቕምን ጽልዋን ኣለና” በሃልቲ ሃገራትን ዞባዊ ትካላትን ፍሉያት ልኡኻት ቀርኒ ኣፍሪቃ መዚዘን ይንቀሳቐሳ ምህላወን ኣብተን ሃገራት ኢድካ ናይ ምእታው ተልእኮ ከም ዝህልወን ዘመልክት እዩ። እቲ መራሕቲ ኣፍሪቃ፡ ናብ ዋሽንግተን፡ ሞስኮን በጂንግን እናጸዋዕካ ዝካየድ ዋዕላታት እውን ካብዚ ፈሊኻ ዝረኣይ ኣይኮነን።
ስለዚ እቲ ኣብ ዞባና ኣንጠልጢሉ ዘሎ ደበና ከም ህግደፍ ንዝኣመሰሉ ካብ ዘቤታዊ ህዝባዊ ኣጀንዳ ዝሃድሙ መሕብኢ በዓቲ ፈጢሩ ዕድመኦም ስለ ዘናውሓሎም ሓደገኛ እዩ። እዚ ኩሉ ሕልኽልኻት ኣብ ዝምዕብለሉ ከባቢ፡ ተቓወምቲ ሓይልታት ኤርትራ ኣማዕዲኻ ኣብ ምርኣይ ከይተወሰነ፡ ልኡላዊ ክብሪ ኤርትራን ህዝባን ኣብ ምዕቃብ ተቐራሪቡ እጃሙ ዘይምርካቱ ተወሳኺ ሓደጋ ምዃኑ ክግንዘብ ይግበኦ።
ባህግና Bahgna Media 228:ኣብ ዝሰፍሔ ኤርትራውነት ንዕሰል፡ ቅሩብነት እንተ‘ሎ መዋጽኦ‘ውን ኣሎ 15.09.2024
Written by Bahgna MediaMedia
በረራ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ፡ ናብ ኣስመራ ኣቋሪጹ ናብ ፖርት ሱዳን ክጅምርዩ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
መዓርፎ ነፈርቲ ፖርት ሱዳን
መንግስቲ ኤርትራ ኣብ ዘይተጸበዮ ግዜ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ናይ ኣስመራ በረራኡ ምስ ኣቋረጸ፡ ካብ ባሕቲ ጥቅምቲ 2024 ጀሚሩ ናብ ፖርት ሱዳን ዕለታዊ በረራ ከም ዘካይድ ሓቢሩ። እዚ ሓድሽ በረራ ናብ ፖርት ሱዳን ዝተሰርዐ፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዶር ኣብይ ኣሕመድን ኣቦመንበር ልኡላዊ ኮሚተ ሱዳን ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልቡርሃንን ኣብ ቻይና ተራኺቦም ብዝበጽሕዎ ስምምዕ መሰረት ምዃኑ’ውን ተፈሊጡ።
መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ናይ ኣስመራ በረራኡ ካብ ዝቋረጸሉ ምኽንያታት ሓደ ኣብ ባንክ ኤርትራ ዝነበሮ ናይ ናቕፋን ወጻኢ ሸርፍን ሕሳቡ ተዓጽዩ ገንዘቡ ኣንቀሳቒሱ ናብ ኢትዮጵያ ከመሓላልፍን ደሞምዝ ሰራሕተኛ ክኸፍልን ስለ ዘይከኣለ ምዃኑ ሓቢሩ ነይሩ። ተዓዘብቲ ግና ብመሰረቱ ነቲ ምቁራጽ ቀንዲ ዝደረኸ ኣብ መንጎ ክልቲአን ሃገራት እናሓደረ ዝሃስስ ዘሎ ዲፕሎማሲያዊ ዝምድና እዩ።
ነቲ ኩነታት ዝተዓዘቡ ወገናት ነቲ ኣብ መንጎ ኣዲስ ኣበባን ፖርትሱዳንን ብመተማ ዝጸንሐ ኣጸጋሚ ናይ መሬት መጐዓዝያ ዘቃልል ክኸውን እዩ። ክሳብ ሕጂ ናብ ፖርትሱዳን ክትበርር ዝጸንሐት መንገዲ ኣየር ግብጺ ጥራይ እያ።
ካብ ኣዲስ ኣበባ ናብ ፖርት ሱዳን ናይ ኣየር ርሕቀት 736 ማይልስ (1,184 ኪ/ሜ) ክኸውን እንከሎ፡ ካብ ኣዲስ ኣበባ ናብ ኣስመራ ከኣ 436.12 ማይልስ (701.78) ኮይኑ፡ ካብ ኣስመራ ናብ ፖርት ሱዳን ከኣ 306 ማይልስ (492 ኪ/ሜ) እዩ።
