ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ኣብዚ ተሰሊፍናሉ ዘለና፡ ልኡላውነት ናይ ምዕቃብን ሃገር ናይ ምሕላውን ምህናጽን መስርሕ ቃልሲ ዝያዳ ጠመተናን ቆላሕታናን መጻኢ ዕድል ሃገርና ዝውስን ክኸውን ከም ዝግበኦ ዘየማትእ እዩ። እዚ ግና ነቲ ዝሓለፈ  ሓጢጥና ንግደፎ ማለት ኣይኮነን። ብዛዕባ ዝሐለፈ ተመኩሮ ክንጸባጸብ እንከለና ግና ነቲ ንመጻኢ ተቐራሪብና ክንጐዓዞን ክንዓሞን ዝግብኣና ዝዕንቅፍን ነቲ መስርሕ ንድሕሪት ዝመልስን  ከይከውን ክንጥንቀቐሉ ይግበኣና። ብኣንጻሩ እቲ ንድሕሪት ተመሊስካ ምጽብጻብ ነቲ ብዛዕባ መጻኢ ጉዕዞና ክንገብሮ ዝግበኣና ምቅርራብ መወከስን መንጠርን  ክኸውን ይግበኦ።

ብዛዕባ ዝሓለፈ ምጽብጻብ ዓንቃፊ ዝኸውን፡ ነቲ መጻኢና ንምውሳን እንቀራረቦ ዝዕንቅጽ ኣብ ሎሚ ኮይና ኣብ ትማሊ ዘንብር ክኸውን እንከሎ እዩ። ብዛዕባ ዝሓለፈ ተመኩሮና ኣብዚ ሎሚ ዘለናዮ ኩነታት ኮይና ክንጸባጸብ እንከለና ዝፈላልዩና ተመኩሮታት ክርከቡ ናይ ግድን እዩ። ከም ኣብነት ብዛዕባ ደሕረ-ባይታታት ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራን (ተሓኤ) ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራን (ህግሓኤ) ክንመዝንን እንከለና ከምኡ ከም ዘጋጥመና እንርደኦ እዩ። ኣብ ከምዚ ኩነታት ኣብቲ ዘጋጥም ምፍልላይ ምድራቕ ክሳብ ክንደይ ሃሳይ ከም ዝኾነ ስለ እንርዳእ ኢና ንምምሕዳሩን ንምስጋሩን እንጽዕት። እቲ ተጸባጺብና እነመዝግቦ ፍልልይ እውን ኣካል ታሪኽና ስለ ዝኾነ ኣይንድርብዮን ኢና። ብኸምዚ ምግጣሙን ምውጋኑን ከኣ ከም ጸጋ እምበር ከም ሓጥያት ክንርእዮ ኣይግበኣናን። በቲ ዝፈላሊ ከይተኾለፍና፡ መጻኢ ምቅርራብና ምሕያል ግና መተካእታ ስለ ዘየብሉ ክንቅበሎ ናይ ግድን እዩ። “እቲ ንሕሉፍ ታሪኽ ኣይንረሰዓዮ፡  ናቱ እሱራት ግና  ኣይንኹን”  ማለት ከኣ ነዚ ናይ ምክእኣል ኣገባብ ብግብሪ ምኽታሉ እዩ።

ነዚ እንርከበሉ እዋን ተቐራሪብና እንተዘይሰጊርናዮ፡ በበይንና ክንዓሞ ዘይንኽእል መጻኢ ናይ ሓባር ዕማም ከም ዘለና ርዱእ እዩ። ኣብቲ እንተኣማመነሉን ንሰማመዓሉን ኣትኪልና ኣብ ኤርትራ ረብሓን መሰረታዊ መሰልን ህዝብና ዝማእከሉ ለውጢ ናይ ምርግጋጽ መጻኢ መሰረታዊ ተልእኮና ተቐራሪብና ክንዓምም ክንበቅዕ ግዜ ዘይህብ እዩ። ናብ ከምዚ ደረጃ ምብቃዕ ድማ ኣብ ጉዕዞ ቃልስና ካብቲ ዓበይቲ ዕንቅፋታት ሓደ ምእላይ ስለ ዝኾነ ዕቱብ ቆላሕታ ክንህቦ ናይ ግድን እዩ። ነቲ  ብዛዕባ ዝሓለፈ ተመኩሮና ኣብ ምግምጋም ዘጋጠመና ፍልልይ ኣተዓባቢናን መጢጥናን ሎሚን ጽባሕን ብዙሕ ክንሰርሓሉ ዝግበና ወርቃዊ ዕድል ንድሕሪት እንዳመለስካ ምብኻኑ ቅኑዕ ኣይኮነን። ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ከምዚ ዘለናዮ ብቕልጡፍ ምቅይያራት ዝተሰነየ ጉዕዞ ቃልሲ ማዕሪኡ እንተዘይሰጒምና፡ ደሓር ተመሊስካ ከተድሕኖ ዘይትኽእል ክሳራ ዘስዕብ እዩ። ቅድሚ ሕጂ ብሰንኪ ከምዚ ዓይነት ዘይዕቱብ ኣትሓሕዛ ጉዳያት ዘባኸናዮምን ሎሚ ክንደግሞም ዘይግበኣናን ተመኩሮታት ከም ዘለዉና  ንኹላትና ብሩህ እዩ።

