ርእሱ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ኤርትራን ህዝባን ድሕሪ ናጽነት ኣይቀሰኑን። ናይ ዘይመቕሳኖም ምኽንያት ከኣ ኤርትራ ከምቲ ህዝባ ክትኮነሉ ኢሉ ዝተቓለሰላ ዘይምዃና እዩ። ኤርትራውያን ኣብቲ ናይ 30 ዓመታት ቃልሲ ምእንቲ ናጽነት ሃገሮም ክስውኡ እንከለዉ፡ ነቶም ዝተረፉ ዘረክብዎ ሕድሪ ነይርዎም። ሕድሪ ናይዞም ሰማእታት ናይ ምፍጻም ሓላፍነት ናይ ህዝቢ ኤርትራኳ እንተኾነ፡ እቲ ነቲ ብ1961  ዝተጀመረ ቃልሲ ብ1991 ኣብ ምዝዛም ግደ ዝተጻወተ ውድብ ዝተረከቦ ሕድሪ ኣብ ምፍጻም ዕዙዝ ሓላፍነት ነይርዎ። ኤርትራ ኣብዚ ሕጂ ዘላቶ ኣብ ኩሉ መዳያት ናይ ሕማቕን ድሑርን ኣብነት ክትከውን ዘገደዳ  ከኣ ንሱ እቲ ተስፋ ህዝቢ ኣጸልሚቱ ሕድሪ ሰማእታት ዝጠለመ ኣካል እዩ።

ህዝቢ ኤርትራ ንዋጋ ሰማእታቱ ክሳብ ክንደይ ብሓጐስን ተስፋን ከም ዝተቐበሎ ዓለም ዝመስከሮ እዩ። ሓጐሱን ደገፉን ሓፈሻዊ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብኣሃዝ ብዝግመት ልዑል ቁጽሪ ዝግለጽ ምንባሩ ከኣ ኣብ ግዜ ረፈረንደም ብዘርኣዮ ናይ “እወ ንናጽነት” ድምጺ ብፍጹም ዓብላልነት ኣርእይዎ እዩ። ምስዚ ኹሉ ግና ህዝቢ ኤርትራ ካብ መጀመርታ ብዛዕባ መጻኢኡ ካብ ተስፋን ስኽፍታን ዝተሓዋወሶ ሃለዋት ኣይወጸን። እቲ ተስፋ፡ ንዝኣተዎ መብጽዓን ንሕድሪ ስዉኣትን ዝጠልም ኣካል ስለ ዘየጋጥም፡ መጻኢና ፍረ መስዋእቲ ደቅና ንሓፍሰሉ ከይከውን ዝዓግተና ሓይሊ ኣይክህሉን እዩ ካብ ዝብል ዝነቅል ነይሩ። እቲ ስኽፍታ ከኣ ንኹሉ ወዲ ሃገር ሓቚፉ ዘይተበገሰ ምምሓዳር ምንባሩ ጥራይ ዘይኮነስ ብሕግታት ዘይኮነስ ብዊንታ ናይ ሓደ ጉጅለ ምብጋሱ ኢዩ። ግዜ እንዳተመጠጠ  ምስ ከደ ከኣ ብግብሪ እቲ ተስፋ እንዳቐምሰለ፡ እቲ ዝነበረ ስኽፍታ ናብ ዝያዳ ግብራዊ ሻቕሎት ደይቡ።