ኣብዚ ዝሓለፈ መዓልታት ኣብ ኤርትራ ንዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዝምልከት ብሚኒስትሪ ፍትሒ ዝተወደበ ምይይጥ ከም ዝተኻየደ ዝሕብር ዜና ኣብ ጸቢብ ክሊ ክዘውር ተዓዚብና። ብመሰረቱ ኣብታ ካብ ጉጅለ ናብ ውልቀሰብ ተንቆልቁል ዘላ ትካል ህግደፍን፡ ብናይ ሓሳብ ዕጽዋ ትሳቐ ዘላ ኤርትራን ከምዚ ዝኣመሰለ መድረኽ ተፈጢሩ ምባሉ ዘደንጹ እዩ። ዝያዳ ኣዛራቢ ዝኾውን ድማ ኣጀንዳ ናይቲ ርክብ “ምይይጥ ብዛዕባ ፍትሒ፡ ዕቤትን ጀኦ-ፖለቲካን ቀርኒ ኣፍሪቃ” ዝብል ምንባሩ እዩ።
እቲ ኣጋጣሚ ኣዛራቢ ዝኸውን እቲ ዝተላዕለ ዛዕባ ዘይንቡር ስለ ዝኾነ ኣይኮነን። እቶም ዝተጠቕሱ፡ ፍትሒ፡ ዕቤትን ጀኦ-ፖለቲካን ቀርኒ ኣፍሪቃ ዝብሉ ኣምራት እዋናዊ ስለ ዘይኮኑ’ውን ኣይኮነን ኣገራሚ ዝኸውን። እቲ ዝያዳ ኣዛራብን ዘደንጹን ዝገብሮስ፡ እቲ ንኤርትራን ህዝባን ጀሆ ሒዙ ዘማስኖም ዘሎ ጉጅለ ህግደፍ፡ ዘቤታዊ ሓላፍነቱ ረጥሪጡ ደገ ደገ ዘማዕዱ እንከሎ፡ ናብ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ምምጥጣሩ እዩ። እቶም በቲ ኩነታት እናተገረሙ፡ ነቲ ተረኽቦ መዛረቢ ዝገብርዎ ከኣ ኤርትራ፡ ሕገመንግስቲ ዘየብላ፡ ተሓታትነት ዘለወን ትካላት መንግስትን ሓቀኛ መስርሕ ፍትሕን ዝተነፍጋ፡ ህዝባ ብዝመረጾ ናይ ምምሕዳር መሰል ዘየብሉ፡ ናይ እምነት፡ ሓሳባካ ምግላጽ፡ ምንቅስቓስን ሕውዳብን ነጻነት ዝበኾራ፡ መንገዲ ህውከትን ውግእን ብዘቐድም ግሉጽነት ብዘየብሉ ናይ ወጻኢ ፖሊሲ ከም እትምራሕ ዝፈልጡ ወገናት እዮም።
ህግደፍ ኣብ ከምዚ ዓይነት ድራማ ክዋሳእ ዝመረጸ፡ ሓቀኛ ምስሉ ሓቢኡ ናይ ሓሶት ምስሊ ለቢሱ ንምቕራብ ዝመሃዞ እዩ። እንተኾነ ሓቀኛ ጸረ ዲሞክራስን ሰብኣዊ መስልን ምስሊ ህግደፍ “ሓቢእካ ክትሓብኦ” ኣብ ዘይከኣለሉ ጽፍሒ ካብ ዝበጽሕ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። “እዝኒሲ ንዋናኣ ጓና እያ” ከም ዝበሃል፡ ነቲ ባዕሉ ጠፋጢፉ ዘቕርቦ ሓሶት እምበር፡ ነቲ ብኻለኦት ዝበሃሎ ዘይራኣዮን ዘይሰምዖን ከይከውን ክበሃል ዝከኣል ኣይኮነን። ምኽንያቱ ሎሚ ጸረ ህዝቢ ተግባራት ህግደፍ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ ዓለም ከይተረፈ ጸሓይ ዝወቐዖ ሓቂ እዩ። ኤርትራ ብሰንኩ፡ ኣብ ዝኾነ ብደረጃ ዓለም ዝወጽእ ናይ ሕመቕን ድሕረትን ዝርዝር ኣብ ቀዳሞት እያ እትስራዕ ዘላ።
ጉጅለ ህግደፍ ከምቲ ሎሚ’ኳ ይተርፍ ኣሎ እምበር፡ “ጠሪጣስ ተትሓንከለይከ” ዝበሃል ምስላ፡ ኣብ ክንዲ በቲ ዝኸፈአ ጸረ ህዝቢ ተግባራቱ ዝሓፍርን ከመሓይሽ ዝፍትንን፡ ኣፉ መሊኡ “ብዛዕባ ፍትሒ ዝዛረብ መድረኽ ከፊተ” ምባሉ፡ የገርም። ውጽኢቱ ግና “ክረኣያ ክብላስ ይእረያ” ከም ዝበሃል፡ ተመሊሱ ንዓኡ ዘቃለዖ ከም ዝኸውን ዘጠራጥር ኣይኮነን። ምስዚ ግና ዕሉል ጸረ ፍትሕን ጸረ ጥጡሕ ምምሕዳርን ክነሱ፡ ክንዲ “ፍትሒ፡ ምዕባለን ጀኦ-ፖለቲካን” ዝኣክል