እዚ ኣብ መንጎ ብዝሓለፈ ምጽብጻብን መጻኢኻ ንምዕዋት ምቅርራብን ኣብ ኩሉ ብሓባር  እትዋሰኣሉ መዳይ ርክብ ዘጋጥም እዩ። ኣብዚ ዝያዳ ተገዲስናሉ ዘለና ግና ምስ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ተመኩሮና ኣብ ዝዛመድ ዘተኩር እዩ። እዚ ኣብ መንጎ ውልቀሰባት፡ ፖለቲካዊ ሰልፍታትን ውድባትን፡ ማሕበራትን ካልእ ውዳበታትን ከጋጥም ዝኽእል እዩ። ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራን ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራን፡ ውድባት ኤርትራን መግዛእታዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን፡ ጐረቤትና ውድብ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይን በብደረጃኡ ዝራኸብሉ ዝነበሩ ተመኩሮታት  ኣለዎም። እዞም ኣካላት እዚኣቶም ሎሚ ኮነ ጽባሕ’ውን እቲ ሓደ በቲ ካልእ ዝጸላለዉሉ  ኲነታት ክህልዎም ይኽእል እዩ።      

ውድባት ኤርትራ ድሕረ-ባይታና ብዘየገድስ  መጻኢ ኤርትራዊ ናይ ሓባር ዕማም ስለ ዘለና ክኽፈል ዝግበኦ ዋጋ ከፊልናን ተኸኣኢልናን ኣብዚ እዋንዚ ብሓባር ምስላፍና መተካእታ የብሉን። ኣብቲ ርክብና ከምቲ ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ ቀንዲ ቆላሕታና መጻኢ ምቁማትኳ እንተኾነ ብዛዕባ ዝሓለፈ ምጽብጻብና እውን ቦታ የብሉን ማለት ኣይኮነን። ከምዚ ስለ ዝኾነ ኢና ከኣ ምጽብጻብና ንመጻኢ ምቅርራብና ብዘሐይል እምበር፡ ብዘዳኽምን ንድሕሪት ዝመልስን ክኸውን ኣይግበኦን ንብል ዘለና። ናይ ክሳብ ሕጂ ኣብዚ መዳይዚ ጻዕርና ውጽኢቱ ተስፋ ዝህብኳ እንተኾነ ኣብ ዘተኣማምን ደረጃ ኣየብጻሕናዮን። ኣብቲ ክበጽሖ ዝግበኦ በሪኽ ደረጃ ከነብጸሖ ከኣ ሎሚ እውን ሓላፍነታዊ ጻዕርና ቀጻሊ ክኸውን ይግበኦ። ምስታ ገዛኢትና ዝነበረት ኢትዮጵያ ምስ ኩሉቲ  ኤርትራ ብቃልሲ ደቃ ተዓዊታ ልኡላዊት ሃገር ምዃናን ብዙሕ ምቅይያራት ምምጻኡን ከም ጐረቤትና ነቲ ዝሓለፈ ከይረሳዕና ዝያዳ መጻኢ ናይ ሓባር ረብሓና እናማዕደውና ኣብ ጉዳያትና ጣልቃ ከይተኣታተና ንጐዓዞ እምበር ሓንሳብን ንሓዋሩን ኩቦ ንደራበየሉ ኣይከውንን።

ኣብዚ እዋንዚ ምስቲ ኣብ ኢትዮጵያ ብሓፈሻ፡ ኣብ ትግራይ ከኣ ብፍላይ  ማዕቢሉ ዞባውን ዓለማውን ኣጀንዳ ኮይኑ ዘሎ ተርእዮ፡ ምጽብጻብን ምቅርራብን በሪኹ ዝረኣየሉ ከም ዝኾነ ንዕዘቦ ኣለና። ብፍላይ ኣብቲ ኣተሓሕዛ ዝምድና ኤርትራውያን ውዳበታት ምስ ትግራይ ብዙሓት ኣብቲ ግዜኦም ዝተሰርሓሎም ሎሚ ከኣ ንምጽብጻብ ዝዕድሙ ተመኩሮታት እናተሓደሱ ክቀላቐሉ ንርእዮም ኣለና። ዝምድና ህወሓት ምስ ህግሓኤ ኣንጻር ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራን ስርዓት ደርግን፡ ናይ 1998-2000 ውግእን ኤርትራን ኢትዮጵያን ንዓኡ ተኸቲሉ ዝመጸ ዘይተተግበረ ቀያድን ናይ መወዳእታን ብይን ዶብን ኣብዚ እዋንዚ ጉጅለ ህግደፍ ኣካልቲ ኣብ ትግራይ ጀሚሩ መመሊሱ ዘስፋሕፍሕ ዘሎ ውግእ ምዃኑን ካብቶም ዝለዓለ ጽፍሒ ሒዞም ዘለዉ መዘራረቢ ዛዕባታት እዮም።

ብፍላይ እቶም ኣሉታዊ በሰላ ዝገደፉ ሕሉፋት ተረኽቦታት እንተዘየጋጥሙ ክሳብ ክንደይ መጸበቐ። ካብ ኮነ ግና “ዓይንና ብጨው ተሓጺብና”  ከንሃድመሎም ስለ ዘይንኽእል፡  መጻኢ ናይ ሓባር ተጠቃምነትናን ሰላምናን ኣብ ግምት ብዘእተወ፡ “ዝገብረኒያ ክገብርስ ዓዲ ነየጋብር”  ዝብል ምስላ ኣበው ከይዘንጋዕና፡  ብህድኣትን ብሓላፍነትን ክንሕዞም ይግበና። ኣብቲ ዝሓለፈ ጥራይ ስንና ነኺስና ፈልከት ምባል ምስኣን ግና ንድሕሪት ተመሊስካ ነቲ ዝተፈጸመ ጌጋታት ምውጋድ ዘየኽእል ኣብ ርእሲ ምዃኑ ንመጻኢ ጉዕዞ’ውን ዓንቃጺ እዩ። ስለዚ ኤርትራዊ ኮነ ዞባዊ መጻኢና ብምትህልላኽን ምንጽጻግን ከም ዘይዕረይ ክንርዳእ ይግበና።