ህዝቢ ኤርትራ፡ ድሕሪ ናጽነት ኣስተርህዩ ብሰላምን ራህዋን ክነብር'ምበር ዳግማይ ካብ እተጸበዮ ንላዕሊ ዝተሓላለኸ ቃልሲ ከጋጥሞ ኣይገመተን። እንተኾነ ግን ኣብ እንግድዕኡ ዝወረደ ኣደራዕ ከቢድኳ እንተነበረ   ከምቲ “ዘይከኣል ዝመስል ዝነበረ ክኢሉ” ነጻነቱ ዘረጋገጸ፡ ንናይ ድሕሪ ናጽነት ጸገሙ እውን ካብ ምብዳህ ንድሕሪት ኣይበለን። ኣብ መንጎ ተስፋን ሻቕሎትን ተቐርቂሩ፡ ነቲ ኣሉታ ዘይኮነስ ነቲ ኣውንታ እንዳቐደመ ክሳብ ጨኪኑ ናብ ግሁድ ቃልሲ ኣንጻር ህግደፍ ዝኣቱ ግዜ ከም ዝበልዐ ርዱእ እዩ። ኣብቲ መጀመርያ ግዜ ናይ ናጽነት፡ እቲ ኣብ መብዛሕትኡ ኤርትራዊ ሰሪጹ ዝነበረ ኣተሓሳስባ፡ ቁስሊ ውግእ ኣሕዊኻ ዲሞክራሲ ንምህናጽ ዝግበር ቃልሲ፡ ካብቲ ምእንቲ ናጽነት ዝተኻየደ ቃልሲ ዝቐለለን ዝሓጸረ ግዜ ዝወስድን ክኸውንዩ ዝብል ነይሩ። ብግብሪ ግና ብደረጃ ግዜ ዝነወሐ ብደረጃ ክብደቱ ድማ ኣዝዩ ዝመረረ ምዃኑ ንርእዮ ኣለና። እቲ ቅድም ነዚ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ ምእንቲ ምህናጽ ዲሞክራሲ ኣፍኲስካ ናይ ምርኣዩ ምኽንያት “ንሕድሪ ሰማእታትስ መን እዩ’ሞ ክጠልሞ”  ካብ ዝብል ቅንዕና ዝነቅል ምንባሩ ብሩህ እዩ። ብግብሪ ግና ህግደፍ ዝበሃል ብበትሪ ሓደ ሰብ ሰጥ-ለበት ዝብል ጉጅለ  ዓይኑ ብጨው ተሓጺቡ ኣብ መድረኽ ጥልመት ተኾዲጩ። ብሰንኩ ከኣ ህዝብና ኣብ ትሕቲ ኣርዑት ወጽዓ ዘይተጽበዮ ግዜን ዋጋን ይኽፍል ኣሎ።

ጉጅለ ህግደፍ  “ኣቡኡ ዘፍለጠ”  ጠሊሙ ስለ ዝኾነ፡ ኣብዚ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ ምኽባር ሕድሪ ሰማእታት ዝምልከት ፋይሉ ዓጽዩ እዩ። ሕጂ ናይቶም ሕድሪ ሰማእታትና ዘይጠለምናን “ኤርትራ ብሓቂ ናይ ህዝባ  ክትከውን ኣለዋ” ብዝብል ኣተሓሳስባን ኒሕን ንቃለስ ዘለና ጉዳይ እዩ መዛረቢና ክኸውን ዝግበኦ። ኤርትራውያን ሓይልታት ለውጢ’ ውን ኣብቲ ዝዓበየ፡ “ኤርትራ ዲሞክራስን ማሕበራዊ ፍትሕን ዝተረጋገጸላ ሃገር ክትከውን ኣለዋ”  ዝብል ዓብይ ጉዳይ እንዳተሰማማዕና፡ “እሞ ናብኡ ብኸመይን መዓስን ንብጻሕ” ኣብ ዝብል ፍልልያት ኣለና። እዚ ዘርእዮ ከኣ ኣብ ዓብይን መሰረታውን ዛዕባ ዘይተፈላለና፡ ኣብ ካልእ ንኡሳን ዝፈላልዩና ጉዳያት ከኣ ንሰሓሓብን ንነጻጸግን ምህላውና እዩ። እዚ ምንጽጻግ “በቲ እንዳጣቐዐ በቲ ከኣ እንዳላኸዐ”  ኣብ ስልጣን ክነብር ንዝደሊ ጉጅለ እንተዘይኮይኑ ንህዝብና ከምዘይጠቕሞ ኩልና ክንደርፎ እንውዕል እዩ።