ዓብይቲ ጉዳያት ኣብ ቅድሚ’ቲ “ኣፉ ለጒሙን ኢደ-እግሩ ኣሲሩን” ዝድህኾ ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ ክወራዘ ምሕላኑ፡ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዘለዎ ንዕቀት ዘመልክት እዩ። እቲ ንዕቀቱ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ጥራይ ዝድረት ዘይኮነ፡ ብደረጃ ዞባ ዘለዎ፡ ኣብ ማእከል ጐልጐል ንካለኦት ምንዓቕን ምንእኣስን እውን የርኢ። እዚ ህግደፍ ክሳብ ክንደይ ዝነዓቕ እምበር ንካለኦት ክንዕቕ ዘኽእሎ ሞራል ዘየብሉ ምዃኑ ዝርዳእ ከምዘይኮነ ዘገንዝብ እዩ። ምናልባት እቶም ኣብ ዘይምልከቶ እናኣተወ ሃተፍተፍ ክብል እንከሎ ንዒቖም ዝገድፍዎ፡ ዝፈርሕዎን ዘኽብርዎን ይመስሎ’ውን ይኸውን።
ኣብዚ ወይዘሮ ፎዝያ ሓሽም ብእትመርሖ ስማዊ ሚኒስትሪ ፍትሒ ተወዲቡ፡ ሰለስተ መዓልታት ጸኒሑ ዝተባህለ ዋዕላ፡ ካብ ሰነጋል፡ ኢትዮጵያ፡ ሊባኖን፡ በልጅም፡ ፈረንሳን ኒካራጉዋን ተሳትፎሞ ዝተባህሉ ኣካላት፡ ካብ ተመኩሮ ህግደፍ ብዛዕባ ፍትሕን ዕቤትን ዝቐስምዎ ተመኩሮ ከምዘይህሉ ይስሕትዎ እዮም ኢልካ ዝግመት ኣይኮነን። እንተኾነ ምናልባት ደኾን “ናትና ተመኩሮ ኣብቲ መድረኽ ኣቕሪብና ናይ ህግደፍ ኣተሓሳስባ ንቕይር ንኸውን” ዝብል ተስፋ ወኒኖም ይኾኑ። ኮይኑ ግን ህግደፍ ኣብዚ ኣትይዎ ዘሎ ድሕረት ዝወደቐ፡ ሰኣን ተመኩሮ ዘይኮነ፡ ብሰንኪ ጨካን ባህሪኡ፡ ናብ መንገዲ ደሓን ናይ ምምላስ ዕድሉ ዘብቀዐ ጉጅለ ስለ ዝኾነ እዩ።
ናይቲ ዋዕላ ዕማማት ተባሂሎም ካብ ዝተጠቕሱ ካለኦት ነጥብታት፡ “ናይ ኤርትራ ቀጻሊ መስርሕ ዕቤት ምግራሕ” ዝብል ሓሳብ ይርከቦ። ብግብሪ ግና ኣብ ኤርትራ ብዘይካ ወገሐ-ጸብሐ ዘይትግበር ባዶ መብጸዓታት ምእታውን ካዛና’ቲ ጉጅለ ምህጣርን እዚ እዩ ዝበሃል፡ ዝግራሕ ኮነ ዝቕለስ ህዝቢ ዝርብሓሉ፡ መደባት ልምዓት የለን። ብመሰረቱኸ ናይ ገዛእ ዜጋታቱ ኣብ ምልማዕ ሃገሮም ዘለዎም መሰል ኣብ ዝተነፍገግሉ ሃዋህው፡ መስርሕ ልምዓት ሃገር ኣሎ ክበሃል ኣይከኣል ድዩ። ዜጋታቱ ኣብ ገዛእ ሃገሮም ንገዛእ ርእሶም ተጠቒሞም ሃገሮምን ህዝቦምን ክጠቕሙ ብዘይፈቅድ ጸቢብ ጉጅለ፡ ኣብ እትምራሕ ሃገር ንወጻእተኛታት ኣውፈርቲ እተብሃግ ክትከውን ከኣ ዘይሕሰብ እዩ።
ተበዲልካ መሰልካ እትሓተሉ መስርሕ ፍትሕን ድሕንነትን ኣብ ዘየብላ ኤርትራ፡ ደፊሩ ገንዘቡ ዘፍስስ ኣውፋሪኸ ከመይ ኢሉ ይህልው። እቶም ቅድሚ ሕጂ መሲልዎም፡ ገንዘቦም ከውፍሩ ዝፈተኑ’ሞ ዝተጠልሙ ኤርትራውያን፡ ዓው ኢሎም’ኳ እንተዘይተዛረቡ፡ ክሳብ ክንደይ ኣብ ጣዕሳ ከም ዝወደቑ፡ ባዕላቶም ዝፈልጥዎ እዩ። ኣብ ርእሲዚ መንእሰያታ ብሰንክ’ቲ “መንግስቲ እየ” ዝብል ጉጅለ ስለ ዝተሰዱ ብቑዕ ሓይል ሰብ ኣብ ዘየብላ፡ ቀረብ ማይ፡ ጸዓትን ኢንተርኔትን ወሲኽካ፡ መሳለጥያ መራኸብን ነጻነት ምንቅስቓስን ኣብ ዘየብላ ኤርትራ፡ ዋዕላ ተኻይዱ ዓውደ መጽናዕቲ እንተተደግመ ኣውፈርቲ ምስሓብ ኣይክኣልን እዩ። ንሱ ጥራይ ኣይኮነን፡ ኣብዚ ቀረባ ግዜ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ “ኣብ ባንክ ኤርትራ ዘቐመጥኩዎ ገንዘበይ ተዘሚተ” ክብል ዘውጸኦ መግለጺ ጥራይ እንተወሲድካ ኣውፈርቲ ኣብ ኤርትራ ገንዘቦምን ንዋቶምን ከየፍስሱ ዓብይ መጠንቀቕታ ከም ዝኸውን ርዱእ እዩ።
“ብዕቤት ኣፍሪቃን ዞባዊ ምትእስሳርን” ዝግደስ ኮይኑ ክቐርብ ዝፍትን ህግደፍ፡ ካብቲ ዘለዎ ሓንካሪ ባህሪኡ ነቒሉ፡ ካብ የመን ክሳብ ጅቡቲ፡ ካብ ኮንጎ ክሳብ ኢትዮጵያ ብፍላይ ድማ ኣብ ውግእ ትግራይ ዝነበሮ ኣዝዩ ሕማቕ ድሕረ-ባይታ ኣቐሚጡ፡ “ፈውሲ ሕንኪ ውሒጡ” ጐይታ ልምዓትን ዞባዊ ምትእስሳርን ቀርኒ ኣፍሪቃ ክመስል ምፍታኑ ዘተዓዛዝብ እዩ። ዲክታተር ኢስያስ ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ካብ ናይ ቻይና መገሽኡ ክምለስ እንከሎ፡ ኣብ ዝሃቦ ሓጺር ቃለ መጠይቕ፡ “ብዛዕ ዞባና ክትሓስብ እንከለኻ ሕብረት ኣፍሪቃን ኢጋድን ኢልካ ምጥቃስ ትርጉም የብሉን፡ ምኽንያቱ ስለ ዘየለዉ” ምባሉ፡ ኣብ እንዳ ህግደፍ ክሳብ ክንደይ እግርን ኮበሮን በበይኑ ኮይኑ ምህላዉ እዩ ዘርኢ። ኢጋድ ናይ ሃገራት ቀርኒ ኣፍሪቃ ምትእኽኻብ ምዃኑ ዘይቅበል ወይ የለን ኢሉ ዝኽሕድ ኣካል ዝመርሓ ኤርትራ እያ እምበር፡ ብጂኦ-ፖለቲካ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትግደስ መሲላ ብፎዝያ ሃሽም ብዝተወደበ ዓውደ-መጽናዕቲ ዞባዊ ጐስጓስ ኣካይደ ትብለና ዘላ።
More...
ኣብ ሓያል ምትህልላኽ ኣትዮም ዘለዉ፡ ጌታቸው ረዳን ደብረጼን ገ/ሚካኤልን
ኣቦ መንበር ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት)፡ ዶር ደብረጼን ገብረሚካኤል ብምኽንያት ሓድሽ ዓመት ኢትዮጵያ ኣብ ዝሃቦ መግለጺ፡ ፈጻሚ ኮሚተ ናይቲ ውድብ ብዝወሰኖ መሰረት፡ ምስ ህግደፍ ብምስጢር ክራኸቡ ከም ዝጸንሑ ተኣሚኑ። ንሱ ነዚ ዝግለጸ ከም ውጽኢት ናይቲ ኣብቲ ውድብ ተፈጢሩ ዘሎ ምክፍፋል፡ ኣቦመንበር ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይን ምክትል ኣቦመንበር ህወሓትን ኣቶ ጌታቸው ረዳ፡ “እቲ ብደብረጼን ዝምራሕ ወገን ኢደ-ወነናዊ ጉባአ ዘካየደ ብድሕሪት ዝኣምኖ ሓይሊ ስለ ዘለዎ እዩ” ንዝበሎ መልሲ ንምሃብ ብዝዓለመ እዩ።
ከም መግለጺ ዶር ደብረጼን ነቲ ርክብ ብፈጻሚ ኮሚተ ተመዚዙ ዘካየዶ ኣቶ ጌታቸው ምዃኑ ጠቒሱ፡ ነቲ ርክብ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዶር ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ እውን ከም ዝፈልጦ ሓቢሩ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ “ዛራ መድያ ኔትዎርክ” ትካል ዩቱብ፡ “ካብ ምንጭታተይ ዝረኸብኩዎ ሓበሬታ” ብዝብል እቲ ቀዳማይ ርክብ ኣብ ዱባይ ኣብ መንጎ ጌታቸው ረዳን የማነ ገብረኣብን ከም ዝተኻየደ ጠቒሳ፡ ደሓር ግና ብወገን ጌታቸው ኣብ ሃዘሞ ዳግማይ ንምርኻብ ክቕበል እንከሎ፡ ህግደፍ ግና ኣብ ምጽዋዕ ንራኸብ ስለ ዝበለት ምርድዳእ ስኢኖም ከም ዝተቋረጸ ሓቢራ። እንተኾነ እቲ ርክብ ብመንገዲ ጌታቸው ምዃኑ ተረፊ ካልእ ሰብ ብምትካእ ከም ዝቐጸለ ዝሕብሩ ወገናት ኣለዉ።