ዕድመ ጨቛኒ ጉጅለ ክነውሕ እንከሎ ወጽዓ ህዝብና ከኣ ብኽንድኡ ደረጃ ከም ዝመርር ተረዲእና “ግዜ እንከላካ ግዜ ኣይትጸበ” እዩ እሞ፡ ኣብ  ፍታሕ ናብ ዘምጽእ ናይ ሓባር ብራኸ ክንድይብ ግዜ ኣይንብላዕ እንብል እውን ብዙሓት ኢና። ናይ ሓባር ሚዛና ከምዚ ክነሱ፡ ሰኣን ዓቕምና ዝተርፈናስ ደሓን፡ ኮነ ኢልና ምድንጓያት እንፈጥርከ ኣለናዶ? ዝብል ሕቶ ነንነብስና ኮነ ነንፖለቲካዊ ውዳቤታትናን ምንቅስቓሳትናን  ክንሓተሉ ዝግበኣና እዩ። ኣብዚ ጉዳይዚ ጠንቁ እንታይ እዩ ብዘየገድስ፡ ቃልሲ ንምሕያል ክትወስዶ ካብ ዝግበኣካ ስጉምቲ ዋላ ንሓንቲ መዓልቲ ምድንጓይ፡ በቲ ሓደ ወገን ነቲ ቃልስን ህዝብን ምጉዳእ እዩ። በቲ ካልእ ወገን ከኣ ጉጅለ ህግደፍ ዕድመኡ ኣብ ዝልጣን ክውስኽ ምሕጋዝ እዩ። እዚ መርዛም ጉጅለ ዓቕምን ዕድልን እንተረኺቡ፡ ነቲ ኣንጻሩ ዝግበር ቃልሲ እንተኾነ ኮነ ኢልካ ንምቕታሉ እንተወሓደ ክኣ ንምድንጓዩ ንድሕሪት ከምዘይብል “ከይደቀስካ ዝተሓልመ” እዩ።

 ኣብ ከምዚ ዓይነት ኣብ ክንዲ ኣብ ዘሰማምዓካ ብሓባር  ምስጓም ብፍልልይ ምክሳስ በሪኽ ቦታ ዝሕዘሉ ኣጋጣሚ፡ ግደ ናይቲ ወለዶታት ናይ ምስግጋር ሓላፍነት ዘለዎ መንእሰይ ኣዝዩ ዕዙዝ እዩ። እንተኾነ ኣብ ህልዊ ተመኩሮና ግደ ናይቲ ዝሓለፈ ድኽመት እናዕረየ፡ ብናቱ ንመጻኢ ኣርሒቑ ዝጥምት ኣተሓሳስባ እናተከአ ነቲ ቃልሲ ከነሃህሮ ዝግበኦ መንእሰይና ኣብቲ ክኾኖ ዝግባእ ውዱብን በሪኽን ደረጃ ከምዘየለ ንርእዮ ኣለና። እዚ ከኣ ካልእ ህግደፍ “እንኳዕከ ከምዚኣ በለት” ኢሉ ዝቕበሎን መመሊሱ ዘጋድዶን ሃጓፍ  ምዃኑ ብግብሪ ንርእዮ ዘለና እዩ። መንእሰይ ኤርትራ ኣብ ጐኒ ውጹዕ ህዝቡ ኮይኑ ተካኢ እጃሙ ከም ዘየበርክት ጌርካ ምድሃኹ ኮነ ኢልካ ዝተሃንደሰ ተግባር ህግደፍ ምዃኑ፡ ካብ ግዱድን ናይ ግዜ ገደቡ ዘይፍለጥን ስርዓተ ውትድርና ምትእትታው ጀሚርካ ብብዙሕ ኣብነታት ኣሰኒኻ ምርኣዩ ይከኣል።

ሎሚ ወጽዓ ህዝብና መሊኡ ኣብ ዝፈሰሰሉ ሃለዋት፡ ንመሰረታዊ ለውጢ ምስ ግዜ እንጓየየሉ እምበር፡ ብናእሽቱ ኣብ መስርሕ ክፍትሑ ዝኽእሉ ፍልልያት ተዓንቂፍና እንዛነየሉ ኣይኮነን። ጉዳይና ዘንጊዕና ኣብ ናይ ካለኦት ኣጀንዳ በላሕቲ ፍልልያት ፈጢርና ንመናጨተሉ እዋን’ውን ኣይኮነን። ሓደ ጉዳይ ኣብቲ እዋኑ ምስ ግዜ ተጓይኻ መልክዕ እንተዘየትሒዝካዮ ምስ ሳዕረረ ዝሓቶ ዋጋ ኣዝዩ ክቡር እዩ። ክቡር ዋጋ ከፊልካ ዘይትመልሶ’ውን ክኸውን ይኽእል። ሓደ ጉዳይ ኣብቲ እዋኑ እንተዘይዓሚምካዮ ደሓር ዘኽፍሎ ዋጋ ንምርዳእ  ወለድና “ሓደ ሰነ ዝተነቕለ ብሸውዓተ ሰነ ኣይትከልን” ይብሉ። ስለዚ ብዛዕባ ግደነታዊ ኣድላይነት ለውጢ ኣብ ኤርትራ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብዛዕባ ህጹጽነቱ’ውን ክንሻቐል ግድን’ዩ።