ተዓዘብቲ ከም ዝብልዎ፡ ነቲ ርክብ ብዝምልከት ኣብ መንጎ’ተን ብዶር ደብረጼን ገ/ሚካኤልን ብጌታቸው ረዳን ዝምራሓ ጉጅለታት ህወሓት ምክሕሓድ ዝፍጠር ዘሎ፡ ኣብ ዕላማ ናይቲ ርክብ ስለ ዝተፈላለዩ እዮም ዝብል ግምት ኣለዎም።
እዚ ኣብ ህወሓት ተፈጢሩ ዘሎ ወጥሪ ነቲ ቀጻሊ ሰላም ከስፍን ተስፋ ተነቢርሉ ዝጸንሐ ሎሚ ግና ኣብ ፖለቲከኛታት ትግራይ ዘሰሓሕብ ዘሎ ስምምዕ ምቁራጽ ተጻብኦ ፕሪቶርያ ንድሕሪት ከይመልሶ ስግኣት ኣሎ።
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ብሓፈሻ ንኹሎም ኤርትራውያን ኣብ ሃገር ይኹን ኣብ ወጻኢ ንዘለዉ፡ ብፍላይ ድማ ንኣመንቲ ክርስትና እንኳዕ ናይ ክረምቲ ጸልማትን ደልሃመትን ሓሊፉ፡ ናብ በዓል ቅዱስ ዮሃንስን መቐይሮ (ናይ ግእዝ ሓድሽ ዓመት)ን ብሰላም ኣብጸሓኩም ኣብጸሓና። መጻኢና ጸላኢና ስዒርና ዝተረሓሓቐ ህዝብና ተቐራሪቡ፡ ኣብ ሃገርና ሰላምን ርግኣትን እነረጋግጸሉ ክኾነልና ብስም መላእ ኣባላት ሰልፊ ዘለና ሰናይ ትምኒት ንገልጽ።
ምስ ኣኽብሮት
ገረዝጊሄር ተወልደ
ኣቦመንበር ሰዲህኤ
11 መስከረም 2024
ክሳብ ንሞት ተፈሪዶም ዝነበሩ ዝርከብዎም ተጋሩ ወተሃደራት ነበር ተፈቲሖም
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ሚኒስትሪ ሃገራዊ ሓይልታት ምክልኻል ኢትዮጵያ፡ ኣብ ወተሃደራዊ ቤት ፍርዲ ክሳብ ሞት ተፈሪዶም ዝነበሩ ዝርከብዎም 178 ተጋሩ ቅድም ወተሃደራት ኢትዮጵያ ዝነበሩ፡ ብ10 መስከረም 2024 ብናጻ ከም ዝተፈትሑ ተሓቢሩ። ሚኒስትሪ ምክልኻል ኢትዮጵያ፡ እዚ ብናጻ ናይ ምፍታሕ ስጉምቲ ዝተወሰነ፡ እቶም ግዳያት ብዘቕረብዎ ናይ ምሕረት ሕቶ መሰረት እዩ። እቲ ብኣዋጅ ቁጽሪ 840/2006 ዓንቀጽ 3 ዝቖመ ናይ ምሕረት ቦርድ በቲ ዘቕረብዎ ሕቶ መሰረት ዝሓደሮም ጣዕሳ ኣብ ግምት ብምእታው ከም ዝወሰነ እቲ ሓበሬታ ኣረዲኡ።
እዞም ብናይ ደቡብ ኢትዮጵያ ሓይሊ ዕማም ወተሃደራዊ ቤት ፍርዲ፡ ክሳብ ሞትን ናይ ነዊሕ ዓመታት ማእሰርትን ዝተፈርዱ ኣብቲ ውግእ ዝተጀመረሉ ምስ ህዝባዊ ወያኒ ሓርነት ትግራይ ዝምድና ፈጢሮም ብዝብል ብክድዓት ሃገር ስለ ዝተኸሱ ምንባሩ ኣብቲ ጸብጻብ ተጠቒሱ። እዞም ሎሚ ዝተፈትሑ ኣካል እቶም ንሓጺር ግዜ ተኣሲሮም ዝተፈትሑ ብኣሸሓት ዝቑጸሩ ተጋሩ ወተሃደራት ምዃኑ ተጠቒሱ።
ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ኣብ ወርሒ ታሕሳስ 2022 ጋዜጣ ዋሽንግተን ፖስት፡ ኣብ ደቡብ ኢትዮጵያ ሚራብ ኣባያ ኣብ ዝተባህለ ቤት ማእሰርቲ ኣስታት 83 እሱራት ወተሃደራት ተጋሩ ዝነበሩ ብግፍዒ በቶም ዝሕልዉዎም ዝነበሩ ከም ዝተቐትሉ ጽሒፉ ከም ዝነበራ ኣብዚ ምፍታሕ 178 ወተሃደራት ዝሓበረ ጸብጻብ ተመልኪቱ።
በቲ ዝቐረበ ጸብጻብ መሰረት፡ ናይዞም ኣብ ሓደጋ ወዲቖም ዝነበሩ 178 ወተሃደራትን ናይ ካለኦት ብኣሽሓት ዝቑጸሩ ምሩኻት ውግእ ምፍታሕ ኣካል ናይቲ ኣብ ወርሒ ሕዳር 2022 ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ኣብ መንጎ ፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን ዝተበጽሐ ውዕል ምቑራጽ ተጻብኦ ምዃኑ ይግለጽ ኣሎ። እቲ ሚኒስትሪ ናይዞም ተፈሪዶም ዝነበሩ ምፍታሕ ኣካልቲ ውዕል ፕሪቶርያ ንድሕሪት ከይምለስ ዝውሰድ ስጉምቲ እዩ ኢልዎ።
ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ምትህልላኽ ነዊሕ ዕድመን ዝተፈላለዩ መልከዓት ሒዙ ክጐዓዝ ዝጸንሐን ዘሎን እዩ። ከምዚ ንክኸውን እቲ ዝለዓለ ኣሉታዊ ብጽሒት ዘለዎ ጉጅለ ህግደፍ ኮይኑ፡ እቲ ካልእ ሓይልታትን “ክንስማዕ ንኽእል ኢና ባሃልቲ” ወገናትን ‘ውን እጃም የብሎምን ማለት ኣይኮነን። ሕማቕ ታሪኽን ምስልን ህግደፍ ርሑቕ ከይከድና በቲ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዝፍጽሞ ዘሎ “እዚ ይጐድሎ’ዩ ዘይበሃል” ኩለ-መዳያዊ ግህሰትን ጥልመትን ዝግለጽ ኮይኑ፡ ካብ ድኽመታት ናይቲ ኣንጻር ህግደፍ ዝቃለስ ዘሎ ሓይልታት ተቓውሞ ድማ “ዓቕሙ ጠርኒፉ ኣንጻር ጸላኢኡ ዘድምዕ ዓቕሚ ክፈጥር ዘይምኽኣሉ” ቅድሚት ዝስራዕ እዩ።
ኣብ ሕድሕድ ውዳበ ደንበ ተቓውሞና መሰረታውን ዘይመሰረታውን ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልያት ኣለዉ። ብዙሓት ውዳበታት ናይ ምህላዎም ምስጢር ከኣ እዚ እዩ። ካብቲ ፍልልይና ነቲ ዘይመሰረታዊ ኢና ንዘይምኽኑይ ምርባሕ ውድባት ጠንቂ ኮይኑ ኢልና እንነቕፎ። ምኽኑይ ፍልልያት ምህላዉን ብኣኡ መሰረት ብዝተፈላለየ መልክዕ ምውዳብናን ግና ናይ ምውዳብ መሰል ጥራሕ ዘይኮነስ፡ ክዕወት ኣለዎ ዝባሃል ተወድዳሪ ሓሳብ ምቕራብ እምበር፡ ሓጥያትን ዕንቅፋት ቃልስን ኣይኮነን። ናይ ኩሉ ውዳበታት ዝለዓለ ናይ ሓባር ሽቶ ምውጋድ ስርዓት ህግደፍን ኣብ ክንድኡ ህዝባዊ ስርዓት ምትካልን ስለ ዝኾነ ኢና ከኣ ብዝሒ ውዳበታት ከም ዘየሰክፍ ጌርና እንጠቕሶ።
እቲ ዝዓበየ ሸቶና ናይ ሓባር ኮይኑ፡ ዘለና ፍልልይ ኣብ ኣወጋግናኡን ኣተገባብርኡን ዘትከለ እዩ። ኣብ ከምዚ ኩነታት እቲ ሓደ መዋጸኦ ነቲ ፍልልያት ናብ ሓደ ኣረዳድኣ፡ ኣወዳድባን ሓቢርካ ምስራሕን ምምጻእ እዩ። እዚ ኣብ ዘይተኻእለሉ ከኣ በበቲ ዝሓዝካዮ ኣተሓሳስባን ኣወዳድባን እናተሓጋገዝካን እናተኸባበርካን ተትኽእሎ ምግባር እዩ። ኣብዚ መስርሕ ከምቲ ርኢቶኻ ብኻልኦት ወገናት እንተኾነ ተቐባልነት ረኺቡ ክስራሓሉ እንተዘየሎ ከኣ ክኽበረልካ እትደልዮ፡ ናይ ካልኦት ርኢቶን ኣተሓሳስባን ናይ ምኽባር ግደታ ከም ዘለካ ምእማን መግለጺ ስልጡን ቃልሲ እዩ። ናይ ካልኦት ርኢቶ ምኽባር ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብቲ ዝወስድዎ ኣውንታዊ ስጉምቲ ምትብባዕ እውን ኣካል ስልጡንን ውሕሉልን ኣመሓዳድራ ፍልልያት እዩ።
ካብዚ ሓሊፉ ዘየለ ድኽመት ጠፋጢፍካ ብምፍጣር ወይ ነቲ ዓብይ ኣውንታ ጐሲኻ ንንእሽቶይ ድኽመት ኣተዓባቢኻ ነቓፋይን ተዓዛባይን ምዃን ንቕድሚት ዘሰጉም ኣይኮነን። ምኽንያቱ ከምዚ ዓይነት ዘይሓጋዚ ኣቀራርባ ጽባሕ ንስኻ ንእትወስዶ ስጉምቲ እውን ኣብ ቅድሜኻ ተገቲሩ ክጸንሓካ ስለ ዝኽእልን፡ ውጽኢቱ ከኣ ተተሓሒዝካ መፍቶ’ቲ ንምጥርናፍና “ከም ቁርን ኣስሓይታን ዝፈርሖ” ህግደፍ ምዃን ስለ ዘስዕብ።
ኣብዚ እዋንዚ “ከመይ ጌርና ተጠርኒፍና ኣብ ልዕሊ ህግደፍ ዘድምዕ ዓቕሚ ንፈጥር? ” ዝብል ሕቶ ኣብ ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ ህጹጽ ኣዛራቢ ኮይኑ ዝላዓል ዘሎ ኣጀንዳ እዩ። እዚ ዛዕባ ሎሚ ከም ሓድሽ ዝለዓል ዘሎ ዘይኮነ፡ ነዊሕ ግዜ ምሳና ዝጸንሐ፡ ግና ከምቲ ዝድለ ዘየዕወትናዮ እዩ። እዚ ማለት ግና ካብቲ ዘይተዓወተ መስርሕ ዝቐሰምናዮ ተመኩሮ የለን ማለት ኣይኮነን። ሎሚ እውን ዝተፈላለዩ ኣካላት ነዚ መሰረታዊ ሕቶ ንምምላስ ነናቶም ሓሳብ ኣለዎም። ነፍሲ ወከፎም ከኣ ርኢቶኦም ተቐባልነት ንክረክብ ኣብ ጽዕጹዕ ምንቅስቓስ ኣለዉ። “ዜጋ ተኮር ኮይኑ፡ ናይተን ዘለዋ ውድባትን ሰልፍታትን ኣባላት’ውን ኣባላቱ ዝኾንሉ ምጥርናፍ ምፍጣር፡ መሰረቱ ኣውራጃ ተኮር ዝኾነ መንግስቲ ኣብ ስደት ምፍጣር፡ ሰፊሕ ጽላል ፖለቲካዊ ውድባት ምምስራት …… ወዘተ” ዝብሉ ካብቶም ኣብ መድረኽ ዝዝተየሎም ዘለዉ ምርጫታት እዮም።
ኤርትራውያን ተቓወምቲ ክሳብ ሎሚ ምሉእ ብምሉእ ኣብ ሓደ ካብዞም ምርጫታት ከም ዘይረዓሙ ኣብ ባይታ ዘሎ ምልክታት ይምስክር። እዚ ኣብ ዝኾነሉ እቲ ንምቅርራብ ዝግበር ቃልስን ምክብባርን ቀጻሊ ኮይኑ፡ በቲ እትኣምነሉ ምርጫ ክስዕብዎ ንዝደልዩ ኣፍደገ ከይዓጸኻ ስጉምቲ ምውሳድ እዩ እቲ ኣገዳሲ። ድሕሪ ነዊሕ ጉዕዞን ሓያል ጻዕርን ምምስራት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ከኣ ብመንጽርዚ ብኣወንታ ክረአ ዝግብኦ ተበግሶ እዩ። እቲ ብብዙሓት ወገናት ዝግበረሉ ዘሎ ምትብባዕ ከኣ ከም ሓደ ካብ ተመኩሮና ዝተመሃርናዮ ጸጋ ጌርካ ዝውሰድ እዩ።
ጉዕዞ ተቓወምቲ ውድባትን ሰልፍታትን ኤርትራ ክለዓል እንከሉ፡ ወትሩ ዝጥቀስ ጉዳይ ተመኩሮኻ ተመሊስካ ምግምጋም እዩ። ዕምቆት ገምጋም ዝምድናዊ ከም ዝኸውን ፍሉጥ እዩ። ምስዚ ግና ኣስታት 13 ውድባት ኤርትራ ኣብ መወዳእታ 2013 እኹል ግዜ ወሲዶም ሰፊሕ ገምጋም ኣካይዶም “ፍልልያት ብልዝብ ናይ ምፍታሕ ተኽእሎ ዘይምውናን፡ ኣብ ዝተሓቱ ነጥብታት ተሰማሚዕካ ዘይምስራሕ፡ ቀዳምነታትካ ክትሰርዕ ዘይምብቃዕ፡ ኣብ ዝተሰማማዕካሉ ምእዙዝ ዘይምዃን፡ ውልቃውን ውድባውን ረብሓታት ምቕዳም፡ ናይ ምግላል (exclusion) ፖሊሲ ምኽታል፡ ዘይግሉጽነትን ካልኦት ከምኦም ዝኣመሰሉን” ዝርከብዎም 21 ድኽመታት ዘመዝገብሉን ዝተማህርሉን ተመኩሮ ምንባሩ ምዝካሩ ኣገዳሲ እዩ። ውድባት ኣብ ውሽጠን ዘካይደኦ ገምጋም’ውን ኣለወን። ስለዚ እዚ ገምጋማት ነዚ ሎሚ ንዕዘቦ ዘለና ኣተሓሳስባ ምክብባርን ምድምማጽን ኣስተዋጸኦ ኣየበርከተን ማለት ኣይኮነን።
ዝተረዳድኡ ኣካላት የዕውተና እዩ ብዝበልዎ መንገዲ ክጠራነፉ እንከለዉ፡ ናይ ምውዳብ መሰሎም ብምጥቃሞም፡ “ስለምንታይ ንምርጫና ምርጫኹም ዘይገበርኩምዎ” ብዝብል፡ ዕንቅፋት ክትኮኖም ሓጋዚ ኣይኮነን። ነዚ ኣብ ግምት ብምእታውን ሓደገኛነት ምጥልላፍ ብምግንዛብን ኢና ድማ “ኣብቲ ነንኣምነሉ ዓዓቕና ዘይነበርከት” እንብል ዘለና።
ዕላማ ቃልስና ኮነ ምምስራት ጽላል ኣብ ምውዳቕ ጉጅለ ህግደፍ ጥራይ ዝድረት ዘይኮነ፡ ቅድሚት’ኳ እንተዘይሰራዕናዮ፡ “ድሕሪ ውድቀት ስርዓት ህግደፍከ ናበይ?” ዝብል ሕቶ ዘመላኸተ ክኸው ናይ ግድን እዩ። ቃልስና ካብ ሕቶ ፖለቲካዊ ስልጣን ወጻኢ ስለ ዘይረአ “ኤርትራ ድሕሪ ውድቀት ህግደፍ ብመንን ብኸመይን ትምራሕ? ናይ ሽዑ ግደና ኸ ከመይ እዩ ክኸውን?” ኣብ ዝብል ከሎ ጋና እምነትካ ምንባርን ኣብ መጻኢ ፖለቲካዊ ስልጣን ተወዳዳሪ ምዃንካ ምምልካት’ውን ኣገዳሲ እዩ። ከምዚ ዓይነት ኣረኣእያ ምሕዳር ህርፋን ስልጣን ዘመልክት ዘይኮነ ኣብ “ሽዑ ነርክበሉ ሕጂ ንኺድ ጥራይ” ዘይንጥልጠል ቅኑዕ ዋሕዚ ናይ ለውጢ መስርሕ ዘርኢ እዩ። ስለዚ ነዚ ዝእምት ስሩዕን ዝተጸንዐን ባይታ ምንጻፍ ኣገዳሲ እዩ። ፖሓኤ ከኣ ብርኢቶኡ ነዚ ሕቶታት’ዚ መልሲ ይኸውን’ዩ ዝበሎ እዩ ኣብ ቻርተሩ ኣስፊሩ ዘሎ።
ከምቲ “ብተመን ዝሰንበደስ ብልሕጺ ተዳህለ” ዝበሃል፡ ናይ ቅድሚ ሕጂ ምምስራት ጽላል ዘየዕወተ ተመኩሮና ከሰክፈና ባህርያዊ እዩ። እንተኾነ፡ “ሕልሚ ፈሪሕካ ከይደቀስካ ኣይሕደርን” ዝብል ምስላ ምዝንጋዕ ኣይግባእን። እምበርከ እቲ ፈተነታት ምምስራት ጽላል ስለምንታይ ከም ዘይተዓወተ፡ ነቲ ጽላል ኣብ ምስሳይ ዝነበሩ ነፍስ-ወከፎም ግደኦም እንታይ ከም ዝነበረ ተመሊሶም ክሓስብሉዶ ኣይግባእን እዩ። ድሕሪቲ ተደጋጋሚ ፍሽለታት ዝተፈጥረ ናይ ኣተሓሳስባ ለውጥን ካብ ተመኩሮኻ ምምሃርን ከም ዝህሉ ዘንጊዕካ፡ ሎሚ እውን በቲ መንገዲቲ እንተሰጒምና ክንፈሺል ኢና ኢልካ፡ ምስ ኩነታትናን ንቡር ኣተሓሕዛ ኣብዘሓ ውድባትን ብዘየሳኒ ክሳብ “ውድባት ክሳብ ሎሚ ስለ ዘይተዓወታ ኣየድልያን እየን” ዝብል ተመጢጥካ፡ “ዝተኣከበ በቲንካ፡ ክትእክብ ምፍታን ውሕሉልን ዘዋጽእን ምርጫ ኣይኮነን።
ውድባት ክሳብ ምሉእ ብምሉእ ምትእምማን ፈጢረን ዝተሓናፈጻ፡ ነናተን ነጻነት ሃልይወን ኣብቲ ዘሰማምዓሉ ብደረጃ ጽላል ብሓባር ከም ዝቃለሳ ምግባር፡ ብዙሓት ዝተዓወትሉን ዝሰርሕሉ ዘለዉን ብተመኩሮ ዝተረጋገጸ እምበር፡ ኣባና ዝጅመር ዘሎ ከምዘይኮነ ምርዳእ ኣገዳሲ እዩ። ጽላል ይኹን ካልእ ጥርናፈ እተዘይተዓዊቱ’ውን እቲ ናይ ዘይምዕዋት ጠንቂ እቲ ናይ ምጥርናፍ ኣገባብ ዘይኮነ፡ እቶም ኣብኡ ዝዋስኡ ፖለቲካዊ ኣካላት ዝሕተትሉ እዩ ዝኸውን።
